684 թուականի պատմութիւն

[ ԼԶ. Վասն Վարազ Տրդատայ լինել իշխան յաթոռն Ջեւանշերի, եւ Հոնաց վրէժխնդրութիւն նորին մահուանն. եւ սորա առ նոսա առնել խաղաղութիւն ]
       1  Եւ եղեւ յետ այնորիկ, իբրեւ մեկնէր տրտմութիւնն, փարատէր սուգն, եւ փոքր մի տարակուսական աղէտիցն լինէր մոռացումն, յայնժամ տեարք տոհմից, կուսակալք, կողմնակալք, մեծամեծք, նախարարք եւ ամենայն իշխանք աշխարհացն այնոցիկ ժողովեալք առ մեծ արքեպիսկոպոսն Եղիազար՝ խորհուրդք բարեաց վասն խաղաղութեան խորհէին եւ շինութեան աշխարհիս Աղուանից։ 2  Եւ մտադիւր մտածութեամբ հոգացեալ սակս իշխանութեան իրի՝ հաճեցան առժամայն հաւանութեամբ ընտրել զնախարար ոմն աւագ, որ մեծարեալ էր կայսերական պատուով զապեհիւպատ պատրկութեան ստացեալ պատիւ, որոյ անուն Վարազ Տրդատ՝ որդի Վարազ Փերոժի՝ եղբաւր Ջեւանշերի, որք սրտայաւժար կամակցութեամբ իշխանք աշխարհին եւ կաթողիկոսն ճեպէին մեծաւ փութով հասանել ի կատարումն գործոյն։ 3  Եւ անդէն ամենայն մեծամեծքն առ հասարակ զնշան կենդանատեսակ դրաւշից վառելոց, ի ձայն փողոյ հռչակեալ՝ առեալ կացուցանէին զնա ի վերայ ոսկեհանգոյց վահանին, երիցս վերաբերելով՝ ներբողական հնչէին բարբառս ։ 4  Եւ այսպէս մեծաւ ուրախութեամբ աւանդեալ նմա զպատիւ նախագահ իշխանութեանն հայրենական գահուն՝ աւժտաբեր եւ ընծայաբեր լինէին նորոգ նորա տէրութեանն ։
       5  Նաեւ յառաջ իսկ քան զայս արի այրն Վարազ Տրդատ հնարիմաց հանճարով գերագոյն էր՝ յոյժ ցուցանելով ամենեցուն սէր խնամակալ բարեկամութեան ։ 6  Եւ իբրեւ յայն իսկ հասանէր իշխանութեանն գահ, թէպէտ եւ անբեղուն միտս ունէին ընդ նմա ոմանք ի մախայորդոր տոհմակցացն, այլ նա ի ձեռն իմաստակիր եւ քաղցրահամբոյր խաւսից նուաճէր եւ յանկուցանէր յինքն զամենեցուն սիրտ։ 7  Եւ երկայնամիտ հեզութեամբն հնազանդեցուցանէր զաշխարհն ըստ սովորական իւրոյ նախնական տէրութեանն։ 8  Եւ իսկոյն աճապարեալ ունէր զհռչակաւոր մայրաքաղաքն Պարտաւ։
       9  Յայնմ ժամանակի զաւրավարի եւ մեծի իշխանին Հոնաց Աղփ Իղիթուէրու առեալ զբազմութիւն զաւրաց իւրոց, եւ որ ուստեք ուստեք եկեալ էին առ նա յաժխուժազնեան յաշխարհէն Գովգայ, ի զէն եւ ի զարդ վառելոց զաւրապետաց, դրաւշաւք եւ գնդիւք մկնդազգեստ աղեղնաւորաց եւ սպառազէն հեծելոց զրահեալք եւ սաղաւարտեալք, իբրեւ թէ վրէժխնդիրք արեանն իցեն Ջեւանշերի՝ ասպատակ սփռեալ յաշխարհն Աղուանից՝ առ ստորոտով մեծ լերինն Կաւկասու եւ յաւանս Կապաղական գաւառին ։ 10  Եւ ինքն իւրով յոքնական գնդիւն յովիտս դաշտացն ճախր առեալ՝ անցանէր յՈւտի գաւառ ընդ գետն Կուր, եւ ահա սաստիկ ամփոփեալ զմարդ եւ զանասուն աշխարհին այնորիկ, աւար առեալ գերէին զամենայն ։ 11  Եւ ինքեանք անդրէն դարձեալ՝ բնակէին ի կողմանս դաշտին առ սահմանաւքն Լփնաց։
       12  Իսկ իբրեւ ետես իշխանն Աղուանից Վարազ Տրդատ զայն ամբոխ բազմութեան գնդին, զի ասպատակ տուեալ յանխնա գերէին, քանդէին զամենայն, նեղեցաւ յոյժ եւ տարակուսեցաւ ։ 13  Ապա առաքէր պատգամ առ իշխանն Հոնաց զմեծ եպիսկոպոսապետն Եղիազար՝ ցուցանելով ի ձեռն նորա զիւր հաւատարմութիւն միամիտ եւ զսէրն, զոր ունէր առ նա մտերմաբար իբրեւ եղբաւր սիրելւոյ, եթէ չէաք մեք հաղորդ սպանմանն Ջեւանշերի, այլ ի ձեռն վատանշան առն միոյ նուազագունի եղեն աւճիրք անհնարինք չարեաց։ 14  Զայս իբրեւ լսէր զամենայն, զոր խաւսեցաւ կաթողիկոսն Աղուանից առաջի հիւղականին Հոնաց, որոյ յաւելեալ եւ այլ բանս աստուածայինս զանգիտականս՝ մերձեցուցանէր զնա յերկիւղ եւ ի սէրն Աստուծոյ եւ նուաճէր զմիտս նորա ի հաշտութիւն եւ ի սէր անքակտելի։ 15  Ապա հաւանական մտաւք իշխանն Հոնաց աւգնական եւ թիկունք նորա իշխանութեանն լինէր եւ ինքն չուեալ անտի՝ անցանէր գնայր յաշխարհն իւր։