Պատմութիւն Հայոց

Յաղագս մահու սրբոյն մեծի քահանայապետին Ներսէսի ի թագաւորէն Պապայ, թէ ո'րպէս կամ զիա'րդ սպանաւ ի նմանէ:

Այլ թագաւորն Պապ յամենայն ժամ էր թշնամի մեծի քահանայապետին վասն յանդիմանութեան մեղաց իւրոց չարեաց` զոր գործէրն, եւ յանդիմանեալ լինէր յառնէն Աստուծոյ ի Ներսիսէ հանապազ: Ոչ զգաստանալ կամէր եւ ոչ գալ յուղղութիւն, եւ ոչ համբերել կարէր հանապազորդ նախատանացն յանդիմանչին. էարկ ի միտս սպանանել զմեծ քահանայապետն Աստուծոյ զՆերսէս: Իբրեւ յայտնի զայս ոչ մարթ էր նմա առնել, կեղծաւորել կերպարանէր իբրեւ այն եթէ յուղղութիւն ինչ եկեալ է աղաչէր զքահանայապետն Աստուծոյ տալ նմա ապաշխարութիւն: Եւ կոչեցաւ յապարանս իւր ի Խախ աւանի յԵկեղեաց գաւառի. արար նմա ընթրիս, աղաչեաց զայրն Աստուծոյ բազմել նմա յարքունական գահոյսն, եւ իբրեւ այնու թէ սրբեսցի նա ի չարեաց անտի իւրոց, եւ ինքն այնուհետեւ յայնմ հետէ յապաշխարութիւն մտցէ:

Իսկ իբրեւ զառաջինն բազմեցոյց, ինքնին թագաւորն յոտն կացեալ հոլանեալ, ի մէջգետին անցեալ, անապակ մատուցանէր առնն Աստուծոյ Ներսիսի յընթրիս անդ, եւ դեղ մահու ընդ կոտինդն խառնեալ մատուցանէր նմա: Եւ յորժամ ըմբէր զբաժակն զայն, իմացեալ անդէն` խօսել սկսաւ եւ ասէ. Օրհնեալ է տէր աստուած մեր, որ արժանի արար զիս ըմպել զբաժակս զայս, եւ հասանել մահուս` որ վասն տեառն է, որում եւ ցանկացեալ էի ի մանկութենէ իմմէ: Արդ զբաժակս փրկութեան ընկալայց, եւ զանուն տեառն կարդացից, զի եւ ես հաւասարեցից հասանել ի մասն ժառանգութեան սրբոցն ի լոյս: Այլ քեզ, ո'վ թագաւոր, արժան էր իբրեւ զայր թագաւոր յայտնի հրաման տալ եւ սպանանել. զի ո՞վ էր` որ արգելոյր զքեզ, կամ ո՞վ էր` որ պահէր զձեռն քո ի գործոց, զոր ինչ կամէիր գործել: Բայց, տէր, թող սոցա զայս գործս` զոր ինչ գործեցին յիս. եւ ընկալ զհոգի ծառայիս քո, որ հանկուցիչդ ես ամենայն աշխատելոց, եւ կատարիչ ամենայն բարութեանց:

Զայս եւ այսպիսի եւ որ ինչ նման են այսպիսի բանք` խօսեցաւ. եւ յարուցեալ գնաց ի վարս իւր: Եւ զհետ զնացին նորա ի տաճարէն արքունի ամենայն մեծամեծքն նախարարքն Հայոց, եւ Մուշեղ սպարապետն Հայոց եւ Հայր մարդպետ. եւ ամենայն որ միանգամ էին անդ, մտին ընդ նմա ի վասն նորա: Եւ իբրեւ եմուտ ի վանս իւր, վերացուցեալ զպարեգօտս իւր` ի վերայ սրտին ցուցանէր կապուտակեալ քան զչափ նկանակի միոյ: Իսկ մեծամեծք նախարարացն մատուցանէին նմա թիւրակէս եւ անդեղեայս վասն ապրելոյ. իսկ նա ոչ կամեցեալ զայն` ի բաց մերժէր, այլ ասէ. Մեծապէս եղեւ ինձ բարի, զի եհաս ինձ մեռանել վասն զգուշութեան պատուիրանացն Քրիստոսի: Եւ քանզի դուք ձեզէն գիտէք, զի հրապարակախօսէի ընդ ձեզ` զոր ինչ խօսէի, արժան էր ինձ հրապարակաւ մեռանել ի ձէնջ, զի այնմ իսկ ցանկացեալ էի. բայց բարւոք ել ինձ վիճակն ընդ ընտիրս, եւ ժառանգութիւն իմ հաճոյ եղեւ ինձ: Օրհնեցից զտէր, որ այս մասին վիճակի ժառանգութեան ապրեցոյց զիս. եւ մեծապէս խնդութիւն է ինձ, զի վաղվաղակի լուծայց ես յանօրէն եւ յամբարիշտ աշխարհէ աստի յայսմանէ: Եւ բազում ինչ խօսեցաւ ընդ նոսա եւ զգուշացոյց զնոսա. եւ աղաչեաց զամենեսին զգուշանալ անձանց, եւ պահել զպատուիրանս տեառն:

Եւ յետ այսորիկ սկսաւ զարիւնն գունդ գունդ ի ներքուստ ընդ բերանն արտաքս հոսել իբրեւ զերկուս ժամս: Եւ յետ այսորիկ յարուցեալ եկաց յաղօթս. եղեալ ծունր, խնդրէր զթողութիւն ի վերայ սպանողին իւրոյ: Ապա յետ այսորիկ յիշէր յաղօթս իւր զամենայն մարդս, զմերձաւորս եւ զհեռաւորս, զանարգս եւ զպատուականս. եւ զայնոսիկ անգամ, զորս երբէք ոչ ճանաչէր զնոսա, յիշէր յաղօթս իւր: Եւ յետ աղօթիցն կատարելոյ համբարձեալ զձեռս իւր եւ զաչս իւր ընդ երկինս, ասար. Տէր Յիսուս Քրիստոս, ընկալ զհոգի իմ: Եւ զայս ասացեալ, արձակեաց զոգի: Եւ առեալ զմարմին սրբոյն Ներսէսի զառնն Աստուծոյ պաշտօնեայք եկեղեցւոյն, եւ Փաւստոս եպիսկոպոս, եւ պաշտօնէիցն գլխաւոր` Տրդած, եւ Մուշեղ սպարապետն եւ Հայր մարդպետ, եւ ամենայն ազատագունդ բանակն արքունի, բարձին յաւանէն ի Խախ գեղջէ` ուր գործն կատարեցաւ, տարան ի Թիլն յաւանն յիւր գեւղն: Հանդերձ սաղմոսիւք եւ օրհնութեամբ, կանթեղիւք վառելովք եւ մեծապաշտմամբք եւ բազում յիշատակօք զսուրբն յուղարկեցին: Բայց մինչ չեւ էր ծածկեալ զմարմին սրբոյն, ինքն թագաւորն Պապ երթեալ պատեաց եւ թաղեաց ի մարտիրոսական ի բնակութիւնն. բայց թագաւորն Պապ ի չքմեղս լինելով` չլուելոյն առնէր, իբրեւ թէ իւր չիցէ գործեալ զայն: