42.
ԲԱԳՆԱՅՐ.
ԵՒ
ԱՐՁԱՆԱԳԻՐՔՆ։
ՎԱՆԱՀԱՐՔ
Մերձագոյն
յԱնի
վայր
նշանաւոր
`
է
գիւղն
Ղօզլիճա,
որ
է
հինն
Բագնայր.
իբր
երկու
փարսախաւ
յարեւմտից
քաղաքին,
եւ
նոյնքան
հեռի
՚ի
գագաթանէ
Ալաճա
լերին,
՚ի
հիւսիսային
ստորոտսն.
գեղեցիկ
դրիւք,
հայելով
՚ի
դաշտավայրն
եւ
յաւերակացեալն
արդ
շէնն
մեծ:
Յելս
Ժ
դարու
մեծահարուստ
մեծափարթամ
իշխանք
Պահլաւունք
կանգնեցին
աստանօր
զմի
՚ի
կարի
հռչակաւոր
վանորէից
ժամանակին:
Ասողիկ
`
խառն
իմն
ասէ,
՚ի
յիշելն
զՎահրամ
իշխանաց
իշխան,
զՍմպատ
մագիստրոս
որդի
Վահրամայ
եւ
զմարզպանն
Աշոտ,
զՄարմաշէն
եւ
զԲգներն
շինեաց
»:
Մարմաշինու
կանգնողն
յայտնի
է
`
Վահրամն,
եւ
Բգնայրի
`
ըստ
այլ
պատմչաց
`
Մագիստրոսն
Սմբատ,
յորոյ
զարմի
թուի
սեփականեալ
մագիստրոսական
պատուանունդ,
որպէս
է
գուշակել
յարձանագրութեանցն:
Ժամանակագիրն
Անեցի
յամի
1009
կամ
1010
նշանակէ
զշինութիւն
վանիցն,
այլ
այս
համարելի
է
աւարտն,
քանզի
Ասողիկ
տասն
ամաւ
յառաջ
նոյնպէս
գրէր.
եւ
զի
չյաւելու
դրուատ
ինչ
զշինուածոյն
`
՚ի
դէպ
է
առ
իւրեւ
անկատար
համարել
զնոյն:
-
Անուն
գեղջն
`
որ
գրի
եւ
Բգներ
`
զուգանիշ
երեւի
Բագարանի.
այսինքն
`
բագնեաց
ունող
յոլովից
`
՚ի
ժամանակս
հեթանոսութեան,
այլ
ոչ
յիշատակի
առ
նախնիս.
եւ
արդ
ամայացեալ
եւ
՚ի
սակաւուց
Թուրքաց
բնակեալ,
չունի
ա
'
յլ
նշան
մեծութեան
`
բայց
զարժանին
տեսութեան
եւ
մեծ
կոչելոյ
`
զեկեղեցի
վանացն,
զՍ.
Աստուածածին,
որ
եւ
բազում
անգամ
յարձանսն
կոչի
Մայր
լուսոյ,
իբր
սեփական
նմին
մակդիր.
եւ
յայն
սակս
առաւելապէս
դրուատի,
եւ
յերկոցուն
պատմչացն
եւ
յարձանացն
կոչի
`
«
Հրեշտակաբնակ
եւ
փափագատենչ
»,
եւ
«
ժողովետղ
արանց
աստուածայնոց
».
առաջին
մակդիրդ
երիցս
կրկնեալ
`
թուի
յատուկ
իմն
պատճառաւ,
զոր
անգիտանամ.
իսկ
ժողովետղն,
այսինքն
վանքն
բնակութեան
աստուածախոհ
արանց,
այժմ
իսպառ
քայքայեալ
է,
եւ
քաղաքորմն
մինչեւ
՚ի
հիմունս
յատակեալ:
Ըստ
բաղդի
կանգուն
մնայ
իննդարեան
հոյակապ
եկեղեցին,
հանդերձ
վսեմական
գմբեթաւն.
եւ
բերէ
փոքր
՚ի
շատէ
զձեւ
եկեղեցւոյ
Հոռոմոսի
վանաց,
նման
նմին
յերկուս
տրոհեալ,
՚ի
տաճար
եւ
՚ի
ժամատուն.
բայց
սորայս
տաճար
անձկագոյն
է
ըստ
երկայնութեանն
եւ
ըստ
լայնութեան,
այլ
գաւիթն
ընդարձակագոյն,
քառակուսի
հաւասար.
իսկ
Հոռոմոսին
գաւիթն
անձուկ
է
ըստ
լայնութեան:
Չորք
սիւնք
գեղեցիկք
եւ
մեծամեծք
՚ի
միջավայր
ժամատանն
եւ
երկոտասան
որմայեցք
ամբառնան
զձեղունն
բազմայեռ
եւ
քաջաձիգ
կամարօք.
կշիռ
հանդէպ
դրանն
արեւմտից
`
կայ
եւ
դուռնն
յարեւելս
մուծիչ
՚ի
տաճարն,
յորում
չորք
ստուար
եւ
բազմանկիւն
որմայեց
սիւնք
եւ
երկուք
եւս
այլ
փոքունք,
յարեւմտից
կամարակցեալ
ընդ
իրեար,
որպէս
եւ
երկուստեք
խորանին,
ամբառնան
զգմբէթն
վայելչաշուք
[1].
հազիւ
ութ
չափ
է
լայնութեան
տաճարին
եւ
իբր
14
երկայնութեան,
իսկ
ժամատունն
իբր
15
Չափ:
Մի
դուռն
է
տաճարին
՚ի
կէս
հարաւային
որմոյն,
յորում
կողման
որմասիւնք
հինգ
կամարս
արկեալ
յայլ
սիւնս
որ
՚ի
հանդիպոյ
`
գործեն
գաւիթ
ցածուն
եւ
անձուկ
իբրեւ
41/2
Չ.
ընդ
երկայնութիւն
տաճարին.
եւ
՚ի
ծայր
նորին
`
որ
է
յարեւելից
եկեղեցւոյն
`
կան
զուգաչափ
եւ
զուգադիր
մատրունք
երկու
գմբեթաւորք,
իբր
եօթն
Չ.
ընդ
երկայնն
եւ
չորս
ընդ
լայն.
որմնակից
այնր
`
որ
յերի
կայ
եկեղեցւոյն,
գոյ
արտաքոյ
տապան
շիրմի,
զոր
կարծեն
Ս.
Լուսաւորչի
նշխարաց
հանգիստ,
եւ
պատուեն
Թուրքք
անգամ.
բայց
յարձանագիրս
միւս
մատուռնն
կոչի
եկեղեցի
յանուն
Ս.
Գրիգորի:
Ի
նոյն
արձանաց
ստուգի
բազում
եւս
այլ
շիրմաց
լինել
երբեմն
աստ,
եւ
Տապանատուն
լինել
մեծատանց
եւ
բարեպաշտից.
յոր
սակս
թուին
կանգնեալ
մատրունքդ.
եւ
զատ
յայնցանէ
`
Գերեզմանաց
մին
եկեղեցին,
զոր
շինեն
Խաչեղբայր
ոմն
եւ
ամուսին
իւր
Սիսմամ
՚ի
սկիզբն
կոյս
ԺԳ
դարու,
որպէս
ցուցցէ
այս
արձանագիր.
Ես
Խաչեղբայր
որդի
Աստուածատրո
եւ
ամուսին
իմ
Սիսմամ
շինեցաք
զգերեզմանաց
մին
եկեղեցին
եւ
տուաք
զմեր
տաճարն
եւ
զսարաւոյթն
եւ
ի
ներքեւն
տուն
ի
սուրբ
Աստուածածինս
եւ
հայր
Սիմէոն
եւ
այլ
եղբարքս
փոխարէն
հատուցին
յամէն
ամին.
Եզ.
աւր
ժամ.
Եգ.
աւր
Խաչեղբաւրն.
Եգ.
Սիսմամին.
կատարիչք
գրիս
աւրհնեսցին
յԱստուծոյ:
Ի
նմին
ժամանակի,
յամի
1229,
Խաթուն
`
կին
Խաւռազ
իշխանի
`
շինէ,
որպէս
թուի,
այլ
մատուռն,
զի
պակասէ
բառն
«
՚ի
վերայ
տապանատանս
».
եւ
յամի
1262,
Գարեգին
երէց
`
որդի
Մանգիկ
երիցու
`
յիշէ
զգերեզմանս
տոհմի
իւրոյ:
Բայց
աւերածաք
`
ոչ
միայն
բնակութեան
կենդանեաց,
այլ
եւ
ննջեցելոց
չեն
խնայեալ,
զի
ոչ
նշմարին
արդ
տապանքդ,
եւ
ոչ
իսկ
արձանք
կանգնողաց
հոյակապ
եկեղեցւոյն.
նա
զի
եւ
զյոլովս
՚ի
մեծամեծ
քարանց
քակեալ
եւ
՚ի
բաց
տարեալ
է
վասն
նորա
շինուածոց,
թէպէտ
եւ
կան
մնան
տակաւին
յիսնիւ
չափ
արձանագրութիւնք
արտաքուստ
տաճարին
եւ
մատրանցն,
եւ
յոլովագոյն
՚ի
ժամատանն,
եւ
այնոքիկ
միայն
են
արդ
պատմութիւնք
Բագնայրի,
իբր
երկուց
եւ
կէս
դարուց.
զի
հնագոյն
արձանագիր
մնացեալ
`
է
1042
ամի,
եւ
յետնագոյն
1266.
բայց
է
եւ
հնագոյն
մի
եւս,
յայտնապէս
յետ
1021
ամի
[2],
թէպէտ
եւ
անթուական,
այն
է
արձան
Սեդայ,
քեռ
Գրիգորի
Մագիստրոսի,
՚ի
վերայ
շիրմաւոր
մատրանն
`
օրինակ
զայս.
Ես
Սեդա
տիկնաց
տիկին
դուստր
մեծին
Վասակա
զուգակից
Վահրամա
իշխանաց
իշխանի
որդոյ
Աշոտոյ
իշխանաց
իշխանի
տասանորդեցի
զվաստակս
գեղջն
իմոյ
Գաղտա
ընծայելով
ի
սուրբ
ուխտս
Բագնայրիս
վասն
յիշատակի
զաւրականին
Քրիստոսի
հաւրն
իմոյ
Վասակա
փոխեցելոյ
յաշխարհէս.
եթէ
ոք
եւ
մեծամեծաց
կամ
ի
փոքունց
կամիցի
խափանիչ
լինել
որոշեալ
լիցի
ի
փառացն
Աստուծոյ
եւ
ընդ
մեղաց
մերոց
համարս
տացէ
յաւուրն
դատաստանի.
Իսկ
թուականաւ
արձանագիրդ,
որ
յամի
1042,
յարեւելեան
որմն
եկեղեցւոյն
արտաքուստ,
է
Գրիգորոյ
ուրումն
Ծաղիկն
կոչեցելոց,
եղբօր
Մուկաթլի,
որ
եւ
թուի
յիշխանական
զարմից
լինել,
եւ
որ
շնորհէ
վանացս
Բագնայրի
`
զկրպակս
իւր
յԱնի,
ընդդէմ
փընդըկին
Վասլի,
վասն
արեւշատութեան
սորին
եւ
որդւոցն.
Ի
ՆՂԱ
թւ
ի
հայրապետութեան
Տեառն
Պետրոսի
Հայոց
կաթողիկոսի
եւ
ի
թագաւորութեանն
Գագկա
շահանշահի
որդւոյ
Աշոտո
կամ
եղեւ
իմ
Գրիգորո
Ծաղկանս
եւ
իմ
որդեացս
որ
տուի
զիմ
գանձագին
կուղպականին
որ
Վասլին
փընդկին
ընդդէմ
է
ի
Բգնայրին
վանս
ի
Սուրբ
Աստուածածինն
ի
ձեռն
առաջնորդի
հաւր
Ստեփաննոսի
վասն
Վասլին
արեւշատութեան
եւ
իւր
որդեացն
եւ
իմ
Գրիգորո
մեղաց
թողութեան
եւ
ոգւո
փրկութեան
եւ
որդեաց
իմոց.
եւ
հայր
Ստեփաննոս
եւ
միաբան
եղբարքս
կամաւ
յանձն
առին
որ
ամենայն
ամի
զՊաւղոսի
եւ
զՊետրոսի
տաւնին
աւուրն
պատարագն
յամէն
եկեղեցիսդ
իմ
եղբաւրն
Մուկաթլի
արասցեն
եւ
յետ
վախճանի
իմոյ
ինձ
մատուսցեն.
արդ
հայր
որ
լինի
եւ
զիմ
ժամս
խափանէ
առաջի
Աստուծոյ
իմ
մեղացս
պարտական
լիցի.
արդ
եթէ
ոք
ի
մեծաց
կամ
ի
փոքունց
յիմոց
կամ
յաւտարաց
եւ
զայս
հողս
…
ուխտէս
յապշտ
…
պատճառաւ
նզովեալ
լիցի:
Կայ
առ
երի
սկիզբն
այլոյ
նոյնպէս
հին
արձանագրի,
այլ
թերակատար
մնացեալ.
եւ
է
այս.
Ողորմութեամբ
Աստուծոյ
ի
հայրապետութեան
Տեառն
Պետրոսի
եւ
ի
թագաւորութեան
Գագկա
շահշահի
որդւոյ
Աշոտոյ
…
ետու
զիմ
…
Յետ
սոցին
հնագոյն
արձան
գտանի
՚ի
վերայ
դրան
մատրան
Ս.
Գրիգորի,
յամի
1145,
այլ
ուրեք
ուրեք
եղծեալ.
զոր
կին
մի
Ազիզ
անուն
ասէ
օրհնեալ
?
՚ի
յիշատակ
որդւոյ
իւրոյ
համանուան
Սրբոյն.
Ի
ՇՂԴ
թվ.
ես
Ազիզս
մեղուցեալ
աղախին
Քրիստոսի
աւրհնեցի
զեկեղեցիս
զՍուրբ
Գրիգոր
ի
յիշատակ
որդւո
իմս
Գրիգորո
ի
ձեռն
հաւր
…
մաւր.
Եւ
առաջնորդ
սուրբ
…
Յետ
այսորիկ
գտանի
թուական
մի
եւեթ
1152
ամին.
Ի
ՈԱ
թվ
…
Ի
վերոյ
դրանն
կայ
նորագոյն
արձանագիրն
յամի
1266.
եւ
է
Խաւռազայ
իշխանի
որդւոյ
Սասնայի
եւ
թոռին
մեծ
Խաւռազայ,
որ
իւրեանց
ասէ
«
սեփական
զսուրբ
ուխտն
Բգներ
».
որ
եւ
այլով
եւս
արձանագրութեամբ
սակաւ
ամօք
յառաջ
(1262),
տայ
նուէր
վանիցն
բազում
տեղիս.
որպէս
զմասն
Աշնակ
գեղջ
`
զբաժին
անդրանկան
իւրոյ
Սասնայի
վեցամսեայ
վախճանելոյ,
զՋրձորիկ
վանս
`
հանդեր
`
սահմանօք
նորին,
ջրաղացս
եւ
պահէզս,
այլովք
հանդերձ,
որպէս
ցուցցեն
երկոքեան
արձանքդ.
ՉԺԱ
Դ
կամաւն
Աստուծոյ
ես
Խաւռազ
մեծ
Խաւռազիս
թոռն
Սասնիս
որդիս.
իմ
անդրանիկ
որդին
Սասնայն
որ
կէս
տարեկան
ի
Քրիստոս
փոխեցաւ
յիմ
գանձագին
հէրէնցն
յԱշնկու
որ
իմ
պապն
գնել
էր
ու
սիկելով
յիս
տվել
ինչ
իմ
պապն
մեռաւ
ես
Խաւռազ
իմ
կնոչն
զբաժինքն
ակն
ու
մարգարիտ
իմ
պարոնին
տվի
Շահնշահի
ու
կրկին
զԱշնակ
գնեցի
ու
զիմ
որդոյն
բաժինն
զՍասնին
ի
Բգներս
տվի
յԱստուածածինս
զվէրին
էգին
իւր
ընձանովն:
Եբ:
շինական
զՄեհրեւան
ու
զԽաչատուր
Դուլուսին
փեսայն
իւրեանց
հողովն
ու
ջրովն.
ի
Տգնիս
զջաղացն.
յիմ
խոտահարն
Եճ.
բարդ
խոտի
տեղ
որ
վանքս
ընձէ...
սկի
արծաթի:
Ես
Խաւրազ
զայս
ընձա
տվի
սուրբ
Աստուածածնիս.
ով
այս
գրելոցս
հակառակի
Աստուածամայրս
լինի
իւրն
դատախազ
Եւ
Տէր
Սարգիս
եւ
հայր
Աբրահամ
Յուսէփ
փակակալ
եւ
այլ
միաբանքս
հաստատեցին
ի
տարին
ժ
աւր
պատարագ
եւ
Սասնին
եւ
Խաւռազա
Ով
ոք
զայս
գիրս
խափանէն
յժը
իցն
…
հոգով
եւ
մարմնով.
եւ
որ
հաստատ
պահէն
աւրհնեալ
եղիցին
յԱստուծոյ.
ամէն:
ԶՍիմէոն
պտռող
յիշեցէք
աղաչեմ.
ՉԺԵ
շնորհիւն
Աստուծոյ
ես
Խաւռաս
որդի
Սասնաին
ետու
ի
մեր
սեփական
սուրբ
ուխտն
Բգներ
ի
սուրբ
Աստուածածին
զմեր
զգանձագին
զՋրձորիկ
վանքն
իւր
սահմանաւքն
ջրաղացովի
եւ
պահիզան
…
եւ
զԱղի
աղբերն
զպահէզն
որ
իմ
պապն
գնեալ
էր
եւ
ինձ
տուեալ
ես
յիմ
կենդանութեան
ետու
ի
վանքն.
եւ
հայր
Աբրահամ
եւ
այլ
սուրբ
եղբարքս
փոխարէն
հատուցին
մեզ
ի
տարին.
Եժ.
աւր
պատարագ
յետ
ելից
իմս
ինձ
առնեն.
ով
եւ
իցէ
որ
մեր
արձանագիրս
յետ
շրջէ
կամ
…
կամ
յաւտարաց
մեղաց
մերոց
պարտական
եղիցին
առաջի
Աստուծոյ.
Իսրայէլ
գրիչ:
Բազում
ամօք
յառաջ,
այն
է
յամին
1223
կամ
1229,
Խաթուն
`
կին
վերոգրեալ
Խաւռազայ
`
արձանագրելով
՚ի
վերայ
հարաւային
դրան
եկեղեցւոյն,
յայտնէ
՚ի
յիշատակ
Սասնայի
իւրոյ
որդեկին
տարաժամ
վախճանելոյ
`
արարեալ
շինութիւնս
ինչ
՚ի
վերայ
յիշեալ
տապանատանն,
եւ
տուեալ
զհայրենի
կալուածս
իւր
կամ
զառն
իւրոյ
`
՚ի
Մոգուաց
գեղջ
(8):
Եւ
յայսմ
ամենայնէ
յայտ
լինի
Բագնայրի
կամ
վանացն
`
լինել
սեփական
Խաւռազեանց:
ՈՀԸ
(
կամ
ՈՀԲ
)
…
ու
…
ութ
…
Խաթուն
…
բարեպաշտ
իշխանին
Խաւառժին
հայրենիքն
ի
Մոգուաց
որ
է
ի
հնցէ
…
զատեալ
եւ
բաժանեալ
սահմանաւքն
եւ
այլ
…
հրշտակաբնակ
սուրբ
ուխտիս
ի
Բագիայրս
յաղագս
յիշատա
…
աց
մերոց
եւ
անդրանկին
մերս
Սասնային
որ
կիսաւրեա
փոխեց
(
աւ
)
եւ
սուգ
մեծ
եթող
ծնողաց
իւրոց
յորոյ
յիշատակ
շինեցի
ի
վերայ
տապանատանս
սպասաւորք
սուրբ
Աստուածածնիս
աստուածասէր
հայր
Սիմեւոն
եւ
այլ
սուրբ
եղբարքս
յանձն
առին
յամէն
ամի:
Եխ:
աւր
պատարագել
զՔրիստոս:
Եի.
աւր
Խաթունին:
Եժ:
Խաւռասին:
Եժ:
Սասնաին
անխափան
մինչեւ
ի
ծագումն
Որդոյն
Աստուծոյ.
եթէ
ի
մեծաց
կամ
ի
փոքունց
զմեր
ընձայքս
հանէ
ի
սուրբ
ուխտէս..
կամ
առաջնորդ
զմեր
ժամն
խափանէ
մեղաց
մերոց
պարտական
լիցի
առաջի
Աստուծոյ.
կատարիչք
գրիս
աւրհնին
յԱստուծոյ:
Յաջմէ
եւ
յահեկէ
գրանդ
կայ
մէն
մի
արձանագրութիւն.
յամս
1208
-
9.
միովն
Խաչերես
Լօռեցի
տայ
վանացն
եօթն
կուղպակս
՚ի
քաղաքին
եւ
երեք
տունս
՚ի
ներքսէն.
եւ
դուստր
նորա
Մամ
զիւր
կուղպակն:
ՈԾԸ.
Ի
յամս
աստուածապատիւ
Տեառն
Սարգսի
որդոյ
Ապիրատին
ես
Խաչերեսս
որդի
Աբրահամու
Լաւռեցի
ետու
զնմ
գանձագին
եւթն
կուղպակն
ի
չարի
վեց
ի
վերեւն
եւ
մին
ի
ներքն...
(
մ
)
զքթին
ընդդէմ
եւ
երեք
տուն
ի
ներքսեւն
ի
սուրբ
Աստուածածինս
ի
ձեռն
հաւր
Սիմեոնի
եւ
սուրբ
եղբայրութեանս
եւ
զայգին
որ
ի
Մարմետ.
եւ
սոքա
փոխարեն
հատուցին
ինձ:
Եի:
աւր
ժամ
Եը:
Եե:
Աբրահամու:
Եգ:
Դինարկանն:
Եբ:
Հրանուշին:
Եբ:
Արքայութեան
ու
հաս:
Ես
Մամ
խաթունս
դուստր
Խաչերեսին
ետու
զիմ
կուղպակն
որ
ի
փողոցկտերն
է
ի
Բազզնոց...
որ
հաստատ
պահեն
աւրհնին
յԱստուծոյ
…
անէծք
զՅուդային
եւ
զԿայենին
…
Միւս
արձանագրաւն
Պարսիմոյ
որդի
Հասանաց
`
ռայիսի
Օշական
գեղջ,
տայ
զայգի
իւր
Վարդենց-Նոքոք:
ՈԾԹ.
Ի
յամս
աստուածարեալ
եւ
մեծ
մեծարգո
Տն
Սարգսի
վերադիտողի
մայրաքաղաքին
Անո
եւ
ի
պետական
իշխանութեան
Շահընշահ
Զաքարիաի
ես
Պարսիմո
որդի
Հասանա
ռաիս
մեծանուն
գեաղջն
Աւշականո
միաբանեցա
սուրբ
ուխտիս
եւ
ետու
զիմ
հայրենի
զայգին
զՎարդենցնորքն
ի
սուրբ
յԱստուածածինս
ի
ձեռն
բարիսէր
եւ
սուրբ
եղբայրութեանս
յիշատակ
հոգս
իմո.
եւ
սոքա
փոխարէն
հատուցին
ինձ
զաւր
յարութեան
Ղազարու
բոլոր
զեկեղեցիքս
պատարագել
զՔրիստոս:
Եե:
Պարսիմոսի:
Եե:
Խուրթին:
Եդ:
Սեդաին.
որք
հաստատուն
պահեն
աւրհնին
յԱստուծոյ
եւ
որք
խափանեն
նզովին
ի
Քրիստոսէ:
Հետեւողք
լինին
նմա
՚ի
նուիրատուութիւն
`
սպասաւորք
իւր
կամ
պաշտօնեայք,
Մրուան
եւ
Սերոբ
որդի
Ռատի:
Ես
Մրուան
միաբանեցա
սրբոցս
հետ
իմ
Պարոնին
եւ
ետուն
ինձ
աւր
մին
պատարագ
անխափան:
Ես
Սերոբս
որդի
Ռատին
Երեւանեցի
ետու
զիմ
այգին
որ
ի
Ձորդռանն
է
ն
սուրբ
ուխտս
եւ
պարտին
սպասաւորք
սորա
ի
տարին:
դ:
աւր
պատարագել
զՔրիստոս
յանուն
Սերոբին:
Այլ
ամենայն
արձանք
քառասնիւ
չափ
`
գրեալ
են
յորմունս
եւ
ընդ
կամարագօտեօք
ժամատանն,
՚ի
միջոց
ժամանակի
1201
-
1262
ամաց.
յորս
զատ
՚ի
նուիրատուութեանց
յոլովից
`
նշանաւոր
է
սահմանադրութիւն
Գրիգորի
արքեպիսկոպոսի
Անւոյ
`
որդւոյ
Ապուղամրի,
յամի
1215,
վասն
թուոյ
մատուցանելի
քառասնից,
այսինքն
է
պատարագաց,
սակս
միաբանիցն,
ըստ
իւրաքանչիւր
աստիճանի,
զոր
եւ
այլուր
գրեալ
է
նորա.
ՈԿԴ.
Կամաւ
Հոգոյն
Սրբոյ
ես
տէր
Գրիգոր
…
ի
մեր
սեփական
ուխտս
սուրբ
եղբայրութեամբ
հանդերձ
եթէ
ոք
ի
միաբանիցս
փոխի
ի
Քրիստոս
պատարագ
մատուսցեն
հաւրն:
Եդ:
Եխ:
Երիցոյն..
աբեղին:
Եգ:
Եխ:
աշխարհական
աբեղին:
Եբ:
Եխ:
եւ
ամենայն
եղբայր
աւր
մի
պատարագ
եւ
որ
չկարէ
Եժ
կանոն
աղաւթք
արասցէ.
եթէ
ոք
յայս
կարգելոցս
պակասեցուսցէ
(
մեր
)
խղճին
եւ
մեղաց
պարտական
է
առաջի
Աստուծոյ
Տէր
Աստուած
ողորմեա
Մարգարէին
ամէն:
Հաստատեալ
է
եւ
վանականացն
վճիռ
`
վասն
անխափան
կատարելոյ
զկատակ
միաբանիցն,
զայս
օրինակ:
Անուամբն
Աստուծոյ.
Բնակիչք
սուրբ
ուխտիս
Տէր
Քրիստափոր
եւ
Գամազիէլ
վարդապետս
ամենայն
միաբանաւքս
զայս
կտակ
անջնջելի
հաստատեցաք
եթէ
ոք
ի
միաբանացս
փոխի
առ
Քրիստոս
զինչ
որ
անդարձ
առնէ
եւ
իւր
հոգոյն
տեսող
մի
ոք
իշխեսցէ
խափանել
ոչ
պատրոն
ոչ
հայր
ոչ
միաբան.
ապա
էթէ
լուծանեն
յերից
սուրբ
ժողովոցն
նզովեալ
եղիցին
հոգւով
եւ
մարմնով:
ԶՅովսէփ
գրիչ
Տէր
յիշեա:
Նման
իմն
սոցին
է
եւ
արձանագիր
վանահօրն
Սիմէոնի.
որ
առ
կարօտութեան
ժամանակին,
՚ի
պատճառս
սովոյ,
որոյ
եւ
գերութեան,
(
որպէս
թուի
յետ
առման
Անւոյ
՚ի
Թաթարաց
),
վաճառեաց
տունս
ինչ
՚ի
կալուածոց
վանացն,
եւ
փոխարէն
կարգեաց
պատարագիս
վասն
հոգւոյ
նուիրատուին
(
Խաչերեսի
որդւոյ
Վարդի
).
Կամաւքն
Քրիստոսի
այս
մեր
գիր
է
սուրբ
ուխտիս
հաւր
Սիմէոնի
եւ
միաբան
սպասաւորաց
սրբոցս
զերդ
որ
Խաչէրեսն
Վարդին
որդին
որ
ի
Քրիստոս
փոխեցաւ
եւ
զիւր
գանձով
շինած
տներն
ի
գաղտ
դռանն
խեչ
երեա
ի
սուրբ
Մայրս
լուսոյ
ապա
դառն
ժամանակի
հանդիպեցաք
սովո
եւ
սրո
եւ
գերութեան
ծախեցաք
եւ
ի
սրբոցս
ի
պէտս
անցուցաք
եւ
փոխարէնս
հատուցաք
յամենայն
ամի
երեք
աւր
պատարագ
զերկուսն
Խաչէրեսին
եւ
ըզմէկն
ամուսնո
իւրոյ
Մլքերոյն.
Եթէ
ոք
զգրեալս
մեր
անփոյթ
առնէեւ
խափանէ
յերից
սուրբ
ժողովոյն
նզովեալ
եղիցին
ամէն:
Յառաջ
եւ
յետ
կիսոյ
ԺԳ
դարու
արձանագրեն
նուիրատու
պայազատք
կամ
պատրոնք
տեղւոյն
՚ի
զարմէ
Ապուղամրից
եւ
Ապիրատաց,
Շարապշահ
որդի
Ապիրատի,
յամի
1234,
որ
մեր
սեփական
կոչէ
զեկեղեցին
[3],
եւ
կին
նորա
Թագուհի,
որք
նուիրեն
մարդս
՚ի
Շիրակաւանի
եւ
այլ
պէսպէս
[4]:
Նոյնպէս
եւ
դուստր
նոցա
Թայիկ
թագուհի
`
տայ
կուղպակս
երկուս
[5]
եւ
յետոյ
ուրեմն
յամի
1262
յաւելու
եւ
զհայրենիս
իւր
զՆորս
[6]:
Առ
նոքոք
տէր
տեղւոյն
կոչի
Գրիգոր
Մագիստրոս
որդի
Ապուղամրի
յամի
1233,
որպէս
ցուցանէ
այս
արձան:
Ի
թուիս
ՈՁԲ
շնորհիւն
Քրիստոսի
ի
Տէրութեան
տեղոյս
Գրիգորի
Մագիստրոսի
որդոյ
Ապուղամրի
եւ
յառաջնորդութեանս
հաւր
Սիմէոնի
ես
Սարգիս
Ծմակին
աւագերէց
որդի
Գրիգոր
քահանայի
ետու
զիմ
գանձագին
հայրենիք
այգին
զՇնջանկի
զներքի
գեհն
իւր
ծաղկոցովն
իւր
չորեսին
ափներովն
ի
սուրբ
Մայրս
լուսոյ
եւ
սոքա
փոխարէնս
հատուցին
յամենայն
ամի
ութ
աւր
յանուն
իմ
պատարագլ
զՔրիստոս,
եւ
այլ
ետու
զՔարգզեմա
տներն
զի
ուր
ինձ
վախճան
լինի
գիշերապաշտաւն
եւ
մատաղ
առնեն.
կատարիչքն
եւ
հաստատուն
պահողքն
աւրհնիցն
ի
Քրիստոսէ
Աստուծոյ:
Միւնս
եւս
Ապուղամր
որդի
Մագիստրոսի
եւ
թոռն
Վահրամայ
իշխանի
`
յամս
1261
-
1262,
երկիցս
արձանագրէ,
գնեալ
՚ի
Տիգրանաց
զԿաղղուց
կէսն,
եւ
նուիրեալ
վանացն,
եւ
երկոքին
եւս
արձանքն
թերատ
են
մնացեալ
[7]:
Մի
՚ի
յետին
արձանագրողաց
եւ
գարեգոյն
երէց
որդի
Մանդիկ
երիցու,
յամի
1262,
որ
նուիրէ
վանացն
`
ուր
գերեզմանք
տոհմին
էին,
զՆորաղբոյրիկ
գիւղ
իւր
գանձագին,
եւ
գրեանս
ինչ.
ՉԺԱ.
ի
վերադիտողութեան
մայրաքաղաքիս
Անու
Տէր
Սարգսի
տեառն
տեղոյս
շնորհիւն
Աստուծոյ
ես
Գարեգոյն
երէց
որդի
Մանդիկ
իրիցու
եւ
ամուսին
իմ
Մարեամ
միաբանեցաք
ի
սուրբ
Աստուածածինս
եւ
ետու
զիմ
գանձագին
գեղն
զՆորաղբոյրիկ
իւր
ամենայն
անդաստանաւքն
որ
բնական
լեալ
է.
մի
տաւնական
մակաղաթ
մի
աւետարան
ոսկէտուփ
իմ
գանձով
գնած
վասն
յերկար
կենդանութեան
պատրոնաց
նմոց
եւ
յիշատակ
ծնողաց
Մանկանն
եւ
Թաճերոյն
Եւ
հայր
Աբրահամ
եւ
Յուսէփ
փակակալ
եւ
այլ
սուրբ
եղբայրքս
փոխարէն
հատուցին
ի
տաւնի
Քառասնիցն
զ
աւր
պատարագ
յամենայն
ամի
բ.
Գարեգոյնին
բ.
Մարեմա
ա.
Մանկանն
ա.
Թաճերուն.
արդ
էթէ
ոք
զմեր
պատարագն
խափանէ
կամ
զմեր
աւետարանն
կամ
զտաւնականն
ի
սուրբ
Աստուածածնէս
ի
մեր
գերեզմանէս
հանէ
յերից
սուրբ
ժողովոցն
նզովեալ
եղիցի
հոգով
եւ
մարմնով
եւ
որք
հաստատ
պահեն
աւրհնեալ
եղիցին
յԱստուծոյ.
ամէն:
ԶՍիմեւոն
գրիչ
յիշեցէք
աղաչեմ:
Առ
նովին
ժամանակաւ
Կոստեր
Ծմակեցի
ութ
հարիւր
արծաթոյ
վերստին
գնեալ
զՊիչարենց
Հիւրատունն
դարձուցանէ
՚ի
վանս
Բագնայրի,
բայց
թերակատար
մնայ
արձանագիրն.
որ
է
այս:
Կամաւն
Աստուծոյ
ես
Կոստերս
Ծմակեցի
ապաւինեցայ
ի
սուրբ
Աստուածածինս
զՀիւրատունն
որ
Պիչարենց
կոչի
որ
ծախել
էին
վանէցիքն
ես
դարձուցի
ի
վանքս
եւ
ետու
գին:
պ:
սպ:
հայրս
եւ
վարդապետքս
եւ
այլ
եղբարքս
փոխարէն
հատուցին
ինձ
ի
տարին.
Եբ.
ա
(
ւր
)…
մարդ
էթէ
ոք
զյիշատակս
…
Այլ
եւս
արձանագիրք
Բագնայրի
տեսցին
՚ի
ստորեւ
[8]:
Արտաքոյ
քայքայեալ
պարսպաց
վանացն,
այլ
մերձ
նմին
`
կան
երկու
եւս
մատրունք
հուպ
յիրար,
յորոց
մեծագոյնն
վեցանկիւն
կամ
վեցակամար
եւ
գմբեթաւոր,
եւ
՚ի
բարաւորի
դրանն
թուական
1223,
եւ
սկիզբն
արձանագրութեան
միայն.
այսպէս.
Ի
փառս
ամենասուրբ
Երրորդութեան
Հաւր
եւ
Որդոյ
եւ
Հոգոյն
սրբոյ,
թուա.
ՈՀԲ:
Ի
նախագրեալ
յիսնաթիւ
արձանագիրսդ
հազիւ
երեք
կամ
չորիք
վանահարք
յիշին
եւ
են
յամս:
1042
Ստեփանոս:
1209
-
1242
Սիմէոն,
որ
յաճախ
յիշի
յարձանս,
՚ի
սորա
ժամանակի
երեւին
եւ
Տէր
Քրիստափոր
եւ
Գամաղիէլ
վարդապետք
յիշեալք
յարձանսն.
1262
-
6
Աբրահամ,
առ
որով
եւ
Յովսէփ
փակակալ,
բազում
անգամ
յիշեալք:
Յառաջին
կէս
ԺԱ
դարու
փայլէր
իմաստութեամբ
՚ի
Բագնայր
`
Մխիթար
վարդապետ.
զոր
ընդ
այլ
գիտնական
եւ
հռչակաւոր
վարդապետս
`
Պետրոս
Գետադարձ
կաթողիկոս
ընդ
իւր
տարաւ
՚ի
Կոստանդնուպօլիս:
[1]
Այլազգիք
կողմանց
ասէին
՚ի
խոյակէ
միոյ
յաջակողմեան
սեանց
չորեցուն
`
՚ի
կիսոյ
ամսեան
օգոստոսի
ցաւուրս
15
կամ
20
թորել
կարմիր
կայլակաց
նման
արտասուաց,
այլ
յամաց
հետէ
դադարեալ
էին
(1845
-
1848).
եւ
բազում
անգամ
տեսանէին
բոց
հրոյ
առ
խարսխաւն,
վասն
որոյ
մերձեցուցանէին
անդ
զանասունս
արօտականս:
Եւ
որ
լուան
զայս
(
Կարապետ
վարդապետ
)
ասէ
աչօք
տեսեալ
եւ
շօշափեալ
զմածուցիկ
նիւթն
կարմիր
`
յամենայն
կողմանս
սեան,
եւ
համարի
նշխարաց
ինչ
թաքուցեալ
՚ի
վերին
կամ
՚ի
ներքին
կողմն
սեանն:
-
Հայաստան
Օրագիր,
թիւ
179:
-
Յիշին
եւ
այլ
ուրեք
՚ի
Հայս
նման
իմն
թորմունք
իւղայինք:
[2]
Զի
յայսմ
ամի
մեռեալ
է
Վասակ
հայրն
Սեդայ,
որ
յիշի
յարձանագրին
իբրեւ
վախճանեալ
ոչ
յառաջ
քան
զյոլով
ամս:
[3]
ՈՁԳ
Շնորիւն
Աստուծոյ
ես
Շարափշահ
որդի
Ապիրատին
ետու
ի
մեր
սեփական
եկեղեցիս
ի
սուրբ
ԱՍտուածածանիս:
Եգ:
ակն
ջաղաց
ի
Շիրակուանին
եւ
զԽաչին
մարգն
եւ
սպասաւորքս
Սիմեոնին
եւ
այլ
միաբանքս
փոխարէն
հատուցին
ինձ:
ԵժԵը:
աւր
ժամ:
Եժ,
աւր
ինձ:
Եգ:
Կութէլին:
Եբ:
Կիւրիկէի:
Եա:
Հասանա:
Եբ:
Աիխաթունին:
[4]
Ե
Թագուհի
զուգակից
Շարափշահին
ետու
խաչ
մեծածախ
եւ
աւետարան:
Սառըճփողոցին
կողպակի
վեր
ի
Շիրակուանին
զմարգն
որ
Ճլուտ
կոչի.
փոխարէն
հատուց
ինձ
Եզ
աւր
պատարագ
Եե
ինձ
Եա
աւրն
Մամուզին:
[5]
Ես
Թաիկ
Թագուհի
դուստր
Շարափշահի
ետու
երկու
կուղպակ
յիմ
կուղպականոյն
որ
ի
Նալպնդոցին.
եւ
Առաքել
եւ
Հայր
Սիմեոն
եւ
այլ
միաբանքս
փոխարէն
հատուցին
ինձ.
Եը
աւր
պատարագ.
կատարիչք
գրոյս
աւրհնեալ
եղիցին
յԱստուծոյ:
[6]
Շնորհիւն
Աստուծոյ
ես
Թաիկս
դուստր
Շարապշահին
ետու
զիմ
գանձագին
հայրէնիքն
զՆորսն
ի
մեր
ուխտս
ի
Բգնայրս
ի
սուրբ
Աստուածածնիս
U
եւ
հայր
Աբրահամ
եւ
այլ
միաբանեալ
սուրբ
եղբայրքս
փոխարէն
հատուցին
յամենայնի
ամի.
Եժ.
աւր
պատարագ.
Եը.
աւր
ինձ
առնեն
Թաիկանս
եւ
Եբ.
աւրն
Գրիգորու
U
Արդ
որք
կատարեն
եւ
հաստատ
պահեն
աւրհնեալ
եղիցին
յԱստուծոյ
հաստատ
է
ամենայն
ընդ
անդաստանաւքն
հողովն
եւ
ջրովն
մինչ
ի
գալուստ
Որդոյն
Աստուծոյ:
[7]
ՉԺ
Կամաւն
Աստուծոյ
ես
Ապուղամր
որդի
Մաքիստրոսի
որ
գնեցի
զկէս
Կաղղուցն
ի
Տիգրանանց
եւ
ետու
ի
սուրբ
Աստուածածնիս
ի
մեր
սուրբ
ուխտս
որ
զփոխարէնն
…
ՉԺԱ.
Կամաւն
Աստուծոյ
ես
Ապուղամր
որդի
Մաքիստրոսի
թոռն
Վարհամ
իշխանին
վասն
ի
Քրիստոս
յուսոյն
ետու
զիմ
գանձագին
հայերնիքն
զԿաղղուց
կէսն
իւր
հողովն
ու
ջրովն
ի
սուրբ
Աստուածամայրս
ի
մեր
սուրբ
ուխտս
որ
մաւտ
ի:
…
[8]
ՈԾ
ԵՍ
Մխիթար
որդի
Դըւալին
ետու
ի
սուրբ
ուխտս
ԲԱգնայր
զիմ
աշխատո
…
ի
սուրբ
Առաքելոց
զուկակին
եւ
այլ
եղբարքս
փոխարէն
հատուցին
ի
տարին
Եբ
աւր
պատարագ
ինձ
Մխիթարա
եւ
մին
աւր
ամուս
…
կատարիչք
գրոյս
աւրհնեսցին
յԱստուծոյ:
Ես
Խաչոտս
ծառայ
Քրիստոսի
ետու
ի
սուրբ
յԱստուածածինս
զիմ
զգանձագին
զտունն
մաւտ
ի
յԱպուղամրենց
սուրբ
Գրիգոր
եւ
սկի
արծաթի
եւ
սոքա
փոխարէն
հատուցին
ինձ
Եբ
աւր
պատարագ
ամենայն
ամի
անխափան
կատարիչք
գ
…
հոգեւոր
տեառն
Գրիգորի
եւ
յառաջնորդութեան
հաւր
Սիմէոնի
եւ
Պաւղոս
երէց
…
ծաղկոցն
որ
յԱշնակ
հնծանովն
գեղին
դեհն.
եւ
եղբարքս
ետուն
ի
տարին
Եժ
աւր
…
Եդ
իմ
հաւրն
Ղազարա
Եբ
ամուսնոյ
իմոյՏիրանցին.
կատարիչքն
…
…
ՈԾԵ
Կամաւ
բարերարին
Աստուծոյ
ես
Գիշուկս
որդի
Գրիգորո
միաբանեցա
սուրբ
ուխտիս
եւ
ընձաեցի:
Եբ
արտ
ի
սուրբ
Աստուածածնիս
եւ
սոքա
հայր
Սիմեւոն
վարդապետս
եւ
այլ
միաբանքս
փոխարէն
հատուցին
ինձ
ի
տարին
Եգ
աւր
պատարագ:
ԵԵա:
ինձ:
Եա:
իմ
ծնողացն:
Եա:
իմ
եղբարցն
որ
հաստատուն
պահեն
աւրհնին
յԱստուծոյ:
|
Եա:
|
արտ
ի
տափիս:
Եա:
|
ի
Մաննեխուտին:
Կամաւն
Աստուծոյ
ես
Սիմեոն
երեց
եւ
որդի
իմ
Թաթուլ
միաբանեցաք
Բագնայրի
սուրբ
Աստուածածնիս
եւ
տվաք
…
ՈԿ
Ի
յամս
աստուածապատիւ
տեառն
Սարգսի
որդոյ
Ապիրատին
եւ
ի
յառանորդութեան
…
(
կրով
ծեփեալ
)
ես
Արտաշիր
Աւշականոյ
ռայիս
ետու
զիմ
գանձագին
այգին
որ
Աշոտոնց
կոչի
ի
սուրբ
Աստուածածնիս
եւ
պարտին
սպասաւորք
սորա
ի
տարին
Եը
աւր
պատարագ:
Եգ:
Արտաշրին:
Եբ:
Աբասա:
Եբ:
Սսին:
Եա:
Գնտուտին:
Կամաւն
բարերարին
Աստուծոյ
ես
Վարդառոյծս
եւ
Աշակ
եւ
Քորէն
միաբանեցաք
ի
սուրբ
ուխտս
Բագնայրս
ի
ձեռն
հաւր
Սիմեւոնի
տվաք
զՎարենացնորքն
ի
սուրբ
Աստուածածնիս
եւ
խոստացան
սպասաւորք
սորա
ի
տարին.
ԵժԵբ
աւր
պատարագ.
Եդ
Վարդառոյծին.
Եդ:
Աշակա.
Եդ.
Խորէնա
որ
խաբանեն
մեր
մեղացս
պարտական
է
առաջի
Աստուծոյ:
Ես
Բախտիարեան
միաբանեցա
սուրբ
Աստուածածնիս
որ
կոչի
Տափկենց
եւ
սպասաւորքս
հատուցին
ինձ.
Եդ.
աւր
պատարագ
անխափն
…
Աստուածածնիս
գնեցի
զՇահկանն
զհողն
որ
յԱգրկին
եւ
ետու
ի
սուրբ
ուխտս
յիշատակ
հոգո
իմո
ի
յԱռիճք
զսեփական
այգին
որ
ի
բազում
ժամանակաց
աւտարացեալ
էր
վերստին
հանդերձ
միաբանաւքս
վերստին
ի
սուրբ
ուխտս:
Ես
Սարգիս
ետու
զիմ
այգին
որ
ի
Մարմետ
ի
վերայ
Երասխա
ի
սուրբ
ուխտս
յանուն
իմ
պատարագի
Քրիստոս:
Եգ:
աւր:
Ես
Սարկաւագս
ետու
զիմ
Ձիթահնաց
կէս
ակն
որ
ի
Կարուց
դրանն
յանուն
իմ
պատարագի
Քրիստոս:
Եգ:
աւր:
Ես
Գոհարիկս
ետու
զիմ
տներն
ի
սուրբ
Աստուածածինս
յանուն
իմ
պատարագի
ի
Քրիստոս:
Ես
Թորոսոնց
Մխիթար
ետու
զիմ
տունն
եւ
ետուն
ինձ.
Եբ.
աւր
պատարագ:
Ես
Յոհաննէս
Թադէոսի
որդիս
ետու
զիմ
ջաղացն
որ
ի
Գլիձորին
զձախն
աղացն.
հատուցին
ինձ
պատարագ:
Եե:
Ես
Յոհաննէս
որդի
Առաքելին
ետու
զիմ
կէս
ակն
ջաղացն
ի
Գլիձորին
որ
կոչի
Հատաւրհնիկ.
յանուն
իմ
պատարագի
Քրիստոս.
Եբ:
Ես
Առիւծս
ետու
զիմ
տուն
ի
սուրբ
ուխտս
որ
ընդդէմ
Քահանենց
եկեղեցոյն.
պատարագի
ինձ
Քրիստոս
աւր.
Եա:
Ես
Վարդաշահս
Աշնակեցի
ետու
զիմ
հայրենի
այգին
ի
սուրբ
ուխտս
հատուց
ինձ:
Եբ:
պատարագ:
Ես
Աւետիս
եւ
Հազարդեղս
տուաք
զՈւղտանատին
կէսն
ի
սուրբ
ուխտս.
առնեն
ժամ
ի
տարին:
Եբ:
աւր:
Եա:
Աւետիցն:
Եա:
Հազարդեղին.
այգին
ի
Թամիր:
Ես
Պետրոս
որդի
Պաւղոսոյ
ետու
զիմ
հայրենի
այգին
ի
յԱւշականն
մաւտ
ի
Վարդեանց
ի
սուրբ
Աստուածածինս
ի
յառաջնորդութեան
հայր
…
հատուցին
ի
տարին.
Եզ.
աւր
ապատարագ.
Եա.
ինձ:
Եա.
Ասուրաստանա:
Եա:
իմ
հաւրն:
Եա:
Հարկեւորին:
Եա:
Քոյրկանն:
Եա:
Յայսմկանն:
ՈԿԴ
Ի
յամս
աստուածապատիւ
հոգեւոր
Տեառն
Գրիգորոյ
որդոյ
Կոստանդնի
Հոռմեանց
գնեցի
…
ի
կէսն
ի
տէր
Գրիգորոյ
որդոյ
Ապուղամրի
եւ
ետու
ի
սուրբ
Աստւածածինս
եւ
սպասաւորք
սուրբ
ուխտիս
փոխարէն
ինձ
հատուցին
յամէն
ամի
Եխ.
աւր
պատարագ.
Եի.
ինձ
Յոհանիսի:
Եե:
Սիսվարդին.
Եբ.
Կոստանդի. .
(
Խո
)
ցադեղին.
Եբ.
Միխէլա.
Եգ.
Խաչերեսին
Եբ. .
Կատարին.
Եա.
Տալիթա
տիկնոջն
կրկնոյզատկին
ի
ժամն.
կատարիչք
գրոյս
աւրհնեսցին
յԱստուծոյ.
եւ
եթէ
ոք
զյիշատակս
մեր
խափանէ
կամ
յաւագաց
կամ
յառաջնորդաց
մարդն
այն
նզովի
յԱստուծոյ
եւ
ամենայն
սրբոց
եւ
մեր
մեղացս
պարտական
եղիցի
առաջի
Աստուծոյ:
ՈՁԲ.
Կամաւք
մարդասիրին
Աստուծոյ
ես
Վարհամ
որդի
Մխիթարա
թոռն
Աւէտեացն
Չէչկանց
եւ
զիւգակից
իմ
Փառանցանս
միաբանեցաք
սուրբ
Մաւր
լուսոյ.
ետու
զիմ
գանձագին
կուղպակն
ի
փողոցկտերն
որ
ի
Թորոսոնց
կուղպակին
վերա
է
եւ
զայն
տունն
որ
Սեւքթենց
հմնակից
է
եւ
ի
վերայն
կուղպակն
իմ.
Եւ
սոքա
հայր
Սիմէոն
եւ
միաբանքս
փոխարէնս
հատուցին
մեզ
յամենայն
ամի
տաւնել
ԵԵժԵբ
աւր
պատարագ
զութն
Վահրամա
երեք
Փառանցին
զմինն
Մամքանին.
արդ
եթէ
ոք
յառաջնորդաց
տեղոյս
զգրեալդ
խափանէ
կամ
ծախէ
մեր
մեղացն
պատասխան
տացեն
յատենին
Քրիստոսի:
ՈԾԶ.
Ողորմութեամբն
Աստուծոյ
ես
Աւագ
տիկին
դուստր
Գորգկանն
միաբանեցա
սուրբ
ուխտիս
եւ
զիմ
զհայրենի
կէս
ակն
ձիթահանքն
որ
ի
յիմ
ծնողացն
ի
պսակի
ներքեւ
ինձ
բաժինք
էր
հասել
ետու
ի
սուրբ
Աստուածածինս.
եւ
հայր
Սիմէոն
միաբանաւքս
փոխարէնս
հատուցին
մեզ
յամենայն
ամի
հինգ
աւր
պատարագ
զերեք
աւրն
Աւագ
տիկնա
եւ
զմինն
Գորգկանն
եւ
զմէկն
Թաճերոյն.
եթէ
ոք
զյիշատակս
մեր
խափանէ
մեր
մեղացն
համարս
տացեն
առաջի
Քրիստոսի:
Մանասէ
գրիչ:
Ես
Հասան
Կողբցի
որդի
Մխիթարա
ըռաիսին
թոռն
Համէլին
ապաւինեցայ
ի
սուրբ
Աստուածածինս
եւ
յայլ
սուրբքս
եւ
վասն
փրկութեան
հոգոց
մերոց
ետու
զմեր
գանձագին
հայրենիք
ակինն
(
Յօրինակին
`
սկինն
)
զկէս
դանկն
ի
սուրբ
յուխտս
(
թուի
աստանօր
պակասել
բանի
)
եւ
լերամբքն
եւ
սոքա
փոխարէնս
հատուցին
ի
տարին
տասն
պատարագ
զութ
աւրն
Համէլի
իմ
եղբաւրն
եւ
զերկուսն
Կատաին.
կատարիչք
գրիս
աւրհնին
յԱստուծոյ:
ՈՂԱ
Կամաւ
անեղին
Աստուծոյ
ես
Մանգտվասգ
(
Մանգտաւագ
)
որդի
Խամարտակլին
մշեցի
միայբանեցա
սուրբ
Աստուածածնիս
եւ
ետու
ընձայ
Եճ
դահեկան.
հայր
Սիմեւ
…
վարդապետքս
եւ
այլ
միյբանքս
փոխարէն
հատուցին
ինձ
ի
տարին
ի
տաւնի
սուրբ
Սարգսի:
Եբ
աւր
պատարագել
յանուն
իմ
զՔրիստոս:
Շնորհիւն
Քրիստոսի
ես
Սարգիս
որդի
Խաչոտին
միաբանեցա
սուրբ
ուխտիս
ետու
ձիթահնաց
աղցաւղի
քար
եւ
յամէն
ամի:
Եե:
լիտր
ձէթ.
իսկ
հայր
Աբրահամ
եւ
այլ
միաբանքս
փոխարէն
հատուցին
ինձ
ի
տարին:
Եբ:
աւր
պատարագ.
կատարիչքն
աւրհնեցին
եւ
որ
հակառակ
կան
…
Կամաւն
Աստուծոյ
ես
Խաչտուր
էտու
զՄուլուքին
հողն
որ
Թեղենեաց
այգոյն
ի
հետ
է
ի
Բգնայր
ի
սուրբ
Աստուածածինս
եւ
հայր
Աբրահամ
եւ
եղբարքս
փոխարէն
հատուցին:
Եբ:
աւր
ժամ:
Եա:
ինձ:
Եա:
Տիկնոջն.
որ
հաստատուն
պահեն
աւրհնին
յԱստուծոյ:
Չ
…
Ես
Շահեր
Կիրակոս
միաբանեցա
ի
Բգների
ետու
զիմ
գանձագին
հողերն
…
ափնակից
ներքի
դեհն
…
