ԳԼՈՒԽ
Ը.
Յաղագս
թէ
սով
սաստիկ
եղեւ
ի
Դիոկղետիանոսի
ժամանակն։
Եւ
եղեւ
սով
սաստիկ
մինչեւ
եղեւ
մոթ
մի
ցորեան
երկու
հազար
հինգ
հարիւր
դահեկան
արծաթի։
Եւ
եհար
Տէր
խղճիւ
զսիրտն
Դիոկղետիանու,
եւ
զղջացաւ
եւ
յանձնեաց
զմասն
իւր
Մաքսիմիանու .
եւ
նա
եւս
չարագոյն
եղեւ
քան
զնա
յամբարշտութիւնսն.
եւ
անկան
երկոքեան
թագաւորքն
յախտս
դժնեայս,
եւ
դադարեցուցին
զհալածումն.
եւ
խնդրեցին
աղօթս
ի
Քրիստոնէից,
եւ
ոչ
կացին
մնացին
ի
զղջմանն,
որպէս
թէ
Աստուածքն
նոցա
ոչ
կամին .
վասն
որոյ
եւ
տանջեցաւ
աշխարհ
տարաժամ
մահուամբ.
զի
զտասն
այր
դնէին
ի
մի
գերեզման։
Այլ
եւ
երաշտով
պատուհասեալ
լինէր
եւ
ազգի
ազգի
ցաւովք.
եւ
թագաւորքն
այնոքիկ
վճարեցին
զվարս
իւրեանց։
Իսկ
Կոստանդիանոս
թագաւորն
Գալլիոնի
ունէր
երկու
կանայս,
զՀեղինէ
եւ
զԴէոդորէ
դուստր
Մաքսիմիանոսի։
Սա
յութերրորդ
ամի
թագաւորութեան
իւրոյ
էառ
իւր
հաղորդս
եւ
թագաւորակից
զԿոստանդիանոս
որդին
Հեղինեայ.
եւ
յետ
երից
ամաց
վճարեցաւ.
եւ
տիրեաց
որդին
միահեծան։
Բայց
Իգնատիոս
մելտենացին
ասէ
թէ
ի
թագաւորելն
Կոստանդիանոսի
չորս
թագաւորք
ունէին
զերկիր
Սեւերոս,
Մաքսիմոս,
Մաքսինդէս
եւ
Մաքսիմիանոս
միաբան
ի
հալածանս
Եկեղեցւոյ։
Եւ
ի
մեռանիլն
Սեւերեայ
իշխանք
նորա
ետուն
զթագաւորութիւնն
Կոստանդիանու։
Եւ
զԼիկիանէս
փեսայ
նորա
Կեսար
կարդացին։
Եւ
յետ
եւթն
ամի
թագաւորութեան
իւրոյ
Կոստանդիանոս
կալաւ
իւր
հաղորդ
զԼիկիանէս։
Յայսմ
ժամանակի
թագաւորէ
Պարսից
Շապուհ
ամս
եւթանասուն։
Իսկ
Կոստանդիանոս
գնաց
պատերազմել
ընդ
Մաքսինդեայ
ի
Հռովմ.
եւ
մինչդեռ
գնայր
եղեւ
ազդումն
ինչ
ի
միտս
նորա
եւ
ասաց։
Ես
գիտեմ
զի
կուռքդ
չօգնեցին
ինչ
առաջին
թագաւորացն.
եւ
ասած
եթէ
օգնէ
ինձ
Աստուածն
Քրիստոնէից,
նմա
երկիրպագանեմ
ես։
Եւ
ի
հասարակ
աւուրն
տեսանէր
առաջի
իւր
նկարեալ
յօդն
նշան
խաչի
եւ
գիր
ի
նմա
ձեւացեալ
այսու
յաղթեա
ի
տեսիլ
ամենայն
զօրացն.
եւ
անկաւ
ահ
ի
վերայ
նոցա։
Եւ
յայնմ
գիշերի
երեւեալ
նմա
Քրիստոս
ասէ.
արա
զօրինակ
երեւելոյն
քեզ
եւ
յաղթեսցես.
եւ
զարթուցեալ
առաւօտուն
արար
այնպէս,
եւ
հրամայեաց
առաջի
իւր
տանել.
եւ
այն
եղեւ
ի
կրօնս
խաչ
տանել
առաջի
զօրաց
ըստ
Քրիստոսի։
Եւ
ի
խմբել
պատերազմին
ել
հողմ
բռնութեան
ի
նշանէ
խաչին,
եւ
ելից
զամբարտաւանն
ի
Տիբերոս
գետ.
եւ
տիրեաց
Կոստանդիանոս
Հռովմայ.
եւ
հաւատացին
ի
Տէր
նաեւ
կին
իւր
Դիկղիդա
դուստր
Դիոկղետիանոսի,
եւ
Լիկիանէս
փեսայ
իւր։
Բայց
Լիկիանէս
ոչ
պահեաց
զհաւատսն
եւ
սպան
զնա
Կոստանդիանոս։
Ոմանք
ասեն
Կոստանդիանոս
խաբեալ
ի
կնոջէն
ուրացաւ,
եւ
հալածէր
զԵկեղեցի
Աստուծոյ
մինչեւ
բորոտեցաւ
ի
Տեառնէ.
եւ
ի
ձեռն
Սեղբեստրոսի
մկրտեալ
ողջացաւ։
Այլ
Յովհաննէս
ասիացին
զկիրքս
զայս
հօր
նորա
ասէ
Կոստանդեայ
կրել.
եւ
հաւատացեալ
ի
Տէր
եւ
հարսն
առեալ
զԴիկղիդա,
որ
ոչ
ետ
գնալ
որդւոյն
ի
ճանապարհ
հօր
իւրոյ.
մինչեւ
երեւմամբ
երկնաւոր
լուսոյ
երկոքին
հաւատացին
ի
Քրիստոս
սրտի
մտօք.
վասն
որոյ
եւ
սպառեցան
ամենայն
թշնամիք
Եկեղեցւոյ.
եւ
եղեւ
ինքնակալ
Կոստանդիանոս։
Բայց
յիշեսցուք
աստանօր
զբանս
իմաստնոյն
Թէոդորեայ
որ
ասէր՝
թէ
նկարիչք
զտախտակ
եւ
զորմ
զարդարեն
ի
վայելս
աչաց.
իսկ
վիպասանք՝
զպատմութիւնս
բանիւ
զարդարեն
նշանաւոր
իրօք։
Արդ
զայսու
ժամանակօք
երեւէր
արեգակն
արեւելեան
սքանչելին
Գրիգորիոս
Պարթեւն.
որ
եւ
մեծամեծ
հրաշիւք
եւ
նորագոյն
նշանօք
լուսաւորէր
զբովանդակ
Հայս ,
զվիճակն
Թադէի
եւ
Բարդողիմեայ,
նմանեալ
նոցա
ամենեւին.
նա
մկրտեաց
զՏրդատէս
թագաւոր
զազգայինն
իւր.
եւ
առեալ
զնա
գնայր
ի
խնդակցութիւն
Կոստանդիանոսի
բազում
սքանչելագործութեամբ
ի
ճանապարհին։
Եւ
ելանէր
թագաւորն
Կոստանդիանոս
ընդ
առաջ
նոցա,
եւ
առնէր
նաւակատիս
գալստեան
նոցա
ամենայն
արքայութեամբ
իւրով։
Եւ
խորհեալ
ի
միասին
զկարգս
Եկեղեցւոյ,
եւ
զօգուտ
աշխարհի.
եւ
ուխտեալ
միմեանց
անջրելի
դաշամբք
դառնային
յաշխարհն
իւրենաց
երեւելի
փառօք
եւ
պարգեւօք։
Իսկ
Կոստանդիանոս
խաղաց
գնաց
ի
Բիւզանդիոն
եւ
ընդարձակեաց
զնա.
եւ
յաւել
ի
նա
չորս
միլ,
եւ
զարդարեաց
զնա
զարդուք
յերրորդ
ամի
թագաւորութեան
իւրոյ,
եւ
յանուն
իւր
կոչեաց։
Շինեաց
ի
նմա
մեծ
եկեղեցի
յանուն
Եռինեայ.
եւ
միւս
եւս
յանուն
Առաքելոցն.
եւ
անդ
փոխեաց
զարքունիս
Հռովմայ.
եւ
եդ
զամենայն
հոգս
իւր
ընդ
Աստուծով.
եւ
ետ
հրաման
ընդ
ամենայն
երկիր,
քակել
զմեհեանս
եւ
շինել
Եկեղեցիս
եւ
հրամայեաց
ոչ
զինուորիլ
եւ
ելանել
ի
զօրս,
որ
ոչ
իցէ
ծնունդ
աւազանին։
