Հայ-ռուս-վրացական փոխհարաբերությունները

13
1791 թ. փետրվարի 12 - ՀՈՎՍԵՓ ԱՐՂՈՒԹՅԱՆԻ ՆԱՄԱԿԸ ՄՈՒՐԹՈՒԶԱ ԿՈՒԼԻ ԽԱՆԻ ԴԵՍՊԱՆ ԱՂԱ ՄԱՀՄԱԴ ԲԵԿԻՆ

Յաշ

Գերապատուելի աղայ Մահմատ բեգ, իմ հաւատարիմ բարեկամ

Ախորժ գիրն Ձեր, զոր վասն յաջողութեան անգին բարեկամին մերոյ Մուրթուզալի խանին ընկալաք եւ գիտացեալ զյաջողութիւն նորա ի գրոյ իւր եւ ի գրոյ պարոն Մկրտումին, մեր Թաղայ Դաւիթին, ի սրտէ ուրախացաք եւ Աստուծոյ զփառս մատուցաք:

Եւ զամենայն որպէսն մի ըստ միոջէ գրեալ որպիսաբար մտանելն նորա ի Գիլան, ետուք պայծառափայլ քնեազին, նա եւս ի սրտէ ուրախացաւ եւ ահա պայծառափայլ խանին գիր գրեաց, այնքան քաղցր եւ ախորժ եւ մեծ յուսով, որ չէ կարելի երկարելն, որպէս գիտելոց ես: Գրեաց եւ ողորմած թագուհոյն, որ իբրեւ զորդի ընկալցի զՄուրթուզալի խանն եւ մի թողցի ի ձեռաց: Գիտասցես միանգամայն, որ քնեազն մեծ շնորհ ունի առ խանն եւ այժմ ուրախ է ի վերայ յաջողութեան նորա եւ որպէս խանի կամքն է, լինելոց է բոլորովին:

Այսու գիտացիր, որ մեծամեծ էլչիք կան , ապա քոյ Մահմատին, վասն սիրոյ նորայ շատ է ընդունել եւ ընդ նմա միշտ շախայով խօսել, քան այլոց էլչոցն: Այժմ Մահմատն ընդ պօտպօռօչիկ Յակոբին ուղեւորեցի առ քեզ: Կամենաս գիրն եւ Յակօբն առեալ գնասցես առ խանն, կամենաս Մահմատն եւ Յակօբն ղրկես. պայծառափայլ քնեազն այս քոյ եւ իմ կամացն է տուեալ: Քնեազն այժմ գնաց ի Պետրպօլք եւ ես եւս ընդ նմա: Եթէ դու գնասցես եւ կամ Մահմատն եւ Յակօբն յղեսցես, գրեսցես խանին՝ միամիտ լինիլ, որ ողորմած թագուհին մեծ շնորհ ունի ի վերայ իւր, միայն թէ շուտով քնեազի գրոյ պատասխանն գրեսցէ: ես տեղս պատրաստ եմ ի սրտէ ծառայել: Իմ անգին բարեկամ Մուրթուզալի խանին առ այս միամիտ լերուք եւ ի մահմատէն իմացէք: Մահմատն ամենայն պատուոյ արժանի է, որ այնպէս շարժեցաւ, որպէս քնեազին հաճոյ էր, քնեազի մեծ բարեկամն է: Դու եւս միամիտ լեր, որպէս դու կամիս, այնպէս է լինելոց բանն: Ես խանին եւս գրեցի, որ զքեզ ղրկիցէ աստ շուտով Մահմատի հետ, յայնժամ ամենայն ինչ լինելոց է:

Գրեցի խանին. քնեազի դրան մարդիկքն, զորս բարեկամ եմ արարեալ խանին, ենարալ եւ կավալեր Վասիլ Ստեպանիչ Պօպօվն, բլղադիր եւ կավալէր Սարգէ Լազրիչ Լաշկարօվն, պօտպօլկովնիկ եւ կավալեր Անդրէի Մաքսիմիչ Եանշիկովն, պրիմէր մայեօր Վասիլ Վասիլիչ Թէթէրինն, որք են քնեազի դրանն եւ ամենայն բանն ի ձեռ սոցա է եւ սոքա ամենեքեան խանի եւ ձեր բարեկամն են, վասն այն գրեցի, որ գիտենաք եւ ըստ պատահմանն գրէք սոցա զհարկաւորն:

Մահմատին շատ պատուիրես եւ սիրես, խանին եւս գրեցի, միամիտ լինիս, ես վասն ձեր եմ եկեալ աստ, եթէ դու եկեսցես, աստուծով ամենայն բանն լինելոց է եւ եթէ գրերն ղրկես, Մահմատի ձեռօքն լինի: Մեր Յակօբն քոյ ձեռին է, որպէս կամիս, այնպէս արա՝ եթէ խանին ղրկէս եւ կամ յետ դարձուցանես:

Մնամ բարեյաջողութեան ձերոյ միշտ աղօթարար
խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս:

ՄՄ, ձեռ. 2949, թ. 213 ա - բ, ( էջ 419-420), թիւ 809 ( Ի Հաշտարխան,
առ Մուրթուզա Կուլի խանի էլչի աղա Մահմատբէգն ):