Դատաստանագիրք Աստրախանի Հայոց

ԳԼՈՒԽ ՏԱՍՆՈՒԹՆԵՐՈՐԴ
ՎԱՍՆ ԲԱԺԱՆՄԱՆ ՈՐԴՒՈՅԻ ՀՕՐԷ 

1. Բաժանումն որդւոյ ի հօրէ լինի կրկին կերպիւ, նախ` յորժամ հայր ո ք ի կենդանութեան իւրում բաժանէ յինքենէ զորդին բարեյօժար կամօք իւրօք` տալով նմա զմասն ինչ ի յընչից իւրոց: Երկրորդ` յորժամ մեռանի հայրն` բաժանի որդին ի հնազանդութենէ հօրն: Արդ այժմս ասելի է վասն առաջին կերպի բաժանման եւ պարագայից նորին.

2. Յորժամ կամի հայր բաժանել զորդի իւր յինքենէ` պարտ է առնել զբաժանումն այն գրով, եւ նոյն բաժանագիրն պարտ է յայտնել դատաւորաց եւ կարգաւորութեամբ դատաստանի հաստատել զբաժանումն, իսկ ընդդէմ այսմ գրեցելոյս բաժանումն է անհաստատ:

3. Եթէ ի տեղւոջ ուրեք ոչ լինիցի զդատաստանարան, հայրն ի բաժանել զորդի իւր հարկաւորի հաստատել զբաժանագիրն վկայութեամբ հինգ արանց այնպիսեաց, որք չիցեն արգելեալք ի յօրինաց զվկայութիւն նոցին, եւ այնպիսի բաժանագիրն ամրացուցեալ հինգ արանց վկայութեամբ եղիցի հաստատուն` վասն ոչ լինելոյն ի տեղւոջն դատաստանարան:

4. Եթէ հայր ոք մոռանալով զաստուածային եւ քաղաքական օրէնս յանդգնեսցի վաճառել զորդի իւր, այնպիսի վաճառեալ որդին այնուհետեւ ազատեցաւ ի որդիական հնազանդութենէ առ որդիավաճառ հայրն այն ի յամենայն պատահմունս:

5. Դուստր ումեք յորժամ ամուսնանայ` բաժանի ի հօրէ իւրմէ, եւ այնուհետեւ ոչ լինի ենթ իշխանութեան հօր իւրոյ, այլ է` ընդ իշխանութեամբ առն իւրոյ: Սակայն ի մեռանիլ առն լինի յայնժամ ի ներքոյ իշխանութեան հօր իւրոյ:

6. Եթէ հայր բաժանեաց զորդի իւր յինքենէ եւ յետոյ յայտնեցաւ մեղանչողութիւն ի որդոյն ի չորեքտասան մեղացն, որք գրեցեալք են ի ութն գլուխ կտակագրի եւ ժառանգութեան ի համար վաթսունիններորդ, որոյ սակս եւ զրկի որդին ի ժառանգութենէ հօրն, -այնպիսի մեղանչական որդին կարէ հայրն քարշել կրկին ի ներքոյ հնազանդութեան իւրոյ` առանց ամենայն պատճառաց:

7. Որդի բաժանեցեալ ի հօրէ ստանալ զայսոսիկք. ա) լինի անձնիշխան. բ) կարէ առնել համարձակ առեւտուր. գ) դնել առ ումեք գրեւական. դ) լինիլ վասն ումեք երաշխաւոր. ե) գրել զկտակագիր. զ) աշխատանք իւր տիրել եւ վայելել: Յայսցանէ եւ ոչ մինն ունի անբաժան որդին:

8. Որդի բաժանեցեալ ի հօրէ հարկաւորի միշտ պատուել եւ յարգել զծնօղս իւր, օգնել նոցա, դարմանել զնոսա եւ ի յամենայն պատահմունս լինիլ օժանդակ ծնողացն` որպէս եւ աստուածային հրաման է: Իսկ եթէ ոք անհնազանդ երեւեսցի աստուածային օրինաց` առնելով ընդդէմ այսմ գրեցելոյս, պարտաւորին դատաւորք վրէժխնդիր լինիլ եւ սաստել այնպիսի որդոյն. եւ եթէ ոչ լսիցէ` պատժել եւ ի բանտի արգելել, զի հատուսցէ ծնողացն պարտականութիւն իւր: Եւ եթէ առաւել եւս համառիցէ եւ ընդդիմասցի հրամանաց դատաւորաց` հարկաւորին դատաւորք բռնութեամբ առնուլ որդոցն եւ տալ ծնողացն: