650
Ես
կրտսերագոյն`
ծընունդ
բիւզանդին,
բազմամեայ
նշդեհ`
յօտար
աշխարհին,
՚ի
տար
աշխարհէ`
դարձայ
վերըստին,
յորժամ
վերին
կամք`
առաջնորդեցին:
651
՚Ի
թողուլ
իմում`
զազգն
իմ
զհայրենին,
վառեցայ
ոգւով`
հայրենասիրին,
՚ի
հեռանալս
իմ`
ուսայ
զսէր
ազգին,
զոր
ոչ
ուսոյց
ինձ
սընունդ
իմ
ազգին:
652
Ազգն
իմ
սընոյց
զիս`
յարօտ
կերակրին,
այլ
օտար
աշխարհ`
յարօտ
իմաստին,
գրեաց
քանդակեաց`
յարձան
իմ
սըրտին,
653
Զամենայն
մաշել`
յօգուտ
ընկերին,
զի
այս
է
կըտակ`
պատգամ
միածնին,
զամենայն
մաշել`
՚ի
յօգուտ
ազգին,
զի
մայր
է
անմահ`
ծընօղ
ընկերին:
654
Սոսկ
կեանք
կենդանւոյն`
է
կեալ
՚ի
յանձին,
այլ
կեանք
մարդկային`
է
կեալ
յընկերին,
սընունդ
կենդանւոյ`
սընունդ
սընընդին,
այլ
սընունդ
մարդոյ`
սընունգ
առ
բարին:
655
Ըսկիզբն
եւ
աւարտ`
բարւոյն
պատգամին,
՚ի
սէրն
հոլովի`
իբրեւ
յիւր
անուն,
ըսկիզբն
եւ
աւարտ`
սիրոյն
պատգամին,
պատի
հոլովի`
յօգուտ
ընկերին:
656
Այսպիսեօք
վառեալ`
եռանդեամբք
օգտին,
եկաք
քառամեայ`
կացաք
՚ի
սըմին,
բազում
անցք
անցին`
յանձն
իմ
ցաւագին,
անձամբ
փորձառու`
անցից
աշխարհին:
657
Զոգի
եւ
խորհուրդ`
զիմ
քաղաքակցին,
տեսի
առեղծեալ`
յայս
հանդէս
կարգին,
զընկերսիրութիւն`
տայ
այլ
ուսուցչին,
զանձնասիրութիւն`
իւր
վարդապետին:
658
Այսպէս
դընելով`զիւր
հիմն
առածին,
՚ի
թիւրն
անկանի`
խորխորատ
չարին,
ոչ
խղճէ
զրկել`
զինչըս
ընկերին,
այլ
գործ
իւր
կարծէ`
հընարք
արուեստին:
659
Ոչինչ
վաստակի`
յօգուտ
իւր
ազգին,
այլ
՚ի
դիւրութիւն`
իւրում
անհատին,
զամենայն
գործէ`
առ
՚ի
պէտս
անձին,
ոչ
տանի
ինչ
փոյթ`
առ
հասարակին:
660
Այս
հոգ
շահելոյ`
յընչից
ընկերին,
ընկէց
ըզսոսա`
՚ի
ծուփս
աշխարհին,
անցոյց
ընդ
մոլար`
անցք
առապարին,
որ
հակառակ
է`
եւ
անձնասիրին:
661
Ունին
հեշտալի`
տեղիս
՚ի
զընին,
ընդ
նեղուց
ծովուն`
յամարանոցին,
այլ
չունին
ինչ
սիրտ`
կեանք
բանականին,
ըզմայլել
նովաւ`
՚ի
գործ
արարչին:
662
Զայն
որ
անկարօտ`
հոգոց
մարդկային,
հոգոց
վաստակոց`
կարօտ
համարին,
կեալն
է
սոցա
հոգ`
եւ
գործ
առաջին,
զոր
թէեւ
չհոգան`
կեան
ոչ
մեռանին:
663
Որք
խորհին
ըզկեալ`
եւ
որք
ոչ
խորհին,
միօրինակ
կեան`
շնչեն
զօդ
երկնին,
այլ
առ
՚ի
շնչել`
սոքա
տառապին,
ըզկեանսըն
մաշեն`
առ
՚ի
կեալ
նովին:
664
Այնմ
որ
կորօտի`
հոգոց
մարդկային,
ոչինչ
փոյթ
ունին`
ոչինչ
համարին,
գիտութիւնք
բարիք`
զարդք
կենաց
անձին,
յերկիր
անկեալ
կան`
առաջի
սոցին:
665
Առաքինութիւնք`
բարոյականին,
կրթողականօք`
ըզկիրս
սանձողին,
օտար
են
սոցա`
յանօգտից
սակին,
որք
են
դեղք
կենաց`
երկարօղք
նըմին:
666
Ստանան
գոհար`
առ
՚ի
զարդ
անձին,
որ
յինքեան
է
զարդ`
ոչ
ստացողին,
մերժեն
ըզբարին`
բարոյականին,
որ
մարդոյն
է
զարդ`
ւոչ
ինքըն
ինքնին,
667
Ոմանք
լիացեալք`
եւ
յաւելորդին,
ողբան
չունել
ինչ`
ըզկարեւորին,
քաղց
ծարաւ
ընչից`
նախանձ
ընկերին,
ոչինչ
ցուցանէ`
զոր
յանձին
ունին:
668
Այլ
արգեամբք
ողբան`
չունել
զոր
ունին,
զի
ոչ
վայելեն`
զինչսըն
զոր
ունին,
ունին
իղձ
անյագ`
փոխանակ
ընչին:
ոչ
իշխեն
ընչին`
այլ
յըղձից
իշխին:
669
Բազմացուցանել`
զինչսըն
զարտաքին,
յոյր
սակըս
մաշեն`
զհոգի
ըզմարմին,
չածէ
ինչ
հանգիստ`
զայն
զոր
խնդրէին,
ոչ
անձանց
իւրեանց`
ոչ
մերձաւորին:
670
Զամենայն
ծախեն`
՚ի
պարծանս
անձին,
մինչ
առաւելուլ`
քան
շահ
արուեստին,
այլ
ծախք
պատճառեն`
զրկել
զընկերին,
առ
՚ի
զսակ
լընուլ`
ծախուց
գումարին:
671
Վաղ
քաջ
յառաւօտս`
առ
պատուհանին,
նստեալ
հայէի`
՚ի
զընին
սոցին,
տեսանէի
միշտ`
զամբոխ
ահագին,
եւ
ըզբազմութիւն`
խուռն
անցաւորին:
67
2
Հարցի
ես
անդէն`
առ
խորհուրդ
նոցին,
զինչ
այս
ընթացք
ձեր`
զինչ
ձեր
խնդրելին,
մի
առ
մի
կարգաւ`
պատասխանէին,
հոգալ
ըզկենաց`
առ
որ
կարօտին:
673
Ոմըն
ընթանայր`
՚ի
գործ
արուեստին,
իսկ
ոմն
՚ի
վաճառ`
իւր
ձեռագործին,
ոմըն
՚ի
կագել`
կագ
ընդ
փոխառուին,
այլ
ոմն
յոզոքել`
ըզսիրտ
փոխատուին:
674
Իւրաքանչիւրոք`
շըփոթեալք
վերջին,
առ
սընունդ
կենաց`
առ
որ
պէտք
չէին,
ոչ
գըտի
ես
ոչ`
յայնչափ
ամբոխին,
զոմըն
հոգ
տանօղ`
առ
որ
պէտք
էին:
675
Յերեկոյեան
ժամ`
դարձեալ
առանձին,
նստէի
անդէն`
՚ի
զընին
դարձին,
իւրաքանչիւրոք`
տխրեալ
դառնային,
զի
ոչ
գըտին
զայն`
զոր
ինչ
խնդրէին:
676
Ընդ
վայր
էր
պատճառ`
փոյթ
հոգոց
սոցին,
ընդ
վայր
եւ
տագնապ`
հետեւակ
նորին,
թողին
զբաւականն`
զհանգստեան
գործին,
ընտրեցին
զանբաւն`
զգործ
տագնապին:
677
Անցի
նաւակաւ`
ընդ
ծով
քաղաքին,
տեսի
եւ
ըզտունս`
զամարանոցին,
շըքեղ
գեղեցիկ`
ձգեալ
առ
ծովին,
մինչ
երանի
տաս`
բընակչաց
նոցին:
678
Մըտի
շրջեցայ`
մի
մի
ըստ
կարգին,
քննեցի
ըզկայս`
ներքին
վիճակին,
մըտի
անտրտում`
առանց
ինչ
վշտին
ելի
դառնացեալ`
տխուր
վշտագին:
679
Զի
զաղէտս
լուայ`
ինձ
կսկըծելին,
յիւրաքանչիւրոց`
զհեծումն
ցաւագին,
կարծէի
զբօսնուլ`
՚ի
խօսից
նոցին,
լըցայ
թախծութեամբ`
եւ
ես
ընդ
նոսին:
680
Ոմըն
վըշտանայր`
յախտից
ընկերին,
այլ
ոմն
՚ի
հաղբից`
հակառակորդին,
ոմըն
՚ի
չարեաց`
իւր
պարտապանին,
այլ
ոմն
՚ի
վարձուց`
իւր
տան
վարձկանին:
681
Թողուն
զտեսութիւն`
իւրեանց
պարտիզին,
մատչին
գանգատել`
առ
անձուկ
սրտին,
ազգական
բանայ`
զախտ
ազգականին,
բարեկամ
ըզդաւ`
իւր
բարեկամին:
682
Այրըն
զհեղգութիւն`
զանգործ
կողակցին,
կինն
ըզխստութիւն`
դժնեայ
լըծակցին,
եղբայր
ըզզրկումն`
զեղբօր
մըտերմին,
մեծըն
ըզփոքուն`
փոքրըն
ըզմեծին:
683
Այն
նըկարք
ծաղկանց`
յառաստաղ
յարկին,
այլ
չըքեղ
տեսիլ`
ծովու
ցամաքին,
ոչինչ
համարին`
ոչինչ
երեւին,
առ
այսչափ
հոգոց`
որովք
յար
մաշին:
684
Այն
մետաքսագործ`
բարձք
բազմականին,
բոլորապատեալք`
՚ի
նիստ
սենեկին,
իբրեւ
զըփոշի`
մոռացեալ
դընին,
առ
մրրկելոյ`
զհոգովք
աշխարհին:
685
Աղքատք
եւ
փարթամք`
միապէս
տանջին,
յառիթ
տանջանաց`
միայն
տարբերին,
աղքատըն
տանջի`
առ
կարեաց
անձին,
փարթամըն
տանջի`
առ
հոգոց
վշտին:
686
Ըզվիշտ
փարթամին`
քան
զվիշտ
աղքատին,
դառնագոյն
դըտի`
կշռեալ
ըզներքին,
զի
կարօտութիւն`
տանջէ
ըզմարմին,
այլ
հոգ
խորհըրդոց`
զմարմին
ըզհոգին:
687
Յայսչափ
՚ի
յուզմունս`
վարանաց
նոցին,
զոր
յիս
պատմէին`
ըզհոգս
աղէտին,
ոչ
տեսի
ես
հոգ`
առ
հոգւոց
բարին,
ոչ
առ
աղքատին`
ոչ
առ
փարթամին:
688
Այսպէս
ոչ
միայն`
առ
իմում
ազգին,
այլեւ
առ
ազգին`
մեզ
տիրականին,
ցաւագնեալ
տեսի`
ըզբոլորեսին,
առ
զանխուլ
վշտաց`
որք
չըսպառէին:
