Քերթուածներ

ԾԵ՜Ր

Պատուհանիս առջեւ պատառ մը հող կայ.

Տեսնեմ ոչ անդ թարմ խոտոյ շիւղ մ՚իսկ բարակ,

Որպէս զի հոն փայլփըլին ցօղ, լուսընկայ.

Ծեր աշխարհին է դէմքն` հողն այն սեւորակ։

Մանրիկ քարեր` ի գոյն փըտած ատամանց,

Որք շող ծըծեն եւ արտադրեն խաղաւարտ,

Լուռ պատմաբանք երկրագընտին փոփոխմանց,

Յանկուցանեն աչքս, առաւել քան ըզվարդ։

Աւելի սեւ եւ աւելի տրտմագին

Են քարինք այն, քան ըստուերներ Դըժոխոց.

Ուստի թողում Տանդէն, եւ աչք իմ յերկի՜ն…

Ո՜հ, ո՛չ, յառին քարանցն այն ժանտ իբրեւ խոց։

Ի՞նչ են. հողին կըցուած, յարած, կարծրացած,

Ջուրց, հուրց ներքեւ, որք գան յերկնից անյատակ,

Կան անյարիր` իբր աչք անթարթ այլ կուրցած.

Ծեր աշխարհին պատկերն ունիմ աչքիս տակ։

Մագնիսեն խիճքն հոգիս համակ ու մարմին.

Վարն հողին վրայ զիս յանըզգայս գըտանեմ.

Ահա հակիմ, առնում փոքր այն քարանց մին.

Եւ թըւի՜, թէ ծեր գունտն ափիս մէջ բռնեմ։

Ցըրտին ոսկերք բի՜ւր ու հազար սերընդոց,

Որք ծեր հոգւոյն ի ծոց նընջեն մըշտաջինջ,

Մանր այն քարին մէջ` հանգունակ անդընդոց,

Սարսռին, ազդեն սարսուռ, ձայնեն, ո՛հ, «Ոչինչ…»։

Ի՞նչ է քարն այն։ Ո՞սկր, արի՞ւն, շո՞ղ, բո՞յս, փոշ՞ի.

Կըմախ թըռչնոյ, կո՞ւսի ձեռք, գա՞նկ մարդոյ մեծ.

Շո՛ւնչ Անեղին, բո՞ց հրեղինաց, գոլորշի՞.

Ծեր աշխարհին ի նմա լըսուի խորին հեծ։

Ձեան ըսպիտակ ներքեւէն քարն ելանէ,

Մըթին յաւէտ, առ արուսեակ հայի` մո՜ւթ.

Ե՞րբ գոյացաւ. երկրագընտին չափ հի՞ն է.

Պիտի փոխուի՞ նա յադամանդ կամ ի խութ։

Խօսիմ այսպէս, յաճախելով հարցս, ոյց չիք,

Չիք պատասխանն ուրեք։ Գիտենք զա՛յս միայն,

Թ՚էր համայն հուր, թէ ցըրտանան գունտք, հոգիք.

Մեք եւս հողոյն չափ ծե՛ր ենք, խո՛ւլ է մեր ձայն…։

Այլ, տե՛ս, ժըպտին մեզ լուսագունտք ի հիմէն…»։

«Մըտերմուհի՛դ իմ… զի՞ փոյթ ինձ… սիրտս է ցուրտ,

Եւ հոգիս մութ, քան ըզգիշերս խորս ամէն.

Վախճանս է մերձ… ո՜հ, պըսակէ զիս ի մուրտ…»։

1886 Փետրուար

(Երկրագունտ, 1887, էջ 250)