Ամարանոց Բիւզանդեան

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

 

588

Պանծալիդ Եօրուս` բերդ բարձրածայրին,

անշուք ինձ ցուցար` ՚ի տարակային,

բայց յորժամ ՚ի քոյդ` շրջեցայ տեղին,

մեծաշուք ցուցար` քան ըզքաղաքին:

 

589

Այն բարձըր շինուած` քում միջնաբերդին,

1 այն պարիսպ բերդին` ՚ի զառ ՚ի վայրին,

անտի մինչ ՚ի ծով` պարիսպ քաղաքին,

ահեղ տեսութեամբ` զիս զարմացուցին:

 

590

Տեսի ընդ որմունս` քում միջնաբերդին,

ներքոյ արտաքոյ` ըզնըշան խանին,

յորմէ գիտացի` զդար ժամանակին,

քում նորոգութեան` յետ մերոյ փրկչին:

 

591

Քըսան եւ հինգ տունք` տաճկաց ՚ի բերդին,

եւ քսան զինուորք` պահնակք ՚ի նըմին,

անտառ թըզենւոյ` սահման քաղաքին,

փակեալ եւ անյայտ` վայր միջնաբերդին:

 

592

Գաւագ իւր աւան` ՚ի ներքոյ նորին,

բընակեալ տաճկաց` հազարաց անձին

2 սահմանագըլուխ` գոլով նեղուցին,

հարկ է հանդիպել` նաւուց Պոնտոսին:

 

593

Բազմօք հընացեալ` ցուցար յիմ անձին,

յորժամ քոյդ ծագման` հասի հանդիսին,

Որիոնին այն` անուամբ Դիոսին,

պանծաս առ նախնիս` դիցապաշտ ազգին:

 

595

Եէրօս սրբազան` ըզքեզ կոչեցին,

3 յաղագս տաճարի` նորին Դիոսին,

զոր ՚ի Եօռօզ ձայն` յեղափոխեցին,

փոփոխիչք հընոյն` խուժագուժք ռամկին:

 

596

Որոյ գեղեցիկ` քանդակ արձանին,

կանգնեալ կայր անդէն` ըստ Կիկերոնին,

հայր հողմոց կարծեալ` հեթանոս ազգին,

առ յաջող ելից` աստէն զոհէին,

 

597

Նախկին Փըրիքսոս` յիւր ճանապարհին,

որդի Նեփելեայ` եւ Աթամանտին,

շինեաց զայս մեհեան` եւ զաշտից տեղին,

երկոտասան դից` վայր զոհարանին:

 

598

Ուր եւ զոհս մատոյց` յետ իւրում դարձին,

առ ՚ի սահմանաց` կողքիսեան երկրին,

օրինակ առեալ` նաւուց Պոնտոսին,

յերթեւեկ իւրեանց` աստէն զոհէին:

 

599

Արգոնաւաստիք` ընկերք Յասոնին,

ոսկեթել գեղման` առօղք յաւարին,

՚ի գընալ իւրեանց` նաեւ ՚ի դարձին,

ըստ սովորութեան նուէրս ձօնեցին:

 

600

Այսպէս ակնարկեն` պատգամք հընագրին,

Երոդոտոսին` եւ Ապողոնին,

յայս միաբանին` եւ կարծիք նոցին,

Դիոդորոսին` Դեմոսթենէսին:

 

 

601

Քաղկեդոնացիք` տիրել խնդրէին,

իբրեւ ժառանգորդք` սորին ամրոցին,

այլ բիւզանդացիք` տիրապետեցին,

զօրագոյն գոլով` ՚ի հանդէս ծովին:

 

 

602

4 Մինչեւ ըզկընի` գընոց գընեցին,

՚ի կաղիմեդեայ` Սելեւկեանց պետին,

իսկ Պրուսիաս` արքայ Պուռսային,

էառ գըրաւեաց` ՚ի ձեռաց նոցին:

 

603

Յետ ժամանակաց` դարձոյց վերստին,

զայս Եէրօն աւան` Եօրուս ըստ տաճկին,

եւ ըզկարասիս` որ յիւրում բերդին,

ըստ վըկայելոյ` Պոլիբիոսին:

 

604

Ուր բիւզանդացիք` տիրօղք ամրոցին,

՚ի խափան անցից` թշնամեաց նաւին,

ամբարտակ կանգենեալ` ՚ի ծովեզերին,

կողմանէ ՚ի կողմ` շղթայ ձըգէին:

1 Երրեակ են դիրք Եօրուսին. Միջնաբերդ. Բարդ. եւ Քաղաք. բաժանեալք ՚ի միմեանց պարսպաւ եւ դրամբք. պարիսպ քաղաքին միայն ձգի մինչ ՚ի ծովեզր, ուրեք ուրեք քայքայեալ. իսկ բերդ եւ միջնաբերդ անկանին ՚ի վերայ լերին: Առ ստորոտով պարսպի քաղաքին ՚ի ծովեզերն անդ ` է բերդ նորոշէն. նոյնպէս եւ հանդէպ նորա ՚ի Ռումէլին այլ բերդ, կոչեցալք երկոքին միանգամայն Գավագ Գալէլէրի, կամ Հիսարլարը. չինեղան սոքա ՚ի հիճրէթի իբրեւ 1033. (1624). ՚ի ժամանակս Դ սուլդան, Միւրատայ, ընդդէմ ասպատակութեան Գաղագ թաթարաց:

2 Սահմանագլուխ ` Սէրհատ կոչի տաճկաց առ բազմութեան մեծամեծ բարտի ծառոց ` ( տաճկաց Գաւագ ) որք էին երբեմն ՚ի ծովեզերս սորա ընկալաւ զանունս Գաւագ. այլ այժմ սակաւ մնացին:

Թուզ սորա անուանի. գիշերայն բացեալ կան կրպակք սորա ՚ի դիւրութիւն նաւորդաց. զի ՚ի շնչել արեւելեան եւ հիւսիսային հողմոց, բազմութիւն նաւուց օսմանեաց, մինչեւ երբեմն 300 սպասեն աստ առ ՚ի նաւել ՚ի Պոնտոս. պաշարք կերակրոց սորա ընտիր. այլ եւ ոչ թոյլ տան առաւելուլ զգինս նոցա քան զսովորականն: ՚Ի բերդին նստի Տիզտար, որ է բերդակալ:

3 Պտղ. զտեղին կոչէ Սար Բիւթանիոյ: Ոմանք ՚ի բանից Արիստիդեայ հաստատեն, թէ տաճարն ուր զոհէին ` էր ՚ի Գիանեան ժայռսն. բայց որպէս մեկնէ Ճիլլիոսի Գ 5. Գիանեան կոչէ Արիստիդէս ` ոչ միայն զժայռսն որ ՚ի բերան նեղացին, այլ նաեւ զժայռսն որ ՚ի մէջ նեղուցին ՚ի կողմանս Եօրուսի. նաեւ զապառաժուտ սարս նոյն իսկ ցամաքին: Լեունք. աւանդէ լուեալ ՚ի բնակչաց, թէ մեծն Կոստանդինոս փոխեաց զայն Մեհեան յեկեղեցի:

4 Պոլիբիոս Եէրօն է տեղի ՚ի բերան նեղուցին բնութեամբ ամուր. զոր բիւզանդացիք դնեցին դրամով թանկագին, յորդորեալ ՚ի տեղւոյն յարմարութենէ. զի մի դիւրութիւն տացեն որոց նաւէին ՚ի Պոնտոս կամ ՚ի Պոնտոսէ, բայց եթէ կամօք բիւզանդացւոց: