4
1760 - ՀԱԿՈԲ ՇԱՄԱԽԵՑՈՒ «ԹՈՒՂԹ ԱՌ ՎՐԱՑ ԱՐՔԱՅՆ ՀԵՐԱԿԼԷՍ, ՎԱՍՆ ՀԻՒՍԷԻՆ ԱԼԻ ԽԱՆԻՆ՝ ԶԻ ԽՆԱՄԵՍՑԷ» 

Յորմէ ժամանեսցի գիր սիրոյ...

Եւ ընդ սիրոյ, ողջունի եւ օրհնութեան թղթոյս գիտասջիր իսկապէս սիրելի իմ եւ ճշմարիտ բարեկամ Սրբոյ Աթոռոյս Էջմիածնի, քանզի գիտես եւ դու իսկ, որ սովորութիւն է եւ օրէն ի մէջ իսկապէս սիրելեաց եւ ճշմարիտ բարեկամաց վստահանալ ի սիրելութիւնս եւ ի բարեկամութիւնս իւրեանց՝ զպիտանի եւ զօգտակար իրս եւ իրակութիւնս ինքեանց ծանուցանել միմեանց, սա՝ նմա եւ նա՝ սմա: Ըստ այսմ սիրականի եւ բարեկամականի օրինի եւ կանոնի ահա եւ ես վստահացեալ առնեմ: Լուիցէ, ուրեմն մեծութիւն եւ աստուածատուր իմաստութիւն քո, զի որպէս միշտ մինչեւ ցայժմ թէ օրհնեալ եւ բարեպաշտ հայրն քո (զոր տէր ի պանդխտութեանն նորա անփորձ եւ ուրախ պահեսցէ եւ զբարեյաջողութիւնս տացէ նմա եւ զամենայն խորհուրդս բարիս կատարեսցէ եւ առաջնորդեալ խաղաղութեամբ վերստին՝ յօրհնեալ երկիրդ եւ յօթեւանդ ձեր հասուսցէ) եւ թէ դու՝ օրհնաժառանգդ, սիրեալ էք զսուրբ Աթոռս մեր եւ զսորին բարին էք կամեցեալ եւ արարեալ, նոյնպէս զազգս սիրեալ էք, սիրէք եւ որոց վասն զբարիս կամեցեալ էք՝ կամիք եւ առնէք, որպէս զձեր Աթոռդ եւ ազգդ: Վասն այն սիրոյն եւ բարեկամութեանն ձերոյ, զոր ունիք առ Սուրբ Աթոռս եւ առ ազգս մեր, ընդ այլազգեացն երկրիս այսորիկ եւ մանաւանդ բերդակալացն բերդիս մերոյ, թէ ընդ տեղականացն եւ թէ ընդ օտարացն՝ զսէրս եւ զբարեկամութիւնս եւս էք արարեալ եւ նոցա ի ձեռն թղթոց եւ մարդկանց միշտ պատուիրեալ, զի զսուրբ Աթոռս եւ զմեզ խնամօք պահեսցեն եւ մի նեղացուսցեն: Թէ նոքա ձեր սիրելիք եւ բարեկամք եւս չեն եղեալ, բայց սակս Սրբոյ Աթոռոյս եւ մեր, զսէրս եւ զբարեկամութիւնս էք արարեալ ընդ նոցա: Զայս եւս քաջապէս գիտեմ, վասն որոյ ահա գրեմ եւ վկայեմ անկարծիք:

(թ. 98բ) Եւ զի մինչեւ ցայժմ այսպէս էք արարեալ միշտ ընդ երկրիս մերոյ այլազգեացն, [1] վասն որոյ խնդրեմ ի խոհեմապաշտ Մեծութենէդ քումմէ, զի այժմ եւս սակս սիրոյ եւ բարեկամութեան Սրբոյ Աթոռոյս եւ մերոց եւ մեր եւ ազգի մերոյ առնիցես զսէրս եւ զբարեկամութիւնս ընդ սոցա եւ մանաւանդ ընդ Հուսէյն Ալի խանին, որ այժմ իշխօղն սա է, որում եւ սորին մեծ եղբօրն բարերարութիւն եւ լաւութիւն շատ ես արարեալ, մինչ զի ի մահուանէ ազատեալ հանդերձ ազգօք իւրովք, եւս առաւել զիշխանութիւնս եւ զմեծութիւնս եւս տուեալ սոցա, զոր ինքն եւս գիտէ եւ երբեմն եւս յիշէ շնորհակալութեամբ ի պատկանաւոր ժամու, սակայն այլոց հետեւեալ՝ երբեմն զկարմրագլխութիւն առնէ եւ տըմարդութիւն երեւեցուցանէ: Այլ ոչ իսպառ մոռացեալ է սա զբարերարութիւնսն ձեր, որ այժմ առ մեզ եւ առ սուրբ Աթոռս զսէր եւ զբարեկամութիւնս եւս առնէ (զայս եւս համարիմք մեք ի պաիւ ձեր առնել), զորմէ գիտեմ պատմեալ է Մեծութեանդ սիրելի եղբայրն իմ Զաքարիա բեչ աստուածաբան վարդապետն: Ուստի կրկին աղաչելով խնդրեմ ի քէն, զի վասն երկուց պատճառաց, այսինքն, նախ՝ սակս կատարման հրամանին Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ, յոր հաւատացեալ իսկ ես, որ ասէ, թէ սիրեցէք զթշնամիս ձեր եւ բարի արարէք ատելեաց ձերոց: Երկրորդ՝ վասն ձեր առաջին արարեալ լաւութեանն, որ սոցա արարեալ էք, զոր մեք եւս գիտեմք: Երրորդ, վասն սիրոյ Սրբոյ Աթոռոյս եւ մեր եւ ողորմելի ազգիս մերոյ, սմա տիրութիւն եւ բարերարութիւն առնիցես, յայսմիկ նեղութեան աւուրս սորա: Եւ մանաւանդ, զի երկիրս այս երկրակից եւ յարավան քո է, եւ բնական բնակիչք սորին նախածանօթք են լուսահոգի նախնեացն ձերոց՝ նոյնպէս եւ դուք՝ սոցա: Ինչեւիցէ, երկրակիցն կերպիւ իւիք երկրացասէր լինի՝ քան հեռագոյնն եւ անծանօթն, ի դիպօղ ժամու, զոր դու եւս լաւապէս գիտես իսկ: Եւ թէ որպէս տիրութիւն առնել խնդրեմ, այս է, զի ի շահստանէ եկօղին ձեռն անկանիցի երկիրս մեր՝ ոչ խանափոխութիւն լինիցի եւ ոչ այլ իմն վնաս մեր խանին պատահեսցի եւ ոչ Սրբոյ Աթոռոյս եւ ոչ երկրիս եւ այսպէս լինիլս, որպէս Աստուած տնօրինէ եւ իմաստութիւն Մեծութեանդ քոյ գիտէ եւ կարէ, այնպէս հոգասցի: Եւ թէ կամիցիս զայս խնդիրս մեր կատարել, խնդրեմ փոյթ ընդ փոյթ կատարել եւ ոչ յամեցուցանել: Որոյ սակս ահա աղօթեմք առ Աստուած կամեցօղ բարեաց քեզ կամակից լինիլ եւ զքեզ կարօղացուցանել առ ի կատարել զայս խնդրելիս մեր, որ յիրաւի մեծագոյն բարերարութիւն է այս առ Սուրբ Աթոռս, առ մեզ, առ խանն եւ առ բոլոր երկիրս մեր: Որ եւ մեք ոչ մոռասցուք ի յաւիտեանս: Ապա խնդրեմք առնել, զի լինիցիս պատճառ բարեաց՝ զվարձս ի տեառնէ , զշնորհս ի Սրբոյ Աթոռոյս եւ զօրհնութիւնս մեր ընկալցիս: Ամէն: 

(ՄՄ, ձեռ. 2911, թ. 98ա-98բ)