Բ
Ի
նմին
ժամանակի,
ասէ,
բարձրացաւ
Տէր
մեր
ի
վերայ
խաչին.
արեգակն
խաւարեցաւ,
վարագոյր
տաճարին
ցելաւ
մինչեւ
ի
վայր,
երկիր
շարժեցաւ,
վէմք
պատառեցան,
գերեզմանք
բացան
եւ
բազումք
ի
մեռելոց
յարեան,
եւ
յետ
յարութեանն
Տեառն
մտին
ի
քաղաքն
սուրբ
եւ
երեւեցան
բազմաց։
2
Եւ
ընդէ՞ր
արդեաւք
թագեաւ
արեգակն
եւ
կորեաւ
լոյս
գեղեցիկ
տունջեանն,
եւ
թանձրացեալ
տարրացաւ
խաւարն
ի
վերայ
երկրի։
3
Յայտնի
է,
եւ
կարեմք
ոչ
թագուցանել
զճշմարտութիւնն.
քանզի
զհանդերձսն
զերծին
առին
յիւրեանս,
եւ
զնա
մերկ
պրկեալ
բեւեռեցին
ի
փայտին,
ոչ
կարացին
վերին
գունդքն
հայել
ի
մերկութիւն
Տեառն
երկնի
եւ
երկրի։
4
Սերովբէք
որ
յառաջ
քան
զխաչելութիւնն
շուրջ
կային
զաստուածութեամբն
նորա,
չկարացեալ
հայել
յահագին
փառս
նորա,
այլ
երկուք
թեւովք
ծածկէին
զերեսս
իւրեանց,
եւ
երկուք
թեւաւքն
ծածկէին
զոտս
իւրեանց,
եւ
երկուք
թեւաւքն
համբարձեալք
եւ
վերաբերեալք
կախէին
զանպարտելի
զաւրութենէ
նորա,
եւ
հրեղէն
բերանովք
զանհատ
սուրբ
սուրբ
սուրբն
ասելով`
անյագ
ձայնիւքն
զարարչական
զաւրութիւնն
փառաւորէին։
5
Սոյնպէս
հրեշտակք
եւ
հրեշտակապետք
եւ
ամենայն
դասք
զուարթնոցն
կան
յահի
եւ
ի
դողման.
ոչ
կարէին
հայել
եւ
տեսանել
զինքնագոյ
բնութիւնն,
տեղի
տուեալ
խորշին
եւ
թագչին
յանմատոյց
ճառագայթիցն
յինքնածագ
բնական
լուսոյն.
ոչ
միայն
պատուելով
զարարչական
զաւրութիւնն,
այլ
եւ
գիտելով
զիւրեանց
նեղութիւնն
ոչ
ժպրհին
հայել
յանդգնաբար
եւ
մերձենալ
եւ
մաւտել,
զի
մի՛
ապականեալ
ծախիցին
յանմատոյց
զաւրութենէն։
6
Եւ
այս
է
խնայութիւն
արարչին
ամենեցուն,
պահել
զարարածս
անվնաս
յիւրաքանչիւր
բնութեանն,
եւ
առաւել
ի
ժամուն
յայնմիկ`
յորում
ահագին
մահ
որդւոյն
Աստուծոյ
երեւէր
վերնոց
եւ
ներքնոց,
տարերքս
սպասաւոր
լինէին
ի
պատիւ
խաչելոյն
եւ
ի
ծածկոյթ
զուարթնոց,
որոց
ոչ
էին
կամք
հայել
եւ
տեսանել
զանարգութիւն
մահուն
նորա։
7
Միանգամայն
եւ
յամաւթ
առնելով
զանհանճար
ժողովուրդն`
որ
առանց
ամաւթոյ
պատկառանաց
հայէին
ի
մերկութիւն
որդւոյն
Աստուծոյ,
մածեաւ
թանձրացաւ
խաւարն
ի
վերայ
լրբենի
դիմաց
նոցա,
զի
չէին
արժանի
հայել
եւ
տեսանել
զկեանս
իւրեանց
ի
վերայ
խաչին։
8
Արդ
զայս
աւրինակ
յառաջագոյն
տեսեալ
Մովսէս
հոգւովն
Աստուծոյ`
կանգնեաց
յանապատի
անդ
ատեան
դատաստանի.
քանզի
ի
վերայ
փրկական
բարեգործութեանց
Աստուծոյ
առ
ժողովուրդն`
գտան
նոքա
ոչ
գոհացողք,
այլ
հայհոյողք
եւ
տրտնջողք
ի
Մովսէս
եւ
յԱստուած։
9
Բարկացուցին
եւ
դառնացուցին
զսուրբ
հոգին
Աստուծոյ,
եւ
առաքեաց
ի
վերայ
նոցա
Աստուած
աւձս
մահաբերս.
առանց
խնայելոյ
հարկանէին
եւ
սպանանէին
ի
ժողովրդենէն
զբազումս։
10
Իսկ
Աստուծոյ
ըստ
իւրում
բարերարութեանն
յիշեցեալ
զուխտն
որ
էր
ընդ
սիրելիս
իւր,
գթացեալ
ողորմի
հարելոցն
եւ
մաղկատելոցն
յաւձից
սատակմանէ։
11
Հրամայէ
Մովսէսի
առնել
աւձ
նիւթական,
եւ
բարձրացուցանել
ի
մէջ
ժողովրդեանն.
զի
որ
կարասցէ
հայել
եւ
տեսանել
զաւձն
Մովսէսի,
ապրել
կարասցէ
ի
դառն
թիւնից
սպանող
աւձիցն։
12
Եւ
այս
է
յոյժ
սքանչելի
եւ
իմացական
տեսութիւնք.
աւձ
հրամայէ
առնել
Մովսէսի,
եւ
զնիւթոյն
անուն
ի
մէջ
ոչ
բերէ.
եւ
ոչ
մի
ինչ`
որ
անկանի
ընդ
կռանաւ
ճարտարաց,
եւ
ոչ
յայլոց
ձեռակերտիկ
արուեստից`
որ
կազմի
առանց
հրոյ
փորձութեան.
այլ
միայն
հրաման
տուեալ,
Արա
քեզ,
ասէ,
դու
աւձ.
քեզ
քեզէն
արա,
ասէ։
13
Եւ
յայս
հայեցեալ
Մովսէսի
յոյժ
իմաստնանայ.
տեսանէ
զծածկութիւն
իրացն
հանդերձելոց,
առնէ
աւձ
պղնձի։
14
Որպէս
ինձ
երեւի
փոքր
ի
շատէ,
ընդ
աղաւտ
յայտնութիւն
իմաստութեանն
զանպարտելի
զշնորհսն
Աստուծոյ
պղնձոյ
նմանեցոյց
Մովսէս,
զի
անվնաս
պահեսցին
այնոքիկ`
որոց
ստացեալ
իցէ
հաւատովքն
ճշմարտութեան
զնա։
15
Բայց
զձեւ
պղնձի
աւձին
ոչ
յայլ
աւրինակ
բաղկացոյց,
այլ
ի
թիւնաւորացն
եւ
ի
սպանողացն։
16
Արդ
տես
զընտրութիւն
որոշմանն.
հարկանէին
ամենեքեան,
մեռանէին
ոչ
ամենեքեան.
իբրու
յայտ
է
ընտրութիւնք
դատաստանին։
17
Եւ
քանզի
յորկորստութենէ
մտին
մեղք
յաշխարհ
միջնորդաւ
առաջին
աւձին,
նոյն
ցանկութիւն
կերակրոց
շարժէր
զմարմինս
անյագ
ժողովրդեանն,
յորմէ
եւ
գտաւ
իսկ
տրտունջ
հայհոյութեան
ի
բերանս
նոցա.
հարկանէին
եւ
խածանէին
յաւձիցն`
որ
մահս
ի
վերայ
հասուցանէր։
18
Քանզի
ոչ
ինչ
այլ
գոյ
նման
ցանկութեան,
որպէս
զաւձի
բնութիւն
խորագէտ
եւ
նենգաւոր.
սողի
եւ
սպրդէ
մտանել
ընդ
նեղ
եւ
ընդ
նուրբ
փապարս,
մտանէ
եւ
ցուցանէ
զգործ
դառնութեան
մահուն.
որպէս
իգական
ցանկութիւն
հեղու
եւ
տապալի
ի
տենչանս
կերակրոց,
շարժի
եւ
շռայլի
յարբեցութիւն
անյագութեան.
ուստի
բազմագլուխ
գազան
ցանկութիւնն
զաւրանայ
ի
վերայ
զգայութեանցն
մարդոյն
եւ
անյագ
վարէ
յիրս
աղտեղիս։
19
Դարձեալ
եւ
ձեւ
սողնոյս
այսորիկ
շարժման
ճշմարտապէս
ցուցանէ
զշարժումնս
մերոյ
բնութեանս ,
որպէս
եւ
ուսաք
իսկ
ի
բնական
արանց`
որ
անստութեամբ
տան
հաւանութիւն
իմաստնասէր
մարդոց։
20
Հինգ
պատ
առնու
աւձ
ի
սողել
իւրում.
իսկ
առաջոյքն
եւ
զկնիքն
լնուն
զեաւթներորդ
թիւն.
եւ
բերէ
զնմանութիւն
զմերոյ
զգայութեանցս,
երկուք
աչաւք
եւ
զուգիւք
ականջաւք,
ճաշակաւորութիւն,
խոհականութիւն
եւ
ներքին
համք
որովայնին`
որ
շարժէ
զամենայն
մարդ
ի
մարմնական
ցանկութիւնսն։
21
Արդ
այս
է
տեղալ
աւձիցն
ի
ցանկացող
ժողովուրդն`
որ
ամենայն
մասամբքն
զգայութեանցն
յեղեալք
էին
ի
ցանկութիւն,
եւ
գործով
զկամս
աղտեղութեանն
կատարէին։
22
Իսկ
ընդ
հարկանել
աւձիցն`
եւ
մահու
վախճանէին.
եւ
որ
կոխեալն
միայն
լինէր
ի
շարժմանց
ցանկութեանցն,
զխածանելն
խածան
ի
թիւնաբեր
աւձիցն,
այլ
ընդ
մահուամբ
ոչ
արկանէր։
23
Կարէք
հայել
եւ
տեսանել
զաւձն
Մովսէսի ,
վասն
զի
աւձ
էր
որ
սպանանէր,
եւ
որ
սպանանէրն`
նոյն
եւ
մաղկատէր.
եւ
ի
ձեռն
միւս
աւձին
տեսլեան`
մաղկատեալքն
ընդունէին
զառողջութիւն.
եւ
պատեցան
զբարձրացեալ
աւձիւն
մաղկատեալքն
եւ
մաղկատիչքն.
եւ
նա
միջնորդեցաւ
եւ
եկաց
դատաւոր
երկոցունց
կողմանցն,
եւ
շնորհեաց
ոմանց
զառողջութիւն
կենաց
եւ
ոմանց
զընդդէմսն։
24
Մեծ
էր
եւ
աւձն
պղնձի`
որ
կազմեցաւ
ի
ձեռաց
իմաստնոյն
Մովսէսի.
այլ
մեծութիւն
զաւրութեանն
նորա
զնմանութիւն
բերէր
զբարձրացեալ
խաչին`
որ
կանգնեցաւ
ի
Գողգոթա,
զոր
Տէրն
ինքնին
յառաջագոյն
աւրինադրեաց
ասելով.
Որպէս
բարձրացոյց,
ասէ,
Մովսէս
զաւձն
յանապատին,
սոյնպէս
պարտ
է
բարձրանալ
որդւոյ
մարդոյ
ի
մէջ
երկոցունց
կողմանց,
ոմանց
յանդարձ
մոլորութիւն,
եւ
այլոց
ի
ճանապարհ
ճշմարտութեան։
25
Արդ
խաւարեցաւ
արեգակնն
ի
վերայ
մոլորելոցն,
զի
չէին
արժանի
տեսանել
զարեգակնն
արդարութեան`
որ
բժշկէր
զհարուածս
աներեւոյթ
առաջին
աւձին։
26
Եւ
որպէս
յանապատին`
այնոքիկ
որ
յոգիսն
հարեալ
լինէին
՛ի
ցանկական
աւձէն,
մարմնովքն
կատարէր
զգործս
ապականութեան,
ոչ
կարէին
տեսանել
զաւձն
Մովսէսի,
քանզի
չէին
արժանի
շնորհատուր
թողութեանն,
վասն
այսորիկ
մահուամբք
անկեալ
տապաստ
յանապատին
դնէին.
իսկ
ուր
դուզնաքեայքն
խտտղմամբքն
ցանկութեամբքն
ախտացեալք
էին`
ի
դիւրագոյն
գային
ի
բժշկութիւն,
սոյնպէս
եւ
աստ
ի
գագաթն
տեղւոջս
պատեցան
զխաչիւն
Տեառն
Յիսուսի
անաւրէնք
եւ
աւրինաւորք,
անարժանք
եւ
արժանաւորք։
27
Որ
հնութեան
կուրութեամբք
հարեալ
էին,
ոչ
կարացին
տեսանել
զմահն
ի
կեանս
դարձեալ,
եւ
զմոլորութիւնն
ի
ճշմարտութիւն
շրջեալ,
զանէծսն
յաւրհնութիւն
փոխանակեալ,
յառժամայն
նեղութիւնս
հայեցան,
եւ
ի
հանդերձեալ
հանգստենէն
վրիպեցին։
28
Իսկ
նա
ըստ
իւրում
մարդասիրութեանն
շնորհեաց
զառողջութիւն
բժշկութեան
երկոցունց
կողմանց`
որք
խածեալք
եւ
խոցոտեալք
էին
ի
թիւնից
հին
վիշապին,
եւ
շնորհեալ
զառողջութիւն
ի
ձեռն
հաւատոցն
ական`
որք
կարեն
հայել
եւ
տեսանել
զորդին
մարդոյ
ի
վերայ
խաչին,
որ
ընկալաւ
չարչարանս
յիւր
մարմինն.
եւ
զնոյն
իմանայցեն
որդի
Աստուծոյ,
արարիչ
երեւելեաց
եւ
աներեւութից։
29
Քանզի
ոչ
եթէ
իբրեւ
զՄովսէսի
աւձն
պղնձի
է`
որ
կախեցաւ
զփայտէ
յանապատին,
որ
առ
ոմանս
զաւրանայր
յառողջութիւն,
եւ
առ
ոմանս
տկարանայր
յանդարձութիւն
մահու։
30
Քանզի
նմանութիւն
ասաց
Տէրն
մեր,
եւ
ոչ
զորպիսութիւնն
նմանութեան,
որ
ոչ
բերէր
զիսկութիւն
ճշմարտութեանն։
31
Զի
եթէ
բերէր,
զի՞նչ
եւս
պիտոյ
էր
երկրորդին
գալ
մտանել
ի
նորա
տեղին,
զոր
եւ
մեծս
Առաքեալ
թարգմանէ
մեզ
զզաւրութիւն
խաչեցելոյն.
Այն
որ
ոչ
գիտէր,
ասէ,
զմեղս
`
վասն
մեր
մեղք
եղեւ,
զի
մեք
լիցուք
նովաւ
արդարութիւն
Աստուծոյ
եւ
մեղքն
աւձիւն
մտին
յաշխարհ։
32
Արդ
ձեւացուցեալ
զինքն
Տէրն
աւձին
տեսակաւ
`
տպաւորեալ
կերպարանեցաւ
յեաւթն
թուական
զգայութիւնս
եւ
յանհատ
բարժանելի
խոհականութիւնն.
եւ
եղեն
մեղք,
քանզի
էաք
ամենեքեան
ընդ
նովին
մեղաւք
մաղկատեալք
եւ
մաղկատիչք.
մաղկատեալք
յառաջին
հին
թիւնից
վիշապին,
եւ
մաղկատեալք
յիւրաքանչիւր
շարժմանց
թուական
գրոյ
մասանց
մարմնոյս։
33
Ծակոտեցան
աչք
մեր
յանարժանս
հայելոյ,
եւ
ախտացան
ականջք
մեր
յայլանդակս
լսելոյ,
ճաշակելիք
մեր
անյագ
տենչալով,
եւ
շարժմունք
մեր
անասնական
ցանկութեամբք,
եւ
խոհականութիւնս
մեր
հպարտ
բարձրացեալք.
եւ
եղեաք
ամենայնիւ
եւ
ոչ
մի
մասն
արդարութեան։
34
Իսկ
այն`
որ
ոչ
գիտէր
զմեղս
եւ
հեռի
է
յայսմ
ամենայնէ,
ի
կամս
իւրոյ
բարերարութեանն
եղեւ
մեղս`
որ
ոչ
էր
նորա,
զի
մեք
լիցուք
արդարութիւն
նովաւ.
որ
գոյրն
մեր`
կորուսաք.
արդ
գտցուք
նովաւ,
զի
մի՛
կորուսցուք
այլ։
35
Բայց
այս
է
աւձն
պղնձի
զոր
բարձրացոյց
Մովսէս
յանապատին.
հարկանել
ոչ
գիտէ,
զի
չունի
թոյնս
ի
բնութեանն.
իսկ
յայլոց
ոչ
հարկանի,
զի
անտանելի
է
գոյացութիւնն։
36
Զսովաւ
պատեցան
հարեալքն
եւ
հարկանողքն .
հարեալքն
բժշկեցան
եւ
հարկանողքն
պարտեցան,
զի
ջրեսցին
թոյնքն
իւրեանց
յանպարտելի
զաւրութենէ
գոյացութեան
մարմնոյն։
37
Եւ
կախի
աւձս
այս
զփայտէ
բարձրացելոյ.
եւ
ոչ
յաներեւոյթ
եւ
ոչ
ի
ծածուկ
տեղւոջ,
այլ
ի
յոյժ
բարձրաւանդակի.
ոչ
թագուցեալ
եւ
ծածկեալ
հանդերձիւք,
այլ
մերկ
ամենայն
մասամբք
տեսլեանն
կայ
ի
մէջ
բազմութեան
ժողովրդեանն։
38
Յայտնի
ամենեցուն
է,
եւ
տեսանեն
ոչ
ամենեքեան.
որ
տեսանենն`
ընդունին
զառողջութիւն,
եւ
որք
ոչն
տեսանեն`
հրաժարեն
յաշխարհէս
եւ
յաշխարհէն
կենաց։
39
Ապա
յիրաւի
ուրեմն
Տէրն
մեր
նմանեցուցանէ
աւձիս
այսմ
ոչ
զոք
յարդարոց
եւ
ոչ
զոք
ի
մարգարէից
եւ
ոչ
ի
հարցն
կատարելոց
ումեք,
այլ
մարդոյ
ումեմն
միայնոյ
եւ
յոյժ
միայնացելոյ,
ոչ
դուզնաքւոյ,
այլ
որդւոյ
մարդոյ`
որ
ունի
զբնութիւն
ամենեցուն
եւ
ի
վեր
քան
զամենեսեան,
եւ
արարիչ
ամենեցուն
եւ
բոլորեցունց
նորոգիչ,
եւ
ունի
զմարմին
մաղկատելի,
այլ
ոչ
մաղկատող.
եւ
մաղկատի
ի
մարմին,
այլ
ոչ
յոգի։
40
Եւ
մարմին
ասացի
ի
ձեռս
եւ
ի
յոտս,
ի
կողս
եւ
ի
թիկունս,
ի
ծնաւտս
եւ
ի
գլուխս։
41
Իսկ
զգայութիւնք
նորա
տեսակ
ունին
զմերոյ
թուականիս,
այլ
ոչ
հարկանին
ըստ
մերոյ
նմանութեանս։
42
Նա
եւ
ասացից
իսկ
փոքր
ի
շատէ
սակաւ
բանիւք։
43
Ի
ձեռն
աչաց
յառաջ
քան
գործով
մեղանչեն
մարդիկ.
իսկ
Տէրն
մեր
Քրիստոս
աչաւք
հայեցաւ
ի
կինն
բազմամեղ
քան
զամենայն
քաղաքն`
յորում
բնակեալ
էր.
ծանեաւ
զնա,
եւ
ծանոյց
զինքն
նմա։
44
Աչք
առ
աչս
հանդիպեցան,
եւ
յորդահոս
արտասուս
վիժեցին
յապաշխարութիւն.
մեղքն
մեռան
եւ
արդարութիւնն
կենդանացաւ։
45
Լսելեաւք
մարդիկ
գերին
ի
լկտի
երգս
ձայնից.
նովին
լսելեաւք
եմուտ
Տէրն
մեր
ի
տուն
քահանայապետին,
եւ
ետես
անդ
զմահ
թագաւորեալ.
եւ
լուաւ
անդ
ձայնս
ողբոց
եւ
կոծոց
մեծաց,
հալածեաց
զմահ
եւ
լռեցոյց
զողբս
կոծոցն
յուսահատութեամբ։
46
Ունէր
եւ
զճաշակաւորութիւն,
այլ
միայն
զհարկաւորաց
եւ
ոչ
զաւելորդաց.
լցոյց
զբազմաց
կարաւտութիւնս,
եւ
վաստակեցան
թիկունք
բեռնակրացն
ի
պատարուն
ի
սակառիսն։
47
Եւ
ի
ձեռն
խոհականութեանն
ընդ
Հաւր
ի
բարձունս
խաւսէր,
եւ
յերկրի
ընդ
մարդկան
շնորհալից
խոնարհութեամբ
շրջէր։
48
Եւ
իբրեւ
այս
այսպէս
էր
ճշմարիտ,
ոչ
ինչ
վրիպեալ
գտայ
ասելով`
եթէ
մարմին
մեր
վերագոյն
գտաւ
քան
զբնութիւնս
մեր։
49
Եւ
վասն
այսորիկ
ինքն
զինքն
նմանեցուցանէ
պղնձի
աւձին
իբրեւ
մեղաց
եւ
արդարութեան.
մեղաց`
զի
ըստ
մերում
գոյացութեանս
երեւեցաւ,
իսկ
արդարութեան`
զի
ոչ
շարժեցաւ
ըստ
մերոց
զգայութեանցս.
եւ
այսու
ամենայնիւ
արկանէ
զլսողսն
ի
վարան
տարակուսի.
Որպէս
Մովսէս,
ասէ,
բարձրացոյց
զաւձն
յանապատին,
այսպէս
պարտ
է
բարձրանալ
Որդւոյ
մարդոյ
։
50
Առ
ի՞նչ
ասաց,
ասեն,
զայսպիսի
բանս
Տէրն`
որ
Աստուածն
էր
բնութեամբ
եւ
մարդ
ճշմարիտ.
արարիչ
ըստ
աստուածութեանն
եւ
արդար
ըստ
մարդկութեանն,
ընդէ՞ր
աւձին
նմանեցուցանէ
զինքն։
51
Ո՞
իմաստուն
լսողդ,
զբարիոք
ասացեալդ
ի
Տեառնէ
մի՛
այլ
ընդ
այլոյ
տգեղագոյնս
լսես.
աւձի
նմանեցոյց
զինքն,
ոչ
խածանողին
եւ
հարկանողին,
այլ
անթիւնին
եւ
բժշկողին.
քանզի
ի
ձեռն
թիւնաւոր
աւձին
հարաք
եւ
մեռաք,
իսկ
ի
ձեռն
անթոյն
աւձին
բժշկեցաք
եւ
ողջացաք։
52
Ապաքէն
մարմին
է
գոյացութիւն
աւձին,
մարմին
է
եւ
բնութիւնս
մեր.
մարմին
մարմնոյ
դիպեցաւ
ի
դրախտին,
մարմին
ընդ
մարմնոյ
խաւսեցաւ,
մարմին
ի
մարմնոյ
խաբեցաւ,
եւ
թիւնաւորն
զանթոյնն
եհար
եւ
սպան։
53
Մարմին
էառ
Տէր
մեր
Յիսուս
Քրիստոս,
ոչ
զթիւնաւոր
հին
աւձին,
այլ
զորոյ
վիրաւորեցելոցն,
եւ
արար
մահկանացու.
մարմին
մարմնոյ
երեւեցաւ,
անթոյնն
թիւնաւորին,
անվնասացեալ
վնասացելոյն,
անչարչարելին
չարչարացելոյն,
անապականն
ապականացելոյն.
աստ
ահա
միանգամայն
իսկ
ասացից,
անմահն
մահկանացուին,
եւ
Աստուածն
մարդոյն.
սա
գոյացեալ
եւ
բաղկացեալ
ի
մարմին
թանձրացեալ
եւ
կախեալ
զփայտէ`
ոչ
յանապատի
եւ
ոչ
ի
քաղաքի,
այլ
արտաքոյ
քաղաքի
եւ
հեռի
յանապատէ։
54
Եւ
ամենայն
աշխարհք
եւ
քաղաքք
ժողովեալ
շուրջ
պատեալ
զնովաւ
հայէին
ամենեքեան,
եւ
տեսանեն
ոչ
ամենեքեան։
55
Որոց
տեսանենն`
ջնջին
թոյնք
աւձահարութեանն,
եւ
առանց
դեղոց
ընդունին
զկատարեալ
առողջութիւնն.
աչք
զգաստանան
ցած
հայելով
եւ
տեսանելով
զաստուածութիւնն
ի
պարտաւոր
մարմինն,
եւ
ի
ձեռն
ականջաց
լսեն
նորին
բարբառոյ
աստուածութեանն
որ
ասէ.
Հայր,
ի
ձեռս
քո
դնեմ
զհոգի
իմ
։
56
Եւ
ընտրող
ճաշակելիք
քաղցրանայ
ի
քիմս
լսողաց
բարբառոյն,
եւ
լցուցանէ
քան
զամենայն
համս
անոյշ
կերակրոց,
եւ
ի
ձեռն
մարմնաւոր
զգայութեանցս
առողջանան
ոգիքն,
եւ
լուսաւորին
միտքն
եւ
լինին
յոյժ
սրատեսիլք.
հային
ի
չարչարանս
խաչին
եւ
տեսանեն
զանչարչարելի
աստուածութիւնն
Որդւոյ,
եւ
վերաբերին
հաւատք
թռուցեալ
եւ
հասանեն
առ
Հայրն
բոլորեցունց,
եւ
յիշեն
զՄովսէս
եւ
զաւձն
պղնձի ,
որ
էր
առակ
աւրինակի
արդեան
ժամանակիս`
որ
կատարեցաւ
ի
խաչելութեանն
Քրիստոսի.
վասն
զի
ոչ
ամենեքեան
կարացին
տեսանել։
57
Այնոցիկ`
որոց
խաւարեալ
էին
սիրտք
իւրեանց,
եւ
հնութեամբ
կուրութեամբն
շլացեալ
էին
ոգիքն
իւրեանց,
եւ
մարմնաւոր
նախանձուն
հարան
եւ
մաշեցան
ի
մարմինս
իւրեանց,
գայթագղեցին
եւ
դղրդեցան
առ
վիմին
հաստատութեան,
արգելաւ
յաչաց
նոցա
տեսիլ
ճառագայթից
լուսոյն`
մեծափայլ
խաչին
Քրիստոսի,
որ
ծագեաց
ի
մէջ
ամենայն
արարածոց։
58
Վասն
այսորիկ
երեւեցաւ
ի
տեղւոջ
անդ
իրք
ահագինք
եւ
գործք
մեծամեծք
եւ
սքանչելիք.
քանզի
վարագոյրն`
որ
արար
Մովսէս
հրամանաւն
Աստուծոյ
եւ
ձգեաց
ի
ներքս
ի
խորանին,
զի
իցէ
միջնորդ`
աներեւոյթ
տեսակ
պահելով
զսուրբսն
սրբոց,
արտաքին
խորանն`
յորում
հանապազորդ
ղեւտացիքն
կատարէին
զպաշտաւնսն
իւրեանց ,
ապաքէն
զնմանութիւն
բերէր
զերկնից
երկնին,
յորում
կարծեմք
զբնութիւն
անեղին.
իսկ
արդ
զի՞նչ
եւս
պիտոյ
էր
վարագոյրն,
որ
ծածկեալ
պահէր
զսուրբ
սրբոցն`
զխորհուրդսն
աներեւոյթ
զաւրութեանն։
59
Իսկ
այսաւր
ոչ
ի
խորհուրդն
ձեռնարկեալ,
այլ
ի
բուն
իսկ
տէր
խորհրդոյն,
այն
որ
եկն
յայտնել
եւ
ցուցանել
զխորհուրդն
իբրեւ
զժամանակեան
աւգտութիւն,
զի
ծանիցեն
եւ
ընկալցին
զանժամանակեան
տէրն
խորհրդոյն.
եւ
նոցա
ոչ
միայն
չընկալեալ,
այլ
եւ
մերկ
մահուամբ
ի
փայտի
բեւեռեալ.
վասն
որոյ
եւ
հերձաւ
վարագոյրն,
զի
ի
պատառել
վարագուրին
ունայն
եւ
թափուր
մնաց
սուրբ
սրբոցն,
քանզի
ել
գնաց
Սուրբ
Հոգին
ի
տաճարէ
անտի։
60
Եւ
փոխանակ
զի
ոչ
պատառեցին
զհանդերձս
իւրեանց
ի
վերայ
արեանցն
զոր
գործեցին,
էարկ
վարագոյրն
զաւձիսն
ի
վերայ
Տեառնն
իւրոյ`
որ
պահէր
զխորհուրդ
պատուոյ
նորա։
61
Ի
պատառել
վարագուրին
պատառեսցին
սիրտք
քահանայապետիցն,
յորժամ
տեսցեն
զպատիւ
սրբութեանն`
որ
յերկուս
ցելաւ,
եւ
ամաչեսցեն
առաջի
ամենայն
ժողովրդեանն`
եթէ
ոչ
ի
մարդ
ձեռնարկեցին,
այլ
ի
տէր
տաճարին։
62
Եւ
որպէս
պատառեցաւ
վարագոյրն,
ցուցանելով
նոցա
եթէ
այսուհետեւ
ոչ
ինչ
եմ
ես
պիտոյ
ի
ծածկոյթ
արուգ
սրբութեանցն,
յորում
ոչ
եւս
լիցին
զաւրութիւնք
երկնաւորք,
քանզի
հեռացան
անջատան
նոքա
ի
Տեառնէն
երկնի
եւ
երկրի,
սոյնպէս
եւ
երկիր
շարժեցաւ
ի
ներքոյ
բնակչաց
անաւրէն
ժողովրդեանն։
63
Քանզի
մասն
է
արեգակն
երկնի,
միով
մասամբ
որ
արգել
զլոյսն
իւր
յարարածոց`
ամենայն
մասունք
երկնի
ընդ
նմին
խռովեցան
եւ
զգեցան
սուգ։
64
Եւ
քանզի
մասն
է
վարագոյր
բերոց
երկրիս ,
ընդ
միում
մասին
ամենայն
մասունք
երկրիս
երերեալ
դողացին`
ոչ
դուզնաքեայ,
այլ
յոյժ
սաստիկ
եւ
ահագին.
եւ
այնչափ
ուժգին,
մինչ
զի
եւ
ոչ
միայն
թանձր
հողն
սորա
պայթեաց
պատառեցաւ,
այլ
եւ
վէմք
մեծամեծք
հիմնացեալք`
հերձան
եւ
պատառեցան։
65
Միաբանեցին
երկինք
եւ
երկիր
ի
մահու
միածնին
Աստուծոյ.
եւ
յիրաւի
արժանապէս։
66
Քանզի
յորժամ
գայր
յերկնից
թագաւորն
մեծ
ի
փրկութիւն
եւ
ի
կենդանութիւն,
զերկինս
ոչ
շարժեաց
եւ
զերկիր
ոչ
դողացոյց,
այլ
հեզ
եւ
հանդարտ
եւ
յոյժ
խաղաղութեամբ,
որպէս
եւ
Հոգին
Սուրբ
երգեաց
ի
բերանն
Դաւթի.
Իջցէ
իբրեւ
զանձրեւ
ի
վերայ
գեղման .
քանզի
ի
վերայ
գեղման
տեղալով,
ոչ
լինին
ձայնք
բարբառոյ
եւ
ոչ
բաբախմունք
ճայթմանց
եւ
ոչ
թնդիւնք
դղրդմանց ,
այլ
յոյժ
քաղցրութեամբ
անլուր
եւ
անտեսակ
ձայնից։
67
Եւ
գեղմն,
ասէ,
ոչ
հատանելով
եւ
ոչ
կտրելով
ի
կենդանւոյն
զգեղմնն
եւ
ի
բաց
դնելով,
զի
այս
եւ
սովորութիւն
իսկ
ոչ
է
մարդկան.
այլ
մինչ
ի
կենդանւոջն
է,
եւ
իջանէ
անձրեւ
ի
վերայ
նորա,
զփոշին
սրբէ,
զաղտն
լուանայ,
զկիզն
աճեցուցանէ,
զկենդանին
զուարթացուցանէ։
68
Ըստ
նմին
նմանութեան
Սուրբ
Հոգին
ի
նմանութիւն
ցաւղոյ
ազդեցաւ
ի
սուրբ
կուսին
զաւրութեամբ
մեծաւ,
անլուր
անտեսակ
երեւոյթ
տեսակ .
որպէս
կամեցաւ
կատարեաց
զարժանաւորութիւնն
խաղաղութեամբ
առանց
խռովութեան
եւ
շարժման։
69
Եկն
եհաս
ի
տեղիս
յայս`
ուր
արժան
էր
զայն
խաղաղութիւն
առնել.
եւ
ոչ
կամեցան,
այլ
զընդդէմսն
կատարեցին
ի
վերայ
նորա։
70
Տեսանե՞ս,
զի
նոյնք
ընդդէմ
առ
նոսին
հատուցաւ։
71
Բայց
վասն
զի
Աստուած
է,
ոչ
գոն
նորա
ընդդէմք,
այլ
յամենայն
ի
կողմանց
ամենայնիւ
աւգտութիւնք
երեւին.
որպէս
եւ
ի
շարժել
վիմացն
եւ
ի
պատառել
երկրին`
բացան,
ասէ,
գերեզմանք.
եւ
բազումք
ի
մեռելոց
յարեան
ի
գերեզմանաց
իւրեանց,
եւ
եկին
մտին
ի
քաղաքն
սուրբ
եւ
երեւեցան
բազմաց։
72
Զանուն
ոչ
եւս
ասէ
զյարուցելոցն,
եւ
ոչ
զտունսն
իւրաքանչիւր
ցուցանէ,
նա
եւ
ոչ
զթիւ
յարուցելոցն
յայտ
առնէ.
այլ
միայն
բազում
ասելով.
եւ
բազումքդ
ոչ
սահմանեալ
զատանին
ի
թուական
քանակաւն,
այլ
ի
միմեանց
առնուն
զառաւելութիւն.
որպէս
հինգքն
առ
երիւքն,
իսկ
տասունքն
առ
հնգիւքն,
այլ
եւս
բազումք
առ
տասամբքն.
եւ
սահման
բազմութեան
ոչ
յանգի.
եթէ
մինչեւ
ի
կատարումն
թուականին
հասցես,
անթիւն
քան
զթուականն
բազմագոյն
մնայ։
73
Բայց
զի
յարեանն
ճշմարիտ,
անսուտ
աւետարանագիրն
գրով
հաստատեաց
եւ
զյարութիւնն
եւ
զբազմութիւնն.
եւ
որպէս
ի
մէջ
ասաց
բազումն,
նովին
բանիւ
անորիշ
ասաց
եւ
զերեւումն։
74
Բազմաց,
ասէ,
երեւեցան.
զանուն
ուրուք
յայտ
ոչ
առնէ։
75
Ամենայն
ինչ
նորոգ
եւ
սքանչելի
գործք
երեւեցան
ի
խաչելութեանն
Տեառն
մերոյ
Յիսուսի
Քրիստոսի,
քանզի
նոր
իսկ
աշխարհ
գործելոց
էր.
եւ
ասացից
փոքր
ի
շատէ
զնոյն
իսկ
զգործն`
որ
անդէն
առ
խաչիւն
գործեցան,
ոչ
զիմ
եւ
ոչ
զայլոց
ի
մարդկանէ,
այլ
զնորին
Տեառն
յառաջագոյն
ասացեալ
բերանով
սուրբ
մարգարէին.
Եւ
եղիցի
աւրս,
ասէ,
աւր
մի
մեծ,
զի
ոչ
լոյս
իցէ
եւ
ոչ
խաւար,
այլ
ցուրտ
եւ
պարզ.
եւ
աւրն
այն
յայտնի
Տեառն,
զի
ոչ
տիւ
իցէ
եւ
ոչ
գիշեր.
եւ
ընդ
երեկս
եղիցի
լոյս
։
76
Տեսանե՞ս
զյայտնութիւն
Հոգւոյն
Սրբոյ.
ի
սկզբանէ
արարածոց
այսպիսի
աւր
ոչ
դիպեցաւ,
բայց
միայն
ի
խաչելութեան
Տեառն.
զի
ոչ
լոյս
իցէ
աւրն,
վասն
զի
թաքեաւ
արեգակնն.
եւ
ոչ
խաւար
իցէ,
ասէ,
վասն
զի
չեւ
էր
ժամ
գիշերոյն
հասեալ.
քանզի
ի
հասարակ
աւուրն
եմուտ
արեգակն
ի
մայրն,
խաւար
ասաց
եւ
ոչ
գիշեր.
զի
արգելան
ճառագայթք
ջերմութեանն,
ցուրտ
ասաց
եւ
ոչ
ջեր,
եւ
ցուրտ`
ոչ
դուզնաքեայ,
այլ
պարզ,
հուրաստաց,
նմանեալ
է
անպտղաբեր
ձմերայնւոյ.
եւ
ձմեռն
նշանակէ
ատելութիւն
չարին,
որ
եւ
գործեցաւ
իսկ
առ
ժողովուրդն։
77
Եւ
դարձեալ
ասէ.
Ընդ
երեկս
եղիցի
լոյս։
78
Երեկուն
ժամդ
դրացի
եւ
մերձաւոր
է
խաւարային
գիշերւոյ,
որպէս
եւ
աշխարհս
մերձեալ
էր
ի
վախճան
կատարածի,
եւ
դրացի
էր
անվախճան
խաւարին.
եւ
ընդ
երեկս
մեծի
աւուրն
անխաւար
լոյսն
ի
խաչէն
ծագեաց
յոգիս
այնոցիկ`
որոց
կարացին
տեսանել
զաստուածութիւն
որդւոյն
Աստուծոյ,
եւ
ընդ
նմին
լուսաւորեցան,
զի
խաւար
այլ
ի
վերայ
նոցա
մի՛
տիրեսցէ։
79
Եւ
աւրն
այն,
ասէ,
յայտնի
Տեառն։
80
Եւ
յայտնութիւնն
այն
ոչ
միով
մասամբ
կամ
երկուք,
այլ
ամենայն
լրութեամբ
բազմութեանն։
81
Եւ
զի՞նչ
մեծ
յայտնութիւն
աւուրն
քան
զայն,
զի
ամենայն
ինչ
նոր
եղեւ
եւ
ահագին,
եւ
խաւար
նոր
եւ
գիշեր
նոր
եւ
աւր
նոր.
նոր
է
եւ
պատառումն
վարագուրին,
նոր
է
եւ
շարժումն
երկրին,
նոր
է
եւ
պատառումն
վիմացն,
նոր
է
եւ
բացումն
գերեզմանացն,
նոր
է
եւ
բազմութիւն
յարութեան
մեռելոցն,
նոր
է
եւ
յայտնութիւնն
նոցա
որ
երեւեցանն
բազմաց,
նոր
է
եւ
սուրբ
քաղաքն։
82
Եւ
յիրաւի
նոր
ասացի
զամենայն.
քանզի
նոր
է
խաչն,
նոր
էր
եւ
խաչեցեալն
եւ
նորոգիչ
էր
ամենայն
նորոգելոց.
վասն
այսորիկ
ոչ
գրեաց
զանուանս
յարուցելոցն,
եւ
ոչ
զայնոցիկ`
որոց
երեւեցանն.
քանզի
նմանութիւն
եւ
աւրինակ
էին
աւուրն
յարութեան
մեծի,
որք
ոչ
եւս
մի
մի
յառնելոց
են,
եւ
ոչ
մասն
ի
բազմաց,
այլ
ամենեքեանս
միանգամայնք
առանց
թուոյ
եւ
անուանակոչութեան։
83
Բայց
բազում
անգամ
զնորն
ասելով,
ոչ
ինչ
վրիպեալ
գտանիմք
ի
նորագործ
իրաց,
որ
ամենայն
ինչ
նորպէս
եղեւ։
84
Իբրեւ
տեսին,
ասէ,
Հրեայքն
եթէ
խոնարհեցոյց
զգլուխ
իւր
Քրիստոս
եւ
արձակեաց
զհոգին,
աղաչեցին
զՊիղատոս
վասն
շաբաթուն,
զի
մի՛
ագցին
ի
խաչին
վերայ.
այլ
զի
զբարձսն
բեկցեն
եւ
իջուսցեն
ի
խաչէ
անտի։
85
Եւ
եկեալ
զինուորքն
զաւազակացն
բեկին.
իսկ
իբրեւ
եկին
առ
Յիսուս,
տեսին
զի
նա
կատարեալ
էր,
եւ
ոչ
ինչ
մատեան
ի
նա.
բայց
մի
ոմն
ի
զինուորացն
տիգաւ
եհար
զկողս
նորա,
եւ
ել
անտի
վաղվաղակի
արիւն
եւ
ջուր։
86
Ահա
դարձեալ
նոր
եւ
սքանչելի
տեսակ։
87
Ո՞վ
երբեք
ետես
ի
մարդկանէ,
որ
յետ
մահուան
իւրոյ
խոցեսցի
ի
կողս
իւր
ի
դի
անձին
իւրոյ,
եւ
ելանիցէ
անտի
արիւն
եւ
ջուր։
88
Յառաջ
քան
զայս
չիք
եղեալ,
եւ
զկնի
այսորիկ
ոչ
լինիցի,
բայց
միայն
ի
մարմինն
Յիսուսի
Քրիստոսի։
89
Եւ
այս
ոչ
արտաքոյ
մարգարէութեանն,
այլ
նորուն
խոցեցելոյն
հոգւով.
Դարձցին,
ասէ,
եւ
տեսցեն
զոր
խոցեցինն .
եւ
հարցանեն
ոչ
խոցողքն,
եւ
ոչ
տեսանեն
զայն
զոր
խոցեցինն.
այլք
խոցեն
եւ
այլք
տեսանեն
եւ
ընդունին
ոչ
զխոցեալ,
այլ
զողջացեալ
եւ
զողջացուցիչ
վիրաց,
եւ
զվիրաց
ոչ
միայն
զերեւելեաց,
այլ
եւ
զաներեւոյթ
հարուածոց,
եւ
ի
դեղս
արիւն
արեան,
եւ
ջուր
ջրոյ։
90
Եւ
եթէ
կամիս,
ընկալ
ճշմարտապէս.
քանզի
ջուր
է
գոյացութիւն
ամենայն
կենդանեաց,
եւ
արիւն
է
կենդանութիւն
ամենայն
մարմնաւորաց .
ընդ
արեանն
խառնեալ
է
մասն
հոսման
ջերմութեան,
եւ
ընդ
ջրոյ
զանգեալ
է
յոյժ
հողոյս
զաւրութիւն,
եւ
ընդ
երկոսին
տեսակս
միաբանին
ամենայն
տարերքս
եւ
ցուցանեն
զգոյացութիւն
մարմնոյն
Աստուածն
բանի,
զոր
էառ
ճշմարտութեամբ
զբնութիւն
մերոյ
գոյացութեանս
զոր
ինքն
ստեղծ
յանշուշտ
արարչութեանն։
91
Արդ
ելեալ
անտի
ջուր
ի
լուացումն
աւազանին
սրբոյ,
եւ
արիւն
բաժակ
նորոյ
ուխտին.
զի
ջրովն
սրբեսցուք
զանձինս
ի
մեղաց,
եւ
արեամբն
չարչարակից
լիցուք
մահու
խաչի
նորա։
92
Զգրեալսն
կատարեցին
ակամայ
վասն
անձանց
իւրեանց
եւ
յաւգուտ
հեթանոսաց.
մարգարէք`
եւ
ոչ
անձանց
կամաւք
ճշմարտութեանն,
մշակք`
եւ
զայլոյ
երկիր
գործեն,
վաճառականք`
եւ
այլում
ժողովեն
մեծութիւն,
առաջնորդք`
եւ
այլում
բանան
դուռն
կենաց,
ընթերցողք`
եւ
այլում
մեկնեն
զբան
կտակարանաց
եւ
զառակս
ճշմարտութեանն։
93
Աղաչեցին,
ասէ,
զՊիղատոս,
զի
մի՛
ագցին
ի
վերայ
խաչին։
94
Բարւոք
հրաժարէք
յայնմանէ,
որ
բարձաւ
ի
ձէնջ
եւ
տուաւ
հեթանոսաց։
95
Եւ
քանզի
ոչ
կարէ
մահ
լինել
դրացի
կենաց,
հրաժարէք
եւ
դուք
յերեկուն
ժամուդ
ի
կենաց
փայտէդ,
զի
ծածկեսջիք
ընդ
ստուերաւ
գիշերոյդ
զոր
սիրեցէքդ.
ընդ
նմին
լիցի
ձեզ
բնակութիւն։
96
Զանարժան
խնդրուածսդ
զոր
աղաչեցէքդ
զդատաւորդ,
զի
զբարձսն
բեկցեն
եւ
իջուսցեն
ի
խաչէ
անտի,
երկհազարեան
եւ
եւս
աւելի
ամաւք
զոսկր
գառինն
ոչ
կարացեր
բեկանել
ըստ
հրամանին
Մովսիսի,
եւ
զգառնդ
Աստուծոյ
միանգամ
եւ
խաչեցեր
եւ
բեկանել
կամիս.
զոր
ոչ
առնու
յանձն
քեզ
Սուրբ
Հոգին,
զայդ
կամաւք
քովք
կատարել
կամիս,
զոր
ոչ
կարես։
97
Բայց
առ
ի՞նչ
արդեաւք
զայս
առնիցէ
Տէր.
զանձն
ի
մահ
տայր
չարչարակից
լինել
աշխարհի,
զոսկր
բեկանել
ոչ
ունի
յանձին.
զոր
ասացից
փոքր
ի
շատէ։
98
Ըստ
բնութեան
եւ
ըստ
բարոյականին
գոյացութիւն
մարմնոցս
մերոց
յերկուց
է
բաղկացեալ,
կակղութիւն
մսոյ,
եւ
անդամք
գործական
փորոտւոյ
նիւթ
էգ
մասին,
եւ
ունի
զպատճառ
կենաց
ի
ձեռն
սննդական
մարմնոց։
99
Իսկ
ջիլք,
նեարդք,
եւ
շունչ
եւ
ոսկերք,
զաւրութիւն
արու
գոյացութեան.
այդ
է
որ
ըստ
բնականին։
100
Իսկ
բարոյականն,
նիւթ
իգական
մասինն
է,
բովանդակ
մարմնաւորութեանն,
եւ
հարստութեան
ջլաց
եւ
ոսկերաց
արուացեալ
իմն
պնդութեամբ.
նմանի
անախտ
իմն
պնդութեամբն
անբեկանելոյ
երկնային
մտաց։
101
Վասն
որոյ
եւ
նիւթականն`
անասուն
մասինն
գառանցն
յԵգիպտոս
տուեալ
լինին
ի
կերակուր
ժողովրդեանն.
իսկ
ոսկերքն
հանդերձ
այլովք
մասամբքն
ի
խոհականութեանն
նմանութիւն
պահեալ
լինի
առանց
բեկանելոյ
եւ
փշրելոյ։
102
Վասն
որոյ
եւ
գառինք
իսկ
զենանին
պատարագ
Աստուծոյ,
եւ
ի
ճենճեր
ծխոյ
եւ
ոչ
ի
կարաւտութիւն
լրման,
այլ
միայն
յիմաստութիւն
եւ
ի
խորհուրդ
կատարեալ
ի
հանդերձելոյ
լինելութեանն,
որպէս
երեւի
իսկ
ի
պատարագել
գառինն
Աստուծոյ։
103
Զբոլոր
զինքն
ետ
ի
ձեռն
մարդկան,
եւ
զբոլոր
մարդն
աւանդեաց
Աստուածն
բանի.
զբոլոր
զկանխագիր
բանսն
մարգարէիցն
յանձին
իւրում
կատարեաց,
եւ
բոլոր
զքեզ
յԱստուած
կատարեսցէ։
104
Բեկին,
ասէ,
զբարձս
աւազակացն.
եւ
առ
Յիսուս
եկին,
ասէ,
եւ
տեսին
զի
նա
կատարեալ
էր։
105
Անսուտ
բան
եւ
ճշմարիտ
տեսակ
այս
է.
զի
որպէս
կատարեալ
էր
ըստ
աստուածութեանն,
նոյնպէս
կատարեալ
էր
ըստ
չարչարանացն,
կամաւք
եւ
ոչ
ակամայ.
վասն
այսորիկ,
Ոսկր
նորա
մի՛
բեկանիցի
։
106
Իսկ
խոցումն
ի
կողսն
զոր
ընկալաւ`
աղբիւր
բղխման
աշխարհի.
նորոգումն
ջրոյն
կենդանութեան,
որ
առաւել
եւս
տնկագործեսցէ,
ոչ
զծառս
պարտիզին
յԵդեմ,
այլ
զծառս
կենդանիս
յեկեղեցւոջ
Աստուծոյ։