Պատմութիւն Հայոց, Հատոր Բ.

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

ա. Նախարարք հայոց, եւ որդիք նոցա, եւ սուրբ եպիսկոպոսունքն` որք կային ՚ի բանտի մահապարտաց հանդերձ երիցամք, ըստ գրելոյ Եղիշէի` յերես. 138 թէպէտ եւ էին ՚ի մեծի պատուհասի (այլ ընդ նորա ասելոյն ) ոչինչ յիշէին զնեղութիւնսն` որ անցեալ էր, եւ կամ որ այլեւս ակնկալ ութիւն էր գալ ՚ի վերայ. այլ զարմացեալ էին ընդ մեծ յայտնութիւնն, որ եղեւ յաստուծոյ (՚ի վերայ պարտաւո րութեան ուրացելոյն Վասակայ ): Մխիթարէին զմիմեանս, եւ ասէին . քաջութեամբ պատերազմեցաք առաւել եւս համբերութեամբ ճգնեսցուք: Լուեալ է մեր ՚ի նորա հարցն մերոց, եթէ գլուխ ամենայն առաքինութեան համբերութիւնն է. եւ իմաստ ութիւն երկնաւոր կատարեալ աստուածապաշտութիւն. եւ զայս ոչ ոք կարէ գտանել առանց չարչարանաց. իսկ չարչարանքն յորժամ ը նդ երկարեսցի ՚ի վերայ, յայնժամ բազմանայ վարձ հատուցման պարգեւէին: Ապա եթէ այդ այդպէս է, զայս միայն աղաչեսցուք զաստուած, զի համբերել կարասցուք ամենայն փորձութեանց. եւ տէր ինքն արասցէ հնարս մերում փրկութեան:
       Լուեալ էին ՚ի հարուածս տանջանաց, մին ՚ի նոցանէ փութացաւ վրիպեաց ՚ի սուրբ պսակէին. իսկ երեսունեւինն համբերութեամբ կատարեցան, եւ հասին աւետեաց` որում ցանկացեալն էին: Իսկ մեր ընկերակիցն (Վասակ ) Աւանիկ, որ յառաջագոյն որոշեցաւ ՚ի մէնջ, ահա եղեւ գործակից սատանայի. մինչդեռ ոգին ՚ի մարմին է, ընկալաւ զառհաւաչեայ գեհենին տանջանաց. որ ոչ միայն սրբոց եւ ողբայի, այլեւ գազանաբարոյ մարդկան: Զայս ասէին, եւ բազում արտասուս ՚ի վերայ կորուսելոյն հեղուին. եւ անդէն երգս հոգեւորս ՚ի բերան առեալ` ասէին. բարի է յուսալ ՚ի տէր` քան յուսալ ՚ի մարդիկ. բարի է յուսալ ՚ի տէր` քան յուսալ յիշխանս. ամենայն ազինք շրջեցան զինեւ, եւ անուամբ տեառն յաղթեցի նոցա: Քաջալերէին զմիմեանս եւ ասէին. զայս գիտելով եղբարք մի երկիցուք յանաստուած ազգէն հեթանոսաց, որ քան զմեղուս վատթարագոյն եւս են ՚ի զայրանալն իւրեանց. զի եւ նոցա ցասումն ՚ի սատակումն անձանց իւրեանց լիցի. այլ մեք զանուն տեառն կարդասցուք, եւ վանեսցուք զամսն: Այսու օրինակաւ կացին մնացին երանելիքն ՚ի կապանս ՚ի միում բանտի զբազում ժամանակս. եւ անգութն Յազկերտ` որ իբր սիրով ՚ի խաղաղ ութիւն կոչեալ էր զնախարարս, ուրախ լինէր ընդ տառապանս նոցա. եւ խորհէր ՚ի ձեռն նեղութեանց վատթարել զնոսա ՚ի հաւատոց:
       բ. Դէպ եղեւ Յազկերտի ընդ այն աւուրս ՚ի սկզբան վեշտասաներորդ ամի թագաւորութեան իւրոյ պատրաստիլ ՚ի պատերազմիլ, եւ խաղալ ընդդէմ հոնաց` ըստ գրգռելոյ խրատու Միհրներսեհի: Եւ զի կասկածէր նա, թէ գուցէ ՚ի հեռանալ իւրում յաշխարհէ անտի` դիւր ութիւն ինչ տացի երանելի կապելոցն, եւ կամ պարապ փախստեան, հրամայեաց` զի իւրեանց կապանօքն տարցին զնոսա եւ զքահանայսն յամուր դղեակն Նիւշապուհ քաղաքի յԱպար յաշխարհին` որ ՚ի Վրկանս: Եւ յանձն արար զնոսա մոգպետին մեծի` որ էր երեւելիք զբազում գիտունս օրինացն պարսից, միանգամայն եւ էր իշխան այնր երկրի. եւ կարգեալ էր յարքայէ դենպետ Ապար աշխարհին, այսինքն պետ դենի եւ օրինաց. եւ ետ նմա պատուէր, զի կա'մ ողոքանօք եւ կամ տանջանօք որսասցի զնոսա` ուրանալ զհաւատս Քրիստոսի, մանաւանդ զերիցունս. զի ՚ի դառնալ նոցա ասէ` եւ նախարարք դիւրաւ միաբանին զհետ նոցա:
       Տարեալ զնոսա մոգպետին ՚ի դղեակ անդր` բազում աւուրբք եւ բազմադիմի օրինակաւ տառապեցոյց զնոսա, եւ տանջեաց չարաչար աւելի քան զհրաման արքայի. զի կարասցէ խախտել զնոսա ՚ի հաւատոցն: Բայց տեսել` թէ նոքա ուրախ սրտիւ եւ զուարթ երեսօք տանին նեղութեանց, եւ յաւէտ եւս քաջալերել մխիթարեն զմիմեանս, որոշեաց զերիցունս ՚ի նախարարաց եւ յաշակերտաց իւրեանց. եւ փակեաց ՚ի ներքնատուն մի դէճ եւ խաւարչտին. եւ հրամայեաց միայն սակաւ ինչ կերակուր ոգեպահիկ տալ նոցա: Ուր կացեալ երանելեացն աւուրս քառասուն` ուրախութեամբ օրհնէին զաստուած:
       Զարմացել ընդ այս մոգպետին` համարեցաւ, եթէ գուցէ ոք ՚ի ծառայից իւրոց կաշառս առեալ ՚ի նոցանէ տայ օրըստօրէ ուտելի առատ, եւ պահէ զնոսա յանդորրու. վասնորոյ ինքնին գնացել ՚ի դուռն բանտին` փակեաց եւ կնքեաց. եւ զսակաւապէտ կերակուր նոցա ՚ի ձեռն հաւատարիմ արանց հրամայէր տանիլ: Եւ այսու օրինակաւ այլ եւս աւուրս հնգետասան զփորձ առեալ համբերութեան նոցա` եդիտ նոյնպ զուարթս: Լուեալ եւ ՚ի պահապանաց յաղագս անդադար օրհնութեան երանելեացն, որք սաղմոսիւք եւ բերկրալի ձայնիւ զամենայն օր իբր տօն մեծի ցնծ ութեան կատարէին , սքանչացել հիանայր ընդ միտս իւր:
       Յարուցեալ ՚ի միում գիշերի եկն անդ զանխուլ. եւ հայեցեալ ընդ լուսամուտ տանեաց բանտին` ետես զնոսա, զի հանգիստ առեալ փոքր մի գետնախշտի ընկողմանեալ էին. եւ իւրաքանչիւրոք ՚ի նոցանէ սքանչելի պայծառութեամբ լուսափայլել ` իբրեւ զբազմաճառագայթ կանթեղս վառեալ բորբոքէին: Յորմէ անկաւ ահ մեծ ՚ի վերայ նորա. եւ ասէ ընդ միտս իւր ընդ մոլար ճանաչման իւրում. զի'նչ իցեն այս մեծ սքանչելիքս. աստուածքն մեր ուրեմն եկեալ իջեալ են ՚ի բանտս. եւ նոցա փառաւոր ութիւն լուցել բորբոքի. եւ եթէ նոքա առ սոսա ոչ մերձենան, մարդոյ լոկոյ անհնարի'ն է զայնպիսի պայծառ ութիւն լուսոյ զգենուլ: Եւ ոչ կարելով հասու լինել սքանչելեացն` համարէր, թէ կախարդանօք ինչ յաչս այնպէս ձեւանան . ընդ որում եւ զայլ հրաշս քրիստոնէից այնպիսի վարկանէր: Եւ մինչդեռ նա զայս խորհէր, ետես, զի յարուցեալ սբցն ՚ի քնոյ` նովին լուսափայլ տեսլեամբք սկսան զերգս պաշտամանց կատարել. որով եւ ստուգեաց, եթէ ո'չ առաչօք է , այլ` յանձանց նոցա ծագէ այն լոյս անաղօտ. վասնորոյ առաւել եւս յահի մեծի եղեալ` շուարեցաւ, եւ թմրեցաւ, եւ մնաց անդէն ՚ի վերայ տանեացն իբր կիսամեռ:
       Եւ ընդ առաւօտն ելեալ անտի տկարաքայլ ոտիւք դարձաւ յապարանս իւր. եւ կոչեալ զպահարանսն` հրաման ետ հանել զերանելիսն ՚ի գիճին բանտէ անտի կապանաց, եւ պահել յանդորրու եւ ՚ի զգուշ ութեան ՚ի ցամաք վերնատան ուրեք: Յայնժամ մի ոմն ՚ի դահճաց անտի ընթացել եհաս առ երանելիսն` իբր աւետիս մեծ տալով նոցա յանտանելի նեղութեանց բանտին զերծանելոյ. քանզի եւ մեք իսկ ասէ աղաչեցաք զմոգպետն` ազատել զձեզ յանհնարին վշտաց աստի:
       Այլ սուրբն Յովսէփ ՚ի դիմաց ամենեցուն արար պատասխանի առ դահիճն, եւ ասէ. ե'րթ ասա ' ցյիմար յառաջնորդն ձեր . մեք` որ ակն ունիմք գալստեան տեառն մերոյ, ոչինչ եմք ճանճրացեալ ՚ի տառապանացս` իբրեւ անաստուած ոք, որոյ չիք այլ յոյս` քան որ երեւինս: Դու թէպէտ բարւոք արարեր, զի կամեցար դիւրութիւն տալ մեզ, այլ մեք ոչ փափաքիմք այդմ. զի թէ կամք էին մեզ ճողոպրիլ ՚ի վշտաց, ՚ի ձեռին մերում էր կար հանգստեամբ յաշխարհին Հայոց, եւ ոչ անկանիլ ՚ի ձեռս ձեր. այլ որպէս կամօք եւ յօժա րութեամբ առանց ինչ զանգիտելոյ մատնեցաք զանձինս յայսպիսի նեղութիւնս, գիտելով` զոր ինչ միանգամ տանջանք կային մեզ առաջի, սոյնպէս եւ այժմ փափաքանօք խնդրեմք` զի ծանուսցես ՚ի վերայ մեր զնեղ ութիւնս օրըստօրէ: Քանզի եւ որոյ վասն յանձն առեալ կրեմք զայս ամենայն, նախ նա վասն մեր կրեաց բազումս եւ անբերելի չարչարանս. եւ ինքն բարերար եւ ամենառատ տէր է. եւ ունի մեզ հատուցանել բարիս անչափութեամբ. յորոյ ՚ի սէր փոքր համարիմք զայս ամենայն չարչարանս. եւ ցնծացել պարծիմք ՚ի սոյն: Լուեալ դահճին զայսպիսի անակնունելի բանս, եւ տեսեալ զհաստատուն միտս նոցա անդէն մնալոյ` գնաց եւ պատմեաց մոգպետին: Իսկ նորա եւս քան զեւս հիացեալ ընդ այն` կայր տագնապեալ ՚ի խորհուրդս իւր ՚ի վերայ նոցա:
       գ. Ապա յաւուր միում ՚ի հասանել գիշերոյ գնացեալ միւսանգամ անդրէն ՚ի բանտն` հայեցաւ դարձեալ ընդ ծակ մի ՚ի ներքս. եւ ետես զնոսա նոյնպէս լուսափայլ անձամբք ՚ի քուն մտեալ: Կոչեաց յանուանէ զեպիսկոպոսն Սահակ, որ քաջ գիտէր պարսկերէն: Մատնեաւ նա առ դուրսն, եւ ասէ. ո՞վ ես դու. եւ նա ասէ. ես ինքնին իսկ եմ մոգպետն. կամիմ ՚ի ներքս մտանել եւ տեսանել զձեզ: Եւ իբրեւ եմուտ ՚ի մէջ սրբոցն, այլ ոչ եւս ետես զնշանն . եւ պատմեաց նոցա զոր ետեսն երկիցս զպայծառ ութիւն լուսոյն: Յայնժամ միաբան գոհացեալ նոցա զայ` խրատս յորդորականս ետուն մոգպետին ճանաչել զճշմարիտն աստուած. որ այնու ճանապարհաւ հաճեալ էր կոչել զնա ՚ի սուրբ հաւատս. եւ նորա հաւանեալ եւ ձայնակից լեալ սրբոցն` սկսաւ օրհնել զաստուած:
       Եւ եղեւ իբրեւ կրկին ՚ի քուն մտին երանելիքն, նա ինքն մոգպետն արթուն կացեալ ՚ի վերայ ոտից, եւ զձեռսն ՚ի վեր համբարձեալ` կայր յաղօթանս. եւ այն ինչ հայէր ընդ տանիսն պշուցեալ յերկինս, տուն բանտին բովանդակ լի եղեւ հրաշալի լուսով. եւ ահա սանդուղք լուսեղէն կանգնեալ յերկրէ յերկինս. ընդ որ ելանէին գունդք զօրաց ահաւոր եւ սքանչելի տեսլեամբք. զորոց եւ զթիւս նոցա ՚ի միտ առնոյր. էր մի ՚ի գնդիցն հազար արամբք. միւսն երեսուն եւ երեք արամբք, ընդ որս եւ երեք ծանօթագոյնք. եւ միւս եւս այլ` երկերիւր երեքտասան արամբք. եւ հուպ եղեալ տունս` ծանեաւ զերիս ՚ի նոցանէ, այս է` զՎարդան եւ զԱրտակ եւ զԽորէն. որք ունէին ինն պսակս ՚ի ձեռս իւրեանց. եւ խօսէին ընդ միմեանս. ահա ասեն մերձեցաւ ժամանակ, զի եւ սոքա` որք աստ են, որոց եւ սպասեալ մնայաք, եկեալ խառնեսցին ՚ի գունդս մեր . ընդ որս եւ սա եւս, որում ակն ոչ ունէաք. Այս երիցս անգամ (ասէ Եղիշէ ) երեւեցաւ չքնաղ տեսիլս առնն երանելւոյ:
       Եւ իբրեւ աներեւոյթ եղեւ տեսիլն, փութացաւ զարթոյց զերանելիսն. եւ պատմեաց նոցա կարգաւ զամենայնն: Յայնժամ եւ սուրբքն միաբան ձայն բարձեալ` գոհացան եւ օրհնեցին զաստուած վասն ընտրելոյ եւ խառնելոյ զնա, ընդ զմոգպետն` ՚ի թիւ իւրեանց. եւ անապատում ըղձանօք փափաքէին հասանել պսակացն, զոր ետես այնր` պատրաստեալ ինքեանց:
       Յետ այսորիկ հանել զնոսա մոգպետին ՚ի բանտէ անտի` տարաւ յապարանս իւր. ուր աւազան կարգեալ մկրտեցաւ, եւ հաղորդեցաւ սուրբ խորհրդոյն. եւ ապա արար նոցա սեղան խրախութեան: Նոյնպէս եւ զնախարարս` որք կային ՚ի քաղաքի անդ ՚ի կապանս, գիշերային ծածուկ կոչեալ առ ինքն` հանգոյց եւ զնոսա. եւ բարելից խնջոյիւք սփոփեաց զամնին: Անդ ապա միաբան ամենեքին յաստուած խրախուսելք` յորդորէին զմիմեանս` հաստատուն կալ ՚ի նահատակ ութեան մինչեւ ցվախճան: Էր ՚ի մէջ սրբոցն եւ Արշէն երէց. զորմէ կասկածէին առ փոքր մի անտեղեակ գոլոյ նորա ՚ի գիրս. եւ կամելով քաջալերել զնա` մեծարեալ հրաւիրեցին նստիլ ՚ի գլուխ բազմականին: Իսկ այրն սուրբ ոչինչ իւիք կամէր յանձն առնուլ. մինչեւ բռնադատեաց զնա սուրբն Սահակ. եւ բազմեցոյց ՚ի վերոյ քան զամենեսին:
       Եւ մինչդեռ զուարթութեամբ նստեալ ՚ի սեղան` խօսէին փափաքանօք զնահատակութենէ, յոտն եկաց սուրբն Յովսէփ, մարգարէացաւ եւ ասէ. վաղիւ յայսմ ժամու յերկնաւոր կոչունս ունիմք տեսանել զմիմեանս. եւ զո'ր օրինակ տեսիք դուք զեղբայրս զայս գլուխ բազմականիս մերոյ, սոյնպէս նախ սա ընդունելոց է վաղիւ զպսակն ՚ի ձեռն կատարման մերոյ. զի ահաւասիկ եկն եհաս մերձեցաւ առ մեզ թշնամին կենաց մերոց, եւ պսակիչ սուրբ չարչարանաց ծառայիցս Քրիստոսի: Յայնժամ ուրախացեալ երանելի երիցուն` ետ պատասխանի, եւ ասէ. ՚Ի սուրբ աղօթից ձերոց այսպէս արասցէ ինձ Քրիստոս. եւ կատարեսցէ զելս վախճանի իմոյ յաշխարհէս ըստ բանի քում: Ահա ընդ ասելդ քո` ազդումն եղեւ հոգւոյս իմոյ. եւ յիշեցի ես զմարդասիրութիւնն Քրիստոսի… Աղաչեմ զձեզ տեա'րք իմ եւ հարք, աղօ'թս արարէք ՚ի վերայ անարժանութեանս իմոյ. զի արժանի եղէց մեծի աւետեացն հասանել, որ ՚ի յանսուտ բերանոց ձերոց բարբառեցաւ ՚ի լսելիս իմ: Արդ` փութամ տեսանել զօրն, եւ յաւուր անդ զժամն եկեալ հասեալ ՚ի վերայ մեր. եւ ե՞րբ իցէ` զի ելից ՚ի թանձրադանդաղ ձանձրալի մարմնոյս. ե՞րբ իցէ` զի տեսից զքեզ տէր Քրիստոս. ե՞րբ իցէ` զի աներկիւղ եղէց ՚ի մահուանէ. ե՞րբ իցէ` զի տգիտ ութիւնս ՚ի հասցէ ՚ի կատարեալ գիտութիւն. օգնեա ' ինչ տէր, օգնեա ' ինձ. եւ կարկառեա ' զամենազօր աջդ յօգնականութիւն: Զայս ասացեալ երանելւոյն Արշենայ, յոտն կացին բազմականք, եւ արարին զաղօթս գոհ ութեան ՚ի վերայ սեղանոյն. եւ ապա նստեալ անդէն` սկսան այլ եւս մխիթարական բանիւք քաջալերել զմիմեանս:
       գ. Յայնմ վայրի հայեցել երանելի նախարարացն յերեսս քահանայից, մորմոքէին յոյժ, եւ սիրտք նոցա ճմլէին ՚ի նոսա. առաջի կայր ինքեանց բաժանիլ ՚ի միմեանց: Իսկ սուրբ քահանայքն սփոփէին զնոսա` յուշ առնելով զոր առնելոց էր Աստուած ընդ նոսա. զի հանդերձեալ էք ասեն այցելութեամբ տեառն արձակիլ ՚ի կապանաց ձերոց, եւ դառնալ ձեր. մի ' խռովեսջիք, զի ոչ մոռասցի Աստուած զվաստակ համբե րութեան ձերոյ , այլ` հատուսցէ բիւրապատիկ. եւ մեք փութամք ճեպիմք գնալ յառաջագոյն ՚ի բնիկ աշխարհ մեր յերկինս. արդ` որպէս եթէ ոք ՚ի ձէնջ այսօր յուղարկեալ լինէր ՚ի Հայս, տանէր ՚ի ձէնջ թուղթս սիրալիրս եւ ողջոյնս խնդութեամբ առ ընտանիս. սոյնպէս եւ մեք յուղարկեալ ՚ի ձէնջ` տանիմք զողջոյն եւ զյանձնար արութիւն ձեր առ փրկիչն, եւ առ գունդս առաքելոց եւ ամենայն սբց. եւ անդ բերկրալից սպասեմք ձեզ` ընդունիլ եւ զձեզ ՚ի փառս. զի որպէս չարչարակից գտաք միմեանց յերկրի աստ, նոյնպէս եւ անդ ՚ի միասին վայելեսցուք յանապատում փառս: Եւ արդ` փարատեցէ'ք առ ՚ի ձէնջ զամենայն տրտմութիւն, եւ մի ' սգայք ընդ մեկնիլ մեր ՚ի ձէնջ:
       Իսկ նախարարացն արտասուալից ուրախութեամբ պատասխանի բարեալ ` ասեն. մի ' եւս լիցի մեզ տրտմիլ ՚ի վերայ ձեր, զի յուղարկեմք զձեզ յայնպիսի տեղի, ուստի մերժեալ են ամենայն տրտմութիւնք եւ ցաւք. ուր եւ հանդերձեալ է մեր ժամանել փութով անդր. եւ մեզ որս այս կարապե'տ է աւուրն տեսանելոյ զձեզ յարքայ ութեան երկնից. եւ արդ` ուրա'խ եմք, զի զհոգեւոր հարս մեր. զորս ՚ի կենդանութեանս իբրեւ զհրեշտակս տեսանէաք, այժմ ահա տեսանեմք խառնիլ ընդ զուարթունս երկնից: Այսպիսի իմաստուն եւ հոգելից բանիւք ուրախ ցուցեալ զինքեանս երանելի նախարարացն` ուրախ առնէին եւ զսուրբ երիցունս: Որոց բերկրեալ ՚ի սրտէ` փառս տային աստուծոյ. գոհանամք ասեն զքէն փրկիչ, զի զոչխարս բանաւոր հօտի սրբոյն Գրիգորի առաւել քան զհովիւս` իմաստունս կարգեցեր. եւ զաշակերտսն քան զվարդապետսն` գիտունս արարեր. որով եւ մեք աւասիկ քաջալերեցաք ՚ի բանից սոցա, հարք յորդւոց, եւ վարդապետք յաշակերտաց. եւ արդ` սոքա յուղի արկեալ առաքեն զմեզ առ քեզ. եւ ինքեանք մնալով ՚ի մարմնի` ընդ քեզ են, եւ քեւ զօրանան. դո'ւ պահեա ' զսոսա ամենազօր աջով քո. դո'ւ ինքն մխիթարեա ' զսոսա, դու աճեցո ' զշնորհս քոյ ՚ի վերայ սոցա:
       Եւ յետ այսպէս գոհանալոյ նոցա եւ միաբան ուրախանալոյ, անդէն նախարարք յանձն արարեալ զանձինս աղօթից սրբոցն` մեկնեցան եւ գնացին ՚ի տեղի իւրեանց: Իսկ մոգպետն հանդերձ սրբովքն գնացեալ վերստին ՚ի բանտ` դադարեաց անդէն ընդ նոսին` արկեալ յինքն զկապանս շղթայից ըստ օրինակի նոցա. եւ նոքա խորհէին` թէ զիա'րդ ապրեցուսցեն զնա, զի մի ' ՚ի պատճառս այնպիսի առն երեւելւոյ աղմուկ մեծ ծագեսցի. եւ ամենայն տուն նորա պատուհաս ընկալցի ՚ի թագաւորէն:
       ե. Այլ թագաւորն Յազկերտ յետ յանձնելոյ մոգպետին զերանելիսն, եւ վարելոյ զնոսա` ՚ի Նիւշապուհ, առեալ ընդ իւր զՄիհրներսէհ հազարապետ` չու արար մեծաւ պատրաստութեամբ ՚ի վերայ հոնաց, տարեալ ընդ ինքեան զերկուս ՚ի քահանայից կապելոց` զՍամուէլ եւ զԱբրահամ. զորս պահեալ էր առ իւր, եւ չարաչար վշտօք եւ դանիւ տայր նեղել հանապազօր ` ահ եւ երկիւղ արկանել նոքոք ՚ի միրտս այլոց քրիստոնէից:
       Եւ էր ՚ի բանակի անդ պարսից այր ոմն Բէլ անուն` յազգէ հոնաց, իշխան երեւելի որ ինքնակամ մտեալ էր ՚ի ծառայութիւն Յազկերտի, եւ մտերմութեամբ սպաս տանէր նմա եւ էր սա ՚ի ծածուկ աշակերտեալ վարդապետութեան քրիստոնէից որոյ եւ տեսեալ զչարաչարս երանելի երիցանցն` կարի յոյժ դժուարէր յանձն իւր: Եւ իբրեւ ոչինչ եգիտ հնարս վասն դիւ րութեան նոցա, փախստեայ գնաց կարաւանէ անտի, եւ անկաւ յաշխարհն հոնաց . եւ մատուցեալ առ թագաւորն` պատմեաց նմա զամենայն գործս Յազկերտի. եւ թէ որպէս նեղեաց եւ վեր ՚ի վայր արար նա զաշխարհն Հայոց. միանգամայն եւ ազդ արար զարշաւել նորա ընդդէմ հոնաց:
       Զայս թէպէտ եւ յառաջագոյն լուեալ էր նա ինքն թագաւորն, բայց յորժամ` ստուգութեամբ տեղեկացաւ ՚ի Բէլայ, փութացաւ եւ էառ զզօրս իւր. եւ ել ընդ առաջ Յազկերտի: Եւ զի ոչ կարէր նա ճակատ առ ճակատ մարտնչիլ ընդդէմ` բազմ ութեան պարսից, ՚ի գունդս բաժանեալ զիւրսն` արձակեաց ասպատակօրէն ՚ի վերջին թեւս բանակի նոցա. եւ արար ՚ի նոսա հարուածս սաստիկս: Եւ մինչդեռ ջանային զօրօք Յազկերտի զդէմ` ունիլ միոյ գնդի հոնացն, յանկարծուստ յանակնկալ պահու այլ գունդք յայլմէ կողմանէ ՚ի վերայ հասեալ ` զմիւս թեւ արքունի զօրուն խորտակէին. մինչեւ վտանգիլ յոյժ Յազկերտի, եւ դառնալ կորակոր յետս: Իսկ թագաւորն հոնաց զհետ մտեալ նորա, եւ ընդ ծածուկ ճանապարհ. անցեալ ՚ի տէրութիւն Պարսից` ոտնակոխ արար եւ աւերաց զբազում տեղիս . եւ դարձաւ յաշխարհ իւր բազում աւարաւ եւ գերութեամբ: