684 թուականի պատմութիւն

[Լ. Հաւատալն մեծ զաւրավարին Թոբելեան ի Քրիստոս, եթէ նա է Աստուած, եւ նահատակել զաւրաւքն եւ որդւովքն եւ քահանայական դասուք յիւրմէ թագաւորէն յաշխարհիս Աղուանից]
       1  Ի հասանել ճշմարտութեանն լուսոյ ի սիրտ աստուածարեալ իշխանին Թէոփիլոսի՝ ի բաց արձակել զմարդագերիսն հրամայէր ։ 2  Եւ ինքն չուեալ զայգոյ զատկին հանդերձ քահանայիւքն սրբովքն եւ այղ բազում հաւատացելովք՝ խաղայր գնայր Ագիստոսեան գնդիւն ։ 3  Եւ երթեալ հասեալ յՈւտի գաւառն՝ իջեալ բնակէին առ ափն Կրիական գետոյն, մերձ ի նաւահանգիստ Զոմաքատակ կամուրջին ։
       4  Եւ ինքն իսկ մեծ թագաւորն Ռոսմոսոքեան դարձեալ լինէր, ամենայն զաւրաւքն իւրովք յասպատակէն ։ 5  Բազմահոյլ գերութեամբն եւ մեծամեծ աւարաւքն անցեալ զԿրիական գետովն՝ ի յարեւելից կուսէ բանակէին յայն կոյս յանդիման նոցա ։ 6  Յայնժամ հրաման տայր դիւցազնային մոլորութեամբն ձաւնել նուէրս զոհից մեհենազարդ խնճոյիւք աստուածոցն իւրոց։ 7  Զայն տեսեալ քրիստոսազարդին Թէոփիլեայ եւ Ագիստրոսեան գնդին՝ մատուցանէին եւ նոքա պատարագս Աստուծոյ ըստ կարգի քրիստոսական կրաւնից ի ձեռն աւրհնութեան քահանայիցն սրբոց եւ խաչազարդ յաւրինէին զնշանս դրաւշիցն իւրեանց։ 8  Իսկ զայն իբրեւ ետես գազանամիտ եւ անաւրէն թագաւորն բարբարոսաց, դիւագրգիռ մոլորութեամբն դառնացեալ, հրամայէր առ ինքն կոչել զսուրբ զաւրավարն Թէոփիլոս երեսուն արամբք ։ 9  Եւ նախ ողոքանաւք եւ ապա սրտմտութեամբ խաւսել սկսաւ ընդ նմա եւ ասէ.
       10  «Սիրելի գոլով մերոյս թագաւորութեանս, քաջութեամբ յաղթող երեւեալ՝ մեծարեցար յոյժ ի մերմէ խնամակալութենէս, վասն որոյ նախապատիւ ես քան զամենեսեան, եռամասնեա զաւրավարութեամբ փառաւորեալդ։ 11  Ընդէ՞ր դու թողեր զքաջատոհմիկ աստուածս ազգի քո, որ ետ մեզ յաղթութիւն ասպատակիս, եւ ապստամբեալ յինէն քոյովք զաւրականաւքդ՝ պաշտաւն մատուցանէք Աստուծոյն, զոր մեք ոչ գիտեմք։ 12  Սակս որոյ եթէ ոչ մատուսցես զոհս աստուածոց մերոց, մահապարտ ես դու եւ զաւրականքդ քո ի միասին»։
       13  Պատասխանի ետ խոստովանողն Քրիստոսի՝ քաջ զաւրավարն Թէոփիղէ եւ ասէ ցթագաւորն. 14  «Կենաց մարդոյ իմաստութիւն ծնունդ է առաքինութեան, եւ առաքինութիւն քաջալաւ բարեաւք մայր է աստուածպաշտութեան։ 15  Արդ՝ եթէ առաւելութիւն փառացն՝ Քրիստոսի ծնունդ, միաւորեցաւ ի մերում բնութեանս շնորհաւք լուսոյն գիտել, ճանաչել զԱստուած՝ արարիչն երկնի եւ երկրի, զմիահասարակ Սուրբ Երրորդութիւնն, որ իւրով բարերարութեամբն կամեցաւ մերժել զմեզ ի չքոտի կռոցն վնասակարութենէ, մի՞թէ արգելուլ ինչ կարասցես ի մէնջ զշնորհս երկնային, կամ համեմատել զձեր վայրկենի պատիւդ կամիցիս ընդ աստուածային պատուոյն, կամ թէ ի սպառնալեաց քոց համարեսցիս զանգիտեցուցանել զմեզ եւ, զառժամանակեայս ընտրեալ կեանս, թողլով զԱստուած՝ անմռնչոց մատուցանել պաշտաւն»։ 16  Յայնժամ դժնդակ բարկութեամբ ցասուցեալ մրմռէր թագաւորն եւ հրամայէր վաղվաղակի տանջանաւոր մահուամբ կենազրաւել զսուրբ զաւրավարն Թէոփիլեան հանդերձ երեսուն ընկերաւքն եւ սուրբ քահանայիւքն։ 17  Որոց արիաբար կատարեալ զնահատակութեանն մարտն բարեաւք վկայութեամբ, ըստ մարտիւրոսութեանն հանդիսի ի Քրիստոսէ զյաղթութեանն ընդունէին զպսակն, սուրբ խոստովանողն Թէոփիղէ քահանայական դասուքն եւ երեսնեակ զինուորաւքն հանդերձ յերկնայինսն փոխէին խորանս։
       18  Իսկ երանելին Մովսէս եւ Աներողոգիս՝ որդին սրբոյ զաւրավարին Թէոփիլեայ, հանդերձ Ագիստրատոնեան գնդիւն եւ այլ հաւատացելովք իբրեւ զայն տեսանէին, աճապարէին յիւրաքանչիւր երիվարս փախստական լինել յանաւրէն թագաւորէն, լաւ համարել հալածել վասն Քրիստոսի, քան յանցաւոր կեանքս ամբարշտութեամբ կեալ, կարեւոր համարէին զնախատինս վասն Քրիստոսի, քան զմեծութիւն գանձուցն հայրենեաց ։ 19  Յայնժամ չուեալ նոցա ընդ կողմանս հարաւոյ՝ երթեալ հասանէին ի բարձրաբերձ կատար լերինն մեծի, որ պարունակեալ շրջագայէ զբազմաւորական գաւառս աշխարհին։
       20  Ապա ի հրամանէ անողորմ թագաւորին գունդս գունդս հատանէին եւ զկնի լինէին նոցա զաւրքն Հոնաց։ 21  Եւ հասեալ նոցա ի գլուխ լերինն՝ ջանային բազում ողոքանաւք դարձուցանել զնոսա յերկրպագութիւն կռոցն եւ ի հնազանդութիւն թագաւորին։ 22  Եւ ոչ կարացեալ հաւանեցուցանել զնոսա՝ հարկանէին սրով սուսերի ի նմին տեղւոջն ։ 23  Այսպէս կատարեալ նոցա զընթացս՝ սուրբն Մովսէս, երջանիկ եղբարբն եւ ամենայն քրիստոսազգեստ Ագիստրատոնեան գնդիւն ։ 24  Ընկալեալք ի Քրիստոսէ զմարտիւրոսական պսակն՝ փայլեան անաղաւտ փայլմամբ, ի ծագաց հիւսիւսոյ յափշտակողք եղեալ անմահ առագաստին ընդ ամենայն սուրբս. ամէն ։