Ամարանոց Բիւզանդեան

 

689

 

Տեսի սիրելի` զոմըն երկրածին,

անձին կարծեցեալ` իբրեւ երկնածին,

տեսլեամբ վերճեմեալ` ՚ի գեղ դիւցազին,

՚ի տիս խայտացեալ` առուգագունին,

 

690

Գոգցես ընտանի` մեծի արքային,

ներքին մըտերիմ` խորհըրդոց նորին,

յոչինչ պակասեալ` բարեաց աշխարհին,

այս շուշանագեղ` զգուեալ նազելին:

 

691

Ընդ պէսպէս անցեալ` վիճակ պաշտօնին,

այլ իբր անփոփոխ` ՚ի գերագունին,

քանզի ՚ի ձեռնարկս` իշխողականին,

ըզսա կարծէիր` երկրորդ արքային:

 

692

Այնչափ էր սորա` դաշնակցեալ բաղդին,

զի եւ զազգականս` ետես ՚ի պատուին,

ըզհայր իւր ՚ի գործ` նաւակայանին,

նաեւ զիւր զեղբայր` յայլ կարգ պաշտօնին:

 

693

Շինեաց իւր պալատ` յամարանոցին,

՚ի մէջ նեղուցին` ՚ի ծովեզերին,

անդ զիւր զագարակ` ՚ի վերայ լերին,

յոգունց կարծեցեալ դըրախտ երկրային:

 

694

Այլ իղձ առ անչափ` մարդոյ բընածին,

որ ոչ գիտէ շատ` թէ թոյլ տաս նըմին,

ըզլաւըն եցոյց` անարգ ըստորին,

առ լաւագունիւ` զոր եդ ՚ի մըտին:

 

695

Քակեաց ՚ի հիմանց` շինեաց վերըստին,

որպէս եւ կամք իւր` առաջնորդեցին,

ըզխումբ ճարտարաց` մեծի քաղաքին,

ժողովեաց ՚ի գործ` իւր դաստակերտին:

696

Այս նորակերտեալ` շինուած պալատին,

համանըման տան` մեծի արքային,

սըրահք եւ սենեակք` ճեմարանք նորին,

բա նորաձեւ իմն` արտաքոյ կարգին:

 

697

Նըկարապաճոյճք` առաստաղք յարկին,

այլ իւր որմունք` ըստ իւր պատշաճին,

ինչ ինչ ՚ի նըկարս` զխառնուած ստուերին,

նըմանեալ տեսի` եւրոպեան ձեռին:

 

698

Վառարանք կճեայք` ազնիւք թանկագին,

յարմարեալք յորմունս յոգուց սենեկին,

բաղանիք կրկին` բուրաստանք կրկին,

արանց եւ կանանց` զատեալք ըստ կարգին:

 

699

՚Ի մէջ երկոցուն` փափկութեան տեղին,

Մապէյն կամ միջոց` ընկալուչ հիւրին,

բազմանկիւն գործեալ` կողմըն ծովեզրին,

՚ի ծաղկոց յանգեալ` կողմն իւր ցամաքին:

 

700

Այսպէս համօրէն` մասունք ըստորին,

խընամով շինեալ` արուեստասիրին,

մինչեւ զանուն տալ` ըզգերագունին,

որքան ինչ մարթ էր` ՚ի փայտակերտին:

 

701

Իմ շրջագայեալ` երիցս ՚ի նըմին,

զամենայն տեսի` գործ մանրազննին,

տեսի զբազմութիւն` հոյլ քարակոփին,

կուտեալ ՚ի շինուած` մեծի ջրհոսին:

 

702

Որոյ պարզ մաքուր` գործած քանդակին,

գելեալ գալարեալ` զբոլորիւք եզրին,

՚ի հաճոյս բերիւր` ականատեսին,

նաեւ եւրոպեան` արուեստագիտին:

 

703

Փոխեալ կարծէիր` զբընութիւն վիմին,

ճապուկ ոլորմամբ` նըման խըմորին,

յերեսունն հասին` ՚ի թիւ քըսակին,

ծախք ջըրախաղխաղ` այս շատրուանին:

 

704

Ինքըն սիգալով` նըման առիւծին,

ճեմ առեալ` շրջէր` ՚ի նոյն դըրախտին,

զանմահից կարծեալ` զիւր շընորհ բաղդին,

զերանագունից` քան զամենեսին:

 

705

Տեսի զծերունի` զայր ոք առ նըմին,

որոյ կարեկցեալ` ըստ բարեկամին,

խուճապիւք կըրից` բերէր յիւր ոգին,

յունկըն մատուցեալ` ազդ առնէր նըմին:

 

706

Խնդրեցեր զաշխարհ` զհաճոյս աշխարհին,

գուցէ զրկեսցիս` ՚ի բարեաց նորին,

ընտեցեր զանչափն` եւ զիղձ անյագին,

ա՞րդեօք յագեսցիս` գործովք անյագին:

 

707

Շինեցեր ըզտուն` բընակ քում անձին,

ե՞րբ բընակեսցիս` երբ մտցես ՚ի նմին,

զայս ասէր առ նա` ըստ խըրատատուին,

՚ի գործոց իւրոց` կշռեալ զելք իրին:

 

708

Այլ նորա փարեալ` զսիրով աշխարհին,

ոչ անսայր բանին` եւ ոչ իւր խղճին,

մինչչեւ էր յանգեալ` ըզգործ պալատին,

յարեաւ պատերազմ` ընդդէմ իւր ազգին:

 

709

Զի մի յըղեսցի` ՚ի կըռիւ մարտին,

եթող զիւր պաշտօն` զդիւանապետին,

այլ նախանձարկուք` գգուանաց նորին,

յայլ գործ դիւանին` ըզնա կացուցին:

 

710

Հարկադրեալ գընայր` ՚ի մարտ սխրագին,

որպէս եւ բերէր` հարկ իւր պաշտօնին

միանգամ գընայր` երիցըս դառնայր,

հայել ՚ի զընին` իւրում պալատին:

 

711

Ձայնք քարագործաց` առ նա հնչէին,

ձայնք իւր ընտանեաց` յունկն իւր ազգէին,

նըմա ոչ մընայր` բայց եթէ ողբալ,

ըզզրկիլ անձին` զմեկնիլ քաղաքին:

 

712

Իւր գգուանք եղեն` պատճառ աղէտին,

եւ իւր մեծութիւն` նախանձու լուցկին,

չեկաց այն պալատ` յապաւէն նըմին,

այլ նոյն հեռացոյց` յաշխարհ օտարին:

 

713

Այն ինչ խոր խոցեալ` յաղէտըս չարին,

այսպէս պատեալ կայր` ՚ի ցանց իւր մաղձին,

գոգ երզէր իմն` յոյս դընէր յանձին,

ըզժամ հաշտութեան` պատճառ իւր դարձին,

 

714

Այլ ՚ի յակնունել` հաշտութեան ձայնին,

մեռանէր արքայն` յերկրորդում ամին,

զորոյ զանկանել` զիւր հըզօր բազկին,

տեսեալ ՚ի հեռուստ` խուճապէր յանձին:

 

715

Յայնժամ տեղի տայր` այն իւր երանին,

ընդդէմ ընթագրէր` անիւ իւր բաղդին,

զի զաղփաղփուն է` վիճակ մարդկային,

որք վերհամբառնան` հարկիւ վայրբերին:

 

716

Յանկարծ սպանաւ` հայր իւր ծերունին,

՚ի պատուիրելոյ` նորոյ արքային,

սա անդուստ լուեալ` դողայր առ ահին,

սրտաթափ եղեալ` սպասէր ելին:

 

717

Հըրաման եհաս` ՚ի մեծ բանակին,

նաեւ իւր դարձի` վըճիռ խաւարին,

շրջաւ յընդերաց` շունչ շարժականին,

յորժամ զայս լուաւ` գոյժ մահաբերին:

 

718

Խաղապատելով` աղերսէր նոցին,

որք իւր սիրելիք՝ բարեկամքն էին,

՚ի չքմեղս եղեալ՝ յանցանաց անձտի,

գոչէր միջնորդել՝ առ թագաւորին։

 

719

Բայց ու՞ր բարեկամ՝ ձախող վիճակին,

այժմեան բարեկամք՝ միայն յաջողին,

թէ գործք քո չէ քո՝ բարեկամ աձին,

մի՛ ակնկալցիս՝ զորս են օտարին։

 

720

Բերաւ յոյս քաղաք՝ յիւր տուն առանձին,

քննեցաւ անդէն՝ ըստ դատաստանին,

պարտաւոր գըտաւ՝ ընդդէմ հրամանին,

արագ ընկալաւ՝ զվըճիռ օրհասին։

 

721

՚Ի դուռն Հիւմայուն՝ ըզնա կացուցին,

տեղի կառափման՝ աւագաց կարգին,

այլ ատելի է՝ մահ մահկանացուին,

հընարից կրթի՝ մինչ ՚ի շունչ վերջին։

 

722

Անդ հասեալ տեսեալ՝ զգործի խաւարին,

զաչօք մածանէր՝ դառնիճ իւր մաղձին,

զի՞նչ կամիք առնել՝ հարցանէր դահճին,

զիս զի՞նչ…

եւ անդէն գելոյր՝ բանն ի բերանին։

 

723

Գրեալեմ ասէր՝ ՚ի դաս զինուորին,

^ա մի՛ գլխատէք զիս՝ ըստ իմում կարգին,

զոչ գլխատիլ իւր՝ առ պատիւ կարգին,

կարբէր զերծումն ինչ՝ մահու վըտանգին։

 

724

Կրկին շուրջ յածէր՝ զիւր տեսանելին,

հասանել դիպել՝ ուստեք օգնողին,

բայց անդ ՚ի թիկանց՝ դիպեալ այլ դահճին,

կրկին գելանէր՝ կոտորէր յանձին։

 

725

Խեղդիւք պարանոց՝ ըզնա հեղձուցին,

ապա զպարանոցն՝ հատին կտրեցին,

յըսկուտեղ եդեալ՝ ըզգըլուխ նորին,

եդին յարքունի՝ գաւիթ պալատին։

 

726

Մի միայն արկած՝ միոյ վայրկենին,

բաւական եղեւ՝ վերջ տալ բոլորին,

մի ճմլել ձեռին՝ ըզկեանսըն բարձին,

հազարաց կարծեալ՝ ամաց զարժանին։

 

727

Սիրտ իմ խըռովեալ՝ ընդ տեսիլ նորին,

բարբառ արձակեաց՝ իբր առ կենդանին,

ու՞ր արդ մեծութիւնք փառաց եւ պատուին,

ուր են զօրութիւնք հըզօր առիւծին։

 

728

Ու՞ր եւ փափկութիւնք գգուանք պալատին,

յորմէ ոչ տուաւ՝ բարձ մի քո գլխին,

ու՞ր այն քանդուածոյք՝ առաստաղք յարկին,

որք ըզբացօթեայդ՝ ոչ ամփոփեցին։

 

729

Աւա՜ղ քում փառաց՝ դիւրաթառամին,

աւա՜ղ պատրանաց՝ աչախիլ բաղդին,

որ քե՛զ ետ փորել՝ ըզմահ քո անձին,

քո՛ արեամբ ներկեաց՝ ըզդիակն քոյին։

 

730

Ա՛յս է կատարած՝ աշխարհասիրին,

արդար հատուցումն՝ արդեանց աշխարհին,

ա՛յս է կատարած՝ բանից գուշակին,

զոր նախ ազդ արար՝ ձայն բարեկամին։

 

731

Այսպէս զփոփոխել՝ կենցաղոյս անուին,

համօրէն տեսի՝ յայս կանանցածին,

ծանեայ իմացայ՝ զի մարդ տէր երկրին,

ո՛չ գիտէ զուղիղն՝ շրջի ըստ կամին։

 

732

Խնդրէ ըզհանգիստ՝ կարօտի նմին,

զի առանց սորա՝ վիշտ է կեանք նորին,

այլ ՚ի խնդրել անդ՝ զիւր հանգիստ անձին,

անդ կորուսանէ՝ զիւր ըղձանալին։

 

733

Այսպէս տեսեալ եմ՝ զթիւրութիւն շաւղին,

վիշտ իմըն կըրէր՝ ցաւած իմ ոգին,

ձայն արկեալ երգէր՝ զայս երգ ՚ի հովտին,

՚ի կարգ քերթողաց՝ նշխարեալ վերջին։

 

734

Թողոյր ընկենոյր՝ զամբոխ մարդկային,

զի չեգիտ օգուտ՝ յոյս ինչ առ բարին,

թողոյր հեռանայր՝ յերջանիկ կղզին,

զի անդ իւր եգիտ՝ զօգտութիւն կրկին։

 

735

Վըճիռ յիս տանիմ՝ վըճիռ բընածին,

սիրել յարիլ յինչ՝ բընութեամբ բերիմ,

հարկ է ինձ սիրել՝ հարկաւ յայն հակիմ,

անսէր կալ չունիմ՝ եւ ոչ իսկ հանգչիմ։

 

736

Անդրանիկ կըրից՝ սէր իմ բերումն իմ,

զայս թէ ուղղեցից՝ ՚ի յուղիղ կարգին,

բաւականանալ՝ ի չափաւորին,

համակ ուղղեսցին՝ եւ այլ կիրք ներքին։

 

737

Տագնապ են դըրամք՝ արծաթասիրին,

տագնապ եւ խնդիրք՝ եւ անձնասիրին,

տագնապ են գգուանք՝ աշխարհասիրին,

տագնապ են պատիւք՝ եւ փառասիրին։

 

738

Զայս ախտ չորեսին՝ հակառակ շաւղին,

նեղիչ հանգըստեան՝ ամարանոցին,

եդի ՚ի մերժել՝ իմ քաղաքակցին,

զոր ինչ ոչ գօրէր՝ խէթ իւր հանգստին։

 

739

Միայն օգտակար՝ մարդոյ խնդրելին,

զաստուածպաշտութիւն՝ գըտի յաշխարհին,

պաշտեա՛ զաստուած քո՝ դու կանանցածին,

գտցես գանձ անբաւ՝ հանգիստ քում անձին։