Հայրէններ

Դ/Լ

* * *

Օ՜րօ՜ր, գառնուկ, օ՜րօ՜ր,

Ո՛չ քեզի վատ իմ ուզեր,

Ո՛չ քեզի վատ իմ կամեցեր,

Արեւն ուր մօրուն փրթաւ,

Քեզ ալ ան իմ կամեցեր:

 

* * *

Օ՜րօ՜ր, գառնուկ, օ՜րօ՜ր,

Ո՛չ քեզի մար իմ եղեր,

Ո՛չ քեզի օ՜րօ՜ր իմ ըսեր,

Լեռներն օ՜րօ՜ր ըսեր,

Հարաւու հովիկն ալ օրրեր:

 

Դ/ԼԱ

* * *

Գիշերն ի դուրս ելայ,

Ճնճուղներն ու ճըլվլային,

Մէկը միւսին կըսէր,

— Ի՜նչ դիժար է եղեր մանուկան հոգին,

Մանուկն ալ երէկ մեռաւ,

Այսօր ըպաթնը վերուցին,

Տարին ծովեզեր դրին,

Ծովի ջրով վլացին,

Մատներն ասեղ ըրին

Ու պատրանքը կարեցին,

Ակռաները խունկ ըրին

Ու իր վրայ ծխեցին,

Ճիվերը կերոն ըրին

Ու իր վրայ վառեցին,

Մարիկը վերեւէն բերին,

Մանկան դիակը ցցուցին,

Մարիկն որ տղան տեսաւ,

Ճչվռտելով վրան ինկաւ…

Եբոր պապիկն ալ եկաւ,

Հեզկլտալով ետ դարձաւ,

Աղբարն ալ ավէն բերին,

Զէնքն առին, ավը թռուցին,

Հարսնուկն ալ հարսնից բերին,

Հինէյմուն ձեռվին սեւցուցին:

 

Դ/ԼԱա

* * *

Անլուս լուսընկին գիշեր

Ան եարուն արտ կու քաղէի,

Քաղէի ու բըռընտէի,

Մանուշակ կեմով կապէի,

Կըրէի կալն ըլլէի,

Արծըթէ կամով կամնէի,

Տուն լընայի,

Ձագերուս ապրանք ընէի:

 

Դ/ԼԲ

Ակնայ բարբառով

* * *

Օ՜րօ՜ր, օ՜րօ՜ր իմ որդիս,

Քունը տանի սիրականիս,

Քու չունիս, արթուն կը կենաս,

Ոչ ցերեկը քուն ունիս,

Ոչ ցերեկուան ինչուան իրկուն,

Քնանաս ու մեծանաս,

Հազար բարու տիրանաս:

 

* * *

Օ՜րօ՜ր, օ՜րօ՜ր, քուն ունիս,

Բէշիկտաշը տուն ունիս,

Մարգրտէ եօրղան ունիս,

Ջաւահիրէն բարձ ունիս,

Էկուր, քեզ բաղջան տանեմ,

Ծառէ ի ծառ կապեմ կախուրան:

 

* * *

Ա՜յ էնեմ, որ քնանաս,

Պզտիկ ես՝ մեծանաս,

Մեծանաս ու մեծ մը ըլլիս,

Բոլըրիս, գեղ մը ըլլիս…

Դուն աս քաղքին վրայ

Խօսաց տէր ու իշխան ըըլլիս:

 

Դ/ԼԳ

* * *

— Հա՜յ տար ու բեր, տար ու բեր,

Գէշը տար, աղուոր մը բեր:

— Գիշուն ո՞վ աղուոր կուտայ որ բերեմ,

Գէշն ալ կշկուրին նման,

Անի մեր պատերն է կողման,

Աղուորն ալ զըտ ջուր նման,

Անի իր եարին բաղջան կը վազէ,

Վարդ ու նուռունի ջրելու,

Վարդ ու նուռս է ջրելու,

Ըռէհանս է կոզ կապելու,

Քաղեմ ու դաստա ընեմ,

Ու ղրկիմ ղարիպիս,

Առնէ ու քնդին դնէ,

Շարէ թուլբնդին քաթիրը:

 

* * *

Ան բարձր սարերն ի վար

Բարկուկիկ հովիկ մ' իջաւ,

Հարսնուկ, խատուտիկ հարսնուկ,

Օլըրեր դռնակն է բցեր,

Տեսեր վուր իր եարը չէ,

Մըալուրեր ու ներս է եկե,

Կիրսակն ալ հարսմունք ըրեր,

— Հարնո՛ւկ, քու ո՞րտեղն է ցաւեր:

— Քու որդուդ խաթերն համար,

Իմ ամէն տեղուկս ալ է ցաւեր:

— Գիր անեմ, որդիս բերեմ,

Քու ամէն ցաւուկդ անցնի:

— Գիր անես, որդիդ բերես՝

Աստծու լուսին տիրանաս,

Գիր չանես ու չի բերես՝

Կանիծեմ, վուր քար կը դառնաս:

 

* * *

Ան բարձր սարին վրայ

Կաքւուկ մ'է նստեր,

Կուտ կուտէ, արցունք կու թափէ,

— Կաքուո՛ւկ, դուն ինչո՞ւ կու լաս,

Թող էրթայ ղարիպին տէրը լայ:

— Դուռը չեմ գիտեր ղարիպիս:

— Էկուր նշանով ցուց տամ:

— Քու ղարիպը վո՞ւրտեղ կը կենայ:

— Դռնուկն է բոյախանայ,

Նուշ առէ, ամրակ կը ծախէ,

Ամենուն արժան-արժան,

Ինձ տեսեր՝ սուղ կը ծախէ,

Թուխ աչքեր կիշեռք ըրեր,

Ունքերեով վեր կը քաշէ:

 

* * *

Լուսիկ մի փռթւ քարեր,

Կէսը խոռ, կէսը բոլոր,

Լուսի՛կ, դու լուսով կենաս,

Թէ կենասպահ մի ութան,

Էրկու խօսք գանգատ ունեմ,

Գամ գոյտմ, դուն ալվի ու գնա՛յ,

Գնա՛ ըսէ ղարիպիս՝

Չկենայ, էլլէ ու գայ,

Ան կողմէն մարըմ էկաւ ու ըսաւ,

— Ես քու ղարիպէտ խապար ունենամ,

Դուն ինձի պագմ կու տա՞ս:

— Դուն իմ ղարիպէս խապար ունեցիր,

Պագմ չէ, էրկուք կու տամ:

— Ես ղարիպէդ խապար ունիմ,

Թէզգալու, ուշ գնալու:

 

* * *

— Եարդ ի քեզի նուռ ղրկեց,

Կտրէ, տե՛ս, քանի՞ հատ ունի,

Հատին ալ պագ մը տու,

Աւելին հարամ ըլլի:

— Նուռ կայ հազար հատ ունի,

Հազար պագ վո՞ւրտեղ կու ըլլի:

— Էրկու սէրը վուր մէկ ըլլի,

Հազար պագ թէզ կու ըլլի:

 

* * *

Եկին ու բերին խապար,

«Թունդ էլեր քու եարդ ի կու գայ»,

Ամեն բանս ի դան դրի,

Ջուր բերի, մազս ի լուացի,

Հագայ սարէսեր լաթերսի,

Կապեցի լահորս շալ գոտի,

Դդմակ մ'ալ նռան գինի

Ես առի ու դէմ գնացի,

Դուշման ալ էրեսս էլաւ,

«Ու՞ր կէրթաս, ան քու եարը չէ, ըսաւ»,

Թուլցաւ շահինն ի բազկիս,

Թափեցաւ նռանհատ գինիս,

Դուշմանս վուր տէսնիմ,

Չախուկս ի ջէպէս տի հանիմ,

Տի մօրթեմ սեւ օխչարի պէս,

Արունն ալ ֆինճան տի առնեմ,

Տի խմեմ նռան գինու պէս,

Միսն ալ քեապապ տի էնիմ,

Տի ուտիմ կաքւու մսի պէս:

— Դուշմա՛ն, աչքդ քօռնայ,

Նենգաւոր լեզուդ չորանայ,

Որ մէյ մ'ալ դուն ինձ չտեսնես,

Նենգաւոր լեզուդ չի խօսի:

 

* * *

Ես աս գիշեր դուրս էլայ,

Մութ գիշեր, չկայ լուսնկայ,

Իմ եարս ալ ետեւէս դուս էլաւ,

Թեւէս բռնեց, տուն տարաւ,

Դուռ դրաւ, ախիկն ի վրայ,

Ձգեր էր էպիրշուս խալին,

խուշ տույի դօշակն ի վրան,

Սերէսեր բարձերն էրեսին,

Սազեր էր օսկու սեղան,

Հաւ խորոված, կաքւուկն ի վրան,

Դրեր էր նռան գինին,

Բռլանդի ղատեղն էր ափին,

— Խմէ՛, օր ըսիմ անուշ,

Անտունի մ'ալ ըսեմ ուշէ-ուշ,

Ինչե՜ղ անտունի մ'ալ ըսեմ,

Որ թնդայ ղատեխն ի ափին,

Ղադէխն ալ ափին թնդայ,

Սրմայթել բոյուխն էրեսիդ:

 

* * *

Վաղուց գնացող ղարիպ,

Ինչէ՜խ իմ կարօտացեր,

Էրեսիդ սֆաթն իմ մոռցեր,

Երբ գաս ու բաղնիքն էրթաս,

Մոլըրիս ու մերը գաս:

 

* * *

Աղբուր մի Մրզա լեռը

Կը վազէ փաթուռին տունը,

Օլուխն արծաթէն դրած,

Ջուրն օսկուն թասը կը վազէ,

Էրկու թուխ աղուոր աղջիկ

Նոշիպայով ջուրն ին եկեր,

Էրկու փէյլուան կտրիճ

Ձին հեծեր, սէյր ին էկեր,

— Աղջի՛կ, աղբօրդ արեւուն,

Նոշիպայովը ջուր տուր, խմիք:

— Ջուր տաք է, չէ սառեր,

Մեր սիրուն շատ մարդ է մեռեր:

— Ջուր տուր, թող մենք ալ մեռնիք,

Հաշուիքթէ մարը չէ բերեր,

Բերեր է Մրզա Սուլթան,

Բացուեր է վարդ մանուշակ,

Հոտն անուշ, չունէր ժամանակ:

 

 

ԱԿՆ — ԳԱՏԸ ԳՅՈՒՂ

Դ/ԼԳա.
ԳՈՀԱՐՆԵՐ ԱԿՆԱՅ ԺՈՂՈՎՐԴԱՅԻՆ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹԵՆԷՆ

* * *

Աղբիր մի Սըզրա սարեր

Այն ուռուն տակը կու վազէ,

Օլուխն արծըթէն դրած,

Ջուրն օսկուն թասը կու վազէ,

Երկու թուխ աղկեկ աղջիկ

Նոշըպովն ի ջուրն ին եկեր,

Երկու բէհլըվան կըտրիճ

Ձին հեծեր ու սեհր ին ելեր,

— Աղջի՛կ, քու հօրդ հոգուն,

Նոշըպէդ տուր պուտ մը ջըրիկ:

— Ջուր տւոր խըմիմ, թող մեռնիմ,

Հաշուիմ թը մարըս չէ բերեր:

 

* * *

Ու՛չ մարն է բերեր նման,

Ու՛չ արեւն ու ո՛ւչ լուսունկան,

Բերեր է Մըսրա Սուլթան,

Ուր իջեր պաղճաս պեկըման,

Իջեր ու զարկեր վրան՝

Մեջը վարդ, բոլորն ըռահան,

Վարդըս ջրելեու եղեր,

Ըռահանս է կօզ կապելու,

Քաղիմ ու տէսթէ դընիմ,

արմուղան խըրկիմ խրիպիս,

Առնէ, դընէ աչերուն…

«Արմուղան եկեր սիլայէն»:

 

* * *

Պիւլպուլը վարդին սիրուն,

Ձաներով ֆիղան կու անէ,

Ֆիղան ու ֆիղան կանէ,

Ֆիղանէն քունը չի տաներ,

Որու քուն տանի տանի,

Իմ ու քու քունը չի տանիր:

 

* * *

Պիլպուլը վարդին սիրուն,

Չի լընիր գիշերն ալ ի քուն,

Ես ալ խարիպիս սիրուն,

Եղեր իմ պիւլպուլի նման:

 

* * *

Լուսունկայ երկան գիշեր,

Ես ի քուն դըռնակդ իմ եկեր,

Դըռնակդ ալ դիր տեսայ,

Օլըրով երդիքդ իմ եկեր,

— Լուսի՛կ, դուն լուսով կենաս,

Թը կենաս պահիկ մի հուտա,

Երկու խօսք գանգատ ունիմ,

Գամ գոգտիմ, դուն ալվա գնա՛,

Գնա՛ խարիպիս ըսէ՝

Չի կենայ, թող ելլէ ու գայ:

 

* * *

Իջեր հարաւու հովեր,

Խարիպին դըռնակն է զարկեր,

Նորուկ ճահհելուկ հարսնուկ

Ուր իջեր դըռնակն է բեցար,

Բացեր ուր իր եարը չէ,

Մէլուրեր ու ներս է գացեր,

Կեսրակն ալ հարցմունք արեր,

— Հարսնո՛ւկ, քու ո՞ր տեղդ ղ ցաւեր:

— Մարի՛կ, քու որդուն սիրուն

Իմ էմմէն տեղուկս է ցաւցեր:

— Մի՛ լար, ճահելուկ հարսնուկ,

Գիր կանիմ, որդիս կու բերիմ:

— Մարի՛կ, գիր անես ու որդիդ բերես՝

Աստըծու լուսուն տիրանաս՝

Գիր չանես, որդիդ չի բերես՝

Կանիծեմ, ուր քար կու դառնաս:

 

ՎԱՆՔ

Դ/ԼԴ. ՕՐՕՐՆԵՐ ՎԱՆՔ ԳԻՒՂԷՆ

* * *

Աղուոր ես ու քեզ մետհ կանիմ,

Պիւլպիւլին տալին վրայ,

Հագեր ես տիպայ ու զէրպայ,

Կու վայլէ ալուտ վրայ,

Քէնքիւլներդ թուղ կու քաշէ,

Կէռտանիդ խալին վրայ:

 

* * *

Պիւլպիւլը վարդին սիրուն,

Խեւ եղեր չի դահիր ի տուն,

— Պիւլպո՛ւլ, դուն ալ տիւ՛ն դահէ,

Խեւ եղեր մարիկտ սիրուտ,

Մարիկդ սիրուտթոռմեր,

Աչերտ ալ՝ քու կարօտուն:

 

Դ/ԼԵ. ՀԱՄԲԱՐՁՄԱՆ ՏՕՆԻՆ ՎԻՃԱԿԻ ԵՐԳ՝ ՎԱՆՔ ԳԻՒՂԷՆ

* * *

Վիճակ, վիճակ, ոսկի վիճակ,

Մարն է բերեր քեզ կտրճուկ,

Հոռոփ, ելի տուն գնա,

Հացտ ելեր տաշտէտ կու վազէ,

Քու հացտ Աստուծու լընի,

Քու սեղանտ հայր Աբրահամայ:

 

Դ/ԼԶ. ԵՐԳ ԹԱԳԱՒՈՐ ՀԱԳՑՆԵԼՈՒ

* * *

Ան բարձրը լեռներն ի վար

Մեզի բարկ արեւ մին է ցաթեր,

Ըմմենուն երդիքն ի վար,

Մեզի՝ դուռն ի ներս է ճառագեր:

 

* * *

Ըմենտ ի վրայ եկէք,

Թագաւորին կապան կարեցէք,

Լուսնկան աստառ արէք,

Արեգակն երես ձեւեցէք,

Ան մոյ ու խոշոր աստղեր՝

Թեւերուս տիւկմէ կարեցէք:

 

* * *

Հա՜յ իմ պզտիկ թագւոր,

Կլորեր ես մեզ ծմերուն,

Ճովերդ ի երդիքն ելեր,

Կախուեր է խոշոր ճիւղերուն:

 

Դ/ԼԷ. ԱՆՏՈՒՆԻ ՎԱՆՔ ԳԻՂԷՆ

* * *

Այ Եօրկի՛ 'ւ Այ Տիմիթրի՛,

Հետն ընկեր լընիս խարիպիս,

Առնես ու փէշիտ ներքին,

Աներեւուն լեռնէն անցընես,

Բերես իր սիլան հանես,

Հասցնես սրտին մուրատին:

 

* * *

Աս գիշեր մինչի լուսացաւ,

Ես երկու խանղալ մանեցի,

Իմ եարն ալ ուրմիտքս ինկւ,

Թեզ մ'ելայ ջահս կործեցի,

Գցի իմ եարին դուռը,

«Ձուն եկեր, ոտուիս կու մսի»,

Իմ եարն ալ ի դուրս եկաւ,

Թը՝ «Բարի եկեր իմ հոգի,

Եկու գիրկ ու ծոց անինք,

Ուր ոտքուտ մաղկատը ոնցնի»:

 

* * *

Աստղիկ մը երկնուցմէն ի վար

Կու սիրէ ձկնակ մի ծովու,

Ու՛չ աստղիկը վար գալու,

ՈՒ՛չ ձկնակ՝ վեր գնալու,

Եստղիկ, սիրէ, ամպն ելի,

Նաւն ու ծովն է ալի,

Ծովը տարէ տար տարաւ,

Չի հասաւ մուրատին:

 

* * *

Ես երկու խապար ունիմ,

Մէկն է հիւսիս, մէկն՝ հարաւ,

Հիւսիսինը փրթեր ու գար,

Հարաւէն խապրիկ մի բերէր,

Խապար խարիպէս բերէ,

Իմ սրտիկս կանգնեցնէ:

 

* * *

Խալտեցայ խալատ մի արի,

Ան գեշէն պագ մի ուզեցի,

Ան գեշն ալ ի նազն ելաւ,

«Չտմ իտար, անունս աւըրի»:

Պագիկն աղուորէն ուզէ,

Ուր գիտէ խաթրը կըյիճին:

 

* * *

Խարիպս հիւսիսէն փրթաւ'

Պոզ ձիով սալթանաթով,

Բռնեցի ճորով ու զորով,

Պագ մին առի հազար նազերով,

Ան պագին քաղցրութենէն

Բռնկեր սրտիկս ու կերի:

 

* * *

Կարմիր ու ճերմակ հարսնուկ,

Չորանաս թը իս մոռանաս,

Չորնաս, փուտ ուռի դառնաս,

Թը ծոցիկտ մարդու բանաս,

Ծոցիկդ ուր մարդու բանաս,

Տ'անիծիմ, ուր քար տի դառնաս:

 

* * *

Հագեր ես կանաչ կարմիր,

Նռան հատը կու մանիս,

Կոյներ ես դռան վրայ,

Բարձրը նայիս, բարակ ծիծաղիս,

Աչօք ու յունօք կանես,

Իմ մանուկ խելքս կու տանիս:

 

* * *

Մենք ալ քօր պառւուկ մ'ունինք,

Մրջիւնին գալը կիմանայ,

Աչք քօրնայ, ականջ խլանայ,

Աղուորին գալը չիմանայ:

 

* * *

Մօրուց ի մանկութենէս,

Ես ազապ աղջիկ չիմ պագեր,

Ըսոր աղուոր մի պագի,

Գնացքի մօրկանը գոյտի:

 

* * *

Վարդիկ մի պիտէր գիրուտ,

Ուր ձգէի մէջն ի գինուտ,

Գինիիս ուր բերնիտ առնես,

Վարդը դէմ գայ շրթունքներուտ:

 

* * *

Առաւօտուն լուսուն

Կու գայի երկուքը եգուն,

Մէկն է շալկեր վարդ ու մուրդ,

Մէկն ալ նուռ՝ կերթային ի տուն:

 

* * *

Ես ալ խարիպին ձանը

Կառնէի նը կարմննայի,

Եկաւ իմ գլխակս ելաւ,

Կողորմիմ ամեն խարիպի:

 

* * *

— Ծոցիկդ Ադամայ պախճան,

Միջէն պաղ աղբիւր կու բղխայ,

Պտիկ մի ընիկ խմիմ,

Ան ալ իմ մտան կու բանայ,

— Պտիկ մի չէ ու շատ խմէ,

Կու վախիմ քի անիկա կիմանայ,

Վախիմ քի իմանայ անիկ,

Երթայ 'ւ երկիրը չի գայ:

 

* * *

Վարդենի ու նռնենի,

Դուն ալ մեր պախճան պիտէր,

Ոլըրեր գարուն ուր գար,

Իրարու դիմաց բացուէինք,

Երբուր ուր աշուն լըներ,

Հիրացուկ ի տուն դառնայինք:

 

Դ/ԼԸ

* * *

Ես խարիպ ու դիւն խարիպ,

Իմը չէ, քու բանտ է դիժար,

Հան թէ կըսիմ դիժար,

Ուր խարիպ երկիր տի կենաս:

 

Դ/ԼԹ. ՈՂԲ ՎԱՆՔ ԳԻՒՂԷՆ

* * *

Այ Եօրկի, այվան մի կայ,

Մէջն երկու աղբար կու կենայ,

Մեծիս մեծ արեւ կըսեմ,

Պզտիկիս՝ արեւ լուսնկայ:

 

* * *

Այ Եօրկի, բոլոր պախճայ,

Վրայիտ  չինարը չորնայ,

Չորնայ ու աշուրան վար գգայ,

Քու սէվլի պօյիկտ երեւայ,

Ալվի խըմիշ չեմ աներ,

Դուն անոր շուքը տի կենաս:

 

* * *

Այ Եօրկի, դուն շեն կենաս,

Շեն կենաս, աւեր չի կենայ,

Այն թէ կասեմ շէն կենայ,

Մեր սէվկիւլիւները հոն կու կենայ:

 

* * *

Ա՜յ իմ սեւոր աղւոր,

Պօյաճին ո՞ր թաղ կու կենայ,

Որ թաղ պօյաճի կենայ,

Իմ խարիպս հոն կու կենայ,

Լաթերս պօյան թաթխիմ,

Ուր ալէմ աշխարքս իմանայ:

 

* * *

Ես ալ քեզի տէր էի,

Աշխարքին մալին տէր էի,

Ես ալ ուր անցայ քենէ,

Ցածցեր իմ ու ցած կերթամ:

 

* * *

Ինչո՞ւ դուն խարիպ մեռար,

Ուր տուին հող դրամով,

Եկու դուն սիլայ մեռիր,

Ուր տայի հողդ քիւրէկով,

Խարիպ մեռար, խարիպ թաղեցին,

Խարիպ տուին հողին վերեւուն:

 

* * *

Լուսնկայ, քեզ չիմ սիրեր,

Խոռեր ես ու խոռ կու նյիս,

Ես արեգակ սիրիմ,

Կու ցաթէ ալէմս արունատ:

 

* * *

Բարսոնց ու հեռւոնց տարէք,

Չի ձգէք, չի թաւլըցընէք,

Տարէք Այ Եօրկէ դուռը,

Վար դրէք, պահ մի լացէք,

Կըյեցէք աջիկ թեւը,

Այ Եօրկէ դուռը գամեցէք,

Շատ ըխտաւորներ տի գայ,

Իմ էհվալս հասկցուցէք:

 

* * *

Մենք ալ չիֆթ կագւուկ տիլլինք,

Վրայիտ չինարը տի թառինք,

Իժվան ահուզար տ'ընինք,

Մեր քունը չի տանի:

 

* * *

Շատ տեղ շատ մանուկ մեռեր,

Քու խեղճերդ տեղ մին չէ եղեր:

 

* * *

Ցածնամ ու ցօղիկ մի տամ,

Քու ճերմակ ծոցիտ վրայ,

Արթննաս ու վեր իյնիս,

«Աս ի՞նչ ցօղ ուր իմ կու ցօղայ»: