684 թուականի պատմութիւն

[ ԼԹ. Վասն խորհրդակցութեան իշխանին Վարազ Տրդատայ ընդ իւր նախարարսն՝ արձակել զեպիսկոպոսն Իսրայէղ յերկիրն Հոնաց սակս հաշտութեան իրի ]
       1  Ապա ի վաթսներորդ երկրորդ ամի հարաւայնոյ իշխանութեանն գոռոզին Մահմատայ խորհուրդ լինէր հաւանութեամբ Վարազ Տրդատայ՝ Աղուանից իշխանի ընդ ազգակից նախարարս իւր եւ ընդ կաթողիկոսին Եղիազարայ, եւ ասէ. 2  «Ահա հարկք, որ եդան ի վերայ մեր ի դժնդակ ազգէն Տաճկաստանեաց, յոյժ վտանգեալ տարակուսեսցէ զմեզ։ 3  Եւ երկրորդ անգամ անհնարին աղէտք այն են մեզ՝ ամի ամի ասպատակեալ յաշխարհս մեր զաւրացն Հոնաց։ 4  Եւ յերկաքանչիւր կողմանցն բռնութենէ թշնամեացն աւերեալ պակասեցաւ երկիրս։ 5  Եկա՛յք, մերձաւո՛րք իմ եւ սիրելի՛ք, զի ընտրեսցուք եպիսկոպոս մի ի մերմէ աշխարհէս վասն մերոյ խաղաղութեան, զի երթեալ հաճեսցէ շնորհիւն Աստուծոյ զմիտս երկուց աշխարհակալաց ի հաշտութիւն եւ յանքակտելի սէր, զի մի՛ լիցի յայսմհետէ խէթ իմն ունել մեզ ի մեր միտս առ ի թշնամութիւն ընդ նոսա »։
       6  Եւ զայս ահա իբրեւ մտածէին իշխանք եւ նախարարք, առժամայն ընտրեցին եւ արձակեցին կոչել մեծաւ աղաչանաւք զիմաստուն եւ պարկեշտ եպիսկոպոս գաւառին Մեծ Կողմանց, որում Իսրայէղ կոչիւր ։ 7  Եւ վասն զի ողջախոհ վարուք եւ իմաստութեամբ հոգւոյն բացափայլեալ առ ամենեսեան՝ ճշգրտապէս հրաշանայր՝ շահելով զիւր հոգիսն, եւ զբազմաց հնազանդութեան եւ զսիրոյն կատարէր պատուիրան, յանձն առնոյր վաղվաղակի, ճանապարհորդէր գնալ ի հեռաբնակ աշխարհն Հոնաց։ 8  Յայնժամ պատրաստեցին հանդերձեցին ընծայս եւ պատարագս, նոյն աւրինակ եւ ըստ հեռաւորութեան ճանապարհին՝ թոշակս նմա եւ որք ընդ նմայն էին։
       9  Եւ առաջէին անտի յամսեանն մեհեկանի, որ աւր ԺԸ էր ամսոյն, եւ յուղարկեալք խաղաղութեամբ ի Պերոզ Քաւատ քաղաքէ՝ վտարեալք անցանէին ընդ գետն մեծ Կուր։ 10  Հատեալ անցանէին ընդ սահմանս Աղուանից մինչեւ յերկոտասան աւր, գային հասանէին ի քաղաքն Լփնացւոց, որ եւ ընդ յառաջ ելեալ նմա ամենայն քաղաքացիքն՝ ընդունէին զնա խնդութեամբ ըստ կարգի եպիսկոպոսաց ։ 11  Մանաւանդ զի մերձեալ էր տէրունական տաւնն Աստուածայայտնութեանն, մտանելով ի քաղաքն, երեկաւթս արարեալ՝ անդէն կատարէին զտաւնն ։ 12  Եւ անտի գնացեալ՝ անցանէին յաշխարհն Ճղբաց առ ստորոտով լերինն մեծի։
       13  Յայնժամ ձմեռնային հողմոցն հիւսիւսային բախմունքն ձիւնասոյզ անհնարին փոթորիկս յարուցին մերձ ի սարաւանդակ լերինն Կաւկասու ։ 14  Եւ յայնմ տեղւոջ եռաւրեա արգելեալք՝ ոչ կարէին զաչս ամբառնալ կամ նշմարել զանցս ճանապարհին, վասն զի տարժանեալք յոյժ՝ լցան տարակուսանաւք յաղագս սատանայական պատերազմին։ 15  Արհաւիրք եւ բոմբիւնք զարթուցեալք, սակայն ոչ կարէին զայրն Աստուծոյ զարհուրեցուցանել ։ 16  Զի զնշան խաչին առեալ ի ձեռն՝ հրամայէր դնել ծունր ամենեցուն եւ նոքաւք հանդերձ ել ի լեառն, որում Վարդէգրուակ անուն էր ։ 17  Զաւրութեամբ աստուածայնւոյ խաչին եւ աղաւթիւք մեծ եպիսկոպոսին լինէր խաղաղութիւն հողմոցն, եւ հանդարտէր բռնութիւնն ։ 18  Եւ այնպէս անցանէին աներկիւղ ընդ կատարն լերինն՝ սկայաձիր եւ դիւցազանցն ։ 19  Եւ յետ այնորիկ ոչ արեւ եւ ոչ աստեղք ի բազում աւուրս երեւէին, եւ դառնաշունչ աւդն ոչ սակաւ կայր ի վերայ։ 20  Դէմ եդեալ ակամայ, տարադէմ գնացեալ, լքեալք եւ աշխատեալք, բազում աւուրս երթեալք՝ ի վաղնջուցն ի թագաւորանիստ հասանէին կայեանս, յայն տեղի, ուր վկայեաց սուրբն Գրիգորիս՝ թոռն մեծին Գրիգորի, կաթողիկոս Աղուանից ։ 21  Որ եւ անտի յետ աւուրց ինչ հասանէին ի դուռն Չորայ, որ է մերձ ի Դարբանդ, եւ անդ նպաստամատոյց մեծարանս գտեալ ի քաղաքացեացն ։
       22  Այնպէս բազմապատիւ ճանապարհ լեալ նոցա՝ գային հասանէին ի հոյակապ քաղաքն Վարաչան, ի մուտս Քառասներորդացն ։ 23  Զորոյ զգալուստն լուեալ մեծի իշխանին Հոնաց՝ ընդ առաջ ընթացեալ ողջոյնիւ. ընկալեալ զնա մեծաւ ուրախութեամբ եւ խոնարհեցուցեալ զինքն առաջի նորա՝ պատուէր եւ պատիւ հայրապետական սրբութեանն առնէր ։ 24  Եւ եղեւ իբրեւ պայծառապէս ծագեցան աւուրք Քառասներորդացն սրբոց, մեծաւ սիրով ընկալեալ զնա քաղաքացեացն՝ զուարճացեալք եւ պատուեալք լինէին յամենցունց, մանաւանդ առաւել ի բարեխնամ իշխանէն եւ յազնուական մեծամեծացն ։ 25  Զայն պայծառութիւն ընդունելութեան եւ զհամբոյր սրբութեան սիրոյն իբրեւ տեսանէր եպիսկոպոսն՝ խնդամիտ յոյժ լինէր եւ մեծապէս գոհանայր զանպատում պարգեւացն Քրիստոսի։
       26  Եւ այնպէս բազմաւրեա հանգուցեալ ի վաստակաբեկ աշխատութեանցն՝ լսէր եւ տեսանէր անդ ամբաստանութիւն եւ կրաւնս մարդահաճոյս ազգին թշուառացելոյ ։ 27  Ողբայր եւ տրտմէր վասն անհնարին չարեացն եւ երկմիտ հաւատոցն, որք զանձինս իւրեանց պերճացեալ աստուածապաշտ անուանէին, եւ նոքա էին, որք ի զաւրութենէ անտի նորա ուրացեալք եւ աւտար գտանէին ։