Պատմութիւն Հայոց

Յաղագս քակելոյ եւ քայքայելոյ թագաւորութեանն Հայոց, թէ ո'րպէս ապստամբեցին բազումք ի նախարարացն Հայոց, եւ ձեռս ետուն ի Շապուհ արքայն Պարսից. եւ թէ զիա'րդ հուպ ցրուեցան այսր անդր, եւ նուաղեաց թագաւորութիւնն Հայոց:

Զերեսուն եւ զչորս ամս ետուն պատերազմ երկիրս Հայոց ընդ թագաւորին Պարսից, եւ յետ այնորիկ ձանձրացան պարտեցան լքան աշխատեցան երկոքին կողմանքն: Եւ սկսան սորսորել գնալ ի բանակէն Հայոց թագաւորին. թողին զիւրեանց արքայն Արշակ: Բայց նախ այսմ գնալոյ սկիզբն առնէին մեծամեծ աւագանին: Նախ բդեաշխն Աղձնեաց, եւ Նոշիրական բդեաշխն, եւ Մահկերտանն, եւ Նիհորականն, եւ Դասսընտրէին, եւ ամենայն նախարարութիւն Աղձնեաց. եւ զօրն եւ տունն տոհմին Աղձնեաց կողմանն ապստամբեցին յարքայէն Հայոց Արշակայ, եւ չոգան կացին առաջի արքային Պարսկաց Շապհոյ. եւ պարիսպ ածէին ի Հայոց կուսէ` որ Ձորայն կոչեն, դրունս դնէին. եւ զատուցին զիւրեանց աշխարհն ի Հայոց:

Եւ յետ սորա Գուգարաց բդեաշխն, եւ յետ սորա Ձորայ գաւառին տէրն, եւ Կողբայ գաւառին տէրն, եւ ընդ նոսա Գարդմանաձորոյ տէրն: Եւ որք մօտ էին ի նոսա կողմն այնր ձեռին, որ շուրջ էին զնոքօք, միահաղոյն ապստամբեցին ի թագաւորէն Հայոց Արշակայ, եւ չոգան գնացին առաջի կացին թագաւորին Պարսից Շապհոյ: Ապստամբեցին յԱրշակայ արքայէն Հայոց ամուր գաւառն Արձախայ, եւ ամուր գաւառն Տմօրեաց, եւ ամուր աշխարհն Կորդեաց. ապա եւ տէր գաւառին Կորդուաց չոգաւ եկաց առաջի թագաւորին Պարսից:

Յետ այսորիկ ապստամբեաց ի թագաւորէն Հայոց եւ ձեռին իշխանութեանն տանն Հայոց թագաւորին, որ էր զԱտրպայական աշխարհաւն, յետս եկաց ի թագաւորէն Հայոց ամուր աշխարհն Մարաց. յետս եկաց յարքայէն Հայոց եւ աշխարհն Կազբից. եթող զարքայն Հայոց եւ գնաց Սաղամուտ տէրն Անձտեայ, եւ ընդ նմա իշխանն մեծի Ծոփաց. եւ գնացին առ թագաւորն Յունաց: Միջնաշխարհն մնացեալքն յերկուացան յարքայէն, եւ ոչ կամէին լսել թագաւորին իւրեանց, ոչ մի ինչ իրս` զոր նա կամէր: Եւ գձձեցաւ թագաւորութիւնն մեծապէս:

Եւ Վահան եղբայր Վասակայ սպարապետին, ի մամիկոնեան ի տոհմէն, անկաւ ի բանս հրապուրանաց նա ի Մերուժանայ արծրունոյ քեռորդւոյ իւրոյ: Եւ սա ապստամբեաց յԱրշակայ յարքայէն Հայոց, եւ չոգաւ եկաց առաջի թագաւորին Պարսից Շապհոյ: Եւ հաճեաց զմիտս նորա, եւ նախ ուրացաւ նա ի կենաց իւրոց` զոր ի Քրիստոսն ունէր, եւ յանձն առ պաշտել զօրէնս մոգութեանն. այս ինքն երկիր պագանել կրակի եւ ջրոյ եւ արեգական, եւ ուրանալ զօրէնս քրիստոնէութեանն` յորում ծնեալն էր: Եւ եղեւ նա ըստ մտի թագաւորին Պարսից. եւ մատուցանէր եւս ամբաստան գրգռութիւն զարքայէն Հայոց Արշակայ, եւ զիւրմէ տանուտեառնէն Վասակայ. եւ յիշեցուցանէր եւս նմա զմահն Վարդանայ, թէ յաղագս քո մեռաւ: Եւ եղեւ նա այնուհետեւ սիրելի Շապհոյ արքային, եւ ետ նա կին Վահանայ զՈրմիզդուխտ քոյր իւր. եւ շնորհեաց նմա բարձ եւ զպատիւ` որ նոցուն լեալ էր նախնեաց, եւ մտերիմ փեսայ արար զնա իւր թագաւորն. եւ ի մէջ զօրաց իւրոց շքեղացոյց զնա, եւ խոստացաւ նմա կեանս մեծամեծս առնել: Իսկ թիւն Հայոց պակասեաց յայսմ հետէ եւ յապա: