23
1808թ.
-
ԴԱՆԻԵԼ
ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ
ԿՈՆԴԱԿԸ
ՀԱՂԲԱՏԻ
ՎԱՆՔԻ
ԹԵՄԻ
ՄԱՍԻՆ
(Կնիք)
Յիսուսի
Քրիստոսի
ծառայ
Տէր
Դանիելկաթողիկոս
եւ
ծայրագոյն
Պատրիարգ
Ամենայն
Հայոց
Առաքելականի
եկեղեցւոյս
Քրիստոսի
փոխանորդ
սրբազանից
Առաքելոցն
Թադէոսի
եւ
Բարդուղիմէոսի
եւ
յաջորդի
նոցին
Սրբոյն
Գրիգորի
Լուսաւորչին
մերոյ,
որ
եւ
Հայրապետ
եւ
հոգաբարձու
Լուսանկար
եւ
բարձրագահ
Մեծի
Աթոռոյս
Հայկազնեաց
Սրբոյ
Էջմիածնի
հրաշակերտեցելոյ
ի
Վաղարշապատ:
Յորմէ
ժամանեսցէ
թուղթ
սիրոյ
ողջունի
եւ
օրհնութեան
հանդերձ
պահպանողական
շնորհօք
եւ
զօրութեամբք
սրբոյ
իջման
տեղւոյս
Քրիստոսի
եւ
համայն
(
թ.
230
ա
)
սքանչելագործ
սրբութեանցն
աստէն
եղելոց
ի
վերայ
սիրելի
եւ
հոգեւոր
որդւոցդ
մերոց
եւ
լուսածնունդ
հարազատ
զաւակացդ
սրբոյ
Աթոռոյս
Հայկասէր
եւ
լուսաւորչակրօն
հաւատացելոցդ
ի
Քրիստոս,
որք
կայք
բնակեալ
ի
յամենայն
գաւառս
եւ
ի
նահանգս
սեփական
թէմից
եւ
վիճակաց
գերահռչակ
եւ
հրաշազարդ
վանիցն
Սանահնու.
կառուցելոյ
յանուն
սրբոյ
Աստուածածնի,
այսինքն
ի
բոլոր
երկիրդ
Սօմխէթու,
Լօռոյ,
Բամբակաձորոյ,
Տաշիրու,
Ղայղուլու,
Համզաչիմանու,
Ձիթահանից
Սարու,
եւ
ի
մէջ
դոցա
եղեալ
համայն
գիւղօրէից
սրբանուէր
քահանայից,
պատուելի
մէլիքներաց,
ազնուազարմ
ազատաց
եւ
ազատորդեաց,
իրաւասէր
տանուտեարց
(
թ.
230
բ
)....
Եւ
ընդ
ողջունի
եւ
օրհնութեանս,
գիտասջիք
սիրելի
եւ
հոգեւոր
որդիք
մեր
եւ
հարազատ
զաւակունք
սրբոյ
Աթոռոյս
Էջմիածնի,
զի
ի
վերայ
թէմից
եւ
վիճակաց
Հախպատու
եւ
Սանահնու
սրբոյ
վանիցն,
որ
գոյր
վէճ
ինչ
եւ
խօսակցութիւն,
վասն
այսր
քանի
ամիս
է,
որ
ահա
սիրելին
մեր
եւ
Առաջնորդն
ձեր
Առաքել
արհիեպիսկոպոսն
(
թ.
231
ա
)
եկեալ
էր
աստ
ի
Սուրբ
Աթոռս
առ
մեզ
բերելով
ընդ
իւր
զամենայն
կոնդակսն
նախնի
սրբազան
Հայրապետացն
եւ
զԹուղթսն
բարեպաշտ
թագաւորացն,
զորս
շնորհեալ
են
ընդ
ժամանակս
ժամանակս
յանուն
սրբոյ
վանիցն
Սանահնու
եւ
լաւապէս
յատկացուցեալ
զամենայն
թէմս
եւ
վիճակս
նորին
եւ
ի
գալն
իւր
գրեալ
էր
եւս
առ
Հախպատու
Առաջնորդ
Սարգիս
արքեպիսկոպոսն՝
գալ
ի
Սուրբ
Աթոռս
եւ
բերել
ընդ
իւր
զամենայն
գրեանս
զունեցեալսն
յանուն
սրբոյ
վանիցն
Հախպատու,
որպէսզի
երկոքեանն
ի
միասին
ընկալցին
ի
մէնջ
զհաստատուն
իմն
զվճռահատութիւն:
Այլ
սակայն,
որովհետեւ
ոչ
եկն
նա
մինչ
ցայդ
եւ
սա
այլ
ոչ
եւս
կարացեալ
համբերել,
աղաչէր
բազմիցս
յետս
առաքել
զինքն,
զի
մի
յամելովն
իւր
աստ
ընդ
երկար,
աւերեսցի
եւ
սուրբ
վանքն
ձեր
եւ
դուք
սիրելիքդ
եւս
ըստ
որում
մնացիք
առանց
հոգեւոր
կառավարչի
յայսքան
ժամանակս,
վասնորոյ
եւ
մեք
խնայեալ
ի
ձեզ
եւ
ի
սուրբ
(
թ.
231
բ
)
վանքն
ձեր,
յետս
դարձուցաք
ահա
շնորհելով
ինքեան
զայս
կոնդակ
Առաջնորդական
եւ
վերահաստատութեան
սեփական
թէմից
եւ
վիճակաց
սուրբ
վանիցն
ձեր,
քանզի
մինչ
տեսաք
թէ
նախնի
սրբազան
Հայրապետքն
մեր
եւ
երանելի
բարեպաշտ
թագաւորքն
ի
յամենայն
կոնդակսն
եւ
ի
թուղթսն
իւրեանց
զվերոյ
գրեալ
թէմսն
եւ
վիճակսն
ամենայն
յատկացուցեալ
էին
յանուն
սուրբ
վանիցն
Սանահնու,
մեք
եւս
հետեւելով
ճշմարիտ
եւ
անսայթաք
շաւղաց
նոցին,
վերահաստատեցաք
յանուն
նմին
սուրբ
վանացն:
Իսկ
որ
զկնի
նախնի
Հայրապետացն
սրբոց
հոգելոյս
Ղազար
կաթողիկոսն
ի
ՌՃՁԷ
(1738)
թուին
Հայոց
կոնդակ
է
տուեալ
յանուն
սրբոյ
վանիցն
Հախպատու,
նորին
պատճէնն,
այսինքն՝
սուրաթն
աստ
գոլով
տեսաք,
որ
բաց
ի
Բամբակաձորոյ,
զամենայն
վերոյգրեալ
թէմսն
յանուն
Հախպատա
վանիցն
էր
յատկացուցեալ
եւ
զվանքն
Սանահնու
զրկեալ
(
թ.
232
ա
)
իսպառ:
Ուստի
հոգելոյս
Սիմէօն
սրբազան
կաթողիկոսն
յետկոյս
նոյն
կոնդակի
սուրաթին
իւր
իսկ
ձեռամբ
գրեալ
եւ
կնքեալ
վկայեալ
էր
այսպէս՝
ի
գիտութիւն
ճշմարտութեան
յապայ
տեսողաց.
«
Ի
ՌՄԺԲ
(1763)
թուին
մերոյ,
յորժամ
նստաւ
անարժանութիւնս
մեր
Հայրապէտ
ի
Սուրբ
Աթոռոջս
Էջմիածնի,
զայս
կոնդակս
(
որ
է
ի
բուն
Ղազար
կաթողիկոսի
կոնդակի
երեսն
)
Հերակլ
արքայն
ի
լուսանցն
գրեալ՝
իբր
թէ
իսկն
տեսի
եւ
զսուրաթս
կնքեցի,
մեզ
էր
առաքեալ,
խնդրելով,
զի
եւ
մեք
սոյնանման
կոնդակ
տայցեմք:
Մեք
եւս
նոր
նստեալ
եւ
ոչ
Սանահնու
եւ
ոչ
Հախպատու
կոնդակսն
տեսեալ
եւ
թէմից
նոցին
տեղեկացեալ,
հաւատալով
սորին՝
կոնդակ
գրեալ՝
յղեցաք
առ
ինքն,
բայց
յետ
ամաց
ինչ
ի
տեսանելն
մեր
զկոնդակսն
Սանահնու
տեսաք,
զի
շատքն
ի
թէմիցս
այսոցիկ
Սանահնու
եւ
Աղարծնու
վանիցն
են
եւ
ոչ
(
թ.
232
բ
)
Հախպատու,
եւ
զի
նոքա
զմեզ
խաբեցին,
վասնորոյ
զայսքանս
գրեցի
ես՝
Սիմէօն
կաթողիկոս,
իմով
ձեռամբ
եւ
կնքեցի,
զի
յապայ
տեսօղքդ
գիտասջիք,
զի
սուտ
է
թէ
իմ
տուեալ
կոնդակն
եւ
թէ
իմապիսեաց
տուեալ
կոնդակքն
վասն
Հախպատու
վանից
վիճակացն
սոյն
օրինակաւ:
Ի
ՌՄԻԱ
(1772)
թուոջն
եւ
ի
հոկտեմբերի
Է
(7)»:
Արդ,
սիրելիք
մեր
ի
տէր,
յորժամ
զայս
եւս
գտեալ
տեսաք,
ուր
Սիմէօն
կաթողիկոսն
խղճահարեալ
կնքեալ
էր
եւ
ձեռնագրեալ
ի
վերոյ
զայսքան
վկայութիւնս
եւ
ստեալ
մինչեւ
իսպառ
թէ
զիւրն
տուեալ
կոնդակն
եւ
թէ
զՂազար
կաթողիկոսինն,
առաւել
եւս
ճշմարտեցան
հին
կոնդակքն
եւ
թուղթքն
նախնի
հայրապետացն,
զորս
շնորհեալ
են
յանուն
սրբոյ
վանիցն
Սանահնու,
վասնորոյ
մեք
եւս
խղճահարեալ
հայցելով
թէ
ի
կոնդակսն
եւ
ի
թուղթսն
երանելի
նախնեացն,
եւ
թէ
ի
ճշմարիտ
եւ
յանստելի
(
թ.
233
ա
)
վկայութիւնս
զայս,
զամենայն
վերոյիշեալ
թէմսն
եւ
զվիճակսն
յատկացուցաք
յանուն
սրբոյ
վանիցն
Սանահնու,
զորս
եւ
այսու
կոնդակաւ
վերահաստատեցաք
իսկ,
եւ
զնոյն
կոնդակի
սուրաթն
յորոյ
վերայ
ձեռագրեալ
եւ
կնքեալ
կայր
այնքան
ճշմարիտ
վկայութիւնն
Սիմէօն
կաթողիկոսին,
տուաք
առաջնորդին
ձերոյ
Առաքել
արհիեպիսկոպոսին
ի
հաստատութիւն
կոնդակիս
եւ
ի
տեսութիւն
համայն
ճշմարտասիրաց:
Իսկ
ի
վերոյիշեալ
թէմիցն
եւ
վիճակացն ,
որ
բազումք
ի
ժողովրդոց
գնացեալ
բնակեալ
են
ի
կողմունս
Քարթլոյ
եւ
Կախէթու,
վասն
այսր
հոգելոյս
Ղուկաս
կաթողիկոսն,
որ
կոնդակ
էր
շնորհեալ
առաջնորդին
ձերոյ
եւ
յանուն
սուրբ
վանիցն
ձեր
հաստատեալ
եւ
յատկացուցեալ,
մեք
չգրեցաք
ինչ
աստեն,
այլ
թողաք
այնպէս,
մինչեւ
երկուքեանն
ի
միասին՝
առաջնորդն
ձեր
եւ
առաջնորդն
Հախպատու,
եկեսցեն
ի
սուրբ
Աթոռս,
(
թ.
233
բ
)
զի
յայնժամ
քննեալ
արդարապէս
զիսկութիւն
իրին՝
տացուք
զհաստատուն
վճռահատութիւն,
եթէ
ողջ
մնասցուք
Աստուծով:
Բայց
եթէ
Առաջնորդն
Հախպատու
վերստին
ընդդէմ
կացեալ՝
ոչ
եկեսցէ
ի
սուրբ
Աթոռս,
զոր
ինչ
արասցուք
նմա,
ինքն
լիցի
պարտաւոր
եւ
մեք
անպարտ
եւ
զՂուկաս
կաթողիկոսի
կոնդակն
եւս՝
զշնորհեալն
վասն
սրբոյ
վանիցն
ձեր
վասն
ի
Քարթլ
եւ
ի
Կախէթ
բնակեալ
ժողովրդոցն
Սօմխէթու,
ունիմք
հաստատել
յայնժամ
իրաւամբ
եւ
արդարութեամբ:
Այլեւ
զայս
գիտասջիք
սիրելիք,
զի
յաւիտենական
եւ
երկնային
փառաց
արժանի
երանելի
արքայն
Հերակլէս,
ըստ
մեծագոյն
բարեպաշտութեանն
իւր
զՓոքր
Բերդի
եկեղեցին
զկառուցեալն
ի
Թիֆլիզ
յանուն
սրբոց
Հրեշտակաց,
որ
շնորհեալ
էր
հաստատուն
գրով
սուրբ
վանիցն
Սանահնու,
մեք
եւս
հայելով
ի
հռչակաւոր
(234
ա
)
եւ
յերեւելի
գոլն
նոյն
Սրբոյ
վանիցն,
պատշաճ
համարեալ
շնորհեցաք
եւ
հաստատեցաք
թէմ
եւ
վիճակ
լինիլ
նմին,
որպէս
զի
յորժամ
դէպ
լիցի
Առաջնորդին
ձերոյ
գնալ
ի
Թիֆլիզ,
ունիցի
անտանօր
զարժանաւոր
տեղի
իջեւանի
եւ
մի
մնասցէ
ի
դրունս
այլոց,
որ
ոչ
է
վայել
այնպիսի
երեւելի
եւ
հռչակաւոր
սուրբ
վանքին
ձերոյ:
Ահա
այսպիսի
բարեմտութեամբ
վերահաստատեալ
զամենայն
վերոյ
գրեալ
թէմսն
եւ
զվիճակսն
եւ
զսուրբ
եկեղեցին
Հրեշտակապետաց
յանուն
սուրբ
վանիցն
Սանահնու
շնորհեցաք
զայս
կոնդակ
Առաջնորդին
ձերոյ
Առաքել
արհիեպիսկոպոսին,
թողեալ
միայն
զվէճն,
որ
վասն
ի
Քարթլ
եւ
ի
Կախէթ
բնակեալ
ժողովրդոցն
Սօմխէթու:
Արդ,
ուրեմն,
պատուիրեմք
սիրելեացդ
մերոց
ամենից՝
քահանայիցդ
եւ
ժողովրդոցդ
առհասարակ,
զի
զսիրելի
եւ
զհոգեւոր
որդիդ
մեր
եւ
զարժանապատիւ
Առաջնորդ
ձեր
զտէր
Առաքել
հանճարունակ
արհիեպիսկոպոսդ
առընկալեալ
մեծաւ
սիրով
եւ
իւրավայելուչ
պատուով,
նախ
(234
բ
)
ըստ
Առաքելական
հրամանին
ունկնդիր
լիջիք
ամենայն
ոգեշահ
բանից
դորին
եւ
հպատակ
կացջիք
յամենայնի,
զի
եւ
դա
տքնելով
միշտ
առ
պահպանութիւն
հոգւոց
ձերոց,
հովուեսցէ
զձեզ
խնդութեամբ
եւ
մի
յոգւոց
հանելով:
Երկրորդ՝
յամենայն
հաճելի
գործս
իւր
օգնական
եւ
ձեռնտու
լիջիք
դմա
վասն
օգտի
եւ
շինութեան
սուրբ
վանիցն
ձերոց,
եւ
մի
ոք
ի
ձենջ
հակառակ
երեւեսցի
դմա
յիւրապատկան
արարողութիւնս
իւր
եւ
արտաքոյ
կամաց
դորին
ձեռնամուխ
լիցի
ի
գործս
ինչ
հոգեւոր
օրինաց
եւ
եկեղեցւոյ,
զի
ամենայն
բանք
ձեր
հաւատոյ
եւ
կանոնաց
պարտին
գիտութեամբ
եւ
հրամանաւ
դորին
կատարիլ:
Եւ
զերրորդ՝
զամենայն
առաջնորդական
զվանքական
հասոյթս
եւ
զիրաւունս
ձեր
ի
ձեռս
դորին
հասուսջիք
անպակաս,
այսինքն՝
զՍրբադրամն,
զԱթոռահասն,
զՊտղին,
զՔառասնիցն,
զՀոգեբաժինն,
զԿողոպուտն,
զԴիազարդն,
զՏեառնականն,
զԽաչօրհնէքն,
զԱռաջնորդական
թապաղն,
զՄատաղն,
զՎանից
գանձանակն
եւ
զայլս,
զորս
դուք
ունիք
ի
միջի
ձերում
զնախնական
բարի
աւանդութիւնս
եւ
զսովորութիւնս:
Այլ
եւ
Տէրունիք
եւս
պարտին
դմա
հասանիլ,
որք
են
աւուրք
հինգ
տաղաւարացն,
տունք
քահանայից,
երիցփոխաց,
ազատաց,
եկամտից.
յանկարծամահից,
անհաղորդից,
անյիշատակաց,
ժամկոչաց,
գզրաց,
պոռնկաց
եւ
այլ
այսպիսեաց,
որք
ամենեքեան
Առաջնորդինն
են
կանոնական
հրամանաւ,
զորս
պարտիք
լիովին
դմա
հասուցանել,
զի
կարողասցի
եւ
դա
օր
քան
զօր
պայծառացուցանել
շինութեամբ
եւ
ամենայն
բարեվայելչութեամբ
զսուրբ
վանքն
ձեր՝
զյատկապէս
տունն
հոգւոց
ձերոց
ի
փառս
Աստուծոյ
եւ
ի
հոգեւոր
պարծանս
ձեր
եւ
ի
մխիթարութիւն,
որ
յիրաւի
մեզ
եւս
ոչ
սակաւ
խնդութեան
լինի
պատճառ:
Եւ
կատարօղքդ
այսմ
հոգեշահ
հրամանիս
մերում
եղիջիք
յօրհնեալք
յԱստուծոյ,
յամենայն
սրբոց
նորին
եւ
ի
մէնջ
յարաժամ:
Ամէն:
(235
բ
)
Գրեցաւ
ի
ՌՄԾԷ
(1808)
թուոջս
մերում
ի
յունվարի
ելն
ի
լուսակառոյց
եւ
ի
բարձրագահ
Մայր
Աթոռս
ամենայն
Հայոց
ի
Սուրբ
Էջմիածին:
(
իւրոյ
իսկ
ձեռամբն
ստորագրեալ
էր.
)
Դանիէլ
Կաթողիկոս
Հայոց
եւ
Պատրիարգ
Սրբոյ
Էջմիածնի
Երանելի
եւ
Հոգելոյս
Հայրապետին
Դանիէլի
շնորհեցեալ
կոնդակս
սոյն
Դաւթարիս
մէջն
անսղալ
օրինակեցի.
Ամենանուաստ
մահտեսի
տէր
Սիմէօն
Տէր
Յովսեփեան,
լուսարար
Մօղնու
եկեղեցւոյ,
որ
ի
Թիֆլիզ:
ՄՄ,
ձեռ.
3031,
թ.
229
բ
-235
բ,
պատճեն
