Ամարանոց Բիւզանդեան

բ Նախնի առասպելաբանութինք յունաց առ Դիոնիսեայ Բիւզանդացւոյ աւանդեն, թէ Խալգիս ոմն Բիւզանդացի երաժիշտ ` օրըստօրէ իջեալ ՚ի ծովեզր երգէր, առ որ զմայլեալ Դլբին ձկան ` արտաքս քան զծովն ՚ի վեր կարկառեալ ունին դնէր: Քառանտաս հովիւ ՚ի նախանձուկս բերեալ ընդ այն, կամ զձուկն որսալ կամեցեալ, ՚ի դարանի կալով սպան զԴլբինն. յորժամ ըստ սովորութեան ունկն դնէր իւրում երգողին: Իսկ Խալգիս ոչ տուեալ զայն ՚ի ձեռս նորա. եւ իւրում ունկնդրին պատիւ տարեալ, մեծաւ պատուով թաղեաց, եւ զտեղիսն առ յիշատակ ` կոչեաց Դլբին, եւ Քառանտաս: Զկրկին բնական առապարս որք երեւին աստէն, ՚ի կողմն անդ ` ուր դնէ Դիոնեսիոս զԴլբին եւ զքառանտաս, համարիմ լինել կամ նոյն ընդ կեղթեալ գերեզմանի Դլբին ձկան եւ քառանտաս հովուին, եւ կամ տեղի որ ետ առիթ կեղծեալ պատմութեանս. զ՚ի վեր երեւելն առապարին ՚ի նուաղել ջուրց ` բերեալ ՚ի նմանութիւն երեւելոյ Դլբին ձկան. եւ զբաղխումն ջուրց ծովու ` ՚ի բաղխումն քնարի. որպէս սովորութիւն էր բանաստեղծից ` առաւել քան զայլ ինչ ` զկղզիս եւ զժայռս նմանութեամք նկարագրել: Մանաւանդ զի ՚ի ժամանակս Ճիլլիոսի ` Քառիտադա կոչէին աստանօր զհետս ինչ ամբարտակի ՚ի ծովու. որ մերձ է յանունս Քռանտաս:

ա Գրեալ կայ ՚ի պատմութիւնս տաճկաց ` թէ ՚ի ժամանակս սուլդան Պայեզիտին երկրորդի, ՚ի Հիճբէթի 895. յամին 1490. ՚ի 22 շապան ամսոյ, յանկարծակի իմն ապմպ մթին պատեալ զքաղաքաւ Կոստանդնուպօլսոյ, մեծ մասն նորա աներեւոյթ եղեւ առ Թանձրութեան ամպոյն, մինչեւ գիշեր իմն կարծել բնակչաց ՚ի մէջօրէէ ՚ի յիններրորդ ժամ: Յորդութիւն հեղեղաց ողողեալ ելից զդրունս անցից ճանապարհաց. եւ յաճախութիւն կայծականց հրձիգ արար զբազում շինուածս. յորս մանաւանդ զհին եկեղեղին Կիւն կեօրմէզ Քէլիսասի անուանեալ մերձ ՚ի յաթ մէյտան. որ քանզի մթերանոց վառօդոյ էր յայնժամ ` բորբոքեալ ՚ի հրձգութենէ կայծական, շինուածք նորա առհասարակ ամբարձան ՚ի վեր. մինչեւ չմնալ անտանօր հետք ինչ. եւ ՚ի քարանց նորա ՚ի վայր իջելոց ` աւերեալ կործանեցան շինուածք չորից թաղից քաղաքին. ոմանք ՚ի քանաց անտի անցեալ ընդ ծովածոցն Կոստանդնուպօլսոյ ` անկան ՚ի Գալադա. եւ ոմանք Յիւսքիւտար. իսկ շրջաբոլոր գմբեթ եկեղեցւոյն ` անկաւ ՚ի ծով ՚ի Գըզըլ ատա: Զայսոսիկ հատուածս քարուկիր շինուածոց ՚ի Գապադաշին, զորոց բնակիչքն աւանդեն անկեալ անդր ՚ի հեռաստանէ ՚ի բռնութենէ վառօդոյ, կարծեմ լինել հատուածս սորին եկեղեցւոյ:

ա Զայս հին աղբիւր շինեաց Հէքիմ պաշի օղլի ալի փաշայն, յառաջին վէզիրութենէ իւրում. իսկ զնոր աղբիւրն մերձ յոյժ առ առաջինն, շինեաց Սիլեհտար առնավուտ եահետ Էֆէնտին, առաւել պճնազարդ քան զմիւսն . սկիզբն շինութենէ նորա եղեւ յամին 1788: