95
Բազում
վրիպմունք
`
բազում
փորձք
անձին,
զայս
ճշմարտութիւն
`
առ
իս
յայտնեցին,
՚ի
ճանաչման
անդ
`
մտաց
մարդկային,
չիք
քան
ըզդատումն
`
անհաս
դժուարին:
96
Առ
՚ի
ամբառնալ
`
յաթոռ
դատողին,
յոլովից
պէտք
են
`
վըրիպմանց
ոտին,
առ
ուղիղ
դատել
`
գործ
ինչ
յանհատին,
հարկ
է
սխալել
`
բազում
յանհատին:
97
Թո
'
ղ
զայլ
գործ
մարդոյ
`
ա
'
ռ
զտեսանելին,
որ
իւր
արուեստիւ
`
ճարտար
նկարչին,
անչափ
նկարէ
`
պատկերս
առ
օրին,
պատրէ
եւ
ուղղէ
`
զդատումն
մարդկային:
98
Միանգամ
տեսեալ
`
զնիւթական
տեղին,
տեսանօղ
դատի
`
իբրեւ
բոլորին,
զայն
որ
տեսութեանց
`
բազմաց
կարօտին,
տեսեալհամարի
`
ըստ
բաւականին:
99
Իսկ
ընդ
տեսանել
`
բազմիցս
զտեղին,
փոխէ
զիւր
կարծիս
`
մերժէ
զառաջին,
զհայեցուած
աչաց
`
զտեսութիւն
նախկին,
համարի
յայնժամ
`
ստուեր
առ
իրին:
100
Զի
այն
տեսութիւն
`
միայն
արտաքին,
էր
կերպագրութիւն
`
իրին
ըստ
մասին,
որոյ
կերպարանք
`
ներքին
բոլորին,
կրկնեալ
տեսութեամբք
`
ուղղին
կատարին:
101
Այսպէս
առ
լինել
`
տեսօղ
առաջին,
հարկ
է
նախ
լինել
`
տեսանօղ
վերջին,
այսպէս
առ
լինել
`
դատօղ
ճշմարտին,
հարկ
է
նախ
դատել
`
զիւր
դատումն
նախկին:
102
Վարեալ
իմ
ընդ
ծով
`
պըրոպոնտոսին,
յորժամ
թեւարկի
`
ընդ
սէրայ
պուռնին,
՚ի
վերջին
վախճան
`
սորին
ծովակին,
ինձ
հանդէպ
յարեաւ
`
դիրք
Դօփխանէին,
103
Անդ
Բիւզանդիոն
`
՚ի
ձախակողմին,
Իւսքիւտար
քաղաք
`
՚ի
յաջակողմին,
անդ
մեր
Վօսբօրօս
`
՚ի
նոյն
կողմ
նորին,
թերաբաց
դիմօք
`
բեկեալ
ցանկալին:
104
Յաջմէ
յահեկէ
`
ցամաք
երկոքին,
փոխանակ
բուսոց
`
շինուած
ինձ
ցուցին,
իսկ
հանդիպակաց
`
ցամաք
լեռնային,
գաւառ
ոչ
քաղաք
`
շինից
մարդկային:
105
Այսպէս
տեսեալ
իմ
`
զտեսիլն
արտաքին,
կարծէի
տեսօղ
`
ըստ
բաւականին,
յետ
տեսանելոյ
`
բազմիցս
ըզտեղին,
անտես
կոչեցի
`
զտեսութիւնն
նախկին:
106
Ծանեայ
զի
եւ
ոչ
`
նոյն
իսկ
յատակին,
ուր
բարձեալ
կայի
`
յանդունդ
դիւր
ծովին,
տեղեակ
ինչ
էի
`
ըստ
բաւականին,
թէ
էր
անդ
կղզեակ
`
ընդ
լայն
նեղուցին:
107
Այլ
յետ
ամաց
ինչ
`
հըմուտլ
ինձ
ցուցին,
՚ի
յատակ
ծովու
`
զխոնարհ
վէմ
կղզին,
սակաւ
ինչ
բացատ
`
սէրայ
պուռնիին,
ձգեալ
առ
՚ի
կողմ
`
գըզգուլէսիին:
108
Առ
հըմուտ
լինել
`
մի
միայն
մասին,
ամաց
պէտք
եղեն
`
ինձ
ժամանակին,
եթէ
գացուք
մեզ
`
գործի
ինչ
դիւրին,
սակաւուք
ուղղին
`
դատմունք
մեր
բանին:
109
Ըզփորձ
առաջնոց
`
ունել
՚ի
ձեռին,
նեղուկ
է
հըզօր
`
վարիչ
դատողին,
կալցուք
առաջնորդ
`
մեր
ճանապարհին,
զայս
իմանալի
`
նըկար
նեղուցին:
110
՚Ի
դօփխանէին
`
ելցուք
՚ի
զընին,
ուր
նաւակք
ծառայք
`
ամարանոցին,
հըրաւէր
կարդան
`
բոլորեալ
քծնին,
յաւէտ
քսակին
`
քան
թէ
քում
պատուին:
111
Հըրապարակ
է
`
առ
գալադային,
մեծ
վաճառանոց
`
արմտեաց
երկրին,
ասա
ձուլեալ
շինի
`
ռմբաձիգ
գործին,
կարգալ
վաղուրեմն
`
առ
ծովեզերին:
112
Տեսանես
զաղբիւր
`
սուլդան
մահմուտին,
համակ
քարաշէն
`
եւ
քառակուսին,
ոսկեզօծեալն
այն
`
՚ի
գրուած
վիմին,
քառեակ
բերանօք
`
ընդ
քառեակ
կողմին:
113
Ընդերկրայ
անցիւք
`
ջուրք
սորա
բերին,
՚ի
Ֆըստըգլեէ
`
առ
Պաղչէ
գիւղին,
մզկիթ
ձեռակերտ
`
Գըլըճ
ալիին,
որ
նաւապետն
էր
`
երկրորդ
Սէլիմին:
114
Փոքր
էր
՚ի
նախնում
`
դիրք
հրապարակին,
ծառովք
թանձրացեալ
`
յիւր
շրջապատին,
անդ
ժայռք
թաւալեալք
`
արկեալք
՚ի
ծովին,
մանրել
զհարաւոյն
`
ժանիս
կոհակին:
115
Մինչ
՚ի
կէտ
վերին
`
սալը
պազարին,
շաւիղ
էր
ծառուտ
`
առ
ծովեզերին,
ապա
բազմութիւնք
`
բընակչաց
տաճկին,
տամբք
եւ
կրպակօք
`
լըցին
շինեցին:
116
Իսկ
արդ
փոխեալ
`
գտցես
ըզտեղին,
ըզտուն
ըզկրպակ
`
համօրէն
թաղին,
մօտ
սալը
պազար
`
մօտ
յիւր
մզկըթին,
տուն
պէսպէս
դասուց
`
շինեալ
զինուորին:
117
Զայն
հըրապարակ
`
կիսեալ
ըստ
մասին,
տեղի
կրթութեան
`
զինուորաց
գընդին,
որոց
նո
'
ր
ըզդեստք
`
նո
'
ր
շարժուածք
ձեռին,
գրգռի
արեան
`
երիտասարդիին:
118
Զաղբիւր
մեծագործ
`
զարդ
հրապարակին,
տեսցես
նորոգալ
`
վառեալ
՚ի
յոսկին,
հովանոց
կանգնեալ
`
ընդ
որմ
մզկըթին,
՚ի
տես
արքայի
`
նոր
կրթարանին:
119
Ցանկայիր
գիտել
`
զփոխել
կենցաղին,
յետ
փոխելոյ
քոյ
`
մահուամբ
օրհասին,
տե
'
ս
զըփոփոխել
`
տեղւոյս
առանձին,
աստի
օ
'
ն
ուսի
'
ր
`
եւ
զողջոյն
երկրին:
120
Պատճառ
փոփոխիչ
`
հաճոյք
մարդկային,
զամենայն
փոխէ
`
ընդ
փոխել
սրտին,
զանապատն
՚ի
տուն
`
զտուն
յանապատին,
ըզգիւղն
՚ի
քաղաք
`
զքաղաք
ընդ
գիւղին:
121
Ու՞ր
այն
շինուած
հին
`
առ
ծովեզերին,
տաճար
առաջնոյ
`
Կոստանդինոսին,
բարձաւ
յիշատակ
`
բարձաւ
հետք
նորին,
անյայտ
եւ
տեղի
`
լուսաղբեր
նորին:
