Դատաստանագիրք Աստրախանի Հայոց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

ԳԼՈՒԽ ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ
ՎԱՍՆ ԿԱՐԳԵԼՈՅ ԶՓՈԽԱՆՈՐԴ

 

1. Փոխանորդ անուանի այն, որ կարգեցեալ լինի ի դատախազէն կամ ի պատասխանօղէն, զի փոխանակ ինքեան խօսեսցի ի դատաստանի եւ խնդրիցէ զիրաւունս ի դատաւորաց:

2. Կարելի է ոք հաստատել զփոխանորդ վասն ինքեան` եթէ ոչ կամիցի ինքն գալ ի դատաստան կամ հիւանդ դիցէ կամ այլ իմն հարկաւորութիւն ինչ ունիցի, եւ առ ի հաստատութիւն փոխանորդութեան նորին պարտի գրով յայտնել ի դատաստանի, թէ կարգեաց այս անուն ոմն յինքեան փոխանորդ եւ զո'ր ինչ խօսեսցէ եւ գրեսցէ նա յինքեան` ընդունելի է վասն որո'յ աղագաւ, որո'յ կարգէ զնա լինիլ փոխանորդ ինքեան:

3. Ըստ օրինաց ոչ կարեն լինիլ փոխանորդք. ա) հրապարակաւ պատժեցեալքն. բ) հռչակաւոր ստասացքն. գ) ծառայք. դ) որ ոչ իցէ հասեալ զքսանհինգերորդ ամ հասակին իւրոյ. ե) ոչ գիտցօղքն զուսումն ընթերցողութեան եւ զգիր գրելոյ:

4. Փոխանորդն կարէ մտանել ի դատաստան վասն որոյ եւ ընկալեալ է զփոխանորդութիւն. սակայն յորժամ պատահեսցի տալ երդումն կամ ըստ օրինաց հարկանել` ո'չ է կարելի փոխանորդին հարկանել կամ տալ երդումն, այլ այնպիսի պատահմունս պարտ է ոք անձամբ անձին մտանել ի դատաստան եւ ո'չ փոխանորդիւ:

5. Փոխանորդն յորժամ մտեալ իցէ վասն ումեք ըստ ոսոխի նորին ի դատաստան` մինչեւ ի աւարտումն բանին ոչ կարէ հրաժարիլ ի փոխանորդութենէ. միայն եթէ հիւանդանայցէ կամ ի մեղս քրէականս անկանիցի եւ կամ առաքեսցի ի դատաւորաց այլ ուրեք, այսպիսի պատահմանն կարէ հրաժարիլ:

6. Ամենայն ժամ կարգօղն փոխանորդին վասն օրինաւոր պատճառաց կարէ փոխել զփոխանորդն եւ ի տեղի նորին կացուցանել զայլ ոք, բայց առանց օրինաւոր պատճառաց ոչ կարէ առնել փոխարկումն. սակայն որ լինի երկրորդում նուագի փոխանորդ` աւարտեսցէ միայն զմնացեալ բանսն, եւ ո'չ առաջնոյ փոխանորդին արարեալսն կարէ երկրորդ փոխանորդն վերահասու լինիլ:

7. Եթէ փոխանորդն ուսուսցէ ումեք խօսիլ այս ինչ, ի յոր ինքն իբր յաղթեալ ի նմանէ խոստովանեսցի, դատաւորքն արարեալ վճիռն պարտաւորեսցեն զկողմն փոխանորդին. ըստ վճռոյ դատաւորաց հարկաւորի լրացուցանել կարգօղն փոխանորդին. եւ յորժամ յայտնեսցի նենգութիւն եւ անհաւատարմութիւն փոխանորդին, խնդրիցէ ի վերայ փոխանորդին կարգօղն զնա վասն ինքեան փոխանորդութեան, եւ դատաւորք վերահասու եղեալ յորժամ քննեալ ստուգեսցի անհաւատարմութիւն եւ նենգութիւն փոխանորդին` պատժեսցեն զնա հրապարակաւ, եւ որոյ վնասեացն` հատուսցէ լիովին զվնասն նորա:

8. Եթէ ոք վասն հիւանդութեան կամ վասն որո'յ եւ իցէ պատճառաց կարգեսցէ զոմն փոխանորդ վասն ինքեան ի դատաստանարանի, յետ այնորիկ կամիցի ինքն խօսիլ` կարէ արտաքսել զփոխանորդն առանց պատճառաց եւ ինքն գնալ ի դատաստանարան եւ խօսել վասն ինքեան սակս մնացեալ իրացն:

9. Եթէ փոխանորդ ոմն յանձն առնու զփոխանորդութիւն ումեք` մինչեւ ի աւարտումն բանին ոչ կարէ սակս այլոյ ումեք եւս յանձն առնուլ զփոխանորդութիւն, այլ պարտ է, զի նախ` յանձնառեալն եզրակացուսցէ, ապա վասն այլոց լիցի փոխանորդ: