8 
1776 - ՍԻՄԵՈՆ ԵՐԵՒԱՆՑՈՒ «ԹՈՒՂԹ ԱՌ ԱՄԵՆԱՅՆ ԱԶԳՍ ՄԵՐ, ՎԱՍՆ ՍՐԲՈՅ ԱԹՈՌՈՅՍ ՊԱՐՍՊԻ ՆՈՐՈԳՈՒԹԵԱՆՆ»  ...

Պատուիրեմք եւս հարազատ որդւոցդ սրբոյ Աթոռոյս, զի արտաքին պարիսպ Սրբոյ Աթոռոյս ի հոգելոյս եւ ի բազմերախտ Մովսէս կաթողիկոսէ անտի, նաեւ յայլոց հայրապետաց ոմանց շինեցեալ է հողացեխ հասարակ որմօք, որ է բազմաժամանակեայ եւ հնացեալ եւ խարխլեցեալ եւ ի տեղիս տեղիս երբեմն փլուզեցեալ եւ կրկին նոյնպէս շինեցեալ ( զի վասն ապահովութեան ժամանակին ոչ էր լեալ հարկ կոպտագոյն եւ ամրապէս շինելոյ: Իսկ ի Ղազար լուսահոգի կաթողիկոսէն մինչեւ ցայժմ, յորժամ երկիրս եղաւ անտէր, երանելիքն միշտ ջանային եւ հոգային առ ի շինել հաստագոյն հիմամբք, բայց ոչ եղէն ձեռնհաս: Իսկ ի մեր ժամանակս կողմն արեւմտեան բոլորն իսպառ փլաւ եւ միւս կողմունքն եւս որպէս թէ փլելի իսկ էին ), զոր ասեմքս գիտէք իսկ, զի ոմանք ի ձէնջ աչօք տեսեալ էք եւ ոմանք ականջովք լուեալք, զի այսպէս է: Ուրեմն վասն երից պատճառաց հարկ եղեւ մեզ շինել զբոլորն ի հիմանէ: Նախ, սակս հնութեան եւ քայքայեցելոյն: Երկրորդ, վասն հարկեցուցիչ մարդից՝ թէ մերազգեաց եւ թէ այլազգեաց, որք միշտ յորդորեն զմեզ առ ի շինեցուցանել յայսպիսում ժամանակիս, սակս օգտից Սրբոյ Աթոռոյս: ( թ. 95 բ ) Երկրորդ [1], սակս երկիւղի թշնամեաց, որ կայ միշտ առ Սուրբ Աթոռս յայսմ աշխարհիս մերում եւ յայսմիկ ժամանակիս, զոր դուք եւս գիտէք իսկապէս:

Բայց կամադրեալ եմք, զի կամօքն Աստուծոյ եւ աջողմամբն նորա կիսատաշ քարամբք եւ կրաշաղախ ցեխիւք շինեցուցանել բոլորապէս, շրջապատեցեալ զՔրիստոսաիջիւ եւ զԱստուածակառուցիւ զՍրբով եւ զմեծաւ տաճարաւս, որ յիրաւի յոյժ ամրագոյն՝ զարմանալի եւ գեղեցկագոյն լինելոց է՝ ի փառս Աստուծոյ, ի պատիւ Սրբոյ Աթոռոյս, ի յիշատակ եւ ի պարծանս համայն ազգի մերոյ սիրելւոյ եւ օրհնելւոյ: Բայց եւ զի չորք կողմունք են, այսինքն՝ արեւելք, արեւմուտք, հիւսիս եւ հարաւ, իւրաքանչիւր կողմունքն ըստ չափոյ ԲՃ (200) գազից լինելոց է, որ է ԳՃ (300) հալաբի [2], ըստ այսմ հաշուի բովանդակին չափք չորից կողմանցն եւ լինին ԸՃ (800) գազք, որ է ԱՌԲՃ (1200) հալաբի, յորոց իւրաքանչիւր գազ ըստ երկուց քարանց լինելոց է, որոյ ջամն լինի ԱՌԶՃ (1600) քար ուղղագիծ շարադրութեամբք՝ այսք որմոց մէկ երեսի քարինքն: ԱՌԶՃ (1600) եւս միւս երեսի քարինքն, որոց ջամն լինի ԳՌԲՃ (3200) քար: Զատն ի քարանցն՝ բոլորակի բրգացն, որք լինելոց են վեցտասանք (16) բուրգք, սոցա իւրաքանչիւրոց բոլորակի արտաքին երեսն լինելոց է ԺԶ (16) գազ եւ ներքին երեսն՝ Ը (8) գազ, որոց ջամն լինի ԻԴ (24) գազ, որոց մէկ գազն՝ Բ (2) քարիւք, ջամն լինին քարանց ԽԸ (48) քարինք: Որով յայտ է, զի Ժ եւ Զ (16) բրքաց բոլորակաց ներսին եւ արտաքին երեսաց քարանց բովանդակից ջամքն լինին ԷՃԿԸ (768) քարինք: Զսոսա եւս դնեմք ի վերոյն ուղղաշարադրած որմոց ԳՌԲՃ (3200) քարանցն, լինին երկուց ջամն ԳՌԹՃԿԸ (3968) քարինք: Այս մէկ առաջին կարգ, որ դնի ի վերայ խորափոր հիմանն, որ հանեցեալ է յերես գետնոյն: Եւ այսպէս Ի (20) կարգ պարտի բարձրանալ պարիսպն շրջապատ:

Ուրեմն Ի (20) կարգ երկու երեսով քարանց բովանդակից ջամն կանէ եօթանուս հազար ԳՃԿ (70360) քար:

Եւ արդ, այսքանեօք քարամբք կիսատաշիւք շրջապատ պարիսպն արտաքին Սրբոյ Աթոռոյս յերեսէ գետնոյ կառուցեալ կանգնի, բաց ի յորձաքարանցն մեծամեծաց, որք ի խորագոյն փոսս հիմանցն դնին եւ թէ որքա՞նք եւ նոքա լինիցին՝ ոչ իմանին: Որոյ պատի լայնութիւնն Ե (5) հալաբի գազ եւ բարձրութիւնն՝ ԺԲ (12) հալաբի գազ, որպէս եւ արեւմտեան կողմն անցելումս ամի շինեցաք, ողորմութեամբն Աստուծոյ եւ կատարեցաք եւ զայլս կողմունսն եւս ահա Աստուծով շինեմք յուսով տրոց օրհնեալ ազգիս մերոյ:

Արդ, այս պարսպաշէն վարպետաց եւ հասարակ մշակաց քարանց, կրից եւ այլոց նիւթից պիտանեացն, ուտելեաց եւ ըմպելեաց խարճն հէսաբ արարեալ եդաք ի վերայ քարանց, աժան հէսաբով, իբր թէ՝ մէկ քարն ԱՌ (1000), որ է ՀՌԳՃԿ (70360) քար, որոց դրամից ջամն լինի եօթն հազար երեսուն եւ վեց թուման աճէմի փող, որ կանէ մէկ հարիւր հինգ հազար ԵՃԽ (105540) ղուռուշ սաղ օսմանցի դրամ: Որ է երկու հարիւր Ժ եւ Ա (211) քսակ եւ Խ (40) ղուռուշ փող: Այս հէսաբս ըստ մեծամեծաց իրաց եւ նիւթոցն եղեւ, իսկ ըստ մանրամասնաբար իրաց եւ նիւթոց, յիրաւի, քան զվերոյ ասացեալ դրամդ առաւել խարճք լինին: Կարէք խոհեմութեամբ մտածել, թէ որքան լինի եւ ուստի, զի պարսպաշինութիւնս այս ոչ է փոքր գործ, այլ մեծագոյն եւ բազմածախ եւ յոլովաշխատ. եւս առաւել՝ յայսպիսի ժամանակիս եւ յայսպիսուոջ երկրում, յորում յոյժ պակասէն ամենայն պէտք եւ կարիք այս գործոյս, եւ մանաւանդ՝ մարդիկք մշակք, որք քան զամենայն հարկաւոր պէտք են այսմ գործոյս ծանրագունի, եւ մեք յայլ երկրէ բերեմք զքարահատ վարպետս եւ զմշակս նոյնպէս եւ զայլս նիւթս, զոր դուք եւս կարէք գիտել իմաստութեամբք ձերովք:

Արդ, սիրելիք մեր եւ հարազատ որդիք Սրբոյ Աթոռոյս, ի վերոյ ծանուցաք Աստուածասիրացդ զնեղութիւնս մեր եւ զկարի աղքատութիւնս Սրբոյ Աթոռոյս, որ արդարեւ ճշմարիտ է: Բայց աստ զեկուցանեմք ձեզ, թէ զայսպիսւոյ բազմածախ գործոյ բուռն հարաք առ ի կատարել: Ընդ այս մի մեղադրէք զմեզ, քանզի, եթէ պատճառելով զաղքատութիւնս մեր, թոյլ տամք, յայնժամ վերոասացեալ երեք պատճառքն հարկեցուցիչք եւ մանաւանդ խիղճ մտաց մերոց ոչ թողուն, ասելով թէ, եթէ թոյլ տաս եւ ոչ փութով շինել տաս, յայնժամ սակաւ սակաւ իսպառ քակի եւ աւերի եւ լինի մեծ մեղք: Վասնորոյ հարկեն եւ յորդորեն զմեզ ի առնել: Վասնորոյ եւ մեք, ի բաց դնելով զաղքատութիւնս մեր, ապաւինեալ յողորմած եւ ի բարեկամս Աստուած եւ յուսացաք ի տուրս եւ յողորմութիւնս սիրելի եւ օրհնելի ազգիդ մերոյ ամենայնի եւ անձնամուխ եղաք յայս անձնատանջ եւ ընչածախ, բայց Աթոռաշահ հասարակաօգուտ եւ հոգեուրախ գործս մեծ:

Ուստի ահա զայս օրհնութեան կոնդակս յատկապէս գրեալ, վասն իմտատիյի եւ քեօմէկի եւ օգնութեան յղեցաք ձեռամբ սիրելի եւ հոգեւոր որդւոյ մերոյ, հարազատ եւ հաւատարիմ զաւակիդ Սրբոյ Աթոռոյս եւ ծայրագոյն նուիրակիդ ձերոյ ( ֆլն ) Աստուածիմաստ վարդապետիդ, որ եկեալ այդր, զամենայն որպիսութիւնս մեր յայտնեսցէ ձեզ: Յաղագս սորայ ահա պատուիրելով պատուիրեմք հարազատ որդւոցդ մերոց, զի ի լսելդ ձեր զայսոսիկ, պարտիք ամենեքեան ուրախանալ եւ շարժիլ ի գութ եւ ի սէր որդիական վասն հոգեւորի եւ բազմերախտի ծնողիս ձերոյ Սրբոյ Աթոռոյս եւ առատութեամբ եւ յօժար կամօք տալ զտուրս եւ զողորմութիւնս ձեր ամենաքեան, արք եւ կանայք, հարուստք եւ աղքատք, մեծամեծ եւ փոքունք, զի ամենեքեանքդ մասնակիցք լինիցիք այսմ յիշատակի մեծի եւ հոգեւորի, այսինքն՝ շինութեանն շրջապատ պարսպի Սրբոյ Աթոռոյս նորոյս Սիօնի եւ նորոյս Երուսաղէմի: Որոյ սակս աղօթել եւս պարտիք ասելով, բարի արա տէր կամօք քովք Սիօնի նորոյս, զի շինեսցին պարիսպքն նորա եւ կատարեսցին յաջողմամբք քովք: Եւ այսպէս առատ տրօք ընչից եւ աղոթիւք բանից՝ օժանդակք եւ օգնականք լերուք մեզ, զի նոքօք շինեցուցեալ աւարտեսցուք զսա ի փառս Աստուծոյ ի պարծանս եւ ի յիշատակ մեծ բոլորի ազգիդ մերոյ օրհնեցելոյ եւ սիրեցելոյ: Կրկին պատուիրեմք հարազատ որդւոցդ սրբոյ Աթոռոյս եւ ի յամրութիւն միածնաէջ եւ սրբոյ Տեղւոյս եւ լուսակերտ Տաճարիս եւ ի սմա բնակչացն, (96 ա ) զի ըստ իւրաքանչիւր կարեաց ձերոց, ոմանք ի ձէնջ զխարճս ԱՌ (1000) քարանց տացեն, եւ ոմանք զխարճս միոյ քարի տացեն եւ ոմանք ի մէջ հազարաց եւ ի մէջ միոյ քարանցն եղեալ թուացն որքան կարասցեն զխարճս այնքան քարանցն տացեն: ... Եւ տուօղին խարճից քարանց, թէ միոյ եւ թէ բազմաց, զանունս իւրեանց ի թղթոջ գրեալ տացեն նուիրակիդ մերոյ, զի բերցէ աստ, զի ըստ գնեալ քարանց իւրեանց զանունս նոցա գրեցուսցուք ի վերայ քարանց ոմանց եւ դիցուք ի յորմունս պարսպին ի տեղիս տեղիս՝ ի յիշատակ նոցա ի յաւիտեան, զի գին միոյ քարին ամենայն պարագայիւքն մինչեւ ի տեղն դնիլն մեք վատսուն (60) փարայ հաշուեցաք էժան գնով, զի մի ծանր թուեսցի ձեզ: Գիտասջիք եւ զի յայսմ օրհնութեան կոնդակումս զտուրս եւ զնուէրս, զորս խնդրեմք ի ձէնջ, ոչ է ի կողմանէ նուիրակական արդեանցն, զորս բնական կարգ է ի ժամանակի իւրում՝ յերեք տարին միանգամ տալ, այլ զայս տուրք եւ նուէրք, որպէս թէ պատահմամբ ի կողմանէ շինութեան շրջապատ պարսպի մեծի Սրբոյ Աթոռոյս խնդրեմք ի ձէնջ յատկապէս: Ուրեմն պարտիք տալ անխնայ եւ առատապէս եւ զմիմեանս յորդորելով...

ՄՄ, ձեռ. 2911, թ. 95 ա -96 ա