Հայրէններ

ԱՆՋՐԴԻ

Դ/Ծ

* * *

Ան բարձր պատովն  անցայ,

Ան կանաչ պաղչան նայեցայ,

Իմ եարն ալ ի հոն տեսայ,

Ալ ի հոն՝օրան մ'ալ քովը,

Թուխ աչքերը վեր առաւ,

Թուխ ունքով ըրաւ քի՝ Գնա՛,

Գնա՛ ու պահ մի եկո,

Հաւն ի քուն, մարդ չիմանայ,

Ինչեղ դրացնաւ մը ունիմ,

Մրջիւնին գալը կիմանայ…:

 

* * *

Առաւօտուն դուրս ելայ,

Թուխ ամպ էր անուշ կու ցօղար,

Ելայ պոսթանը գացի,

Տէրն եկաւ,

— Հոդ ի՞նչ բան ունիս:

— Իմ եարը դիժար հիւանդ,

Հիւանդիս կամակ կու տանիմ:

— Կամակը՝ բարձիս վըրայ,

Ձեռքդ բեր, հոգուս տունը տես…

 

* * *

Պիւլպիւլը վարդին սիրուն,

Բուն դրեր քարմիջերուն,

Բուն դրեր, թուխ է նստեր,

Թուխ նստեր, ձագ է հաներ,

Ձագերուն մարիկ չէ եղեր,

Մէկիկ-մէկիկ ուրուրն է տարեր…

 

* * *

Պիւլպիւլն ալ վարդին սիրուն,

Բուն դրեր քարմջերուն,

Բուն դրեր, ճիւֆեր ածեր,

Շուք ըրեր ձագկներուն,

Թուխ նստեր, ձագ է հաներ,

Մէկիկ-մէկիկ թռուցեր…

 

* * *

— Նորուկ, պլպլուկ հարսնուկ,

Ի՞նչ կընես չայեզերը:

— Պարիպ ճամբան կու նայիմ…

— Եկուր ինձի պագ մը տուր,

Տամ քու եարուն խապարը…

— Եարուն խապար բերողին,

Պագ մը չէ՝ հազար կու տամ…

 

* * *

— Քէրվա՛ն, դուն ալ ո՞ւր կերթաս:

— Կամ Հէլէպ կամ Էնկիւրինեան:

— Գիտնամ, ուր Հէլէպ կերթաս,

Շատ բարեւ կու տամ իմ եարուն…

— Բարեւըդ գլխուս վըրայ,

Քու եարուն դուռը չի գիտիմ:

— Քեզի նշան մի կու տամ,

Բարձր պատեր, բոլոր ճաղեր,

Իմ եարը հոն կու բանէր…

 

* * *

Լեռնակ կայ, որ ձօն եկեր,

Լեռնակ կայ, որ մուրտ է բուսեր,

Ղարիպ կայ, որ տուն է եկեր,

Ղարիպ կայ, որ նոր՝ տանն ելեր,

Ան ղարիպն, որ տուն եկեր,

Ան տունն արեւով լեցեր,

Ան ղարիպն, որ տունն ելեր,

Ան տունը՝ դարտակ խան մնացեր…

 

ՄԵՂՈՒԻՆ ԲՈՂՈՔԸ

Տարին տասներկու ամիս

Ծաղիկ կրեմլեռներուն,

Ապրանք կընեմ ձագերուս,

Երբուր աշունը կու գայ,

Մուխը կու տան աչերուս,

Խայթեմ՝ կելլեմ արեւուս,

Չի խայթեմ՝ կելլամ ձագերուս,

Ալվէ կելլեմ արեւուս,

Չեմ ելլար մայրը ձագերուս…

 

* * *

Կաքւուկ մ'ալ վրայ քարին,

Որ կու լար, արցունքն էր պղտոր,

Կու լար, ողորմուկ կու լար,

Աչերուն արուն կու ցօղար,

Մեր տէրը վրայովն անցաւ,

— Ի՞նչ կու լաս, իմ հաւ թեւաւոր:

— Կու լամ, ողորմուկ կու լամ,

Աչերուս արուն կու ցօղայ,

Ձագուկս է բունէս առած,

Ո՛չ ի սար գիտեմ, ո՛չ ի ձոր,

վախնամ՝ կուռ մօրին ինկաւ,

Հովնելաւ, շէքիլը ծածկեց,

Վախնամ՝ ձորտանը ինկաւ,

Սէլ ելաւ, սէլերը տարաւ,

Վախնամ՝ լեռները ինկաւ,

Որ ելաւ որսորդը զարկաւ,

Որսուոր, ելէք յորս գացէք,

Ձագուկս գտէք ու բերէք,

Վա՜յ գտնողին, չի տուողին,

Վա՜յ անոր կորսնցնողին…

 

 

ՄԱՇԿԵՐՏ

Դ/ԾԱ

* * *

Լուսինը սարէն փրթաւ,

Չէտ կանաչ մոմեր վառեցաւ,

Մէկ ճոթն ալ ի ծովն իջաւ,

Թուխ ամպը կարմրեցաւ,

Պիւլպիւլը պաղչան իջաւ,

Վարդենուն թուփը թառեցաւ,

Բացաւ իր շիշէ բերնակ,

Ու կանչեց գէմ որ լուսացաւ…:

 

* * *

Փնջիկ մը ռահան էի,

Իմ եարուս դուռը գընացի,

Շատցայ, ճըղեր ձըգեցի,

Իմ եարուս դուռը բըռնեցի,

Երբոր պտղաբեր էի,

Խօշ կերան ու խօշ խմեցին,

Երբոր պտղէ կըյրեցայ,

Չոր ճեղս կրակ վառեցին:

 

* * *

— Խնձորդ չաղալա եղեր,

Ես հաւաս ունիմ ուտելու,

Հաւաս ունիմ ուտելու,

Կու վախիմ դողցնելու…

— Կեր ու մի՛ վխիր, մանո՛ւկ,

Ես հէքիմ եմ կող կապելու…

 

* * *

Լեռնակ կայ, որ ձօն եկեր,

Լեռնակ կայ՝ մուրտ է բուսեր,

Ամէն լեռն ալ լեռ պիտէր,

Սիւրկիւնայ լեռ չպիտէր,

Իմ եաւրուն ասդին պիտէր,

Ալ անդին նյիլ չպիտէր…

 

* * *

Մանուկ մ' ալ երէկ մռեաւ,

Որ ասօր հըպա վերուցին,

Մատներն ասեղ շինեցին,

Փէրչէմն թել քաշեցին,

Իր պատանքը կարեցին,

Սեւ օձը քարին ծակուն,

Կը կանչէ մայրը ձագերուն,

— Եկէք, երթանք միասին,

Միս եկեր աժան ըռական…

 

* * *

Ո՛չ քըզի մար եմ եղեր,

Ո՛չ քըզի օ՜րօ՜ր եմ ըսեր,

Ո՛չ քըզի վատ եմ կամեցեր,

Արեւուն ուր մօրուն փրթաւ,

Ես քըզ ալ ա՛ն եմ կամեցեր:

 

ՄԻԱՏՈՒՆ

Դ/ԾԲ

 

* * *

Կելլամ բարձր լեռ կայնիմ,

Կու նայեմ ճամբիկդ հեռուն,

Սիրուդ կուռ մորին ինկայ,

Տիւղ եկայ կատղած գէլերուն:

 

* * *

Սրտիկս ալ բոլոր չարտախ,

Մէջն երեք աղբուր կու կենայ,

Մենծին կըսեն մենծ արեւ,

Պզտիկին՝ արեւ լուսնկայ,

Օրթանճյին ի՞նչ ըսեմ,

Իմ հոգուս տնակը նորա:

 

* * *

Դուն գիտես՝ մոռցե՞ր եմ քեզ,

Չե՛մ մոռցեր, մոռնալիք չես,

Դրեր եմ մեծաւ սրտիս,

Մինչ ի մահ ելլալու չես:

 

* * *

Պիւլպիւլը վարդին սիրուն,

Չէր ըլլէր գիշերը քուն,

Ո՛չ գիշերը քուն ունէր,

Ո՛չ ցերեկը՝ մինչեւ իրիկուն:

 

* * *

— Քա աղջընակ, կարմիրորակ,

Ի՞նչդ ես կորուսեր:

— Մատիս մատնին եմ կորուսեր,

Կու լամ, կու լամ, ու ժուռ կու գամ:

— Եկո ձիուս ետեւ առնում, ու ժուռ գամ:

— Ես օտար, դուն օտար, ի՞նտոր ձիուդ գամ:

 

* * *

Պիւլպիւլն ալ վարդի սիրուն,

Բուն դրեր քարմըջերուն,

Բուն դրեր, ճէօհէր է ածեր,

Թուխ նստեր, ձագեր էհաներ,

Հատիկ-հատիկ թռցուցեր,

Մէկիկն ալ բունիկն է թողուցեր,

Ավ ելեր ավճին՝ գտեր,

Վա՜յ անոր մօրկանն, որ կորուսեր

Ու չէ գտեր…

 

 

ՍԱՂՄԿԱ

Դ/ԾԳ

* * *

Եկան, ըսին, «Եարըդ կու գայ»:

Ցատքելով դուռը գացի,

Գացի, որ իմ եացը չէ,

Տրտմելով վեր վազեցի:

— Մի՛ տրտմիր, ձագուկ, մի՛ տրտմիր:

Գիր գրեմ, քու եարըդ կու բերիմ:

— Հըպը որ իմ եարը չի բերես,

Պետտուիմ ուր քար կու կըյիս…

 

 

ՏԵՂՆ ԱՆՀԱՅՏ

Դ/ԾԴ

* * *

Լուսին, դուն կամաց-կամաց,

Կեցիր, որ երթանք հէյրաց,

Երթանք իմ եարուն դիմց,

Անտոնիկ մը ըսեմ, կէսը՝ լաց…

 

* * *

Խմէ, որ ըսիմ անուշ,

անտոնիկ մը ըսեմ ուշէ ուշ,

Քանց շաքարն ու նուշ

Ըլլայ քեզ անուշ…

 

* * *

Քանի որ պզտիկ էիր,

Դրի օրնկ օրեցի,

Մեծցար, եղար մենծ արեւ,

Դրի ճամբու տէ գնա՛,

Ո՛չ հաց մ'ալ պաշար տուի,

Ո՛չ խօսքուկ երկու նավալա,

Երթաս շատ երկիր ժուռ գաս,

Շատ մալերով տուն դռնաս,

Մօրդ ու պապուդ արեւ տաս,

Դրացիներու բարեւ տաս:

 

 

ՕՎԱՃԸԳ

Դ/ԾԵ

* * *

Ջըխտըկուկ աղավնի էյանք,

Օր ծարուկ-ծարուկ քայվեցանք…

Մորկանըս մեկ հատիկ էի,

Աղբորըս սըրդաշիկն էի,

Օր շարած մարգըրիտ էյանք,

Օր շարուկ-շրուկ քաղվեցանք,

Օր ծալուկ-ծալուկ քաղվեցանք,

Օր շարած մարգըրիտ էյանք,

Փրթեցնք, ցըրցըքնեցանք:

 

Դ/ԾԶ

* * *

Մօրկանս մէկ հատն էի,

Եղբօրս սրտաշն էի,

Որ շարած մարգարիտ էինք,

Շարքուկ-շարքուկ քակրուեցանք,

Շարքուկ-շարքուկ քակրուեցանք:

 

* * *

Մենք չուխթ մի կէօվէրճին էինք,

Որս սար ելանք, որս ձոր,

Որ ծալած ղումաշիկ էինք,

Ծալուկ-ծալուկ քակրուցանք,

Չենարժան տեղուանքներ ինկանք:

 

 

ՊԱՐՏԻԶԱԿ

Դ/ԾԷ

* * *

Աղբարս ի պաղջան պառկեր,

Շաղ իջեր՝ եօրղան թրջեր,

Ելիր, աղբար, տուն երթանք,

Շաղ իջեր՝ եօրղանն է թրջեր:

 

* * *

Աղբարս Ստամպօլ քղաք

Շուք ըրեր շէքեր կը ծախէ,

Ով կերթայ՝ աժան կու տայ,

Իմ եղբարս ինծի սուղ կու տայ:

 

* * *

Աղբար, աղբիւրի ջրնկա,

Կաթէ կաթիլ մը ջրնակ,

Ամա՜ն, ծարուըցեր, աղբիւրդ եմ եկեր,

Աղբօրս աղբիւրը գոց եմ գտեր,

Աղբար, աղբիւրդ եմ եկեր,

Աղբիւրիդ ջրնակն է ցամքեր,

Վա՜յ, հոգիս քաղուեր,

Արցունքս է ցամքեր:

 

* * *

— Ա՜յ իմ կարկաչուն կաքւուկ,

Կարկչէ, բունդ ինձ ցցու:

— Բունիկս ապառաժ քար է,

Կրողին ահեկն ի վրան:

 

Դ/ԾԸ. ՔՐՈՋԱԿԱՆ ՍԷՐ

(Ժողովրդական բանահիւսութիւն)

* * *

Աղբարս Ըստամպօլ քաղաք

Շուք ըրեր շէքէր կը ծախէ,

Ով կերթայ՝ աժան կու տայ,

Աղբարս ընծի սուղ կու տայ:

 

* * *

Ըստամպօլ բոլորը պաղչա,

Մէջը վարդ, բոլորն ալ ըռահան,

Առնեմ ճեղիկ մ' ըռահան,

Ղրկեմ աղբօրս արմուղան:

 

* * *

Աղբարըս ո՞ւր է, ո՞ւր չէ,

Ստամպօլ տընիկ շինէ,

Շարեր վէլէտի բարձեր,

Կախեր է երկաթ դռուի,

Կռթներ, աղա կը լմանի:

 

* * *

Ջո՛ւր, գռգռալէն կու գաս,

Ով գիտէ, ո՞ր ակէն կու գաս,

Ձայնըդ կայ, դիւն չես երեւար:

 

* * *

Աղբարս Ըստամպօլէն եկաւ,

Զէմպիլն ինծի բանալ տուաւ,

Նշանծին խաս եազմա տուաւ,

Ընծի խամ եազմա բերաւ:

 

* * *

Աղբար, աղբուրի ջրիկ,

Կաթէ պըտիկ մը ջըրիկ,

Ցամաք սրտիկըս պաղի:

 

* * *

Մութն երթայ, լիւսը գայ,

Մութ ամպէն լիւսն երեւայ,

Աղբօրս ճամբիկն երեւայ:

 

Դ/ԾԹ

* * *

Քաշիմ աս գիշեր էրկանք,

Օր քաշիմ մինչեւ բարի-լուս,

Բարի-լուսը բարով գայ,

Մութն երթայ ու լուսը գայ,

Ղարիպին ճամպէկն երեւայ:

 

* * *

Ախպարս ի ո՞ւր էր, ո՞ւր չէր,

Ըսթամպօլ սարայ կը շինէր,

Փըռեր էպըրշում խալի,

Կը գործէ տասներկու տարի,

Շարեր Վէլէտի բարձեր,

Կըռթընէր, աղա կը լմանի:

 

* * *

Շուք ըրեր՝ շէքէր կը ծախէ,

Վեվ  կերթայ՝ աժան կու տայ,

Վէվ կերթյ՝ աժան կու տայ,

Իմ ախպարս ընծի սուղ կու տայ,

Թօ Ըմթանպօլ շէն կենայ,

Չորս քրոջ ախպարն հոն կենայ:

 

* * *

Ախպարս՝ ի լեռներն ի վեր,

Էրկու ձեռքն ունէր մաշալայ,

Էրկու ձեռքն ունէր մաշալայ,

Հեռուն բռնէ մաշալադ,

Օր չը զարնէ մաշալադ:

 

* * *

Ախպարս ի պաղջան պառկեր,

Շաղն իջեր՝ եօռղանն է թըրջեր,

Էլիր, ախպար, տիւն էրթանք,

Շաղն իջեր՝ եօռղանդ է թըրջեր:

 

* * *

Խօրոզն անտիրուկ մընաց,

Աս գիշեր կանուխ խօսեցաւ,

Վէվ քուն էր՝ նը արթընցաւ,

Վէվ քուն էր՝ նը արթընցաւ,

Վէվ արթուն էր՝ խեղճուկ լացաւ: