Հայրէններ

Ա/Ա. ՀԱՅՐԵՆԻ ԿԱՐԳԱՒ

 

Տեսայ իմ հոգոյս հոգին՝

Զարդարուած ու կերթար ի ժամ,

Ես ալ ի դէմիկն ելայ,

— Ու՞ր կերթաս, քո ժամն է հարամ,

Թէ դու զիս խապուլ անես՝

Քեզ համար կանգնիմ ես ի ժամ,

Աղօթք 'ւ աղաչանք անեմ,

Ինչօր քո ծոցուտ տիրանամ:

 

* * *

Քո ծոցտ է տիրոց մարան,

Քո ծծերտ է սաղմոսարան,

Երթամ, հաբեղայ լինամ,

Գամ ես՝ ի քո ծոցըտ կենամ,

Անչափ այբուբեն ասեմ,

Ինչօր գրկիտ տիրանամ:

 

* * *

Տեսայ իմ հոգոյս հոգին՝

Զարդարեծ ու բաղնէլուայ,

Ես ալ ի դէմիկն ելայ,

Նեղ սոխախ ու խիստ խալապայ,

Պէջան ալ ի վեր տարաւ,

Ուներովն արաւ, թէ՝ Գնա,

Գնա՛ ու գիշերն արի,

Որ ամէն դիժարս դուրանայ,

Քեզի գիրկ ու ծոց պարտիմ,

Պագ հազար՝ ինչօր լուսանայ:

 

* * *

Գիշերս ես դուս ելայ՝

Մանր ու մեծ թաթաւն ի վերայ,

Իմ եարն ի դըռնէ-դուռ ընկեր,

Զինչ նռան հատն կու դողայ,

— Հէր քիմ, քի թանկրի խուլի

'Ւ իր փակած դռնեկն բանայ,

Պէնի խօյնընայ ալայ,

Ինչօր այս մութըն լուսանայ:

 

* * *

Զինչ նուռն ի նռան վերայ,

Ես եմ ձեր դըռանն ի վերայ,

Զինչ հաւն ի կըտին վերայ,

Ես՝ ի ձեր երդեցն ի վերայ,

Կա՛մ առ, կա՛մ խապուլ արայ,

Կա՛մ դըրէ զանձըս քեզ ծառայ,

Թէ չէ առ ու փախ կանեմ,

Աչքըտ լայ, անձըտ երերայ:

 

* * *

— Ատ վո՞վ է երդիկս եկեր,

Որ օտար հողըն կու սողայ,

Թէ իմն ես՝ նա վա՛ր արի,

Թէ օտար ծաղիկ՝ նա գընա՛,

— Ո՛չ քուկն  եմ՝ ի վար գալու,

Ո՛չ օտար ծաղիկ՝ գընալու,

Եկեր եմ ի քո սիրուտ,

Ո՛չ գալու եմ, ո՛չ գնալու:

 

* * *

Թէ սունն ու գերանն ասաց,

— Սիրոյ տէրտ երդիկտ եկել եմ:

Քանի ես մօրէս ծընել՝

Նա փատէ խամազ չեմ տեսեր,

Փատն ալ ի մորին բուսեր,

Խամզութիւն ուստի՞ է ուսեր:

 

* * *

Էյնէկ ես նորա կու տամ,

Որ լինի երկու սէրըն նոր,

Երկու սէրն նոր լինի,

'Ւ երկուսին դուռն մօտեւոր,

Վաղվընէն ի դուրս ելնէ,

Բարեւ տայ զէտ զկարեւոր,

Զձեռկունքն ի վերան ձըգէ

Ու գնագատ անէ հին ու նոր:

 

* * *

Երէկ ցորեկով բարով

Տանէին մէկ եար մի ճորով,

Զնա ճորով է տարած,

Կամ խաբած է զինք դրամով,

Սէրն որ դըրամով լինի՝

Զինքն երել պիտի կրակով,

Սէրն խնծորով պիտի

Ու դրամ-դրամ շէքէրով:

 

* * *

Հընցկուն եմ ես ի քո սիրուտ,

Որ տըղեկըն ծիծ չէ կերել,

Մարիկն ալ վաղու՜ց մեռել,

Ու տըղեկն խիստ որբ մընացեր,

Ջուր տուր իմ ծարաւ լերդիս,

Քո սիրուտ եմ խիստ փափագել,

Խօսէ՛, որ առնում իխրար,

Ես յետի նէֆէս եմ եկել:

 

* * ***

Ես՝ աչք ու դուն՝ լոյս, հոգի՛,

Առանց լոյս՝ աչքըն խաւարի,

Ես՝ ձուկ ու դուն՝ ջուր, հոգի՛,

Առանց ջուր՝ ձուկըն մեռանի,

Երբ ձուկն ի ջրէն զատի,

Ալվի ջուր ձգեն՝ նայ ապրի,

Երբ ես ի քէնէ զատիմ՝

Քանց մեռնիլն այլ ճար չի լինի:

 

* * *

— Ասա՛ ու լսէ՛, իմ եար,

Ոնց որ չէ՛ տարեր քունըն զիս,

Ոնց որ քունըն զիս տանի՝

Ամանաթ, որ այլ չի խօսիս,

Զարթնում ես, քէ քիւֆր տամ,

Որ ոտինց մատանց դուն երիս,

— Ատոր երել ի՜նչ պիտի,

Բեր դնեմ երեստ երեսիս:

 

* * *

Տարին տասներկու ամիս

Կու տապիմ ի մէջ զնտանիս,

Օրիկ մի չելար, չեկիր,

— Ի՞նչ կանես կամ ո՞նց կու լինիս:

Ելար ու ան պահն եկիր,

Որ առեր հոգիս բերանիս,

Մեռնիմ ես քո սիրուտ,

Որ երթաս յիսնէ խալըսիս:

 

* * *

Թուղ աչք ու թուղ ունք ունիս,

Թուղ մազերտ, կուլակտ ի հոգիս,

Իշալլայ կաճկտուր ըլաս,

Թէ չի գաս գիշերս ի մօտ իս,

Թէ դու գաս գիշերս ի մօտ իս՝

Նա դնեմ զերեստ երեսիս,

Դնեմ զերեստ երեսիս,

Որ դպնու քո շունչտ ի հոգիս:

 

* * *

Կարմիր ու ճերմակ երես,

Ամ քանի՞ դուն զիս պիտի երես,

Քանի որ մէճլիս նստիս՝

Ուներովտ հետ ինձ զրուցես,

Կոճկերտ ալ արձակ այնես

Ու ճերմակ ծոցտ ցըցընես,

Կու վախեմ թողուս ելնես,

Ու ծոցէտ մահրում մնամ ես:

 

* * *

Կանաչ ու կարմիր հագնիս,

Զինչ նռան հատն նմանիս,

Յայնժամ ինձ աղւոր թուիս,

Երբ ելնես, ձեր դուռն կանգնիս,

Դուռն ալ կիսաբաց անես,

Ցած հայիս, մանտր ծիծաղիս,

Աչօքտ ու ունքովտ անես,

Իմ տխմար խելքս կու տանիս:

 

* * *

Ես ձագ ծիծեռնիկ պիտէի,

Զօրն զքո տունըտ մտնուի,

Ան բարձր ու մէյտան չարտախդ՝

Ես ի հոն բուն մի շինէի,

Ոնց որ մութն մութանար՝

Ցածնայի, ծոցտ մտնուի,

Ոնց որ լուսն լուսանար՝

Բարձրանայի, բունս մտնուի:

 

* * *

Ա՜յ իմ նշենի ծաղիկ,

Դեղնեցար ու դարձար ի նուշ,

Բերանդ է փոքրիկ 'ւ անուշ,

Պռկունքտ է արմաւ ու նուշ:

 

* * *

Պռկունքտ է լիմոն նըման,

Կու բանաս դու մարդու մէտէն,

Լեզուտ է պիւլպիւլ նման,

Կու գովէ զինչ գարնան նման:

 

* * *

Անչափ հայրենի ասի,

Երկընուց կամար կապեցի,

Ելայ ի վերան նստայ,

Ու գանգատ արի պարոնին,

— Պարո՛ն, դու ի վայր հայէ,

Տե՛ս, թէ ի՞նչ բաներ կու լինի,

Եօթն տարեկան տղան

'Ւ իր սիրուն զէթ մոմ կու հայի:

 

* * *

Հալի ու շիշան լցուի,

Մէջն՝ վարդ, բոլորն՝ ապակի,

Իր շունչն է խընկան փոշի,

'Ւ իր կուլակն է ճիւղք խաղողի:

 

* * *

Կուլակտ է ոլոռ-ոլոռ,

Քո բերանտ է փոքր ու բոլոր,

Քո տիրոջտ այլ ի՜նչ երնէկ,

Որ ունի զքեզ խաղու խնծոր:

 

* * *

Իմ եարս գրել ղրկել,

Առ կարդայ, թէ ի՞նչ կայ գրած,

— Բարեւ եմ սիրուտ գրած,

Քո տեսուտ եմ խիստ կարօտած:

 

* * *

Այս աստընւորիս վերայ

Երկու բան՝ ողորմ ու լալի,

Մէկն, որ սիրո տէր լինի,

Մէկըն՝ գայ գըրօղըն տանի:

 

* * *

Աս աստնւորիս վերայ

Թող մանկան գլուխն ապրի,

Շատ չար ու բարի, եղբա՛յր,

Թող մանկան գլուխն անցանի:

 

* * *

Չարին համբերել պիտի

Ինչօր գայ բարին հասանի,

Ով խուսան ի սիրտն առնու,

Քանց իր օրն՝ առաջ մեռանի:

 

* * *

Խուսան շատոց ցաւ կանէ

'Ւ ի ցաւէն մարդն մեռանի,

Սիրտն թ'ինչ հասրէթ ունի՝

Ամէնէն մահրում կու լինի:

 

* * *

Մահալօքս ի վար եկի,

Նա տեսայ դռնակ մ' ալ ի բաց,

Մտայ ու բարեւ տուի,

Իմ եարին շունըն զիս իխած,

Իմ եարն ալ ի դուրս ելաւ,

— Չը՛խ, մուռտար, թո՛ղ զնայ ի բաց,

Դուն ալ նարմէն ի՞նչ կուզես,

Երբ նա մեր կրակն է վառած,

Թէ կանկուն ու կէս դանակ

Ողորմուկ ի սըրտին էած:

 

* * *

Մահալօքս ի վար կու գի,

Նայ տեսայ չոր գանկ մի պառկած,

Ոտօքմ թապալ տուի,

Նայ երեսս ի վեր ծիծաղեաց,

Դարձաւ պատասխան երետ,

— Ի՞նչ կանես, կտրի՛ճ շփացած,

Երէկ քեզի պէս էի,

Այսօր զիս այս հալս է ձգած:

 

* * *

Մահալօքս ի վար կու գի,

Նայ տեսայ դըռնակ մ' ալ ի բաց,

Մտայ ու բարեւ տուի,

Նա տեսայ իմ եարն ալ ի հաց,

Գըտխան ալ գինով լցած,

Իմ եարին առջեւն էր դրած,

Խըմէ՛, է՜յ եար, իմ դիաց,

Որ ելնէ հոգիս քո դիմաց:

 

* * *

— Ինչու՞ ես երել, խորովել,

Երեսիտ գունըն գնացել,

Կամ քո եարն չէ՞ մեռել,

Կամ օտար երկիր հեռացել:

— Անտի եմ երել վառել,

Երեսիս գունըն գնացել,

Առած է հոգուս հոգին,

Անհոգի եմ վար մնացեր:

 

* * *

Քո եարն ի Հալէպ քաղաքն,

Ի շուկան՝ շէքէր կու ծախէ,

Աչուին է կշեռք արել,

Ունքերովն ի վեր կու քաշէ,

— Շէքրին գինն ալ հրամէ,

— Պագ մը տուր ու շուտ խալըսէ:

 

* * *

Ի՞նչ անեմ, կամ ի՞նչ լինեմ,

Որ կերի սրտիկս ամէն օր,

Ու սիրեմ ազապ աղջիկ

Կու ձգէ Գագիկն օրմէն օր,

— Քէլամ քեզ եարախ արա,

Կու գամ քեզի հանց խաֆիլ օր,

Հոգե՛կ, ի՞նչ եարախ առնեմ,

Ինչ ունիմ՝ խնայէ այսօր:

 

* * *

Աղւոր մի գնալ տեսայ

Կանչեցի, թէ՝ Կարմիր երես,

Դարձաւ ու ճուղապ երետ,

— Ես աղւոր, դուն ու՞ր փախել ես:

Աստուած ինձ երես երետ,

Քեզ՝ աչեր ու կանգնէ ու տես,

Ինձ ըռընտութիւն երետ,

Քեզ կրակ՝ դու զքեզ երես:

 

* * *

— Ճերմակ ու կարմիր գինի,

Քանի մէկ քո չարն ու քանի,

Քանի որ ի քեզ անկայ,

Չի տեսայ ես օր մի բարի:

 

* * *

— Ես աք շատ մարդ եմ տեսել,

Չէ խըմել նա զօրըն գինի,

Գիշերն շատ կու դատի

Քանց ցերեկն ու փող մն չունի:

 

* * *

Քանի՜ ու քանի՜ ասեմ,

Դու ականջ ունիս՝ նայ լսէ,

Բերանըտ քեզ բերդ արայ,

Ու լեզուտ ի մէջն արգիլէ:

 

Ա/Բ. ԱՅԼ ՏԱՂ, ՍԻՐՈՅ Է, ԽԻՍՏ ԳԵՂԵՑԻԿ, ԱՄԷՆ

 

* * *

Գէմ չեմ Յուդայի ծնած

Կամ իմ հօրն ու մօրն անիծած,

Ես ալ աղկեկան բերած,

Ու հազար նազով սնուցած,

Ես ինձ տարտեր շատ ունիմ,

Կամ սիրէ՛, կամ թո՛ղ զիս ի բաց,

Ձգէ խեղճ ի քո մտիտ,

Կամ յիշէ աւուր մ' աղ ու հաց:

 

* * *

Գամ կանգնիմ ի քո դիմաց

Եւ լալով անեմ քեզ իմաց,

Ինձի գէմ սէր չէ պակաս,

Կամ ի քո ծոցուն կարօտած,

Սեւ սրտիկս զքեզ ուզես,

Ալ ընձն խօշ եար չի պիտաց:

 

* * *

Ամ ո՞վ էր հանէր վարէր

Զիր եարուկն, որ ես  վարեցի,

Տարի ու անհուն լեռներն

Անցուցի ու շատ մի լացի,

Դարձայ՝ սարերուն ասի,

Ձորերուն ապըսպըրեցի,

— Ուր երթաս՝ բարով կենաս,

Ես լալով իմ կեանս անցուցի:

 

* * *

Քան զան՝ ալ ամ ի՜նչ աղուոր,

Որ լինայ երկու սէրն նոր,

Երկու սէրն նոր լինայ

'Ւ երկուսին դուռըն՝ մօտեւոր,

Առաւօտուն դուրս ելնեն,

Ան՝ անոր բարեւ 'ւ ան՝ անոր,

Թեւիկն ի շըլնին ձէգ

Ու գանգտիկ անեն հին ու նոր,

Գիրկ ածէ եւ տուն տանի,

Թէ՝ մեզ հիւր եկաւ հեռաւոր:

 

* * *

Ելայ ես, ի քեզ եկի,

Քեզ յիսնէ կարօտ գիտէի,

Իմ գալն դիժար թուաց,

Ես իմ միտքն անդիճեցի,

Մի՛ լար, մի՛ տրտում կենար,

Մի՛ հաշուիր զօրըս քեզ տարի,

Ան ոտքն, որ ի հոս եկեր,

Նա կարէ, որ ալվի տանի:

 

* * *

Երբ դուն հետ ինձ սէր չունիս՝

Յէ՞ր չասիր առաջի օրէ,

Քանց ղավլ ու ըխրար արիր,

Թէ՝ Սիրէ՛, Տէրն ըզքեզ պահէ,

Հիմայ դու ի զատ ելար,

Պէմունաթ, զքեզ ո՞վ տեսեր է,

Կասես դու ի քո մտիտ,

Թէ՝ Այս տղայ է, զայլ ոք կու սիրէ:

 

* * *

Սրտիկս է եղեր ղալամ,

Բաժնելու թխտիկ կու գրէ,

Կանչեմ՝ Ո՛հ, իմ Տէր Աստուած,

Զամենայն ղարիպ դու պահէ,

Ղարիպ գնացած ունիմ,

Իմ տարտերն զիս կու լափէ,

Շալայ թէ շուտով դառնայ,

Թէ իմ հոգիս կու ելնէ:

 

* * *

Աչերն է քաշեր ղալամ

Ու իջեր ի Մըսր ի թալան,

Իջեր, շատ թալան արեր,

Շատ խոճայ ու շատ պազիրկան,

Զիմ եարն ալ ի հետ բերեր,

Ու դրեր ղութովն ի շուկան,

Ամէնն ալանի հային,

Ես՝ գաղտուկ, նայ դեռ կու ճօշան:

 

* * *

Եկան ու ասին ինձի,

Թէ՝ Եարիտ պաղչան կայ գօհար,

Ելայ, գնացի, եղբա՛րք,

Չի գտայ ես հատ մի ճուհար,

Ընկայ ի ծովուն միջին,

Ղարղ եղայ ու կերթամ ի վար,

— Մանկտի՛ք, ձեր արեւտ ասեմ,

Ցուցուցէք ինձ ելնելու ճար,

— Ասեմ քեզ ելնելու ճար,

Մի՛ երթար դու երկիր ի վար,

Կերթաս դու երկիր ի վար,

Փոշմընիս, ու բանտ է դիժար:

 

* * *

Հա՛յ իմ նոնոֆար ծաղիկ,

Որ ծովուն մէջըն կու կենաս,

Երթամ, ջուրն ակնէտ կտրեմ,

Որ տակիտ վրայ չորանաս,

Ալվի շուտով վար հանեմ,

Որ սիրուն ղատրիկն իմանաս:

 

* * *

Հա՜յ իմ աղաւնի պայծառ,

Որ թեւիտ թէպրիկն է հազար,

Երկինք ու գետինք վկայ՝

Սիրեր եմ ու չեմ մոռնար,

Կու գան ու կու տան հազար,

Չե՛մ առնուր եւ զքեզ չե՛մ ի տար:

 

* * *

Երեստ է կարմիր ու լան,

Ի վարդին տերեւն ի նման,

Պոյիկտ է բարակ ու երկան,

  Ի շամպայ եղէգն ի նման,

Թուխ աչեր, զուգուած շարով՝

Մի՛ ձգեր վըզիտ մանէման,

Մի՛ գար՝ մեր դռնով անցնիր,

Մի՛ ինձ խոսկիկ մի ասիր,

Ես տարտէդ եղայ սարկարտան:

 

* * *

Քո սէրտ իմ սըրտիս միջին

Հանց մըտեր զէտ ոսկի բեւեռ,

Գնացեր է սրտիկս ի ներս,

Ու փառչին եղեր կեռ ու մեռ,

Քո տեստ իմ սրտիս միջին

Հերկ արեր ու դարձեր է եռ:

 

* * *

Սիրել պիտի զայն աղուորն,

Որ դնչիկն է կարագ ու եղ,

Բերնիկն է շաքրի սովոր

'Ւ երեսիկն է պագնելու տեղ:

 

* * *

հա՜յ մեր մահալի մորճուկ,

Մեր աղբիւրն ի ջուրն ես եկեր,

Լուսինն ի ծոցէտ ի դուրս

Աղբըրին ի յակն է ցաթեր,

Երնէկ ես անոր կու տամ,

Որ գիշերն ի ծոցտ է պառկեր,

Գըրկիկ կուռ միջացտ ածեր

Ու զբերնիդ բոլորն է պաքեր:

 

* * *

— Աղուո՛ր, քեզ բանիկ մ' ասեմ,

Հօրտ ահուն չեմ իշխեր ասել,

Անոր համար չեմ ասեր՝

Դուք հարուստ էք ու մեք՝ տառպել:

— Ասա՛, կտրի՛ճ, մի վախեր,

Շատ հարուստ է տառպելացել,

Անչափ հարըստի դստրիկ

Տառպելի ծոցիկն է պառկել:

 

* * *

Աստուած ազատէ զմանուկն,

Որ չինկնի ի սէր՝ զինչ որ ես,

Անողին գլուխն ելնէ,

Աստուծոյ ըլնայ սեւերես:

 

* * *

Ամէն քար ի յիր տեղին

Է՛ ամուր, 'ւ ես եմ գըլորեր,

Երնէկ ես անո՛ր կու տամ,

Որ ոչ հոգ ունի, ոչ երեր,

Դուն ալ տէր լինիս,

Լոք ընկնիս ի հոգ 'ւ ի յերեր,

Ամէն օր հետ ինձ հաշտ էիր

Ու այսօր ի՞նչ ես խըռովեր:

 

* * *

Դէմ առաւօտւան լուսին,

Որ Զոհալ մեծ աստղըն կելնու,

Իմ եարն ի քնուն ելեր

Ու մտկունքն արեր գընալու,

Ձեռկունքս ալ ի վեր կալի

Բռնելու, հանց արգիլելու,

Իլաց ու լալով ասաց,

— Գընալու եմ, չե՛մ կենալու:

 

* * *

Գնամ ու գնամ կասեմ,

Հոգի՛կ, դու դեռ աւտալ չունիս,

Պաշրիկ ես եփոց դըրի,

Դեռ աւօտ-չաւօտ կու նայիս:

 

* * *

Իմ եարն ի գնալ տեսայ,

Կանչեցի, թէ՝ Իմ եարն ի նման,

Դարձաւ զան ճուղապ երետ,

Թէ՝ Ես չե՛մ քո եարն ի նման,

Քո եարն թուխ աչք ունի,

Թուք ընքուի ու պզտի բերան,

Քո եարն ի ծովեր նման,

Ես եմ իւր չարին պատրան:

 

* * *

Լաւ՝ աղուորին մալմ ըսէն,

Քանց սիրեն զգէշն ըռէկան,

Զէտ գէշն հարիւր հազար

Աղուորին չարին է պատրան:

 

* * *

Ով որ սիրու տէր մարդուն

Չողորմի՝ ինքն է երելու,

Ինքն ալ սիրու տէր լինայ,

Ի յօտար երկիր ու հեռու,

Ո՛չ ի սիրուն ճար լինայ,

Ո՛չ դադրի աչերն ի լալու:

 

* * *

Մանուկ ան մանկանն ասեմ,

Որ հնտրէ հայրէն ու ասէ,

Զհայրէնն ի ղաթարն ասէ,

Որ ետեւ ղալատ չի բերէ,

Մարդիկ կայ ի յաս ճերկայս,

Որ կասեն, թէ՝ Բան չի գիտէ,

Լեզու կայ նորա բերանն,

Որ ղաթար մ' ջորին չի քաշէ:

 

* * *

Մտիկ իմ եարին արէք,

Որ նուշ ու շաքար կու ծախէ,

Զաչերն ալ շահէնք արեր,

Զունքն թառ՝ ի վեր կու քաշէ,

Որ կերթայ ն' արժան կու տայ,

Ես կերթամ՝ ի սուղ կու ծախէ,

Չի գիտեմ, թ' խո՞յն է հանց,

Թէ՝ զղարիպս ի լաց կու պահէ:

 

* * *

Դաւիթ մարգարէ, ի՛մ յոյս,

Շատ մեղկունք ունիմ՝ թէ թողուս,

Եարուկ մի սիրեր եմ ես,

Պարապար հետ երկու լուսոյս,

Հնցկուն աղուորիկ եարուկ,

Թէ ի խոցըդ գայ՝ նայ թողուս,

Ցորեկն սաղմոս ասես,

Լօք գիշերի ի ծոցիկտ առնուս:

 

* * *

Մահալլովտ ի վար կու գի,

Լօք տեսայ շատ մոմեր խատուած,

Ի լայն մոմերուն տակին

Կայր երկու մանուկ պառկած,

Մոմերն ալ լեզու ելան,

Ու հայրէն ասին շատ ու լաց,

— Մանկտի՛ք, սէրն ի ձեր սրտին,

Կրակն ի մեր գլուխն է վառած:

 

* * *

Ուղտն ալ իշուկէն ի վար

Իր խելառ ոտուին հինայած,

— Մարագ մի փուտ յերթ ունիմ,

Եկոյ կեր, լոք թող զիս ի բաց:

 

Ա/Գ. ԿԱՐԳ ԵՐԿՐՈՐԴ՝ ՀԱՆԴԵՐՁ ՆՈՒԱԳԱՐԱՆՕՔ

 

* * *

Իմ աղուոր՝ բարակ 'ւ երկան,

Գեղեցիկ ու խիստ սիրուն ես,

Հոտ անուշ վարդի նման,

Ըսպիտակ ու կարմիր երես,

Գովեմ քեզ հազար բերան,

Հողեղէն մարդ չկայ զէտ քեզ,

Փա՜ռք կու տամ ստեղծողիդ,

Քաւ էլ, թէ քեզ նման դու ես,

Նռնենոյ ծաղկի նման՝

Ի ծառին ճիւղըն կու փայլես,

Թէ ելնեմ, մէկ տերեւ մ' առնեմ,

Կու վախեմ, թէ վայր անկնիմ ես:

 

* * *

Յաշխարհս ես ի յափ առի,

Շուրջ եկի ի վերայ երկրիս,

Այլ մայր զէտ քեզ չէ բերեր,

Ու օտրի՝ նման դու չունիս:

Կանանչ ու մօռ կու հագնիս,

Գաս, ի յիմ դիմացըս կանգնիս,

Ակ ճակատ, կամար ուներ,

Ծով աչեր՝ լոյս ի վառ ունիս:

 

* * *

Ի քեզ սիրու տէր եղայ:

Ըխտիյեար չի մնաց ի յիս,

Մէկ բերան, հազար լեզու,

Քաղցր եւ անուշ պռկունք ունիս,

Աղվո՛ր, քեզ ի՞նչ եմ արեր,

Որ խռով-խռով կու հայիս,

Դու այլ իմ կրակն անկնիս,

Լուկ հապա ինձի ողորմիս:

 

* * *

Իմ եար, երբ կու հառաչեմ՝

Իմ սրտէս մւոխ կելնէ հատի,

Մսքին աշխն ի՞նչ անէ,

Իւր եարէն ինչպէ՞ս կու զատի,

Իմ շատոց խոցուած ճիկէրս

'Ւ իմ լերդիկս կու մանտըրտի,

Չի դադրիր աչս ի լալու,

Որ տիրեր եմ դիժար տէրտի:

 

* * *

Բարեւ քեզ հարիւր հազար

'Ւ ըռէհան եւ մուշկի ամպէր,

Սրտովս եմ ի քեզ յօժար

Ու չունիմ ի քեզ գալու ճար,

Գերիս, թէ գտնէր հանց մարդ,

Որ առնուր ինձ թէպտիր ու ճար,

Ի քո քաղաքամիջին՝

Ծարուած եմ, կայ աղբիւր հազար:

 

* * *

Եւ պէհրի հաւուկ ես դու,

Անիհուն ծովէն դու նատար,

Խիստ եմ կարօտեր ի քեզ,

Դու օրիկ մի դուրս ոչ ելար:

 

* * *

Զինչ որ դու հետ ինձ արիր,

Չէ արեր օտարն հետ օտրին,

Շիշէ մի հալած ոսկիդ

Ի գետինն ի վայր թափեցին,

Խելօք ոսկերչին հարցա,

Թէ վաթած ոսկին կու ժողվի՞,

Յետի խելքն ամ ի՜նչ անեմ,

Երբ առջի անունն աւիրի:

 

* * *

Տարին տասներկու ամիս,

Մէկ ամիսն խօշ կու լինի,

Վարդն այլ խօշ ատէթ ունի,

Երբ արեւ տեսնու՝ կու բացւի:

 

* * *

Պիւլպիւլն ի վարդին սիրուն,

Բուն դըրեր ի մէջ ճըղերուն,

Ճըղերն այլ ի վեր ելեր,

Շուք արեր վերայ ձագերուն:

 

* * *

Ղումրին պիւլպիւլին ասաց,

Թէ՝ Քանի՜ ու ձայնդ ու քանի,

Ամէն հաւ ի քուն եղեր,

Ու քո ձայնդ զերկիր կու տանի:

 

* * *

Հանչաք հայրէնի ասիր,

Որ եղաւ սրտիկս քարէ տուն,

Հառաչս ի յերկինքն ելաւ,

Ու յերկնիցն ի վայր կու գար ձիւն,

Ո՞վ տեսեր ամառըն ձիւն,

Որ կու գայ ի վերայ մարդուն,

Իմ Տէ՛ր, ամ կըրակ ձգէ

Ու այրէ՛ ատոր սէրըն դուն:

 

* * *

Քո սիրուտ մտիկ արի,

Զէտ զնետ ի չարխէն ելաւ,

Ես անմեղ կանգնած էի,

Եկաւ, իմ սիրտըս գամվեցաւ:

 

* * *

Շուք ունի գինու նման

Որ լնուն ի կթխան ու տան,

Այդ քո ոսկէթել մազիկդ,

Որ առեր վզիդ մանէման,

Կտրէ՛, քիչ մի տուր նշան,

Ես օտար երկիր կու գնամ,

Որտեղ որ յիշեմ զքեզ,

Երեսիս դնեմ, նստիմ ու լամ:

 

* * *

Կերթամ, կու գնամ, իմ եար,

Թէ ականջ ունիս՝ դու լսէ,

Թէ գամ՝ նայ կարմիր հագիր,

Թէ չի գամ՝ ի թուխըն ներկէ,

Տարի մի ինձ մէֆա պհաէ,

Կէսըն լաց, կէսըն ծիծաղէ,

Յայնժամ, մէկ տարուն յետեւ,

Ինձ նման մէկ եար մ' յլ սիրէ:

 

* * *

Այսօր ընդ իս մի խօսիք,

Խոց ունիմ, որ ինձ հերիք է,

Զարկած է չարխի նետով,

Որ սլաքն կէս նուկի է,

Առին ի հէքիմ տարան,

Նա ասաց, թէ՝ Ապրելու չէ,

Կտրեր է սրտին երակն,

Աչերուն արիւն կու կաթէ:

 

* * *

Կելնեմ, կու գնամ, մանկտի՛ք,

Հաւասար բարով մնացէք,

Իմ եարն ամանաթ կու տամ,

Ի վարդին մէջըն պահեցէք,

Թէ երթամ ու բարով դառնամ՝

Զամանաթն ի տէրն հասուցէք,

Թէ երթամ ու ղարիպ մեռնիմ,

Վարդըն՝ ձեզ, տէրըն յիշեցէք:

 

* * *

Քանի՜ ու քանի՜ ասեմ,

Թէ՝ Մեռայ, տարէք, թաղեցէք,

Իմ եարին դռնովն անցնէք

Ու պահիկ մ' հոն արգիլեցէք,

Զիմ եարն ալ ի դուրս հանէք,

Զհինայած ձեռվին լւոսացէք,

Զերկիր այլ ի դող հանէք,

Զծարուրած աչուին լացուցէք:

 

Ա/Դ

* * *

Այս ծով, անիհուն գիշերս

Ես ի ձեր երդիքն եմ եկեր,

Գլխարկս ի վայր եմ դրեր:

Այն անուշ քունըն զիս տարեր,

Սըներն ի գերանն ասին,

«Սիրու տէրն երդիքն է եկեր»,

Մանկտի՛ք, ձեր արեւն ասեմ,

Ես փայտէ ղամազ չեմ տեսեր,

Չոր փայտն ի մորին բուսեր,

Ղամզութիւնն ի յորտե՞ղ ուսեր:

 

* * *

— Ա՛յս ծով, անիհուն գիշերս

Ես ի ձեր դռնակն եմ եկեր,

Դռնակն այլ ի փակ տեսեր,

Փոշիման ի յետ եմ դարձեր,

— Երնեկ արեւուս վըրա,

Դու ի մեր դռնակըն չե՛ս եկեր,

Մեր դուռն երբ ալու էիր՝

Ցորեկով ինձ է՞ր չասացեր,

Ոտօքս ի դէմ ելեր,

'Ւ երեսօք ի դուռն ի բացեր,

Թեւիկսի շլինքտ ձգեր,

Պագնելով ի տուն ի տարեր:

 

* * *

Քո սէրտ իմ սրտիս միջին

Հանց մտեր զինչ ոսկի բեւեռ…

 

Ա/Ե

* * *

Ամ ի՞նչ լինենամ գերիս,

Թէ պագնեմ՝ նա ինձ կու պիտի,

Հիմի՛ ի ծոցուտ ելայ,

Դեռ աչերս հետդ կու հայի,

Հանցեղ եմ ի քո սիրուտ,

Զինչ ամառն, որ աւազն այրի,

Զօր ի բուն երկինքն ի վեր

Կու հայիմ կաթիկ մ' անձրեւի,

Պագնեմ զքո լայն ճակատդ,

Որ աչեր ունիս ղազալի,

Գրկեմ զքո կուռ միջկունքդ,

Որ հագեր ես շար կապանի:

 

* * *

— Քան զպահրի հաւուկ ես դու,

Ծովէտ ի դուրս է՞ր չես ի գար,

Յէ՞ր չես խղճար քո գերուս,

Ի ծովուտ ափն եմ՝ քեզ համար,

— Գնա՛, ոսկի նաւ շինէ,

Ու եղիր նաւիս նաւավար,

Զօթեւանս ի խոցդ արա,

Զիս արեան ծովէն հան ու տար:

 

* * *

Յու՞ստ եկիր, կամ ու՞ր բուսար,

Քան զամէն ծաղիկ դու պայծառ,

Աչերտ է ճրագ նըման,

Ուներուտ ճոթըն կա ճոհար,

Եկին ու խապար բերին՝

Կաֆայու քարերն է ճոհար,

Գնացի, ի կաֆայն մտայ:

Չի գտա հատիկ մի ճոհար:

 

* * *

Քանի կու սիրէաք զիրար՝

Դու՝ ինձ մեղր, ես՝ քեզի շաքար,

  Հիմի ի՞նչ արի, քեաֆիր,

Կապեցար զինչ երկաթ ու քար,

Զայտ ամէնն չար խօսքն արար՝

Թող կուրնա ու դառնա խաւար,

Հիմի յիս է՞ր չես խօսիր,

Զրուցէ՛, խռով մի՛ կենար:

 

* * *

Դու այլ սիրու տէր լինիս

Ու այրիս քան զերկաթ ու քար,

Շատ ձագերու մէջ լինիս

Ու կանչես՝ Արծի՜ւ, զենեհար:

 

* * *

Զինչ նաւն ընկըղմի ի ծովն,

Ու լինի քեզ մութն ու խաւար,

Զինչ որ դու հետ ինձ արիր,

Թող չերթա քո կամքն ի կատար,

Երբոր չէ'ր սիրեր դու զիս՝

Է՞ր կու գայիր լեզւովդ իխրար,

Ասա՛, զի՞նչ տեսար դու յիս,

Զինչ ասիր՝ ամմէնըն ստվար:

 

* * *

Աղէկ մի սիրեր եմ ես,

Որ երեսն երեք ծին ունի,

Բերանն է բոլոր, աղվոր,

Տուփ նման քան զխնկենի,

Զաշխարհս այլ ի յափ առի,

Հայեցա քան զհայելի,

Դարձա 'ւ այլ ի վայր դրի,

Չի տա սրտով սիրելի:

 

* * *

Հետ այս ժամանկուս մարդուն

Աղ ու հաց ուտել չի պիտի,

Անչափ կու ճօշան զմարդն,

Որ սուտն այլ իրաւ կու լինի:

 

* * ***

Հոգի՛, թէ հոգիս կուզես,

Չէ չասեմ, հանեմ տամ ի քեզ,

Վախեմ, թէ զաչերս ուզես,

Այլ ինչո՞վ նայիմ դէպ ի քեզ:

 

* * *

Աչերդ է ի ծով նման,

Ծով աչիտ ծառայ լինենամ,

Քանի որ ի միտս ընկնիս,

Ի մահու դուռըն կու գնամ,

Իմ սիրտս է պատառ մի միս,

Քո սիրուն ինչպէ՞ս դիմանամ,

Հանց մի, որ սիրես դու զիս,

Ինձ ասա՛, որ ես իմանամ:

 

* * *

Աշխարհս է վարդով լի,

Ես ի քեզ ապով կու կենամ,

Չասես, իմ սիրուն եարիկ,

Թէ զքո աղէկդ մոռանամ:

 

* * *

Խիստ եմ կարօտցեր, իմ եար,

Դու կաժես, որ կարօտանամ,

Ով որ քեզ ի յիս բերէ,

Ճիկէրս հանեմ, իրեն տամ,

Ապրել եմ քսան տարի

Ու քաշեր հազար տարու ղամ,

Ի՜նչ շահ է իմ շատ ապրիլս,

Երբ ի քէն կարօտ կու մնամ:

 

* * *

Աղվո՛ր, խղճաքո գերուս,

Քո գերուս, մինակ կենալուս,

Գիշեր ու ցերեկ լալուս,

Կու վախեմ, թէ ելնեմ աչերուս,

Լսեր եմ, որ վարդ ունիս,

Ուղարկէ տէստէ մի գերոյս,

Պագնեմ 'ւ աչերուս դնեմ,

Որ կտրէ աչերս ի լալուս:

 

* * *

Աղվո՛ր, քեզ ի՜նչ եմ արեր,

Դու յիսնէ է՞ր ես խռովեր,

Ղամազ կա ի մեր միջին,

Քեզ ղալատ է հասկացուցեր,

Ղամազն է ի յօձ նման,

Որ զԵւայ է խալտեցուցեր,

Խաբեր, ի դրախտէն հաներ

'Ւ ի լուսոյն է մերկացուցեր:

 

* * *

Երկինք որոտաց գոռաց,

Աստղ ի յիւր տեղն չի մնաց,

Իմ յեարն ի յիսնէ գնաց,

Բուլք հազար ծաղկունք հետ իրաց,

Գրեմ բարակիկ թղթիկ,

Ուղարկեմ շատ պատգամ ու լաց,

«Յոպտե՞ղ ես՝ բարով կացիր,

Զքո սիրած եարտ չի մոռնաս»:

 

* * *

Տար ու բեր,

Զգէշն տար,

Զաղէկն առ ու բեր:

 

Ա/Զ

* * *

Գիշերս ի լեռանց բարձանց

Ծաղկունաց ի մէջն եմ ի քուն,

Իմ եարն ի վերեւ գլուխս

Կանցմընցէր, 'ւ ես՝ անհոգ ի քուն,

Գլխարկս այլ ի վեր կալի,

Լուկ թռաւ նա նման կաքւուն,

Թեւիկ շահէնի առի,

Լուկ հասա ի յեզր ծովուն:

 

* * *

Հասա, չհասա եարիս,

Վա՜յ հազար մօրըս բերելուն,

Իբեր, չի հանեց ի հուն,

Լուկ ձգեց ի խորըն ծովուն,

Գիշեր ու ցորեկն ի բուն

Դատեցայ, թէ հանեմ ծովուն,

Հազար ձկան լող տվի,

Չելահետ եարիս ես ի հուն:

 

* * *

Այս աստընվորիս վերայ

Կու սիրեմ ես երկու խաթուն,

Վաղվընէն սէյրան ելա,

Նայ գային, բուսան ի յեգուն,

Առաջինն էր քաղեր խաղող,

Լուկ յետինն վարդ՝ գոյնզգուն,

Ես առաջինին գիրկ ածի,

Ու յետինն յերետ թեւերուն:

 

* * *

Աշունն էր, եղաւ գարուն,

Քանի՜ մէկ մենք խմենք ի տուն,

Եկէ՛ք, որ իջունք պաղչան,

Լուկ խմենք  հետ պիւլպիւլներուն,

Մըտիկ մանուշկի՛ն արէք,

Որ բուսեր է մէջ թփերուն,

Գլուխն ի յառջին կախեալ,

Քրտներ զերեսն ամօթուն:

 

* * *

Հառաչեմ ու հառաչ կու գայ,

Ու լերդէս ու սրտէս՝ արուն,

Հառաչս ի յերկինքն ելնէ՝

Յերկնիցն ի վայր կու գա ձուն,

Ամառն ո՞վ տեսեր է ձուն,

Որ կու գա սիրու տէր մարդուն,

Գիտեմ, թէ ինձ մէն կու գա,

Նա կու գա հաւսար ամմէնուն:

 

Ա/Է

* * *

Գէմ չեմ Յուդայի ծնած

Կամ իմ հօրն ու մօրն անիծած,

Ես եմ աղէկի բերած,

Եւ եւ հազար նազով սնուցած,

Ես ինձի տէրտեր շատ ունիմ,

Կամ սիրէ՛, կամ թո՛ղ զիս ի բաց,

Ձգէ խեղճ ի քո մըտիդ,

Կամ յիշէ դու օր մ' աղ ու հաց:

 

* * *

Գամ կանգնիմ ի քո դիմաց,

Լալով լամ 'ւ անեմ քեզ իմաց,

Ինձի գեմ սէր չէ պակաս,

Ես՝ ի քո ծոցուտ կարօտած:

 

* * *

Աստընւորս մարդով ի լի,

Աղեկուկ ձեռվին հինայած,

Զաչերն օրինած, ծարուրած,

Զետ զծովն անվախ կանգնած,

Կոճկիկն այլ արձակ արեր

Ու թողեր ճերմակ ծոցն ի բաց,

Սեւ թողեր ճերմակ ծոցն ի բաց,

Սեւ սրտիկըս զինք կուզէ,

Այլ ինձ խօշ եար չի պիտաց:

 

Ա/Ը

* * *

Սրտիկս է եղեր ղալէմ,

Բաժնելու թխթիկ կու գրէ,

Կանչեմ առ իմ Տէր Աստուած՝

Զամենայն ղարիպ դու պահէ,

Ղարիպ գնացած ունիմ,

Իմ տէրտերըն զիս կու լափէ,

Շալլայ թէ շուտով դառնա,

Թէ չէ իմ հոգիս կելանէ:

 

* * *

Աչերտ է քաշեր ղալէմ

Իջեր ի Մսր ի թալան,

Իջեր, շատ թալան արեր,

Շան խոճա ու շատ պազըրկեան,

Զիմ եարն այլ ի հետ բերեր,

Լուկ դրեր ղութովն ի շուկան,

Ամէնն էշկէրէ կասեն,

Ես՝ գաղտուկ, ու դեռ կու ճօշան:

 

* * *

Եկին ու ասին ինձի,

Թէ՝ Եարիտ պաղչան կա գօհար,

Ելա, գնացի, եղբա՛յր,

Չի գտա հատիկ մի ճօհար,

Անկա ի ծովուն միջին,

Ղարղ եղա ու կերթամ ի վայր,

— Մանկտի՛ք, ձեր հոգուն համար,

Ցուցէք ինձ ելնելու ճար,

— Ասեմ քեզ ելնալու ճար,

Մի՛ երթար դու երկիր օտար,

Կերթաս դու երկիր օտար,

Փոշըմնիս, ու բանդ է դիժար:

 

* * *

Ա՜յ իմ աղաւնի պայծառ,

Որ թեւիտ թեպրիկն է հազար,

Երկինք ու գետինք վկա՝

Սիրեր եմ ու չեմ մոռանար,

Կու գան ու կու տան հազար,

Չե՛մ առնուր ու քեզ չե՛մ ի տար:

 

* * *

Երեստ է կարմիր ու լայն,

Ու վարդին տերեւի նման,

Պօյիկտ է բարակ 'ւ երկան,

  Ի շամպա եղէգն ի նման,

Թուխ աչեր, սուգված լաչկով՝

Լուկ ձգեր վրան մանէման,

Մի՛ գար, մի՛ դռնովն անցնիր,

Մի՛ ձգեր զիմ սիրտս ի կիւման,

Դու ինձ մէկ խօսկունք ասիր,

Ես տէրտէր եղա սէրկէրտան:

 

* * *

Քո սէրտ իմ սրտիս միջին

Հերկ արեր ու դարձեր է եռ,

Սիրել պիտի զայն աղվորն,

Որ դնջիկն է կարաք ու մեղր:

 

Ա/Թ

Գիշերս ես ի քուն էի,

քունս ի ներս սրտիկս երեցաւ,

Եկին ու խապար բերին՝

«Քո սիրած մորճն զքեզ մոռցաւ»,

Մանկտի՛ք, ձեր արեւն ասեմ,

Լսեցի՝ լեզուս կապեցաւ,

Արցունքս ի յերեսս ի վայր

Ջուր կերթայր, նա արիւն դարձաւ:

 

* * *

Քո սիրուն մտիկ արի,

  Զետ զնետ ի չարխէն ելաւ,

Ես անմեղ կանգնած էի,

Եկաւ, իմ սիրտըս գամվեցաւ,

Մանկտի՛ք, ձեր արեւն ասեմ,

Աս նետիկս ի յիս քար եղաւ,

Շուտով դեղ ու ճար արէք,

Որ չասեն, թէ «Անկի մեռաւ»:

 

* * *

Մորճիկ մ' երետ ինձ բարեւ,

Իմ ամէն խոցըս նորացաւ,

Ասի, «Կու սիրեմ զքեզ»,

Իմ խօսիցս ճուղապ չի գտաւ,

Դարձաւ, զայն ճուղապն ետուր,

Թ' «Ի՞նչ անեմ, լեզուս կապեցաւ,

Քո սէրտ իմ գլխուս ելաւ,

Ի յղեղս ելաւ, թառեցաւ,

Ի գլուխս ի վայր իջաւ,

Ի սիրտս մէջըն գամեցաւ»:

 

* * *

Նալէ՛թ այն սիրուն վերա,

Այս գիշեր կէսըս հալեցաւ,

Թէ շունչս ու հոգիս կասես՝

Նա եկաւ, կլափս կուտեցաւ,

Կտրեն զայն հաւուն շլնին,

Որ պէվախտ ատեն խօսեցաւ,

Գիշերս այս չերկընչեցեալ,

Իմ ամէն միսըս հալեցաւ,

Դեռ իմ սրտին մուրատին

Չ' ի հասեր, նա բարակ լուսացաւ:

 

* * *

Սէրն երբ այս աշխարհս եկեր՝

Առաջ իմ սիրտըս ամվեցաւ,

Հապա ի սրտէս ի դուրս՝

Երկրոց-երկիր սփռեցաւ:

 

Ա/Ժ, ՏԱՂ ՍԻՐՈՅ

* * *

Ես փողնէս ի վարյ կու գի՝

Քան հազար տարու միակեց,

Իմ եարն ինձի դէմ դիպաւ,

Գլխարկովըն զիս ծածկեց,

«Ո՞վ զմեզ աժնեց-բաժնեց

Կամ ի մեր մէջըն զրուցեց՝

Հաշւեց, թէ Կայէն էր նա,

Կամ Յուդայ, զոր Տէրն անիծեց»:

 

* * *

Անիծած են հայրն ու մայրն

'Ւ այն էրէցն, որ զքեզ պսակեց,

Կտրեց զնօնօֆար ծաղիկն

'Ւ ի կռնի փուշըն պատրուսեց,

Ով զքեզ յիսնէ փաժնեց՝

Քօսստի 'ւ ի ոսկերքըն՝ ցեց,

Հոգին անանց հուրն այրի,

Զոր Տէրըն դիւաց պատրաստեց:

 

* * *

Ես փողնէս ի վայր կու գի՝

Խաղալով ու փարչ մի գինով,

Իմ եարն ինձն դէմ դիպաւ՝

Բաղնէլվա ու շարէ շապկով,

Գրկիկ իւր վզին ածի,

Թէ պագնեմ իւր սրտի կամով,

Դարձաւ ու ճուղապ ետուր,

Թէ՝ «Խաղք է՞ր կլնիս ցորեկով,

Ես չե՛մ ցորեկվան որսիկ,

Զիս որսա մութն գիշերով,

Ամէն որս՝ քարով փետով,

Զիս որսա գիշերն՝ իմ կամով»:

 

* * *

Սպիտակ բազայիդ վերայ

Անահուն ես շատ դատեցայ,

Առի զինքն ի սարն ելայ,

Ինք թռաւ, ես մենակ կեցայ,

— Թըռի՛, անհաւատ բազե՛կ,

Յետ դարձիր, թէ չէ վախեցայ,

Ես օտրի լեզու անկայ,

Օրիկ մի ես լոյս չօդեցայ:

 

* * *

— Կտրի՛ճ, թէ բերես վկա՝

Զպագըն տամ աչացըս վերայ:

— Վկա ես ուստի՞ բերեմ,

Այդ բանիտ վկա մի չի կայ,

Զայդ բանդ ես ու դու գիտեմք,

Այլ՝ ի վեր Աստուած է վկայ

Ու ձեր դռան միջի օթրախն,

Որ նստանք երկուքս ի վերայ:

 

* * *

Զիմ եարն ի գնալ տեսայ,

Կանչեցի՝ «Պագիկտ ի քանի՞»,

Դարձաւ ու ճուղապ ետուր,

Թէ՝ «Քանի՜ քո չարն ու քանի՜,

Պագն որ դրամով լինի՝

Չեմ ի տար, թէ աշխարհ աւերի,

Թէ էնց, որ մուրատով կուզես՝

Եկո պա՛գ՝ հաւէստ անցանի»:

— Մէկ պագն, որ մուրատով տի տաս՝

Պագդ ինձի հարամ թող լինի:

 

* * *

— Նուռըս, որ ի մօտդ եկաւ,

Համրէ, տե՛ս, քանի հատ ունի,

Ամէն հատի պագ մի տուր,

Աւելին հարամ թող լինի:

— Ա՜յ իմ թուխ ու թանկ մանկիկ,

Բան մ' ասէ, որ բանի նմանի,

Ամէն հատի՝ պագիկ մի՝

Ու՞ր  եղեր կամ ու՞ր տի լինի:

— Զպագըն կտրճին դու տուր,

Որ հանէ զանունդ ի բարի:

 

Ա/ԺԱ

* * *

Երեստ է կարմիր ու լան,

Ի՛մ տուն,

Ու վարդի տերեւն ի նման,

Պօյիկդ է բարակ 'ւ երկան

  'Ւ ի շամպա եղէգն ի նման,

Թուխ աչեր, զուգված ծարուրով՝

Ի՛մ տուն,

'Ի ի ձգեր վրան մանէման:

 

* * *

Մի՛ գար՝ մեր դռնովն անցնիր,

Մի՛ ձգեր զիմ սիրտս ի կիւման,

Դու ինձ մէկ խօսկունք ասիր,

Ես տէրտէս եղա սէրկէրտան,

Կամար ընքվի, թուխ աչեր,

Քո մէկ պագդ կաժէ Հինտիստան:

 

* * *

Սրտիկս է եղեր ղալամ,

Բաժնելու թխտիկ կու գրէ,

Կանչեմ՝ Ո՛հ, իմ Տէր Աստուած,

Զամէն սիրու տէր դու պահէ,

Ղարիպ գնացած ունիմ,

Իւր տէրտէրն զիս կու լափէ,

Շալա թէ շուտով երթամ,

Թէ չէ իմ հոգին կու ելնէ:

 

* * *

Երբոր ես պզտիկ էի

Կանչէին ինձ՝ «Ոսկի տղայ»,

Մեծցա, սիրու տէր եղա,

Երեսիս գունն կու գընայ,

Մանկտինքն ի հարցմունք անկան,

«Երեսիտ գունն է՞ր կու գնայ»,

Մանկտի՛ք, ձեր արեւն ասեմ,

Նայ սիրուն՝ քար չի դիմանայ,

Սիրուն՝ քար 'ւ երկաթ պիտի,

Երկաթէ դռնակն ի վերայ:

 

* * *

Ա՜յ իմ ճերմակծոց բազա,

Ճերմակծոց ու ծինն ի վերայ,

Բընիկդ է դիժար քարին,

'Ւ արծուին ահիկն ի վերայ,

Երթամ, աղաչեմ զԱստուած,

Որ արծիւն շուտով վերանայ,

Ճերմակծոցն ի յիս դառնայ,

Չարն երթայ շլլեցըն վերայ:

 

* * *

Աւա՛ղ ու հազար բերան,

Թ' ի՜նչ խելօք ի՝ անխելացայ,

Քան զկաթն իստակ էի,

Քան զգարնան ջուր պղտորեցայ,

Շարած մարգարիտ էի,

Անարժան տեղիք վաթեցայ,

Քան զէրպապ ի ծալն էի,

Ու տակուկ-տակուկ քակեցայ:

 

* * *

Լուսի՛ն, դու լուսով կացիր,

Թէ կենաս պահիկ մի հուտայ,

Երկու խօսք գանկատ ունիմ,

Զայն ասեմ, լուկ այլվի գնա՛:

Գնա՛, իմ եարին ասա,

Թէ՝ նստեր քո եարն ու կու լայ,

Կու լայ, ողորմուկ կու լայ,

Աչերուն արիւն կու ցողայ:

 

* * *

Երբ ես Երզնկան մտայ,

Մորճ բարակ կիւզէլ մի տեսայ,

Ճանփիկս մահանա արի,

Կանչեցի տարպիկ մի նորա,

Աչօքն ինձ ճանփեկ ցցուց,

Թուխ աչօքն արար, թէ՝ «Գնա,

Մեզի չարկամ շատ ունինք,

Հանց գնա՛, որ մարդ չիմանայ»:

 

* * *

Կապեր ոսկէթէլ եաղլըխ՝

Մսեղէն միջակացն ի վերայ,

Շարեր մանր ու մեծ կոճիկ

Այն ճերմակ կրծոցն ի վերայ:

 

* * *

— Այս ծով, անիհուն գիշերս

Ես ի դուռդ անկա աւարայ,

Կամ առ զիս՝ ի ծոցդ ի քուն

Կամ տէստուր արա, թէ՝ Գնա՛:

— Ինչպէ՞ս ասեմ, թէ՝ Գընա,

Մանկան սիրտն յիսմէ կու մընայ,

Արե՛կ, որ զքեզ ծոցս առնեմ,

Տեղ շինեմ կրծոցս ի վերայ,

Ծոցըս քեզ սեղան շինեմ,

  Ծիծըս՝ բարձ, երեսդ՝ ի վերայ,

Կոճկիկըս կոճկեմ վերայ,

Ու շնչիկդ ի ծոցըս ելնայ:

— Մարդու հոգին կառնուս

Ու գրողն եղեր մահանա:

 

* * *

Զալու՛մ, ես քեզի կասեմ,

Քո հօր տունըն աւեր մընա…

 

* * *

Ա՜յ իմ ճերմակծոց բազա,

Ճերմակ ծոցդի յիս դառնա:

 

Ա/ԺԲ

* * *

Գիշեր ես ի դուրս ելայ,

Շատ աստղունք ու բարկ լուսնկայ,

Մէկիկ մի ղարիպ կտրիճ

Դռնէ-դուռ ընկեր՝ կու դողայ,

Հարսնուկ մ' Աստուծոյ սիրուն,

Իւր կպղած դուռըն կու բանայ,

— Արե՛կ, որ զքեզ ծոցս առնեմ՝

Մինչոր քո կապան չորանայ,

Արի՛, լուկ հանցկուն գնա,

Որ ծոցուս տէրըն չիմանայ,

Թէ չէ կսպանէ զքեզ,

Արիւնով ձեռվին լուանայ:

 

* * *

Այլ ողորմ ես չեմ տեսեր,

Քան զմանուկ մարդն, որ մեռանի,

Զիւր կինըն այլ մարդ առնու,

'Ւ ինք ներքեւ հողոյն մտանի,

Երթամ, աղաչեմ զԱստուած,

Որ մանկան կինըն մեռանի,

Մանուկն է շահին բազա,

Կու թռչի 'ւ այլ երամ խառնի:

 

Ա/ԺԳ

* * *

— Քալայ, կարմըրվոր աղջիկ,

Պագ մի տուր՝ ոչ մեռանիմ ես:

— Ծօ՛, թուխ ու փրուզ կտրիճ,

Պա՛գ հազար, թէ պարծենաս ոչ,

Վախեմ, թէ մէջլիս նստիս,

Արբենաս, ուժի չի կարես ոչ,

Քամին գա, խապար բերէ,

Գէմ քար չեմ, պատառեմ ես ոչ:

 

* * *

Քո ծոցտ է նորտունկ պաղչա,

Բիւր հազար պատրուս կա ի ներս,

Գամ ես, պաղպանչի լինիմ,

Թէ ծառա ղապուլ կու անես:

 

* * *

Ի Վարագ ի յուխտ կերթաս,

Զան առջի ծնրիկն, որ դնես,

Թող քեզի ղարիմ լինի,

Թէ չասես՝ զով որ կու սիրես:

 

* * *

Է շէմս ու ղամար կասեն՝

Ի յարապ լեզուն, որ դու ես,

Հանց անուշ լեզու ունիս,

Ինձ թուի՝ ճօհար կու թափես:

 

* * *

Աչերդ ի կանթեղ ի վառ,

Ուներովդ ի վեր կու քաշես,

Այդով խոցեցիր դու զիս,

Այլ հաքիմ չի բուներ ի ներս:

 

Ա/ԺԴ

* * *

Թէ սէրըն գընով լինի,

Դու գընէ 'ւ անսէր  մի՛ կենար,

Զհոգիդ սիրու գին ուզեն՝

Հան ու տուր հազար զենեհար:

Արե՛կ, մօտ ի յիս նստիր,

Որ ի տամ սիրոյ քեզ խապար,

Քանց սէրըն քաղցըր չկա,

Ու կուտես դու նուշ ու շաքար:

 

* * *

Հաւուկն, որ նստած տեսնուս,

Մի՛ ձգեր զձեռն քո ի քար,

Մի՛ խրտահարեր զատ հաւտ,

Թ' ինչ՝ հազար որ հաւն է օտար:

 

* * *

Հուտուտ արծիւն, որ կասեն,

Կու շինէ զիւր բունն ի դիժար,

Հաւեր կան հարիւր հազար,

Կու կանչեն՝ Զարծի՛ւ, զենեհար:

 

* * *

Խօշ եար, դուն ինձի պիտիր,

Որ վրատ անէի չատըր,

Ցցերն արծաթէ զարնեմ,

Թանաֆներն՝ ապըրշում ու լար,

Զբոլորն վարդենի տնկեմ

Ու միջումէջըն՝ նօնօֆար,

Առնեմ քեզ՝ ի մէջ մտնում,

Մինչոր գայ աշխարհս ի վճար:

 

Ա/ԺԵ

* * *

Քան զկամար քո ուներտ ի վեր՝

Քաշած է ջուրն անմահութեան,

Կասեն, քո ծոցէդ ի վար՝

Գետ ելեր, անուշ կու բղխէ,

Երնեկ ես նորա՛ կու տամ,

Որ ջրիտ ձայնըն կու լսէ

Եւ գայ, ի դէմըդ նստի

Ու կաթիկ մ' ի քեզնէ խմէ:

 

* * *

Ձեր թաղէն ի վար կու գի

Ու տեսի մոմիկ մի վառած,

Այն մոմին շուքի տակըն

Սիրու տէրք երկու կայր պառկած,

Մոմիկն այլ ի խօսք ելաւ,

Խիստ ողորմ ի սրտէն ելաց,

«Երկու սիրու տէր ապլահ,

Կրակնիմ գլխակս է վառած»:

 

* * *

Պիւլպիւլն ի վարդին սիրուն,

Ֆէրեաթ կու տար, կու կանչէր,

— Քան զիս փոքրիկ հաւիկ չի կա,

Հաւըն զիմ ղուսան չի քաշէ,

Տարին տասներկու ամիս

Փուշն զիմ գլուխս կու ծակէ,

Զվարդն մինչեւ հասիլ բերեմ,

Գա ապլահըն անխիղճ քաղէ:

 

* * *

Լուսին՝ ջրբեր ո՞վ տեսեր,

Զարեգակն ու կուժն ի յուսին,

Կերթար, ճոճկտէր վզիկն,

Կու շողէր շամամն ի ծոցին,

Էն երկու ծըծին միջին՝

Մարգարտէ հատիկ մի կա՝ ծին,

Ով զնա պագնել կարէր՝

Կու հասնէր ինքն իւր մուրատին:

 

* * *

Հայրէն մի կամիմ ասիլ,

Աստընվորըս չկայ իւր գին,

Ի վերայ իմ եարոջ ծծին,

Մարգարտէ հատիկ մի կա՝ ծին,

Երնէկ ես նորա կու տամ՝

Նա քըներ գիշեր մի ծոցին,

Գրկիկ իւր միջացն ածեր,

Պագ առեր ներքեւ կլափին:

 

Ա/ԺԶ. ՏԱՂ ՍԻՐՈՅ ԵՒ ՈՒՐԱԽՈՒԹԵԱՆ

* * *

Խօշ եար, քեզ լալով սէլամ,

Ես ի քո քաղքէն կու գընամ,

Բեր, պագնեմ զաչերդ, ուներդ,

Երբ երթամ՝ չի կարօտանամ,

Յայտ աստուածաշէն ծոցէդ,

Երեսէդ մահրում կու մնամ,

Բացվեր ես ի վարդ նման,

Ես՝ պիւլպիւլ՝ ի դէմ քեզ կու լամ:

 

* * *

Մարդ չեղնամ, թէ էլ եար սիրեմ,

Կամ զքո սէրն մոռանամ,

Կամ զքո անուշիկ պագիկն

Ի սրտէս հանեմ, ուրանամ,

Թէ նուշ, թէ շաքար ուտեմ՝

Առանց քեզ՝ իմ հալն է հարամ,

Ապրեր եմ քսան տարի,

Քաշեր եմ հազար տարու ղամ,

Ի՜նչ շահ է իմ շատ ապրիլն,

Երբ առանց սիրուդ կու մնամ:

 

* * *

— Ես ու դուն, հոգե՛կ, ես ու դուն,

Ես ու դուն օթվան սարերուն,

Ես ու դուն, աչկու՛նք, ես ու դուն,

Ես ու դուն՝ մէկ տոշկէկ ի քուն:

— Զէտ ասա, հոգե՛կ, զէտ ասա,

Զաչքդ ուտեմ, զուներդ ի վերայ:

 

Ա/ԺԷ

* * *

— Այս աստընվորիս վերայ

Ես ու մէն կեղնամ քեզ ծառայ,

Էնօք քեզ ծառայ կեղնամ,

Կու սիրեմ, որ ճար մի չկայ:

— Կուզես, որ սիրես ըզզիս՝

Դուն եկոյ մեր տունն ու գընայ,

Դնեմ քեզ ոսկի աթոռ,

Որ նստիս քանց ծանր ամիրայ,

Բերեմ քեզ ոսկի սէնի՝

Արծաթէ մլողն ի վերայ,

Բերեմ քեզ նռան գինի

Ու Հալպայ կթխան ի վերայ,

Խմէ 'ւ իմ եղբօրըն տուր

'Ւ իմ պապուն՝ երթան հարբենան,

Առնեմ, զքեզ տուն տանեմ,

Մէջ երկու ծծիս տեղ շինեմ,

Ձգեմ քեզ զէրպապ տօշկիկ,

Ղատիֆէ բարձիկն ի վերայ,

Հագնեմ զիմ դեղին շանեն,

Զիմ շար շապկեկն ի վերայ,

Դեղեմ զիմ ծով-ծով աչերն,

Զիմ կամար ուներն ի վերայ,

Ի գամ քո դիմացդ կանգնիմ,

Քո քաղցած աչւին կշտանայ:

— Մի՛ քընիր, զալու՛մ, մի՛ քընիր,

Ե՛լ, կանգնէ՛, քեզ տէվրան արա՛յ:

— Զէ՛տ ասա, հոգե՛կ, զէ՛տ ասա,

Զաչքդ ուտեմ, զուներդ ի վերայ:

 

Ա/ԺԸ. ՏԱՂ ՍԻՐՈՅ

* * *

Կարմիր 'ւ իսպիտակ երես,

Սիրու տէր արիր զիս ի քեզ,

Ծոցիկդ ի պաղչի նման,

Գոյնզգոյն վարդեր կայ ի ներս,

Ծոցուտ ես հաւաս ունիմ,

Գամ, մտնում ի պաղչան ի ներս,

Քաղեմ գոյնզգոյն ծաղկունք,

Խնծորով մտնեմ դէպ ի քեզ:

 

* * *

Տիլպէ՛ր, քո հողիկդ եմ ես,

Քո մոխրիկն՝ որտեղ կու կոխես,

Աչքիս թութիայ քաշեմ՝

Այնհողուն, որ դու կու կոխես:

 

* * *

Հիւա՜նդ, ես՝ հեռի քենէ,

Թող մեռնի, ով քո չարկամ է,

Թէ մեք զիրար կու սիրեմք,

Ի՜նչ կուզեն քաղաքս ի մեզնէ:

 

* * *

Ի Վարագ ի յուխտ կերթաս,

Զայն առջի ծնրիկն, որ դնես,

Թող քեզի ղարիմ լինա,

Թէ չասես՝ զով որ կու սիրես:

 

Ա/ԺԹ. ՏԱՂ ՍԻՐՈՅ

* * *

Իմ եարն ի գնալ տեսայ՝

Ջուր քրտինք ու բաղնէլուայ,

Արի՛, թէ պագիկ մ' առնմ,

Նա բոլորս էր խիստ ղալապայ,

Զփէչէկն այլ ի վեր իկալ,

Թուխ աչօքն ասաց, թէ՝ «Գնա՛,

Գնա ու գիշերն եկ՝

Հաւն ի քուն, որ մարդ չիմանայ»:

 

* * *

Ասի, թէ հազար միւրվէթ,

Իմ հազար միւրվէթն ի քենէ,

Չերթաս՝ դու մէկ այլ սիրես,

Լուկ մնայ խաթրիկս ի քենէ,

Մեռնիմ կարօտով ի քէն,

Իմ խղճերն քեզ մնալու չէ,

Թէ ապրինք՝ հետրաց ապրինք,

Թէ մեռնիմք՝ սէրն այլ հերիք է:

 

* * *

Այլ ողորմ ես չեմ տեսեր,

Քան զմանուկ մարդն, որ մեռանի,

Իւր կինըն այլ մարդ առնու,

Ինք ներքեւ հողոյն մտանի,

Երթամ, աղաչեմ զԱստուած,

Որ մանկան կինըն մեռանի,

Մանուկն ի շահին բազայ,

Կու թռչի, այլ երամ խառնի: