ԲԱԶՄԱՎԷՊ

Ա. Յունուար-դեկտեմբեր, 24 հմր, երկշաբաթաթերթ` ամէն ամսուայ 1-ին եւ 15-ին, 16 էջ, 7 էջ յաւ., ընդհ. 390 էջ:

Բ. Օրագիր բարոյական, բանասիրական, տնտեսական եւ բնական գիտելեաց: Աշխատասիրութիւն Մխիթարեան Միաբանից: Հատոր եօթներորդ:

Գ. Բարոյական. Ազգային դաստիարակութիւն, Բարոյական դաստիարակութիւն, Նկարագիր, Բարոյական պատմութիւն առակ եւ այլն: Բանասիրական տեղեկութիւն. Ծաղկաքաղ հայկական, Ազգային տեղեկութիւն, Աշխարհագրութիւն, Բանաստեղծութիւն, Մատենագրութիւն, Հնախօսութիւն, Պատմութիւն, Սովորութիւն: Տնտեսական գիտութիւն. Առողջութիւն, Քաղաքական տնտեսութիւն, Օգտակար գիւտեր, Արուեստ, Երկրագործութիւն, Բնական գիտութիւն. Բնական պատմութիւն, Երկրաբանութիւն, Հանքաբանութիւն, Բուսաբանութիւն, Բնաբանութիւն, Աստեղաբաշխութիւն, Տեսաբանութիւն: Չափական գիտութիւն. Երկրաչափական տեղեկութիւն, Մանր գիտելիք:

Դ. Ալիշան Հ. Ղեւոնդ:

Ե. Երկսիւն, երբեմն միասիւն:

Է. Ցանկ նիւթոց [ 1849 թ. ]:

Ը. Նկարներ:

 

[ ԱԼԻՇԱՆ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ Հ. ՂԵՒՈՆԴ ].

* - Ազգային յատուկ դաստիարակութիւն; Ազգին յատուկ կրթութիւն տուողն պէտք է ազգային ըլլայ: [ Հրպկխսթ. ] / Հ. Ղ. Մ.. —  Ա/5-7; Գ/33-7 (Ազ):

Տե'ս ԱՀՂ. Երկեր. —  էջ 156-65:

* - Ազգային պակասութեանց կամ կատարելութեանց վրայ: [ Հրպկխսթ. ] / Հ. Ղ. Մ.. —  Ե/65-9 (Ազ):

Տե'ս ԱՀՂ. Երկեր. —  էջ 170-6:

* - Ազգային պակասութիւն մը որ յառաջադիմութեան միջոցները կարգիլէ: [ Հրպկխսթ. ] / Հ. Ղ. Մ.. —  ԺԱ/161- 8 (Աա):

«Չափազանց Շահասիրութիւն մը. հանդերձ կծծութեամբ եւ դիւրակեցութեան սէր. իր ուժը ծախած է շահու համար, շահը` դիւրակեցութեան համար. ասոնցմով քաղաքականութիւնը եւ բանականութիւնը ծաղկեցընել չէ կրցած, վասն զի անոնց միջոցը` որ են ստակ եւ եռանդն սրտի, ուրիշ բաներու ծախեր է»:

Տե'ս ԱՀՂ. Երկեր. —  էջ 189-99:

* - Ազգասիրութիւն: [ Հրպկխսթ. ]. —  Է/97-101; Թ/129-30 (Աա):

«Ազգասիրութիւնը երկու բառ է, երկու բան է, կէսը կաւ, կէսը կրակ. մենք չենք ուզեր հոս կրակը կայծակեցընել. …մենք կուզենք քիչ մը կաւը քննել, լմել, կակըղցընել: Ազգն է այս կաւը. ազգն է միութիւն այնքան մարդկանց, որ մէկ նահապետէ մը առաջ եկած են, մէկ հայրենի լեզու ունին, նման բնաւորութիւն, եւ շատ հեղ` նոյն կրօնք, նոյն օրէնք, նոյն վիճակ. ասոնց պարտքն է, որ սիրեն մէկզմէկու, կամ բոլոր զանոնք, որ Ազգ բառով կիմացուին. այս է Ազգասիրութիւնը»:

Տե'ս ԱՀՂ. Երկեր. —  էջ 176-89:

* - Ազգերնուս մեծ պակասութիւն մ’ ալ. Նախանձ: [ Հրպրկխսթ.: Օրինակներ Հայոց պատմ. — ից եւ Աստուածաշնչից ] / Հ. Ղ. Մ.. —  ԻԲ/337- 41:

* - Ատլաս աշխարհացոյց պատկերաց ըստ արքունի աշխարհագրաց Գաղղիոյ, Անգղիոյ, Գերմանիոյ եւ Ռուսաց հանդերձ նախաշաւիղ ծանօթութեամբք բնական ուսումնական եւ քաղաքական աշխարհագրութեան փորագրեալ ծախիւք Հովհաննէս Ամիրայի Տատեան: [ Գրծնթ. ]. —  Ի/310-2 (Բլա) նկ.:

Տե'ս Հ. Ղեւոնդ Մարգ. Ալիշանեան. Քաղաքական աշխարհագրութիւն նկարացոյց պատկերօք. —  Վ.: Ս. Ղազար, ՌՅԳ=1853. —  802 էջ:

* - Գիտելիք քանի մը գիտութեանց վրայ. Պատմութիւն, եւ ազգային պատմութիւն: [ Հրպրկխսթ. ] / Հ. Ղ. Մ.. —  ԺԳ/196- 200 (Բժ):

* - Գլխաւոր պակասութիւն հայոց ազգիս. Յամառութիւն կարծեաց / Հ. Ղ. Մ.. —  ԺԵ/225- 31 (Աա):

Հրպրկխսթ.: Խիկարի իմաստութիւնները: Պատմիչների կարծիքները:

* - Դրամ Զահրատայ թագաւորի փոքր Հայոց / Հ. Ղ. Մ.. —  ԺԶ/248- 9 (Բե): 1849

1818 թ. Գերմանիայի Մայնց քաղաքին մօտ, Կառլոս Մեծի պալատի աւերակներում յայտնաբերուած դրամի նկրգր.: Քննելով Տիգրան Մեծի որդու` Հրահատի եւ Արշակունի Զահրատի պատմ. հաւաստիացնում է, թէ դրամը պատկանում է Արշակունեաց շրջանին:

«Դրամը աշխարհիս ամենէն մեծ ճամփորդն է եւ ամէն արգելքի կը յաղթէ»:

* - Ելք Գրիգորի «Սեպհոյ լերանց ընդ գագաթունս օդապար…» [ 13 վեցեակ ] / Հ. Ղ. Մ.. —  ԺԱ/168- 70 (Բժե):

Տե'ս 1. Փոխումն Լուսաւորչի // ԱՀՂ. Նուագք. Հ. Գ.. —  էջ 73-6: 2. Ի փոխումն Լուսաւորչին // ԱՀՂ. Նուագք. Հ. Գ. Բ.. —  էջ 74-7: Տեքստային մասնակի փոփոխութիւններ:

* - Թագ Տրդատայ / Հ. Ղ. Մ.. —  Ժ/152- 4 (Բե) նկ., 1 թ. նրդր:

Նկրգր.: Պատմութեան ընթացքում կրած փորձութիւնները, անհետանալը:

* - Լեզուագիտութիւն / Հ. Ղ. Մ.. —  ԺԷ/258- 63; ԺԹ/292- 8 (Բժ) Տծ:

Քննելով լեզուներ իմանալու միտքը, գտնում է. «Մեկ լեզու մը գիտցող եւ անով տասը ուսմունք սովրողը` մարդկութեան մէջ տասը մղոն առաջ գնացեր է, իսկ տասը լեզու գիտցողը` կրնայ տասը ճամբայ գիտցողի նմանիլ` որ մէկ մը մէկէն կերթայ մղոն մը, մէկ մը մէկալէն մղոն մը, միշտ չորս դին կը դառնայ եւ կտրած ճամբան միշտ մէկ մղոն է մարդկութեան մէջ»:

Օտար լեզուներ սովորելու պատճառները. ա) Օտարազգիների հետ խօսելու, բ) Վաճառականութեան, գ) Թարգմանութեան, դ) Զուարճալի գրքեր կարդալու, ե) Նոր գիտութիւն սովորելու կամ իմացածը կատարելագործելու, զ) Դասավանդելու, է) Բանասիրական քնութեան, ը) Ազգային լեզուին համեմատելու, թ) Օտար լեզուի դպրութիւնը ուսումնասիրելու համար:

Ֆր. լեզուի հղկուածութեան պատճառը, ծագումը, համեմատութիւնը այլ լեզուներին: Հայերէնը եւ հարեւան ժողովուրդների լեզուներով ստեղծուած գրաւոր հարստութիւնը: Ազգային լեզուն լավ սովորելու պատճառները. ա) Չիմանալը ամօթ է ու նախատինք, բ) Օգնում է «փառաւոր» գործեր կատարելու, գ) Աւելացնում է ազգի փառքը, դ) Ամենահին լեզուն է կամ լեզուներից է; ե) Հարուստ բառապաշար ունի, զ) Նրա մատենագրութիւնը հին է եւրոպական լեզուներից, ը) Ընտիր թարգմանութիւններ կատարելու այլ լեզուներից, թ) Աստուածաշնչի սքանչելի թարգմանութիւնը, ժ) Արեւելքում առաջին զարգացած լեզուն է, ժա) Ֆրանսիայում, Գերմանիայում եւ Անգլիայում ցանկութիւն կա հայերէն սովորելու, ժբ) Լեզուն զարգացնել (անհանգստանում է գրաբարի գործածութեան շրջանակի նեղացման համար), ժգ) Բուն հայկական բառերն ու ոճերը իմանալու, ժդ) Միմեանց հետ զօրաւոր կապի:

* - Հարիւրեմեակ երջանիկ փոխման առ Տէր ծառային Աստուծոյ մեծին Մխիթարայ եւ նաւակատիք կոչման լուսանորոգ անուան. —  Թ/145- 8 (Բե; Բժե):

Նաեւ Կեցցէ լուսանորոգն Մխիթար «Յօգոստափառն Ալիւսեայ ի կուսագեղըս Հանդրին…» զ տող:

Տե'ս 1. Ի հարիւրամեակ Լուսանորոգն Մխիթարայ. զ // ԱՀՂ. Նուագք. Հ. Գ.. —  էջ 172-7: 2. Ի հարիւրամեակ Լուսանորոգն Մխիթարայ. 73 տող // ԱՀՂ. Նուագք. Հ. Գ. Բ.. —  էջ 174-9: Տեքստային մասնակի փոփոխութիւններ:

* - Մովսէս Քերթողահայր Հայոց / Հ. Ղ. Մ.. —  Դ/51-4 (Քնար Հայկական):

«Ով արքայակերպ ը տէր քահանայապետ ը սուրբ…» 11 տող:

Տե'ս ԱՀՂ. Երկեր. —  -էջ 165-9:

* - Նահապետն ի Մասեաց շուքն է քնել «Մասեաց սարին շուքն ըզգլխով…» [ 5 քառեակ ]. —  ԻԱ/326 (Բժե): զ 1849

* - Վարդբլուր «Վարսադիտակ արփն այգածին ծիրանածայր…» [ 7 վեցեակ ] / Հ. Ղ. Մ.. —  ԺԷ/266 (Բժե):

Տե'ս 1. Վարդաբլուր կամ մահն Աբելի «Արփն այգածին վարսադիտակ ծիրանեծայր…» // ԱՀՂ. Նուագք. Հ. Գ.. —  էջ 36-8: 2. Վարդաբլուր, մահ Աբելի «Արփն այգածին վարսադիտակ ծիրանազարդ…» // ԱՀՂ. Նուագք. Հ. Գ. Բ.. —  էջ 36-8:

 

* Աղեքսանդր Վոլթա: [ Իտալացի ֆիզիկոս եւ ֆիզիոլոգ Ալեսանդրո Վոլտայի կենսգրծ. (1745-1827) ]. —  ԺԴ/212- 3 (Բժա):

 

* Ապուշ թռչուն. —  ԺԶ/254- 5 (Գգ):

Արտաքինը, սնունդ հայթայթելը, բնակութեան երկրները: Նրանց որսը:

 

* Առանց բժշկի առողջութիւն. —  ԺԳ/205- 7 (Դէ):

Մաքուր օդում բնակուել, քնի, սննդի կազմակերպում եւ զգեստների ընտրութիւն:

 

* [ Ասոյթներ ].

«Դիոգինէսի հարցեալ թէ…». —  Բ/24, արտատպ. Ոսկեփորիկից: «Զենոն փիլիսոփայն ըսեր է…»; «Տաճկի առակն ալ կըսէ…». —  Ե/74: «Մարդուս կեանք երկու դուռ ունի…». —  ԺԷ/271: «Գաղիացի նկերիչ մը…»; «…հա՞յրդ թէ մայրդ». —  ԺԸ/281: «Աստուած, որ բոլոր մարդկանց…» / Պոսիւէ. —  ԻԱ/324:

 

* Արհեստաւորաց [ կրօնական, բարոյական եւ բնական գիտութիւնների վերաբերեալ տարրական ] կրթութիւն [ ստանալու անհրաժեշտութիւնը ]. —  Ի/305- 7 (Աա):

 

* Արոյր. —  Ը/126- 7 (Գզ):

Մի քանի բաղադրութիւնները: Կիրառութիւնը արձանագործութեան, դրամահատութեան գործում, ռազմական արդիւնաբերութիւնում, զարդարուեստում:

 

* Արքիմեդեսի հայելի. —  ԻԳ/368 (Գդ):

312 թ. Ն. Ք. հռոմեացիների Սիրակուզա քաղաքի գրաւման մասին աւանդութիւնը: Ժորժ Լուի Բիւֆոնի փորձը:

 

* [ ԱՒԳԵՐԵԱՆ Հ. ՄԿՐՏԻՉ ]. Վեհափառ Սուլդան Ապտիւլ Մեճիտին` Տիւզեան [ Կարապետ, Պօղոս, Միհրան ] պերճափայլ տոհմին տուած նորօրինակ պատիւը / Հ. Մ. Ա.. —  ԻԲ/343- 4 (Բգ):

 

* Բարեկարգ ընտանիք: [ Հրպրկխսթ. ]. —  ԺԵ/231-3 (Աբ):

 

* Բարոյական առածներ. —  Գ/37 (Աե):

 

[ ԲԷՍԵԼԵԱՆ Հ. ԴԻՈՆԵՍԻՈՍ ].

* - Խիղճ: [ Հրպրկխսթ. ] / Հ. Դ. Բ.. —  Գ/49- 51 (Ադ):

Նաեւ յատուած Ֆրանսուա Ռընէ Շատոբրիանի ստեղծագործութիւնից:

* - Էփէ [ Կարլոս Միքայէլ ֆրանսիացի քհն. կնսգր. (1712-1789) ] / Հ. Դ. Բ.. —  Դ/55- 7 (Բժա):

 

* Բծահանութիւն: [ Բազմազան լուծոյթներով ]. —  ԺԵ/236-8 (Դդ):

 

* Բոժոժաւոր օձ. —  ԺԹ էջ 301- 4 (Գգ) նկ.:

Ամերիկացի Օտիւպոնի ուսմնսր. հմռտ շարադրանքը: Սողունի կերակուր հայթայթելը, պաշտպանուելը գիշատիչ թռչուններից: Պատմութիւն ցրտից սառած օձի մասին: Պատմ. խայթոցի մասին:

 

* Բուսոց ու կենդանեաց աշխարհէ աշխարհ տեղափոխութիւնը [ Միսիսիպի, Ենիսէյ գետերով, ջրհեղեղի միջոցով ]. —  ԺԶ/253-4 (Գբ):

 

* Գերմանացւոց մատենագրութեանը վրայ համառօտ տեղեկութիւն. —  ԺԲ/181- 3 (Բժ):

Լեզուն եւ բարբառնեը: Վիպասքերը, «Նիբելունգնեի երգը», թատերգութիւնը: ԺԸ դ. կէսից մինչեւ ԺԹ դ. կէսի գրողները:

 

* Գօտի. —  Ի/313- 4 (Բիե):

Արեւելցիների գօտին: Հրեաների սովորութիւնը: Օլիմպիական խաղերին օգտագործելը: Գործածութիւնը Եւրոպայում: Վաճառականների սովորութիւնը: Նշանակութիւնը արեւելքում: Ֆրանսիայի թագաւոր Լիւդովիկոս Թ. — ի օրէնքը:

 

* Դալարի գլխոյ վարազը. —  ԻԴ/380 (Գգ):

Կենդանու արտաքինը, սնունդը, բնակութեան երկրները:

 

* Դիպուած անակընկալ: [ Երգիծանք ]. —  ԺԹ/304 (Բժա):

 

* Եղբայրական սէր: [ էսքիլէսի կեանքից ]. ԻԲ/342- 3 (Բժա):

 

* [ ԵՍԱՅԵԱՆ Հ. ԲԱՌՆԱԲԱՍ ]. Հողային ածուխներ / Հ. Բ. Ե.. —  ԺԱ/174- 6 (Գզ):

Բվնդ. Իւղային ածուխ: [ Արտաքինը, այրուելու ձեւը ]; Չոր կամ ցամաք ածուխ: [ Արտաքինը, բաղադրութիւնը ]; Խիտ ածուխ: [ Արտաքինը ]:

 

* Երգ մօր ի նինջ մանկան իւրոյ «Որպէս այր ձըկնորս` ի ծագել այգուն…» [ 4 տասնեակ ] / Թրգմ. ֆր. Հ. Տիմոթէոս Թնկըրեան. —  Թ/136- 7 (Բժե):

 

* Երկրաբանական պատմութիւն. —  Գ/47- 8; Ե/76- 8; Է/107-9; Ժ/157- 8; ԺԲ/190- 1 (Գբ) Տծ:

Բվնդ. Երկրիս առաջին վիճակը; Երկրիս երկրորդ կազմութեան դարը; Աշխարհքիս երրորդ դարը; Երկրիս չորրորդ դարը: [ Հսկայ կենդանիների ոչնչացումը: Ցամաքի ընդարձակվելը: Բուսական եւ կենդանական աշխարհի կրած փոփոխութիւնը: Մարդու ստեղծումը ]; Երկրիս հինգերորդ դարը: [ Խերմաստիճանի փոփոխութիւնը: Խրհեղեղ: Երկրակեղեւի փոփոխութիւնը: Աշխարհամասերի ձեւաւորուելը ]:

 

* Երկրիս ցամաք կտորներուն [ աշխարհամասերի ] իրարու հետ ունեցած համեմատութիւնը. —  ԻԲ/350- 1 (Բժգ) աղիւսակ:

 

* Եւրոպական տերութեանց [ ներառեալ Ռուսաստանը եւ Թուրքիան ] սակը: [ Ցանկ ]. —  ԺԷ/272 (Բժգ):

 

* Զանթայի ձիւթի աղբիւրները. —  ԻԲ/344- 5 (Բժգ):

Կղզու նկրգր. յոյն պատմիչների երկերում: Երկրաշարժերը:

 

* Զարմանալի օդաչափ մը. —  Ե/70- 1 (Աբ):

Չար եւ անհաշտ մարդ: Ծեր իմաստասէրի փորձը:

 

* ԶԳՕՆ. Անցք [ հրէաների ] ընդ Կարմիր ծով: [ Նկրգր. ]; Էջք Աստուծոյ ի Սինա / Զգօն; հրտ. պտրստ. Հ. Ղեւոնդ Ալիշան. —  ԺԸ/281- 2 (Բլթ) (Ծաղկաքաղ Հայկական):

 

* Զուարճալի պատմութիւններ.

«Հեծեալ մը ախոռին մէջ…» [ Հեծեալը եւ ախոռապանը ]; «Նոր ձգուած կամուրջի մը քով…» [ Գետի վրայի կամուրջը ]. —  Է/112:

 

* [ ԶՕՐԱՅԵԱՆ ՆԻԿՈՂԱՅՈՍ ]. Նախապաշարումներուն մարդուս կենացը վրայ ունեցած ազդեցութիւնը ու մանաւանդ տղայոց կրթութեանը հասուցած վնասները / Ն. Մ. Զօրայեան. —  Ը/113- 7; Ժ/149- 52 (Աբ):

 

* Ընդհանուր տեղեկութիւն ձկանց վրայ. —  Ժ/158- 9 (Գգ):

 

* Ընկուզի ծառը «Ընկուզի ծառին համար կը պատմեն…» [ 24 տող ]. —  ԺԹ/304 (Աե):

 

(*) [ ԹՆԿԸՐԵԱՆ Հ. ՏԻՄՈԹԵՈՍ ]. Ուսումն քաղաքական տնտեսութեան. —  Տե'ս 1848:

 

* Ժամանակ եւ Բաղդ «Երջանկութեան անձկոտ ու աւուրց անըսպառ…» [ 2 քառեակ, 2 եռեակ ]. —  ԺԲ/191 (Բժե):

 

* Խաղաղութեան ձայն հնչեսցի «Ի սրտահար սառամանեաց ըզձեզ կարդամ աշխոյժք ջերոտք…» [ 80 տող ]. —  Ա/3-5 (Բժե):

 

* Խաղի թուղթի վրայ. —  ԺԳ/204- 5 (Բիե):

Ստեղծման պատմ.: Պատկերների նշանակութիւնը:

 

* Խառն շարժմանց կրթութիւն. —  Ժ/155- 6 (Դէ):

Բվնդ. Ձի հեծնելը; Ճօճանոցի շարժում:

 

* Խելօք աղբարներ ու կրակ «Օր մը երկու խելօք աղբար…» [ 10 քառեակ ]. —  ԺԴ/223 (Աե):

 

* [ ԽՐԻՄԵԱՆ ՀԱՅՐԻԿ ]. Խըրըմեան Վանեցի Մկրտիչ վարժապետին գովեստը մեր նախնեաց տաղաչափութիւնը նորոգող Բագրատունի Հ. Արսէն Վարդապետին. Մեծիմաստ եւ բազմահմուտ մեծահռչակ Հօրդ` դոյզն գովեստից բան շնորհապարտ յաշակերտէ ձօնեալ «Զոգիդ հանճարաւոր եւ զտարփալիդ հեռաւորաց…» [ 52 տող: Վերգիլիոսի «Մշակական»ի հայերէն թրգմ. առիթով ] / Ն. Մկրտիչ Խըրըմեան Վանեցի; նխբն. —  Ի/308- 10 (Բգ; Բժե):

 

* Ծերութեան դարման; Օդ եւ լոյս; Զգեստ եւ մաքրութիւն. —  ԻԱ/326- 9 (Դէ):

 

* Ծովու անգղ. —  Գ/46- 7 (Գգ):

Թռչունի արտաքինը, տեսակները, ընտելացած տեսակը, բնակութեան երկրները: Նորուէգացիների սովորութիւնը:

 

* Կախաղանաւոր բուրաստանք. —  ԺԷ/263- 4 (Բժդ):

Նկրգր. է Շամիրամի կախոուի այգիները եւ կառուցումը վերագրում տիկնոջը, միաժամանակ նշում, որ Բերոսոս պատմիչը վկայում է, թէ կառուցել է Նաբուգոդոնոսորը: Իռլանդիայի ջերմոցների նկրգր.:

 

* Կապիկ: [ Արտաքինը, սովորութիւնները, բնակութեան երկրները ]. —  Թ139-44; ԺԷ/267- 71 (Գգ) տղտկ բառարան, նկ.:

Բվնդ. Հին աշխարհքի կապիկներ. Օրանկ: [ Այսպէս է անուանել Կիւվեն ]; Բուն Օրանկ [ Orang ]; Օրանկութանկ [ Orang- outang: Ժորժ Լուի Բիւֆոնի ուսմնսր. ]; Եօգքոյ [ Chimpanse կամ Troglodyte noir Շիմպանզէ ]; Ճիպպոն [ Gibbon ]; Պոչաւոր կապիկներ. Սեմնոփիթէք [ ֆր. SemnopithՌque ]; Կէնոն [ լտ. Cercopithecus ]; Մաքաք [ լտ. Cynomolqus ]; Մակոյ [ լտ. Simia inuus ]; Շանագլուխ; Մանտրիլ: Նոր աշխարհքի կապիկներ. Սափաժու[ ի (ֆր. Sapajou) տեսակներն են Ալուադ (լտ. Mycetes) ու Ադել (լտ. Ateles) ]; Ալուդ: [ Ճանապարհորդ Մարքկրաֆի յիշողութիւնների մասին ]; Ադել; Սաժու [ լտ. Cebus ]; Սայիմիրի [ ֆր. Saimiri ]; Սաքի [ Saki ]; Արջկապիկ կամ ուիսթիթի [ լտ. Arctopithecus ]; Մաքի [ ֆր. Maki: Տեսեկներն են` Բուն Մաքի, Էնտրի` լտ. Lichanotus, Լորիս` լտ. Jarcligradus, Կալակո` լտ. Jarsius, Դարսիէ` լտ. Otolicnus ]:

 

* Կարոլոս ժԲ [ Շուեդիայի թագաւորի կենսգրծ. ԺԷ դ. վերջ եւ ԺԹ դ. սկիզբ ]. —  ԺԸ/277- 9 (Բժա) նկ.:

 

* Կեթէ: [ Գերմանացի գրող Եոհան Վոլֆգանգ Գյոթէի կենսգրծ. (1749-1832) ]. —  Դ/57- 9 (Բժա) նկ.:

 

* Կութեմպէրկ: [ Գերմանացի գիւտարար, տպագրիչ Եոհան Գուտենբերգի կենսգրծ. (1394-1399) ]. —  ԺԵ/233- 5 (Բժա) նկ.:

 

* Կուսթաւոս Վազա: [ Շուեդիայի թագաւորի կենսգրծ. ԺԵ դ. ]. —  Ը/122- 4 (Բժա) նկ.:

 

* Հանելուկ.

«Ըստ Արարչին մեծ սահմանի…» [ Պտսխնը տե'ս էջ 64 ]. —  Բ/32: «Հիմըն չունի տունն երեւի…» [ Պտսխնը տե'ս էջ 96 ]. —  Դ/64: «Ի կարուակէ հանճարեղին…» [ Պտսխնը տե'ս էջ 128 ]. —  Զ/96: «Եկէք զարմանք մը լըսեցէք…» [ Պտսխնը տե'ս էջ 160 ]. —  Ը/128: «Կայր ու չըկայր, չըկայր ու կայր…» [ Պտսխնը տե'ս էջ 192 ]. —  Ժ/160: «Լայն ճանապարհ մի ծանիր…» [ Պտսխնը տե'ս էջ 224 ]. —  ԺԲ/192: «Երկու ձայնաւոր չորս բաղաձայնով…» [ Պտսխնը տե'ս էջ 256 ]. —  ԺԴ/224: «Ինքն ի յերկուց կողմանց է ծուռ…» [ Պտսխնը տե'ս էջ 288 ]. —  ԺԶ/256: «Բոլորակ պարտեզ…» [ Պտսխնը տե'ս էջ 352 ]: «Ի հանդիպոյ կանգնեալ կայ…». —  ԻԲ/352:

 

* Հերձաքար [ Ardesia ]. —  ԻԲ/345- 6 (Դդ):

Հանքաքարը, տեսակները, արհեստական հերձաքար, նրա բաղադրութիւնը, պատրաստելու ձեւը:

 

* Հին գաղղիացւոց կամ կեղտաց վրայ համառօտ տեղեկութիւն. —  ԺԳ/200- 4 (Բժա) նկ.:

Երկրի սահմանները, ժողովրդի կազմաւորումը, ավանդութիւններ ժողովրդի կենցաղաւարութեան մասին, լեզուն, կրօնը, ծէսերը, հագուստը եւ զարդերը, ներքին քաղաքականութիւնը, զէնքերի տեսակները:

 

* Հռովմայու ամփիթէատրոնը. —  ԺԱ/170-2 (Բժդ) Տծ, նկ.:

Արտաքին նկրգր. եւ չափերը: Սուսերամարտութեան կարգը: Առաջին մրցութիւնը: Վերակառուցումը որպէս քրիստոնէական տաճար:

 

* Ձեռնոց [ ի գործածութեան պատմ. տարբեր ժամանակներում ]. —  Ի/319 (Բիե):

 

* Մանր տղոց թիւ կարդալ սորվեցնելու նոր կերպ մը. —  ԻԲ/341- 2 (Աբ):

 

Մանր գիտելիք.

* - Ազգային խնդիր.

«Մեր ազգին անունը…» [ ստուգաբանութեան վերաբերեալ ]. —  Բ/32: «Միայն…» [ Ներսէս Մեծը շինարար ]. —  Դ/64:

* - Աշխարհագրական գիտելիք.

«Երկիրս հինգ մեծ մասն կը բաժնեն…» [ Մայր ցամաքների անունների ստուգաբանութիւնը եւ նրանց հետ կապուած աւանդութիւնները ]. —  Զ/96: Պողպատի հանքերը; Պողպատի գործարանները; Պողպատի առուտուրի քաղաքները [ Եւրոպայում, Ասիայում, Ամերիկայում ]. —  ԻԲ/352:

* - Առածք.

«Մարդս ինչ որ է…». —  Բ/32: «Այդ ալ կանցնի…» [ Սողոմոն թագաւորի մատանու գիրը ]. —  Դ/64: «Կատարեալ հանգստութիւն եւ ազատութիւն…»; «Միայն աւելի համբերողն ու առաքինին…»; «Վախ մը ու խիղճ մը…». —  Զ/96: «Տղան իրմէ պզտըկին չհաւնիր…» [ Խելացին եւ ծիծաղելին ]. —  Ը/128: Ս եւ ն. —  ԺԲ/192: «Մանկութեան ատեն մարդ…» [ Մտորումները իր ապրած տարիների շուրջ ]. —  ԺԴ/224: «Երբեմն խլութիւն բերէ հլութիւն…». —  ԺԶ/256: «Ճշմարտութիւնը որ այնչափ հարկաւոր…» . —  ԺԸ/288: «Գրեթէ միշտ մարդիկ թռչնոց կը նմանին…». —  ԻԲ/352:

* - Առակ [ կամ ] Զաւեշտ.

«Ագռաւն գնաց առ բժիշկն…». —  Դ/64: Ճանճը. —  ԺԲ/192:

* - Արձանագիր.

«ՅԱրտազական դաշտին վառեալ արիագոյնքս ընդդէմ Արեաց…» 4 տող. —  Բ/32: «Բիւր Հայկազնեան յԵրասխայ խաղից սլացեալք աստ ի Տրովս…» [ 4 տող: Հոմերոսի «Իլիական»ում` Զարմայր նահապետի եւ հայոց զօրքի մասնակցութիւնը Տրոյայի կռւում ]: Արձանագիր ի Հայկ «Հայկայ նշխարք…». —  Զ/96: Արձանագիր յԱրայն Գեղեցիկ «Շամբուշ տռփից վրեժահան` յովիտս Հայոց սիրասուն…» 2 տող. —  Ժ/160: Ի յազդ եւ ի Սահակ Բագրատունի «Որոց առեալ զէնըս զանձամբ` զի մի զարձանս Վարդանա…» Քառեակ. —  ԺԴ/224: Ի Մուշեղ Մամիկոնեան: [ Մահուան նկրգր. ըստ Փաւստոս Բուզանդի ]. —  ԺԸ/288:

* - Բանասիրական գիտելիք.

Եւրոպայի ու Ամերիկայի գրատանց համառօտ վիճակագրութիւնը. —  Ժ/160: [ Աշխարհի լեզուների թիւն ըստ գերմանացի Ատելունկի եւ իտալացի Պալպի ]. —  ԺԴ/224:

* - Բնաբանական գիտելիք: [ Հարց եւ պտսխն ].

«Ինչո՞ւ երկու հաւասար մեծութեամբ մարմիններ իրարմէ հեռու որ ըլլան…». —  Բ/32: «Ինչո՞ւ լուսաւորութենէ մութ տեղ մտնելու որ ըլլանք…». —  Դ/64: «Ինչո՞ւ մութ տեղէ մը լոյսն որ կելլենք…». —  Զ/96: «Ինչո՞ւ կատուները արեւուն մէջ աչուընին գոց կը քելեն…». —  ԺԴ/128: «Ինչո՞ւ կատուն եւ ուրիշ քանի մը կենդանիներ ալ…մութ ատեն կը տեսնեն». —  ԺԴ/224: «Ինչո՞ւ գետնափոր տեղուանք ձմեռը տաք կըլլայ ու ամառը զով», «Ինչո՞ւ կտոր մը աղ կրակը ձգելով կը ճարճատի». —  ԺԸ/288: Ինչո՞ւ հրդեհել տան մը վրայ բարակ անձրեւ գալու ըլլայ նէ կրակը աւելի կը ճարակի. —  ԻԲ/352:

* - Գիտելիք.

«Քրիստոսէ ինչուան հիմայ 1849 տարի կը համրենք…» [ Քրիստոսի ծննդեան թուականը ]. —  Բ/32:

* - Գիտելիք տօմարական [ կամ ] Տօմարական գիտելիք.

«Ռամկին ամենէն ծանօթ եւ գործածած…» [ Տօմար կամ օրացոյց: Տօմար, օրացոյց, լուսնացոյց բառերի ստուգաբանութիւնը, նրանց նշանակութիւնը ]. —  Դ/64: Հայոց Թուական. —  Զ/96: Ազարիայի Թուական[ ը Պարսկահայքի համար ]. —  Ը/128: Գաղղիական տօմար. —  ԺԶ/256: Տաճկաց թուական. —  ԺԸ/288:

* - Իմաստասիրական գիտելիք: [ Ասացուածներ ].

«Մարդս փոքր աշխարհ կըսուի…»; «Հին փիլիսոփայ մը կըսէ…». —  ԻԲ/352:

 

* - Հայկական ճաշակ.

«Վերոյիշեալ արձանագրիս մէջ սրբոյն Վարդանայ ընծայուած մակդիրն…» [ Կարմիր ]. —  Բ/32: «Կը պատմեն արեւելեայք…» [ Հեթում թագաւորի կեանքից ] / Հերպլոյ Մատենադարան արեւելեան. —  Դ/64: «Հայոց պայազատութիւնը…» [ Հայկ նահապետից մինչեւ Լեւոն Զ թագաւորը թագաւորական հարստութիւնների տեւողութեան ժամանակահատուածը եւ նախարարական տների քանակը ]. —  ԺԲ/192: «Ազգիս Հայոց ի յԱստուծոյ առանձնական բարութիւնք պարգեւեալ…» [ Աստծու տասը պարգեւները Հայոց աշխարհին ]. —  ԺԶ/256, արտատպ. Ոսկիփորիկից: «Արաբացի պատմիչ մը Քրիստոսի 813-833…» [ Հայաստանի մասին յիշատակութիւնը ]. —  ԻԲ/352:

* - Մայրական դաս: [ Հարց եւ պտսխն ]. —  Ը/128; Ժ/160; ԺԲ/192; ԺԴ/224:

* - Վերտառութիւն [ կամ ] Վերտառիկ զաւեշտ. 1849

«Շատ լեզուներ գիտէ …». —  Բ/32: «Գառնըն մայէ Պէ պէ, եւ եզըն Մոյ մոյ…» 8 տող. —  Ը/128:

 

* Մարդուս զանազան կլիմաներու տակ ունեցած յատկութիւնները. —  ԺԸ/285- 7, 1849; ԺԶ/92- 5; ԺԳ/205- 8; ԻԳ/348[ լ ]- 352[ լ ]; ԻԴ/379- 82, 1850; Ա/14- 6, 1851 (Գգ) Տծ, տղտկ բառարան:

Կլիմայի ազդեցութիւնը մարդու ներքին եւ արտաքին նկրգր. վրայ: Ժորժ Լուի Բիւֆոնի ուսմնսր. — ների մասին: Գրենլանդիայի կլիման եւ բնակիչները: Իսլանդիայի կլիման, բնիկների կենցաղը, դիմագծերը, որպէս թաթարական ծագման վկայութիւն: Բարեխառն գոտու բնակիչների արտաքին նկրգր. եւ սովորութիւնը: Թաթարների արտաքին նկրգր., ձուլուելը ռուսներին, չինացիներին: Ճապոնացիների արտաքին նկրգր., սովորութիւնները, գեղեցիկի ընկալումը: Կորեացիների եւ կղզիների բնիկների ծագումն ու արտաքին նմանութիւններն ու տարբերութիւնը: Հնդկական թերակղզու եւ կղզիների ժողովուրդների արտաքին նկրգր., սովորութիւնները: Պարսիկների ծագումը, արտաքին նկրգր., հիւանդութիւնները: Գեղեցիկ ազգերը: Եւրոպայի ժողովուրդների արտաքին նկրգր.: Եգիպտոսի կլիման: Ֆրանսիացի Կոնստանտին Ֆրանսուա Վոլնեյի ճանապարհորդական տպաւորութիւնը: Նեղոսի դերը եգիպտացիների կեանքում: Եգիպտոսի ժողովուրդները, նրանց հիւանդութիւնները: Ասորեստանի աշխարհագրական դիրքը եւ բնակլիմայական պայմանները: Մորեխի աւերածութիւնները: Ասորեստանի ժոողովուրդների արտաքին նկրգր., հիւանդութիւնները: Աֆրիկա մայր ցամաքի ժողովուրդների արտաքին նկրգր.: Սեւամորթ եւ սպիտակամորթ ծնողների զաւակները: Ալբինոս մարդիկ: Քրեդին կոչուող մարդկանց արտաքին նկրգր., բնակուելու երկրները, հիւանդութիւնները: Աֆրիկայի ծովեզերքի եւ երկրի խորքերի ժողովուրդները, նրանց արտաքին նկրգր.: Ամերիկայի ժողովուրդների արտաքինի տարբերութիւնները: Նոր-Զելանդիայի ժողովուրդների արտաքին նկրգր., ծագումը:

 

* Մարդուս հասակին բարձրութիւնն ու մարմնոյն ծանրութիւնը [ ծննդեան օրից մինչեւ 60 տարեկանը ]. —  Է/105- 6 (Գգ):

 

* Մարսողութիւն: [ Սննդի ճիշտ ընտրութիւն ]. —  ԺԶ/251- 3 (Դէ):

 

* Մեղու, Ճպուռ եւ Ճանճ «Մեղու մը կանուխ ելած առաւօտանց…» [ 24 տող ]. —  Բ/19 (Աե):

 

* Մեմնոնի արձանը [ Եգիպտոսի Թեբէ քաղաքում: Աւանդութիւն ]. —  Ը/120- 2 (Բժդ):

 

[ ՄԵՐՃԱՆՃԻ Հ. ԳՐԻԳՈՐԻՍ ].

* - Թիֆլիզ / Հ. Գ. Մ.. —  Զ/91- 3 (Բժգ) նկ.:

Քաղաքի աշխարհագրական դիրքը, կառուցման պատմ., պատմա-ճարտարապետական կոթողները: Վրացու արտաքին նկրգր., գիտութիւնը: 1801 թ. Ռուսաստանին միանալը:

* - Հրէից աշխարհագրութեանը վրայ / Հ. Գ. Մ.. —  ԺԸ/275- 7 (Բժգ) Տծ:

 

* [ ՄԽԻԹԱՐԵԱՆՑ ԱԲԵԼ Վրդ ]. Գեղարդայ վանից նկարագրութիւն Աբէլ Վարդապետի Մխիթարութեանց` միաբանի Էջմիածնայ / Աբել վարդապետ Մխիթարեանց. —  ԻԴ/371- 80 (Բժգ) Տծ:

Նամակն հասցէագրուած է պրն Սերովբէ Պետրոսեանին:

 

* Մոլախինդ [ ի տեսակները ]. —  Բ/28 (Գգ2):

 

* ՄՈԼԸՎՈԼ. Մահ Աբելի «Ամպք թօնընկէցք յահեղ շանթից ի գուպար…» [ 74 տող ] / Մոլըվոլ. —  ԺԷ/264- 5 (Բժե):

 

* ՄՈՇՈՐՈՅ ԽՈՐԷՆ. Աւետումն «Ամպարըշտին տարաձիգ…» [ 84 տող ] / Գ. Խորէն Մոշորոյ յաշակ. Ռափ. վարժ.. —  Ե/71- 2 (Բժե):

 

ՄՈՎՍԷՍ ԿԱՂԱՆԿԱՏՈՒԱՑԻ.

* - Մենամարտութիւն Բաբկայ Սիւնւոյ ընդ Հոնին / Հրտ. պտրստ. եւ նխբն` Հ. Ղեւոնդ Ալիշան. —  ԺԲ/180- 1 (Բլթ) (Ծաղկաքաղ Հայկական):

«Պատմութիւն Աղուանից աշխարհի» գրքից:

* - Թագաւորահաւ, Փիղ, Երիվարք / Մովսես Կաղանկ.; հրտ. պտրստ. ` Հ. Ղեւոնդ Ալիշան. —  ԺԶ/251 (Բլթ):

«Պատմութիւն Աղուանից աշխարհի» գրքից:

 

* ՄՈՎՍԵՍ. Տաղ ըղձական «Մեղմիկ հարաւային հողմոյն…» [ 6 քառեակ ] / Մովսես. —  ԺԸ/287 (Բժե):

 

* Մուկ եւ Կով «Կարդացողի մը տուն մեծցած…» [ 22 տող ]. —  ԻԲ/336 (Աե):

 

* Նայա կամ ակնոցաւոր օձ. —  Բ/23- 4 (Գգ) Տծ, նկ.:

Արտաքինը, սովորութիւնները: Հնդկաստանի հմայողները: Հնդկական աւանդութիւններ:

 

* Նիւթ. —  Ա/13- 6 (Գդ):

Բվնդ. Խնչական նիւթ [ լճացած ջրում ]; Պղպջային վիճակ [ ջրի ]; Շարժուն վիճակ: [ Զեռուններ ]; Վիճակ բուսական [ կանգնած ջրում ]; Վիճակ բիւրեղական; Վիճակ հողային:

 

* Նկարագիր.

Անփորձ պատանի. —  Բ/15-9: Դժուարաբարոյ ծեր: [ Մարմնի եւ մտաւոր կարողութիւնների տկարութեան վերաբերեալ ]. —  Զ/81- 3: Շողոքորթ մարդ. —  ԺԲ/179- 80: Բամբասող մարդ. —  ԺԴ/209- 10: Բարկասիրտ մարդ. —  ԺԸ/274- 5: Շահասէր մարդ. —  Ի/307- 8:

 

* Շարժման ու հանգստեան կրթութիւնը եւ օգուտները. —  Ժ/154- 5 (Դէ):

Բվնդ. Կառքով երթալ; Գահի կամ պատգարակի շարժմունք: [ Բազմած շրջագայել ]; Ծովային ճամբորդութիւն:

 

* Շաքարի եղէգ. —  ԺԸ/282- 4 (Դա) Տծ, նկ.:

Մշակութեան երկրները, տարածումը աշխարհում, բազմացումը, օգտագործումը:

 

* Ոտքի աման: [ Կօշիկ ]. —  Ի/313 (Բիե):

Գործածութեան պատմ.: Յոյների սովորութիւնը: Եգիպտացիների կօշիկի նիւթը: Սպարտացի Լիկուրգոսի օրէնքը: Հռոմեացիների սովորութիւնը: Փիլիպպոս Գեղեցիկի ժամանակաշրջանի կօշիկների նկրգր.:

 

* Որդիական սիրոյ օրինակ: [ Չինական կեանքից ]. —  Թ/159 (Բժա):

 

* Չինաց գարնան դարձին հանդեսը: [ Նկրգր. ]. —  ԺԴ/213- 4 (Բիե):

 

* Չինաց որդիական զարմանալի սերն իրենց ծնողաց վրայ. —  ԺԸ/279- 81 (Բիե):

Թագաւորական ընտանիքի սովորութիւնը: Առածներ եւ ասացուածներ:

 

[ ՊԱՊԻԿԵԱՆ Հ. ՀՄԱՅԵԱԿ ]. 1849

* - Աստեղաբաշխութիւն / Հ. Հ. Պ.. —  Դ/59- 63; Զ/93- 5; ԺԴ/217- 23 (Գա) աղիւսակ, նկ., գծ.:

Բվնդ. Ժամանակի չափոյն վրայ, եւ թէ ի'նչպէս պէտք է ժամացոյցները շտկել; Ժամանակին չափոյն վրայ: [ Լուսնային տարի, Յուլեան տօմար, Գրիգորեան տօմար ]; Թէ ի՞նչպէս պէտք է ժամացոյցները շտկել: [ Արեւի պտոյտը 1850 թ., աւազի ժամացոյց, ստուերացոյց ]:

* - Երկրաչափական տեղեկութիւն / Հ. Հ. Պ.. —  ԺԲ/184-90; Ի/314-20 (Գժգ):

Բվնդ. Քառակուսի չափ; Խորանարդ չափ:

 

* Պարգեւաբաշխութիւն [ Փարիզի ] Մուրատեան վարժարանին; Ատենախօսութիւն ուսումնապետին; Ատենախօսութիւն Պ. Տէփրէի. —  ԻԳ/353- 61 (Աբ):

Քննական առարկաները, հանդէսի նկրգր., վրժ. հիմնադիր Սամուէլ Մկրտիչ Մուրատի կնսգր., կտակի վեցերորդ յօդուածը: Օսմանեան պետութեան բարեփոխութիւնը, աշակերտների ապագայ գրծնէութ.:

 

* [ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ ՊՕՂՈՍ Վրդ ]. Մանիլեան անդեղային օգտակարութիւնն ու գործածութիւնը; Ի՞նչ է մանիլի կուտը, եւ իրեն բնութեանը, եւ զօրութեանը վրայ / Պ. Պ.. —  Գ/42- 6 (Դէ) Տծ:

Նիւթը եւ նրա մասին տեղեկութիւնը ձեռք բերելը: Առաջին փորձերը, ժանտախտի բուժման դիտարկումները: Խասգիւղի քհն. Տէր Գէորգի, Իւսկիւտարի քհն. Տէր Յովհաննէսի կատարած փորձերը: Հայրենիքը, տարածումը Մայր ցամաքներում, օգտագործումը Հնդկաստանում, Ճաւա կղզու խեժը: Եւրոպացի քիմիկոսների փորձերը: Օգտագործելու ձեւերը:

 

* ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ ՍԵՐՈՎԲԷ. Մահտեսի Առաքել Տատ Ամիրայ Զատայեան առաջին արքունի Վառօդապետ: [ Կենսգրծ. (1753-1812) ]. —  Ա/7- 11 (Բգ) Տծ:

 

ՊԷՇԻԿԹԱՇԼԵԱՆ ՄԿՐՏԻՉ. 1849

* - Դիւցազունք Հայոց. Գիշեր «Ժամ էր պարապոյ, խաղաղական եւ յանկուցիչ…» [ 40 զտող ] / Մկրտիչ Պէշիքթաշլեան Աշ. Մուրատ. վարժ.. —  Է/102- 3 (Բժե):

Տե'ս 1. Դիւցազունք Հայոց. Գիշեր. 86 տող //ՊՄ. Տաղեր. —  Թիֆլիս: Տպ. Վրաց Հրատ. Ընկ., 1903. —  էջ 103-9: 2. Դիւցազունք Հայոց // ՊՄ. Քերթուածներն ու ճառերը. —  Փարիզ: Տպ. «Անահիտ», 1904. —  էջ 78-82: 3. Դիւցազունք Հայոց. Գիշեր. 86 տող // ՊՄ. Տաղք եւ թատերգութիւնք. —  Նիւ-Եորք, 1917. —  էջ 62-6: 4. Դիւցազունք Հայոց. 86 տող // ՊՄ. Տաղեր / Հայպետհրատ. —  Ե.: 1947. —  էջ 85-7: Տեքստային մասնակի փոփոխութիւններ:

* - Զբօսանք Արտաշիսի առաջնոյ «Ելէ'ք ի դաշտ իմ քաջազունք, դռոյթ տուք խաղից յասպարէս…» [ 43 տող ] / Մկրտիչ Պեշիկթաշլեան յաշ. Մուրատ. վարժ.. —  ԻԳ/362 (Բժե):

Տե'ս 1. Զբoսանք Արտաշէսի Առաջնոյ, 45 տող // ՊՄ. Տաղեր. —  Թիֆլիս: Տպ. Վրաց Հրատ. Ընկ., 1903. —  էջ 109-12: 2. Զբօսանք Արտաշէսի Առաջնոյ // ՊՄ. Քերթուածներն ու ճառերը. —  Փարիզ: Տպ. «Անահիտ», 1904. —  էջ 83-5: 3. Դիւցազունք Հայոց. Գիշեր, 45 տող // ՊՄ. Տաղք եւ թատերգութիւնք. —  Նիւ-Եորք, 1917. —  էջ 66-8: Տեքստային մասնակի փոփոխութիւններ:

 

* [ ՊՈՅԱՃԵԱՆ Հ. ՎԱՀԱՆ ]. Կիրակէի դպրոց: [ Չունեւոր գիւղացիների, արհեստաւորների եւ մանրավաճառների զաւակների համար ] / Հ. Վ. Պ.. —  ԺԶ/243- 5 (Աա):

 

* [ ՊՈՒՆԻԱԹ ՍԵԲԱՍՏԱՑԻ ]. Պունեաթ Սեբաստացի բժկին խրատները «Հիւանդին Աստուած է դեղ` որ մահու է տէր եւ կենաց…» [ 7 քառեակ ]. —  ԺԴ/215 (Դէ) Տծ:

Տե'ս նաեւ «Հիւանդին Աստուած է դեղ…» 8 տող // Հայրեններ. —  էջ 521:

 

* Պոբլիոսի Վիրգիլեայ Մարովնի Անդէորդական Դ. Պոլ’լ’իոն «Մուզայք սիկուլեանք` եւ զվեհից դոյզն ինչ երգեսցուք…» [ 66 տող: «Ենէական»ից ]. —  Բ/29- 31 (Բժ) ծնթ.:

 

* Պտուղը երկար ատեն պահելու հնարք. —  Ը/127 (Դզ) արտատպ. Ոսկեփորիկից:

 

* Ռաֆաէլեան վարժարանին տարեկան ուսմանց հանդէսը [ Վ. — ում ]. —  ԺԸ/273- 4 (Աբ) ցանկ:

Նկրգր., առաջին եւ երկրորդ կարգի մրցանակներով պարգեւատրուածները:

 

* Սեյլան [ Ցեյլոն ] կղզիին մէջ մարգարիտ որսալուն կերպը. —  ԺԹ/300- 1 (Դդ):

 

* Սթոքոլմ. —  Ա/12- 3 (Բժգ) նկ.:

Շուէդիայի մայրաքաղաքի նկարագիրը, աշխարհագրական դիրքը, պատմա-ճարտարապետական կոթողները, կրթութիւնը, արդիւնաբերութիւնը, շրջակայքը:

 

[ ՍՕՖԵԱԼԵԱՆ Հ. ՄԱՆՈՒԷԼ ]. 1849

* - Ծանրաչափ գործւոյն վրայ / Հ. Մ. Ս.. —  Բ/25- 7 (Գդ):

Գազեր, օդի նկրգր., օդի ճնշումը չափող գործիքի աշխատանքի նկրգր.:

* - Զանազան տեսակ ծանրաչափերու վրայ / Հ. Մ. Ս.. —  Ե/78- 80 (Գդ) Տծ, ցանկ:

Արտաքինը եւ աշխատանքի նկրգր.:

* - Ծանրաչափի վրայ զանազան գիտելիքներ / Հ. Մ. Ս.. —  Է/109- 12 (Գդ) աղիւսակ:

Գործիքի հետ վարուելու ձեւը, աշխատանքի նկրգր.:

* - Ջերմաչափի վրայ / Հ. Մ. Ս.. —  ԺԵ/239-40 (Գդ):

Գալիլեո Գալիլէի ջերմեչափի նկրգր., Իսահակ Նիւտոնի եւ Կարլոս Րինալտինի ջերմաչափը, Գ. Դ. Ֆարէնայթի ջերմաչափը, Ռ. Ա. Ռէոմիւրի ջերմաչափը, աշխատանքի նկրգր.:

 

* Վասքոյ Կամայի ճամբորդութիւնը [ (1469-1524) ]. —  Զ/88- 91 (Բժգ):

 

* [ ՎԱՐԴԱՊԵՏ ԿԱՖԱՑԻ ]. Սուրբ Աստուածածնին տօնին «Սուրբ Աստուածածնին տօնին…» [ 48 տող ]. —  ԺԶ/247 (Բթ):

Տե'ս Տաղ սուրբ Աստուածածնին // Ուշ միջնադ. հայ բանստղծթ. Հ. Ա.. —  էջ 260-4:

 

* Վարսակէ թէյ շինել. —  Բ/28 (Գգ2):

 

* Վէրսայլ: [ Թանգարանի նկրգր. Փարիզի արուարձանում ]. —  ԻԱ/324-5 (Բժգ) նկ.:

Նկ. «Վէրսայլի դղեակը»:

 

* Տաղ ննջման սուրբ Աստուածածնին «Այսօր զուարճացան երկինք ընկալեալ հրեշտակ յերկրէ…» [ 22 տող ]; Այլ տաղ փոխման սուրբ Աստուածածնին «Մեծացիր այսօր սուրբ Աստուածածին…» [ 11 եռեակ ]. —  ԺԶ/246 (Բթ):

 

* «Տասն են որ խռովեցուցանեն զքաղաքս…» [ 14 տող ]. —  ԺԶ/255 (Աե) արտատպ. Ոսկեփորիկից:

 

[ ՏԱՏԵԱՆ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ ]. 1849

* - Երկրիս ազդող գլխաւոր զօրութեանց վրայ / Յար. Գարեգին Տատեան. —  ԻԱ/331- 6; ԻԲ/347 (Գդ):

Երկրագնդի կենտրոնաձիգ եւ կենտրոնախոյս ուժերը. ինչպէս նաեւ նրա վրայ ազդող չորս գլխաւոր ուժերը` ջերմութիւն, էլեկտրականութիւն, լոյս եւ մագնիսականութիւն:

* - Օդ / Յար. Գարեգին Տատեան. —  ԻԳ/363- 8 (Գդ):

1793 թ. Լաւուազիէի փորձի նկրգր.: Օդի բաղադրութիւնը: Ածխաթթու գազ: Օդի խոնաւութիւնը: Գալիլեո Գալիլէի եւ Էուանջէլիստա Տորիչէլիի հետազօտութիւնները:

 

* ՏԵՌՈՍԻ. Գայլ եւ Հովիւ «Գայլ քանասար ալեւոր…» [ 12 տող ] / Տեռոսսի. —  ԺԵ/240 (Աե): զ 1849

 

* Տղայ եւ Մեղու «Մէկ տըղեկ մի նոր ոտք ելած…» [ 40 տող ]. —  Ե/80 (Աե):

Տես նաեւ 1. ՔՀՔ. Մեղու եւ մանկիկ «զ» // Կաղանդչէք. Գ. հրտ.. —  էջ 33-4: 2. Մեղու եւ մանկիկ «Ասա' դու ինձ, տեսօք Մեղու…» 31 տող // ՔՀՔ. Առակք. —  էջ 141-2:

 

* Տղոց ճճիներուն դեղ. —  Բ/22- 3 (Դէ):

 

* [ ՓԷԼԻՔՈ ՍԻԼՎԻՈ ]. Յաղագս մարդկային պարտուց / Փէլլիքոյ; թրգմ. եւ նխբն` Հ. Գաբրիէլ Այվազովսկի. —  Թ/134- 6; ԺԲ/177- 9; ԺԳ/193- 4; ԺԶ/141- 3; ԻԱ/321- 4; ԻԴ/369- 71, 1849; Դ/49- 52; Ե/65- 7; Է/97- 9; Ժ/161- 4; ԺԳ/193- 5; ԺԴ/209- 11; ԻԲ/337- 40; ԻԴ/369- 71, 1850; Բ/17- 9; Դ/49- 50; ԺԲ/177- 8; ԺԸ/275- 8; ԻԱ/323- 5; ԻԳ/355- 8; ԻԴ/371- 3, 1851, Տծ:

Բվնդ. Մատենագիրն: [ Առջբն: Ստեղծագրծ. նպատակը ]; Պարտքին հարկաւորութիւնն ու պարտականութիւնը; Սէր ճշմարտութեան; Աստուածապաշտութիւն: [ Մի քանի նշանաւոր մարդկանց կեանքն ու աշխտթ. — ները ]; Աստուածապաշտութիւն: -Քանի մը վկայութիւններ: [ Հատուածներ Ժան Ժակ Ռուսոյի «Ոգի օրինաց» գրքից ]; Հաւատոյ վրայ առաջադրութիւն; Մարդասիրութիւն, եղբայրասիրութիւն; Մարդուս վրայ աղէկ համարմունք: [ Խորջ Բայրոնի կարծիքը: Բարի մարդու նկրգրը ]; Սէր հայրենեաց; Ճշմարիտ հայրենասէր; Որդիական սէր; Ծերոց եւ նախորդաց մեծարանք: [ Սպարտացիների եւ աթենացիների սովորութիւնները: Ալեքսանդր Մակեդոնացու վերաբերմունքը: Իտալացի Փարինի կրթութիւնը: Մարկոս Պորկիոս Կատոնի ասոյթը ]; Եղբայրական սէր; Բարեկամութիւն: [ Օրինակներ Աստուածաշնչից: Հատուած Ֆրանցիսկ Սալեզացու «Աստուածասէր» գրքից ]; Ուսմունք: [ Սենեկայի խրատը: Ժորժ Բիւֆոնի մասին ]; Վիճակի ընտրութիւն; Սրտի անհանգստութծեանց դէմ; Զղջումն եւ ուղղութիւն: [ Ֆրանսուա Վոլտերի կարծիքը ]; Ամուրի կեանք; Պատիւ կանանց; Սիրոյ յարգը; Պարսաւելի սէր; Հայրական սէր: -Տղոց վրայ սէր; Հարստութիւն; Դժբաղդներու վրայ գութ; Բարերարութիւն; Գիտութեան յարգը ճանչնալ; Երախտագիտութիւն; Արիութիւն:

Տե'ս Յաղագս մարդկային պարտուց ճառ Սիլվիոյ Փէլլիքոյի առ պատանի ոմն / Թրգմ. Հ. Գաբրիէլ Այվազովսկի. —  Վ.: Ս. Ղազար, 1854. —  189 էջ:

 

* ՓՈՆՓԻՆԵԱՆ ԴԸ. Առաքինութիւն մնաց մեզ «Որպէս ըզգօն մըշակ ըզսերմըն բարի…» [ 50 տող ] / Տը Փոնփինեան. —  ԺԳ/195-6 (Բժե):

 

* Քանդակադրոշմ պատկերք, եւ հայ թագուհի. —  Բ/19- 22 (Բե) Տծ:

Ֆրանսիայի ազգային թանգարանում պահուող քարերով դրուագուած Արշակունեաց հայոց թագաւորազնի պատկերը, Տիգրան Մեծի ժամանակաշրջանի դրամի պատկերը եւ ուսմնսր.:

 

* Քաթանա. —  ԺԶ/249- 251 (Բժգ) Տծ, նկ.:

Սիցիլիայի Կատանիա քաղաքի աշխարհագրական դիրքը, կառուցման պատմ., քաղաքի պատմ., նկրգր., պատմա-ճարտարապետական կոթողները:

 

* Քանի մը դիտելու բաներ բծահանութեան ատեն. —  ԺԹ/298- 300 (Դդ) տղտկ բառարան:

 

* Քանի մը օրինակ արեւելեայց պերճութիւններուն. —  ԺԱ/172- 4 (Բե):

 

* Քնար «Ձմեռուան ցուրտ իրիկուն մըն էր…» [ Արձակ բանստղծթ. ] / (Հետեւողութամբ Շուետ քերթողի մը). —  ԻԱ/336 (Բժե):

 

* Օգտակար գիւտեր.

Վերքի արիւն դադրեցնելու պարզ հնարքներ. —  Ժ/156-7: Աղէկ սունկը գէշ սունկէն զատելու կերպը. —  ԺԳ/207- 8: Թարմ ու կանաչ լուբիա պահելուն կերպը; Շագանակը երկայն ատեն պահելու կերպը. —  ԺԳ/208: Ցորենի, ալիւրի եւ հացի վրայ մէկքանի մասնաւոր գիտելիքներ. —  ԺԴ/216- 7: Քթանը չորս օրուան մեջ ճերմկցնելու դիւրին կերպ; Գինին անուշ ծաղկի մը հոտ գալու հնարք. —  ԺԷ/272: