Պատմութիւն Հայոց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Յաղագս թէ զիա'րդ եղեւ պատերազմ ընդ Շապուհ թագաւորն Պարսից եւ ընդ Արշակ թագաւորն Հայոց զառաջինն, կամ զիա'րդ յաղթէր Արշակ արքայ Հայոց:

Ապա ամս ութ, յետ գնալոյն փախչելոյն արքային Հայոց Արշակայ ի թագաւորէն Պարսից Շապհոյ, լուռ լինէր թագաւորն Պարսից ի թշնամութենէ. եւ խօսէր համակ ողոքով, եւ աղաչէր զԱրշակ արքայ Հայոց` սիրով հաշտ եւ միաբան կալ ընդ նմա յուխտի խաղաղութեան: Վասն զի ի մեծ վտանգ շտապի էր թագաւորն Պարսից` ստէպ ստէպ յանդադար պատերազմացն ի թագաւորաց անտի Յունաց: Իսկ Արշակ արքայ Հայոց ոչ ինչ կամէր անսալ նմա, եւ ոչ հուպ ինչ լինել ի նա. եւ յղեալ դեսպանս, եւ ոչ ինչ տալ պատարագս ընձայից, եւ ոչ հուպ ինչ կամ մօտ լինել ի նա բնաւին. եւ զանունն անգամ նոցա ոչ կամէր լսել: Իսկ թագաւորն Պարսից ստէպ ստէպ յղէր պատարագս առ նա, առաքէր դեսպանս: Եւ ինքն հեպճեպ կռուէր ընդ թագաւորսն Յունաց:

Այլ իբրեւ եղեւ խաղաղութիւն ի մէջ թագաւորացն Յունաց եւ ի մէջ թագաւորին Պարսից Շապհոյ, ուխտից նամակ գրեալ եւ կնքեալ տայր թագաւորն Յունաց թագաւորին Պարսից: Եւ գրեալ էր յուխտից նամակին այսպէս. Ետու քեզ, ասէ, զՆծբին քաղաք` որ է յԱրուեստանի, եւ զՄիջագետս Ասորոց. եւ մէջաշխարհէն Հայոց` ձեռնթափ եմ, ասէ. թէ կարասցես յաղթել նոցա եւ արկանել ի ծառայութիւն, ես ի թիկունս ոչ եկից նոցա: Արդ ի նեղ ուրեմն անգեալ թագաւորն Յունաց, եւ ի նեղին վշտի` զայս ձեւ օրինակի բանիցն կնքէր մուրհակ, եւ տայր թագաւորին Պարսից, եւ ապա ճողոպրէր ի նմանէ:

Այլ իբրեւ եղեւ խաղաղութիւն ի մէջ թագաւորին Յունաց եւ ի մէջ թագաւորին Պարսից, այնուհետեւ կազմէր զզօրս իւր թագաւորն Պարսից Շապուհ, եւ խաղաց ի վերայ Արշակայ արքային Հայոց մարտի պատերազմաւ: Իսկ սահմանապահքն թագաւորին Հայոց, որ նստէին ի Գանձակ Ատրպատականի, վաղ ազդ առնէին նմա զիրսն մինչչեւ հասեալ էր նա ի սահմանս Ատրպատականի: Ապա իբրեւ զայն զգայր թագաւորն Հայոց Արշակ, հրաման տայր Վասակայ իւրում սպարապետին` կազմել զամենայն զզօրս իւր, եւ հասանել ի դիմի հարկանել թագաւորին Պարսից Շապհոյ: Ապա արագ ժողովել ի մի վայր, հանդէս առնէր Վասակ սպարապետն ամենայն զօրաց Հայոց. եւ գտան հեծելազօր սպառազէնք կուռ վառեալք նիզակաւորք վաթսուն բեւր, միասիրտք միաբան միամիտք: Եւ հանդերձ նոքօք յառաջ խաղայր սպարապետն Հայոց Վասակ հասանէր, բախեալ ի դիմի հարկանէր թագաւորին Պարսից: Առ հասարակ զօրսն զամենայն հարկանէին ի սուր սուսերի իւրեանց. եւ միաձի ճողոպրեալ արքայն Պարսից Շապուհ փախչէր: Սոքա հասանէին, գերէին այրացաւեր առնէին առ հասարակ զերկիրն Պարսից. եւ ինքեանք կային ունէին զճակատուն տեղի, այս ինքն զսահմանս Պարսից պահէին: