Պատմութիւն Հայոց

Յաղագս մեծամեծ նշանացն եւ սքանչելեացն, որ երեւեցեւ յԱստուծոյ ի Մամբրէ յետ գնալոյն Եպիփանու:

Ապա իբրեւ գնայր սուրբն Եպիփան ի գաւառէն Ծոփաց յիւրմէ միանձնանոցէն` որ անուանեալ կոչի Մամբրէ, եթող անդ բազում եղբարս միաբանս միահաւանս հաւատացեալս կրօնաւորս քրիստոնէիցն, լեառնականս ճգնաւորս միանձունս. եւ ի վերայ նոցա երէց մի գլխաւոր: Բայց էին ի նոցանէ ոմանք, որ բնաւ ամենաեւին այլ ինչ կերակուր չէր ճաշակեալ նոցա ի մանկութենէ իւրեանց, բայց լոկ բանջար եւ ջուր. եւ զհամ գինւոյ գիտէին ոչ զիարդ լինի:

Եւ էր անդ եղբայր մի խստակրօն, որ մթին վարս վարէր. եւ ոչ ճաշակէր ամենեւին ի բաժակէն կենարար փրկութեանն յուսոյն յարութեանն, այս ինքն յարենէն տեառն մերոյ Յիսուս Քրիստոսի: Զի ոչ կարէր հաւատալ` թէ ճշմարտիւ արիւն իցէ Որդւոյն Աստուծոյ, յորժամ ելանիցէ ի սեղանն Աստուծոյ. այլ նմա գինի լոկ թուէր թէ իցէ, վասն այսորիկ վիճէր հանապազ ընդ բազումս: Իսկ եղեւ օր մի յաւուրց, իբրեւ կատարէին անդ զխորհուրդս գոհութեան պատարագին ի վկայանոցի անդ յայնմիկ` զոր էր շինեալ սրբոյն Եպիփանու, յորժամ հանին զհացն սրբութեան եւ զգինին` արիւնանալ պատարագին ի վերայ սեղանոյն, եւ կայր եղբայրն, անհաւատ ի վկայանոցին: Եւ էրէցն ելեալ կայր ի վերայ առաջի սրբոյ սեղանոյն. յորժամ յառաջ քան զմատուցանել զպատարագն համբառնայր զձեռս էրէցն ի վերայ սեղանոյն, եւ ասէր.

Տէր Աստուած զօրութեանց, որ արարեր զամենայն յոչընչէ, եւ ստեղծեր զմարդ ի հողոյ կենդանի եւ անապականացու, եւ անցին զքոյով պատուիրանօքդ, ի անկան եւ մահ` իւրեանց պատուիրանազանցութեամբն: Եւ արդար դատաստանօք քովք մերժեցեր զնոսա ի դրախտէն փափկութեան յայս աշխարհ` ուստի ստեղծեր, եւ գրաւեցան լինել ընդ մահապարտութեամբ. սակայն ոչ թողեր ի ձեռանէ, բարերարդ Աստուած, այլ տեսչութեամբ եւ շնորհօք միածնիդ քո վերստին ծննդեամբ նորոգեցեր զստեղծուածս քո, եւ բազում կերպարանօք այցելու եղեր արարածոց քոց: Առաքեցեր զմարգարէս, արարեր զօրութիւնս ազգի ազգի նշանս ի ձեռն սրբոց քոց` որք յազգս ազգս իւրեանց հաճոյ եղեն առաջի քո. ետուր զօրէնս յօգնականութիւն, առաքեցեր հրեշտակս վերակացուս: Իսկ իբրեւ եկն կատարած ժամանակաց, խօսեցար ընդ մեզ միածին Որդւովդ քո` որով զաշխարհս արարել, որ է պատկեր փառաց քոց եւ կերպարանք էութեան քո, եւ կրէ զամենայն բանիւ զօրութեամբ. որ ոչ ինչ յափշտակեաց զէական Հօրն զբնութեանն հաւասար պատիւ անձինն, այլ Աստուածն յաւիտենական ի յերկրի երեւեցաւ, ընդ մարդկան շրջեցաւ, ի սրբոյ կուսէն մարմնացաւ, զկերպարանս ծառայի էառ, եւ եղեւ ի նմանութիւն տկարութեանս մերոյ, զի արասցէ զմեզ նմանակիցս փառաց իւրոց: Զի յամենայն գայթակղութեանց եւ յամենայն մոլորութենէ փրկեցեր զմեզ. եւ բարձեր յամենայն երկրէ զանյուսութիւն թերահաւատութեան, եւ ետուր զյուսոյ զհաւատս յարութեան ամենայն քոց արարածոց, որոց եւ զնմանութիւն պատկերի կերպարանաց քոց շնորհեցեր: Եւ հաւատովքն, զոր ետուր զօրանալ ի մարդիկ, զամենեսեան առ հասարակ միանգամայն կեցուցեր շնորհելով. զի ոչ եթէ վասն արդարութեանց ինչ մերոց, զի ոչ ինչ արարաք զբարիս ի վերայ երկրի, այլ վասն ողորմութեան եւ գթութեան քո` զոր սփռեցեր ի մեզ` համարձակիմք խնդրել ի սրտագէտէդ, որ քննես զսիրտս եւ զերիկամունս որդոց մարդկան: Դու, տէր, սրտագէտ յամենայնի, դու գիտես զճշմարտութեան զվաստակոց զառնս զայսորիկ, զի խստամբերութեամբ վարի ի վարս վաստակոց իւրոց, եւ չիք հաւատք ի սմա. արդ յաւել ի սա հաւատս քան զհատ մանանխոյ, զի մի' կորիցէ անձն սորա: Հովիւ քաջ, որ ելերդ ի խնդիր ոչխարին կորուսելոյ, եւ եդիր զանձն քո ի վերայ խաշանց քոց, արդ եւ զսա փրկեա ի թերահաւատութենէս` յոր ըմբռնեալս է, զի մի' յափշտակեսցէ թշնամին զանձն սորա, եւ քո ստեղծուածս եւ նմանութիւն կերպարանացս յապականութիւն յաւիտենական կորստեան մատնեսցի:

Եւ զայս աղօթս մատուցանէր էրէցն յառաջ քան զմատուցանելն պատարագին, եւ յետ այսորիկ մատոյց կատարեաց զպատարագամատոյցն զամենայն: Իբրեւ ասաց` Հայր մեր որ յերկինս, եդ ծունր եւ կայր յաղօթս յերկար: Եւ մինչ դեռ եդեալ էր նորա ծունր եւ կայր յաղօթս, եւ կայր եղբայրն թերահաւատ ի յոտն, ի խոնարհ ի բեմէն նայէր ի սեղանն, սկսաւ տեսանել մեծամեծ սքանչելիս աչօք բացօք իւրովք: Քանզի տեսանէր զՔրիստոս, զի իջեալ կայր ի վերայ սեղանոյն. եւ բացեալ էր իւր զվէրսն ի կողմանէ, զոր ի կողսն գեղարդեամբն խոցեցին. եւ ի վիրէ կողիցն արիւնն ցնցղկացեալ հոսէր ի բաժակ անդր պատարագին, որ եդեալ էր ի վերայ սեղանոյն: Իսկ իբրեւ ետես զայս եղբայրն թերահաւատ կրօնաւորն, զարհուրեալ դողացեալ խռովեալ տագնապեալ յերկիր կործանեալ կայր, ի բերանս հարեալ, պարտեալ թալացեալ ոգին սպառեալ յինքենէ:

Ապա երէցն յարուցեալ կատարեաց զգործ սրբութեան պատարագին. իջուցեալ զսրբութիւն օրինացն ի բեմբէն, ետես զեղբայրն, զի յերկիր կործանեալ թալացեալ կայր: Իբր ետ ում տալ էր զօրէնսն, եւ եհան զմնացորդսն ի սեղանն, ապա ինքն մատուցեալ բուռն հարկանէր զեղբօրէն. եւ տեսանէր, զի նա թալացեալ պակուցեալ կայր ի գետնին: Ապա ջուր արկանէր ընդ բերանաւն. իսկ նա ուրեմն եբեր զոգի. եւ զգաստացեալ, մատեաւ եկաց պատմեաց զմեծամեծ սքանչելիսն` զոր ինչ ետեսն: Ապա կամեցաւ տալ նմա երէցն ի սրբութենէն անտի օրինացն. իսկ եղբայրն չհաւանեալ չառնոյր յանձն, վասն զի անարժան համարէր զանձն իւր: Այլ հոր հատեալ անձինն, ի ներքս իջեալ, զեւթն ամ ապաշխարեալ զթերահաւատութիւն մեղաց իւրոց, եւ յետ եւթն ամին ապա զանձն արժանի ապաշխարութեան համարէր, ելանել առնուլ ընդ օրէնսն հաւասարել: Սակայն ի նոյն հոր իջուցեալ զանձն իւր զամենայն աւուրս կենաց իւրոց, մինչեւ ի նմին հոր վաղճանեցաւ եղբայրն: Ապա եւ նոյն երէցն հանգեաւ, եւ ի միասին երկոքին եղան ի ներքս ի վկայանոցին, ուր սքանչելիք երեւեցան յեղբայրանոցին Եպիփանու: