Դատաստանագիրք Աստրախանի Հայոց

ԳԼՈՒԽ ԵՐԵՔՏԱՍԱՆԵՐՈՐԴ
ՎԱՍՆ ՎԱՃԱՌԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ 

 

1. Վաճառականութիւն անուանի ամենայն իրաց գնումն եւ վաճառումն թէ' դրամով, թէ' բանիւ, թէ' ժամանակադրութեամբ, թէ' փոփոխմամբ եւ թէ' այլով կերպիւ` որպէ'ս եւ իցէ:

2. Հասարակաբար գնումն եւ վաճառումն կարէ լինիլ եօթն կերպիւ, որք են այսպէս.

Ա) Բանիւ, յորժամ ոք գնէ կամ վաճառէ ումեք զիր ինչ եւ ոչ առժամայն տան միմեանց զգնեցեալ իրն եւ ոչ առնուն զդրամն, թէպէտ եւ ոչ իցէ ի մէջ նոցին ժամանակադրութիւն վասն գնեցմանն. քանզի կարէ գոլ, թէ որք արարին ի մէջ իւրեանց վաճառումն` զի յետ միոյ, երկուց եւ կամ ոմանց աւուրց վաճառօղն տացէ զվաճառեցեալ իրն գնօղին եւ առցէ զդրամն:

Բ) Դրամով. յորժամ ոք ի գնելն զիր ինչ առժամայն տայ զդրամն գնեցեալ իրին եւ առնու զիրն:

Գ) Ժամանակաւ. յորժամ ոք գնէ կամ վաճառէ ումեք զիր ինչ եւ տացէ զգնեցեալ իրն գնօղին եւ յետ պայմանեցեալ ժամանակին առցէ զդրամն ի գնօղէն:

Դ) Ռիմոնաւ. յորժամ ոք գնէ կամ վաճառէ ումեք զիր ինչ, գնօղն տայ վաճառօղին զռիմոն վասն հաստատութեան գնեցելոյն այն:

Ե) Փոփոխմամբ. յորժամ ոք տայ զիր ինչ եւ փոխանակ նորա առցէ ի նմանէ զիր ինչ, եւ այս եւս կա'մ առժամայն տալով զփոխարկելի իրսն միմեանց, կա'մ յետ ոմանց աւուրց:

Զ) Գրով. յորժամ ոք գրեսցէ առ յումեք գնել վասն ինքեան զիր ինչ, եւ նա գնեսցէ ըստ գրեցելոյ նորին:

Է) Պայմանաւ. եւ այս իմանալ կարէ բազում կերպիւ, որոց զոմանս աստ գրեսցուք.

ա) առնու ոք յումեքե զիր ինչ, զի եթէ հաճեսցի իրին, ապա գնահատեսցէ եւ տացէ գինս իրին.

բ) առնու ոք յումեքէ զիր ինչ, զի յորժամ հասարակ գինս իրին բացահայտեսցի` տացէ զգինս իրին.

գ) առնու ոք յումեքէ զիր ինչ, զի երկու անձինք որպիսի' կերպիւ գնահատիցեն` վճարիցէ զգինըս իրին.

դ) առնու ոք յումեքէ զիր ինչ, զի այս անուն ոմն որպէ'ս գնահատիցէ` վճարիցէ զգինս իրին.

ե) առնու ոք յումեքէ զիր ինչ, զի որպէ'ս վաճառօղն գնեալ իցէ` ինքն եւս տացէ նմա զգինս իրին:

զ) առնու ոք յումեքէ զիր ինչ գնահատելով, զի ի մէջ կարգելոյ ժամանակի եթէ պիտոյ իցէ` ինքեան առցէ եւ գինս վճարեսցէ. իսկ եթէ ոչ իցէ պիտոյ` անդրէն իրն առ վաճառօղն դարձուսցէ.

է) առնու ոք յումեքէ զիր ինչ առ ի ցուցանելոյ այլոյ ումեք, յորժամ պիտոյ իցէ` յայնժամ տացէ զգինս իրին առ վաճառօղն, ընդ վերոյ գրեցելոցն եւ այլ որպիսի' կերպիւ պայմանեալ իցեն` համարելի է պայմանաւ առեւտուր:

3. Եթէ ոք գնեաց յումեքէ զիր ինչ եւ ետ նմա զդրամ եւ էառ զգնեցեալ իրսն եւ յետ այնորիկ կամիցի դարձուցանել զգնեցեալ իրն առ վաճառօղն եւ յետս առնուլ զտուեցեալ դրամն` առանց օրինաւոր պատճառաց ոչ կարէ. եւ թէ ո՞յք են օրինաւոր պատճառք, որոյ սակս կարէ ոք զգնեցեալն դարձուցանել անդրէն առ վաճառօղն` տե'ս ի ներքոյ ի համար եօթներորդ:

4. Եթէ որ գնեաց կամ վաճառեաց զիր ինչ բանիւ, յետոյ կամիցէ յետս չոգալ ի գնեցմանէն կամ վաճառեցմանէն` առանց օրինաւոր պատճառաց ոչ կարէ. եւ թէ ո՞րք են օրինաւոր պատճառքն, որք խափանեն զգնեցեալն կամ վաճառեցեալն` տե'ս ի ներքոյ ի համար մետասաներորդ:

5. Եթէ ոք գնեաց յումեքէ զիր ինչ եւ վասն հաստատութեան գնեցելոյն ետ վաճառողին ըռիմոն եւ յետոյ կամիցի յետս չոգալ ի գնելոյն, այսպիսի պատահմանն հարկաւորի, զի ոչ պահանջիցէ զտուեալ ռիմոնն ի վաճառօղէն, եւ այսպէս կարէ ոչ գնելն:

6. Եթէ ոք վաճառեաց ումեք զիր ինչ եւ էառ ի գնօղէն զռիմոն, յետոյ ոչ կամիցի տալ զվաճառեալ իրն առ գնօղն եւ հետեւապէս ոչ վաճառել նմա զիրն, այլ կամիցի, զի այլոյ ումեք վաճառիցէ, այսպիսի պատահմանն հարկաւորի վաճառօղն որչա'փ ռիմոն ընկալեալ իցէ` կրկին չափով յետս տացէ գնօղին, եւ այսպէս ոչ տալ զվաճառեալն նմա:

7. Կարելի է, զի որ գնեաց յումեքէ զինչս` յետս դարձուսցէ առ վաճառօղն եւ առնուլ զտուեալ դրամն վնասիւքն հանդերձ վասն ներքոյ գրեցեալ պատճառացն, որք են`

ա) Եթէ երկոքեան իսկ վաճառօղն եւ գնօղն յօժար կամօք հաճեսցեն յետս դարձուցանել միմեանս զվաճառեալ իրն:

բ) Եթէ գնօղն իրին առանց տեսանելոյ զիրսն գնեցեալ իցէ եւ տուեալ զդրամն, եւ յետոյ տեսանիցէ զգնեցեալ իրն փտեալ եւ ոչ գոլ պիտանի առ այնս գործս, որոյ աղագաւ եւ է' իրն:

գ) Եթէ ոք գնեսցէ յումեքէ զիր ինչ առանց տեսանելոյ, եւ վաճառօղն գիտութեամբ կամ անգիտութեամբ տուեալ իցէ գնօղին այլ ինչ` զոր չէ գնեցեալ նա: Զոր օրինակ. գնէ ոք յումեքէ բիբար եւ վաճառօղն փոխանակ բիբարի տուեալ իցէ շաքար, եւ գնօղն առանց տեսանելոյ զիրսն` առեալ իցէ: Այսպէս ասել է եւ վասն ամենայն կերպ հանգոյն սորին պատահմանց:

դ) Եթէ ոք գնեսցէ յումեքէ զիր ինչ այս անուն գոյնով, եւ առանց տեսանելոյ զիրսն տացէ դրամն եւ առցէ զիրսն, տեսանիցէ, զի ոչ այն գոյնովն է` որպէս եւ ինքն էառ, այլ ա'յլ իմն գոյնով: Զոր օրինակ. գնէ ոք յումեքէ բէգրաս կարմիր գոյնով եւ առանց բանալոյ հակն եւ տեսանելոյ զգոյնն, եւ յետոյ բացեալ` տեսանիցէ փոխանակ կարմրոյ կանաչ կամ դեղին կամ այլ գոյն: Այսպէս ասելի է եւ վասն ամենայն կերպ հանգոյն սորին պատահմանց:

ե) Եթէ ոք գնեսցէ յումեքէ զիր ինչ առանց տեսանելոյ եւ յետոյ տեսցէ զիրն արատաւոր կամ ցեցակեր կամ կտրատեալ կամ ծակծակ: Զոր, օրինակ. գնէ ոք յումեքէ զմահուդ եւ առանց բանալոյ հակին կամ բոլոր ճոթին առնու ի վաճառօղէն, եւ յետոյ բացեալ` տեսցէ ճօթն գոլ արատաւորեալ կամ ցեցակեր կամ պատառոտեալ կամ ծակծակ: Այսպէս ասելի է եւ վասն ամենայն կերպ հանգոյն սորին պատահմանց:

զ) Եթէ ոք գնեսցէ յումեքէ զճոթ ինչ առանց բանալոյ եւ տեսցէ զլայնութիւն ճոթին պակաս գոլ քան զհասարակ չափ ճոթին: Զոր օրինակ. գնէ ոք յումեքէ բէգռաս առանց բանալոյ զհակն եւ տեսանելոյ զկտոր բէգրաստին, եւ յետոյ բացեալ` տեսցէ զլայնութիւն բէգրաստին պակաս քան զհասարակ կանոն բէգրաստին: Այսպէս իմանալի է եւ վասն ամենայն կերպ հանգոյն սորին պատահմանց:

է) Եթէ ոք գնեսցէ յումեքէ զիր ինչ առանց տեսութեան` տալով վաճառօղին առաւել դրամ վասն գոլոյն բարեգոյն քան զհասարակ, եւ յորժամ բանայցէ` գտցէ զիրն ոչ բարեգոյն, այլ հասարակ իր կամ քան զհասարակն եւս ապիրատ: Զոր օրինակ. գնէ ոք յումեքէ զազնիւ լեղակ եւ տայ առաւել դրամ սակս բարեգոյն գոլոյ իրին, եւ հաւատացեալ վաճառօղին` ոչ բանայցէ զբօչկէն, այլ առանց տեսանելոյ առցէ. եւ յորժամ բացցէ` տեսցէ ոչ գոլ բարեգոյն լեղակ, այլ հասարակ, կամ քան զհասարակն` ապիրատագո'յն: Այսպէս ասելի է եւ իմանալի է վասն ամենայն կերպ հանգոյն սորին պատահմանց: Իսկ եթէ վերոյ համար երկրորդ, երրորդ, չորրորդ, հինգերորդ, վեցերորդ, եօթներորդ գրեցեալ իրաց գնօղքն տեսեալ զիրսն գնեսցեն` ամենայնիւ ոչ կարեն յետս դարձուցանել, այլ պարտաւորին վճարել ըստ պայմանի իւրեանց զգինս իրին եւ առնուլ զգնեցեալն:

8. Եթէ ոք գնեսցէ յումեքէ զիր ինչ առանց բանալոյ եւ տեսանելոյ եւ տանիցէ այլ ուրեք, եւ անդ բացեալ` տեսանիցէ իրն այն փտեալ, կամ ցեցակեր, կամ արատաւոր, կամ անարգ եւ այլ այնպիսին` որպէս ի վեր անդր ի համար եօթներորդ լիապէս գրեցեալ եղեւ, որ ոչ իցէ ներկայ վաճառօղն եւ ոչ ունի փոխանորդս, զի գնօղն յետս տացէ նմա եւ զտուեալ դրամն վնասիւքն պահանջիցէ, այսինքն` անարգ իրն տացէ նմա եւ բարեգոյն իրաց գինս ըստ որքանութեան անդ եղեալ վաճառմանն առցէ ի նմանէ, պարտ է շինել զգիր վկայական եւ յայտնել ի մէջ գրոյն նախ որպիսութենէ ներկայական իրաց, երկրորդ` զգնոց նոցին, թէ որպէ'ս կարելի է վաճառել կամ վաճառեալ է, երրորդ` յատկացուցանել զգինս բարեգոյն իրացն եւ այսոց աղագաւ վկայութիւն գրեսցեն անձինք ոչ պակաս քան զերիս, որք չիցեն արգելեալք յօրինաց ի վկայելոյ եւ այնու վկայական գրով կարէ պահանջել զվնասն ի վաճառօղէն:

9. Եթէ ոք ըստ վերոյ գրեցեալ պատահմանն ոչ շինեսցէ զգիր վկայական, այլ միայն բանիւ իւրով կամիցի առնուլ զիր ինչ յումեքէ` ո'չ է կարելի. եւ կամ վկայական գրոյն վկայօղքն իցեն այնպիսի անձինք, որք արգելեալք իցեն օրինօք, վկայութիւն նոցին ո'չ է ընդունելի:

10. Եթէ ոք գնեսցէ յումեքէ զիր ինչ առանց կշռելոյ եւ չափելոյ եւ տարցէ այլ ուրեք, կշռեսցէ եւ չափեսցէ առաջի երկուց կամ երից անձանց եւ տեսցէ գոլ իրն այն պակաս` հարկաւորի շինել զգիր վկայական վասն պակասութեան` ի յոր ոչ պակաս քան զանձինս երիս գրեսցեն զվկայութիւն, այնպիսի' անձինք` որոց վկայութիւն օրինօք ոչ իցէ արգելեցեալ. եւ նոյն վկայական գրովն կարէ ի վաճառօղէն զգինս պակասութեանն պահանջել ըստ ա'յնմ գնոյ, ուր եւ իրն վաճառեցեալ է. իսկ եթէ ոչ ունիցի վկայական գիր, միայն բանիւ իւրով առնիցէ պահանջողութիւն` ո'չ է կարելի:

11. Եթէ ոք վաճառեսցէ ումեք զիր ինչ եւ յետոյ ոչ կամիցի զվաճառեցեալ իրն այն տալ ի գնօղն. մինչդեռ ոչ իցէ տուեալ զվաճառեալ իրն գնօղին, այլ դեռեւս առ ինքն իցէ` կարող է առնել վասն ներքոյ գրեցեալ պատճառացն, որք են.

ա) եթէ գնօղն եւս ոչ կամեսցի առնուլ զգնեցեալն.

բ) եթէ վաճառեալ իցէ ժամանակաւ, զի յետ պայմանացեալ ժամանակին տացէ գնօղն զդրամն եւ խնդիցէ ի գնօղէն տալ երաշխաւոր ոմն, որ իցէ այր հաւատալի, եւ գնօղն ոչ ունիցի երաշխաւոր ոմն, որ իցէ այր հաւատալի, եւ գնօղն ոչ ունիցի երաշխաւոր կամ ոչ կամիցի տալ այնպիսի ոմն երաշխաւոր, որ ըստ հասարակ կարծեաց կարիցէ գոլ հաւատալի.

գ) եթէ ի վաճառելն զիրն գնօղն խոստացեալ իցէ տալ նմա երաշխաւոր այս անուն ոմն, եւ այն անուն այրն ոչ լինիցի երաշխաւոր.

դ) եթէ յետ վաճառմանն լուաւ, թէ գնօղն ունի հայր, եւ որդին ոչ իցէ բաժանեցեալ ի հօրէն բաժանագրաւ եւ ոչ ունիցի իշխանութիւն ի հօրէն սակս առնելոյ զգործ վաճառականութեան, կամ հայրն գնօղին ոչ գրիցէ վկայութիւն ի սանադոջն, որ որդի նորին տալ պարտի իրաց վաճառօղին:

ե) եթէ ի վաճառելն խոստացեալ իցէ գնօղն, զի ի սանադոջ իւրում հայրն գրեսցէ զվկայութիւն, եւ հայրն նորա ոչ կամիցի գրել զվկայութիւն իւր:

12. Եթէ ոք վաճառեսցէ ումեք զիր ինչ` պայմանաւ, ժամանակադրութեամբ, տացէ նմա զվաճառեցեալ իրն, առեալ իցէ ի գնօղէն սանադ կամ ի ժամանակի առման սանադին խնդրիցէ վաճառօղն ի գնօղէն տալ երաշխաւոր կամ գրել ի սանադոջն հայրն գնօղին զվկայութիւն, եւ գնօղն ոչ տացէ երաշխաւոր, կամ ոչ գրեսցէ հայրն նորին ի սանադոջն վկայութիւն, եւ վաճառօղն պահանջիցէ ի գնօղէն յետս դարձուցանել նմա զիրն վասն ոչ տալոյն երաշխաւոր կամ ոչ գրելոյն հօրն նորին ի սանադոջն վկայութիւն` ո'չ է կարելի:

13. Եթէ ոք գնեսցէ յումեքէ զիր ինչ եւ վաճառօղն ցուցցէ նմա զպրօբ իրին, եւ գնօղն ըստ արժանաւորութեան տեսեալ պրօբին գնեսցէ, եւ յորժամ զամենքն կամիցի չափել, կշռել եւ համարել եւ առնուլ` տեսցէ զիրն այն ոչ գոլ համեմատ տեսեալ պրօբին, կարէ գնօղն իրաւամբ ոչ գնել զիրն այն. եւ պատճառն այն է, զի նա գնեցեալ ըստ տեսեալ իրին արժանաւորութեան յորժամ իրն ոչ է համեմատ պրօբին` այնպիսի պատահմանն ոչ է պարտաւորեալ գնել զայն:

14. Սոյնպէս եթէ գնեցեալ իցէ յումեքէ զիր ինչ ըստ արժանաւորութեան պրօբին եւ տուեալ իցէ ռիմոն, յորժամ ոչ իցէ իրն պրօբին համեմատ` հարկաւորի վաճառօղն զռիմոնն կրկին չափով դարձուցանել առ գնօղն կամ ըստ ցոյց տուեցեալ պրօբին տալ նմա որքան ինչք եւ վաճառեալ իցէ` առանց բացասութեան:

15. Եթէ ոք գնեսցէ յումեքէ զիր ինչ եւ մինչեւ ի չափել, կշռել եւ համարել եւ առ յինքն առնուլն իրն այն գողանայցի կամ հրակէզ լիցի` ո'չ է պարտաւորեալ գնօղն, զի զգինն իրին վճարիցէ վաճառօղին:

16. Եթէ ոք գնեսցէ յումեքէ զիր ինչ բանին առանց տալոյ ռիմոն եւ մինչեւ ի չափել, կշռել եւ համարել եւ առնուլն առաւել ասցի գինն իրին կամ պակասեսցի` առանց ամենայն բացասութեան պարտ է, զի ի իւրաքանչիւր պատահմանն գնօղն առցէ ի վաճառօղէն զիրն եւ ըստ գնահատման իւրեանց վճարեսցէ զդրամն կամ այլ ինչ, որպէս եւ խոստացեալ իցեն միմեանց:

17. Եթէ ոք գնեսցէ յումեքէ տուն կամ խանութ կամ դիւքան կամ այլ սոցին նմանս եւ վաճառօղն բնակեալ իցէ ի տանն կամ ի խանութին կամ ի դիւքանն, եւ դէպ լիցի, զի մինչեւ ելանելն նորին այլ ուստեքէ անկցի հուր եւ այրեսցի տունն կամ խանութն կամ դիւքանն, վաճառօղն ոչ պարտաւորի կրել զվնասն, այլ գնօղն պարտի կրել զվնասն: Այսպէս եւ եթէ վաճառօղն ելեալ իցէ ի տանէն կամ ի խանութէն, թէեւ գնօղն դեռեւս ոչ իցէ բնակեցեալ անդ, եւ դէպ լիցի, զի հրակիզցի տունն կամ խանութն` պարտաւորի գնօղն կրել զվնասն, եւ ո'չ` վաճառօղն: Եւ եթէ գնեսցէ ոք յումեքէ տուն կամ խանութ այսու պայմանաւ, զի յետ մի կամ երկու ամսոց ելանիցէ վաճառօղն անտի, եւ դէպ լիցի, զի մինչեւ ի ելանելն վաճառօղին այրեսցի տունն կամ խանութն այլ ուստեքէ, հարկաւորի վնասն կրել` գնօղն, եւ ո'չ` վաճառօղն: Իսկ եթէ վաճառօղն տան կամ խանութին կամ դիւքանին, մինչեւ ելանելն նորին անդից, յինքենէ ելցէ հուր եւ այրեսցէ զտունն եւ դիւքանն կամ խանութն, հարկաւորի վաճառօղն կրել զվնասն այրեցելոյն, եւ ո'չ` գնօղն:

18. Եթէ ոք ի գնելն կամ ի վաճառելն զտուն, կամ խանութ, կամ դիւքան կամ այլ ինչ հանգոյն սոցին, արասցեն դաշնադրութիւն գրով ընդդէմ վերոյ գրեցեալ ի համար տասնեօթներորդ կանոնին, տակաւին հաստատուն է համակրելի դաշնադրութիւն նոցին, քանզի վերոյ գրեցեալն վասն այնոցիկ է, որոց ի մեջ իւրեանց ոչ իցէ կատարեալ դաշնադրութիւն. իսկ ուր իցէ հաստատ դաշինս, որպիսի' եւ իցէ` հաստատուն է` յորժամ գնօղն եւ վաճառօղն հաճութեամբ կամաց արարեալ իցեն:

19. Եթէ ոք վաճառեսցէ ումեք զայգի եւ ի վաճառելն ասասցէ` այգին ունի երկարութիւն հինգ հարիւր կանգնոյ եւ լայնութիւն երեք հարիւր, եւ գոյ ի մէջ այգոջն այսքան ծառ տնկեցեալ, եւ գնօղն հաւատացեալ բանից վաճառօղին գնահատեսցէ, եւ յետ այնորիկ վերահասու լիցի գնողն այգուն, զի այգին ոչ ունի մեծութիւն ըստ չափոյ ԵՃ (500) կանգնոյ կամ լայնութիւն ԳՃ (300) կանգնոյ, եւ կամ ոչ գօն այնքան ծառք ի մէջ նորին` որպէս խոստացեալ էր վաճառօղն, -այսպիսի պատահմանն իրաւամբ ոչ է պարտաւորեալ գնօղն գնել զայգին. եւ եթէ վաճառօղն առեալ իցէ ի գնօղէն զռիմոն` պարտ է, զի կրկին չափով վճարեսցէ նմա` առանց բացասութեան: Այսպէս ասելի է եւ վասն ամենայն կերպ հանգոյն սորին պատահմանց:

20. Եթէ ոք գնեսցէ յումեքէ բէգրաս, կամ մահուդ, կամ ապրիշում, կամ ասուղ, այս սոցին նման իրս եւ պահեսցէ երկար ժամանակ առ յինքն կամ բառնայցէ ի նաւոջ, ուր բարձեալ իցէ ալիւր, եւ դէպ լիցի, զի իցէ ճոթն արատաւորեալ կամ ցեցակեր կամ ապրիշումն կտրատեցեալ եւ ասուղն ժանգահարեալ, այսպիսի պատահմանն ոչ կարէ զիրսն յետս տալ ի վաճառօղն եւ առնուլ զգինս իրացն վնասիւքն հանդերձ: Եւ պատճառն ա'յս է. զի կարելի է, թէ վասն երկար մնալոյն ճոթիցն առ գնօղն` առ նա' եղեւ արատաւորեալ եւ ցեցակեր եղեալ, կամ ի նաւին` որ բարձեալ է, ուր եւ գոյր բարձեալ ալիւր, անդ ի որդանց վնասեցաւ. նոյնպէս եւ ապրիշումն վասն երկար մնալոյն առ գնօղն ի մկանց պատառոտեցաւ: Այսպէս եւ ասուղն սակս բազում ժամանակ մնալոյն առ գնօղն ժանգահարեցաւ, եւ վասն այսորիկ ո'չ է պարտական ի այսպիսի պատահմանն վաճառօղ այրն տալ զվնասն գնօղին:

21. Եթէ ոք վաճառեսցէ ումեք թռչուն (որպիսի' թռչուն եւ իցէ), եւ թռչունն այն ոչ մնասցէ առ գնօղն, այլ վասն սովորական տեղոյն` փախիցէ առ վաճառօղն. յորժամ հաւատեաւ յայտնեսցի, թէ առ վաճառօղն է` պարտաւորի վաճառօղն առեալ գինս թռչնոյն դարձուցանել առ գնօղն: Իսկ եթէ թռչունն այլ ուրեք իցէ փախեալ` ո'չ է պարտաւորեալ վաճառօղն զգին նորին դարձուցանել անդրէն առ գնօղն: Նոյնպէս ասելի է եւ վասն այլոց կենդանեաց:

22. Եթէ ոք վաճառեաց ումեք զիր ինչ, զի փոխանակ այնմ իրին առցէ ի գնօղէն այլ ինչ, եւ դէպ լիցի, զի գնօղն եւ վաճառօղն ըստ խոստման իւրեանց ոչ տացեն միմեանց զիրսն, որոյ աղագաւ ծնանիցի տարաձայնութիւն ի մէջ նոցին եւ խնդրեսցեն զիրաւունս, պարտ է դատաւորաց ճշմարտապէս վերահասու լինիլ տարաձայնութեան նոցին եւ ստուգել զնախնի դաշնադրութիւն նոցին. յորժամ ոչ իցէ ի մէջ նոցին պատճառ ինչ օրինաւոր` որպէս ի վեր անդ ի համար եօթն եւ մետասաներորդ գրեցեալ է, պարտաւորին ըստ դաշնադրութեան իւրեանց վարիլ իւրաքանչիւրն եւս` առանց ամենայն այլեւայլ պատճառանաց:

23. Եթէ ոք վաճառեսցէ պղինձ` փոխանակ արծաթի կամ ոսկոյ, կամ խրիստալ եւ շիշայ` փոխանակ պատուական ականց, կամ ոսկէզօծեալ արծաթ` փոխանակ ոսկոյ, կամ կարկեհան` փոխանակ ալմազի եւ այլ սոցին նմանս, յորժամ յայտնեսցի եւ քննեալ ստուգեսցի, որո'յ վաճառեացն եւ էառ զգինս` ամբողջ յետս վճարեսցէ նմա եւ հրապարակաւ ձաղկեսցի եւ վարեսցի ի մետաղս զամենայն կեանս նորին:

24. Եթէ ոք գնեսցէ յումեքէ զիր ինչ, կշռեսցէ կամ չափեսցէ կամ համարեսցէ, եւ ոչ իցէ առեալ դրամն իրացն վաճառօղին եւ կամիցի առնուլ առ յինքն գնեցեալ իրն, եւ վաճառօղն ոչ հավատայցէ գնօղին առանց առնելոյ զդրամն կամ զսանադ տալ զվաճառեալ իրսն առ գնօղն, այլ պահեսցէ առ ինքն մինչեւ առցէ զդրամն կամ զսանադն, եւ դէպ լիցի զվաճառեալ իրսն առ վաճառօղն գողասցի կամ հրակէզ լիցի կամ այլ կերպիւ վնաս պատահիցէ, հարկաւորի վաճառօղն կրել զվնասն, եւ ոչ` գնօղն: Իսկ եթէ վաճառօղն իրին տուեալ իցէ իրն գնօղին առանց առնելոյ զդրամ կամ սանադ, եւ գնօղն ոչ իցէ տարեալ, այլ թողեալ իցէ առ վաճառօղն, եւ պատահիցէ վնաս վաճառեցեալ իրին, այսպիսի պատահմանն հարկաւորի գնօղն կրել զվնասն, եւ ո'չ` վաճառօղն:

25. Եթէ ոք գնեսցէ յումեքէ զիր ինչ, կշռեսցէ կամ չափեսցէ կամ համարեսցէ եւ տացէ զգինս վաճառօղին, կամ ոչ տացէ եւ վաճառեալ իրն առ վաճառօղն թողցէ, եւ դէպ լիցի, զի գողասցի իրն կամ հրակեզ լիցի կամ որպիսի' կերպիւ եւ իցէ` վնաս պատահեսցէ այսպիսի պատահմանն հարկաւորի վնասն կրել գնօղն, եւ ո'չ` վաճառօղն:

26. Եթէ ոք գիտիցէ, թէ այս անուն ոմն գրեցեալ է այլ ուրեք առաքել առ ինքն զապրանս կամ զինչս, եւ դեռեւս ոչ իցէ եկեալ զխնդրեցեալ զիրսն, հայցիցէ ի գրօղէն տալ նմա մասն ինչ այնպիսի գնով` որպէս եւ վասն նորա գնեցեալ լինի, եւ ոչ իցէ դաշնադրութիւն ի մէջ նոցա վասն վնաս պատահելոյն, եւ այրն այն յանձն առցէ տալ նմա ըստ խնդրոյ նորին չորրորդ մասն ի իրացն, որ գալոյ իցէ առ յինքն, եւ դէպ լիցի, զի ի ճանապարհին գողասցի զիրսն կամ այլ կերպիւ վնաս պատահիցէ` հարկաւորի մասն խնդրօղ առն տալ գինս չորրորդ մասին վնասեցեալ իրին առ այրն այն, յորմէ եւ խնդրեաց ունիլ զմասն` առանց բացասութեան: Զոր օրինակ. Յոհաննէս դի Սարգիսն Աստարխանայ գրեցեալ է Ամստրդամ` առաքել վասն ինքեան չորս հակ բէգրաստ, չորս հակ մահուդ, հարիւր թօփ շալ, եւ դեռեւս ոչ իցէ եկեալ զապրանսն զայն ի Աստարխան առ Յոհաննէսն, նաեւ ոչ իցէ Յոհաննէսն տեղեակ զորքանութենէ գնոյ ապրանացն այն, զայն լուեալ Պետրոս դի Մատթէոսն խնդրիցէ ի Յոհաննէսէն` տա'լ ինքեան ի ապրանացն մասն չորրորդ, եւ Յոհաննէսն յանձն առցէ եւ խոստանայցէ տալ Պետրոսին մին հակ բէգրաստ, մին հակ մահուդ, քսանհինգ թօփ շալ` այնպիսի' գնով, որպէս վասն ինքեան առեալ իցեն, եւ ո'չ` աւելի, եւ ոչ իցէ դաշնադրութիւն ի մէջ նոցա վասն վնաս պատահելոյն, եւ դէպ լիցի, զի զիրսն ի ճանապարհի գողասցի կամ ի ծովում ընկղմեսցի կամ այլ կերպիւ վնասեսցի, այսպիսի պատահմանն հարկաւորի Պետրոսն զգինս մին հակ բէգրասին, մին հակ մահուդին եւ քսանհինգ թօփ շալին տալ Յոհաննէսին` առա'նց բացասութեան:

27. Եթէ ըստ վերոյ կերպիւն ոք խնդրիցէ զմասն ի ընչից եւ ապրանաց ումեք, եւ տէր իրին խոստասցի տալ նմա զմասն եւ առնուլ ի նմանէ զգինս` որպէս եւ վասն ինքեան գնեցեալ իցեն, եւ դէպ լիցի, զի յետոյ ոչ կամիցի տալ նմա զխոստացեալ մասն` այլեւայլ եւ ապա օրինաւոր պատճառս բերելով, -ո'չ է կարելի. այլ հարկաւորի խոստացօղն իրին տալ նմա զխոստացեալ մասն եւ առնուլ զգինս իրին` որպէս ի միջի իւրեանց պայմանեալ եւ խօսեցեալ իցեն, առա'նց բացասութեան:

28. Եթէ ոք գնեսցէ յումեքէ զինչս հասարակ գնով, եւ ինչքն ոչ իցէ ներկայ, այլ վաճառօղն իրին խոստանայցէ յետ ոմանց աւուրք եւ ամսոց տալ զվաճառեալ զիրսն, եւ դէպ լիցի, զի վաճառեալ ինչքն ի ճանապարհի գողասցի կամ ի ծովու ընկղմեսցի կամ այլ ինչ կերպիւ վնասեսցի, բայց ի մէջ նոցա ոչ իցէ դաշին վասն վնասոյն, այսպիսի պատահմանն հարկաւորի վաճառօղն կրել զվնասն, եւ ո'չ` գնօղն:

29. Եթէ ոք առաքեսցէ զինչս իւր ի ձեռս ումեք ընկերի, եւ ընկերն այն վաճառեալ զինչս նորին` գնեսցէ ա'յլ ինչ եւ առաքեսցէ ի ձեռս տեառն իւրոյ առ ի հասուցանել ընչից տեառն, իսկ տէրն ընկերին զինչս այն վասն հարկաւորութեան իւրոյ վաճառեսցէ սեփական ընչից տեառն կամ այլոյ ումեք, յորժամ յայտնեսցի եւ քննեալ ստուգեսցի` որչափ իր այլոյ, որ վասն հարկաւորութեան իւրոյ վաճառեալ իցէ` կրկին չափով իրսն կամ իրաց գինս վճարեսցէ տեառն իրաց. այսպէս եւ եթէ ոմն ոչ գոլով ընդ ումեք ընկեր, առաքեսցէ զիր ինչ առ նա վասն տալոյ այլոյ ումեք, եւ նա վաճառեսցէ զիրն այն` վասն որպիսի' պատճառաց եւ իցէ, հարկաւորի, այսինքն` պարտաւորի կրկին չափով իրսն կամ իրաց գինս վճարել սեփական ընչից տեառն` առա'նց բացասութեան, քանզի ի այսպիսի անկարգ արարողութեանց պատահի մեծամեծ վնաս ընչից տեառն:

30. Եթէ ոք վաճառեսցէ զիր ինչ ումեք եւ գրեսցէ առ որդի իւր տալ զվաճառեալ իրն առ այրն այն, որոյ վաճառեալ է, եւ մինչեւ ի ժամանել գրոյն առ որդի առն` մեռանիցի հայրն, որ արարեալ էր վաճառումն, իսկ որդի մեռանօղին կամիցի ոչ տալ զվաճառեալ իրն առ գնօղն` վասն որպիսի' եւ իցէ պատճառաց, ո'չ է կարելի, այլ հարկաւորի ըստ գրեցելոյ հօր իւրոյ տալ զվաճառեալ իրն առ գնօղն:

31. Եթէ ոք գնեսցէ յումեքէ զիր ինչ եւ դիցէ ժամանակ առ ի բերելոյ զդրամն եւ առնելոյ զիրն, բայց պայմանեալ ժամանակին ոչ բերցէ զդրամն, այսպիսի պատահմանն ազատ է վաճառօղն առ ի ոչ տալ զվաճառեալ իրն գնօղին եւ կարէ այլոյ ումեք վաճառեալ: Իսկ եթէ ի պայմանեալ աւուրն կէսն դրամոյն տացէ եւ վասն մնացեալ կիսոյն խոստանայցէ տալ տոկոսի` որքան ժամանա անցանիցէ, այսպիսի պատահմանն եւս վաճառօղն անձնիշխան է, եթէ կամիցի` կարէ ընդունել, եւ եթէ ոչ կամիցի` ոչ ընդունի, ըստ այսմ կերպի կարելի է դատել եւ վասն սորին նմա պատահմանց:

32. Եթէ ոք խելագարեալ իցէ կամ ոչ ունիցի զբանականութիւն, վաճառեսցէ զինչս իւր յոյժ թեթեւ եւ պակաս գնով, որոյ անկարգութենէն բողոքիցեն ազգականք կամ ընտանիք նորին առ դատաւորս` նկատելի է, թէ վաճառեցեալ իրն ոչ է պակաս վաճառեալ քան զօրինաւոր գնոյ նորին կէսն, հաստատուն է համարելի վաճառն այն. իսկ եթէ ի կիսոյ չափ գնոյն եւս պակաս իցէ` անհաստատ է, եւ որ գնեացն հարկաւորի յետս դարձուցանել առ որդիս եւ առ ըն-տանիս վաճառօղին եւ առնուլ ի նոցանէ զտուեալ գինս իրին:

33. Եթէ ոք վաճառէ ումեք զիր ինչ պայմանաւ, որպիսի' պայմանաւ վաճառեալ է` հարկաւորի առնել լրացուցումն պայմանադրութեան առանց ամենայն հակասական պատճառաց:

34. Եթէ ոք գնեսցէ յումեքէ զիր ինչ եւ գնեցեալ դիցէ առ վաճառօղն վասն առաքելոյ առ յինքն, եւ վաճառօղն ոչ առաքիցէ առ նա, այլ առանց պատճառաց պահիցէ առ յինքն, եւ դէպ լիցի, զի պատահիցէ վնաս իրին` պարտաւորի վաճառօղն կրել զվնասն վասն պահելոյն առ ինքն, եւ ո'չ` գնօղն:

35. Եթէ ոք գնեսցէ յումեքէ զիր ինչ անուամբ այլոյ ումեմն, եւ որ վաճառօղն է, վասն բարեկամութեան կամ ազգականութեան եւ կամ վասն որպիսի եւ իցէ պատճառաց` վաճառէ զիրսն անուամբ առն այն պակաս գնով իսկ, որոյ անուամբ լինի գնումն, նա ամենայնիւ ոչ իցէ տեղեակ եւ դէպ լիցի, զի յայտնեսցի խաբեութիւն գնօղին, այսպիսի պատահմանն հարկաւորի գնօղն դարձուցանել զինչս վաճառողին առ յինքն եւ առնուլ զտուեալ գինն կամ լրացուցանել զամբողջ գինս նորին, որ վասն անուան այլոյ առն պակաս գնօք գնեացն:

36. Եթէ ոք գնեսցէ յումեքէ զիր ինչ անուամբ այլոյ ումեմն եւ որո'յ անուամբ գնեացն` նա' կամիցի տալ զգինս իրացն որպիսի' կերպիւ եւ գնեցեալ է անուամբ իւր եւ առնուլ զիրսն կարօղ է, եւ գնօղն իրին անուամբ նորա ոչ կարէ հակառակել, այլ պարտաւորի առնուլ զգինս իրացն եւ տալ զինչս նմա: