Պատմութիւն Հայոց, Հատոր Ա.

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Հերքիւլէս կամ Հերակլէս անուամբ բազում եղեն արք երեւելիք ՚ի պէսպէս ժամանակս. ոմն ՚ի եգիպտացի, ոմն տիւրացի, ոմն գաղղիացի, եւ ոմն հելլենացի. որոց պատմութիւնք ըստ վկայելոյ Դիոդորոսի սիկիլիացւոյ ընդ միմեանս խառնել են, եւ ամքին չաստուածք համարեալ. այլ բանք մեր ՚ի գլ. ը. եղեն ՚ի վերայ հելլենացւոյն Հերքիւլեայ, որ ասի լեալ ՚ի յետին աւուրս երեւելոյն Թեսէոսի միապետին աթենացւոց, եւ Մինոսի թագաւորին Կրետայ: Ըստ այսմ գտանէին առ հեթանոսս եւ այլ բազում Դիոսք, որք իբր չաստուածք պատուեալ լինէին:
       Ոմանք զսոյն զայս Հերքիւլէս բազում ամօք յառաջ լեալ ասեն քան զՏրոյիոյ առումն. իսկ ոմանք ուղղագոյնս եւս` փոքու ժամանակաւ: Ասի, թէ այս Հերքիւլէս անկեալ ՚ի հիւանդութիւն անբժշկելի, եւ իբր ցնորեալ` էարկ զանձն կենդանւոյն ՚ի խարոյկ բորբոքեալ, եւ մեռաւ: զայս յիշէ ըստ իմիք եւ Վարդան պատմիչ հայոց:
       Այլ յաղագս առմանն Տրոյիոյ, թէ ' առաջնոյն` որ եղեւ ՚ի ձեռն Հերքիւլեայ, եւ թէ երկրորդին, երրակի աւանդի պատմութիւն: Մի` ըստ Հոմերոսի. զոր եւ յիշէ Խորենացին. ա. 31. եւ այս լի ' է ստեղծաբանութեամբ եւ առասպելեօք: Երկրորդ` ըստ Հերոդոտոսի, ըստ Ապողոդորոսի, եւ ըստ այլոց. բայց խառնեալ յայլընդ այլոյ բանից. եւ սա եւս համարի մասամբ իւիք առասպել: Երրորդ` ըստ Դարեսի եւ ըստ Դիկտիւսայ, որք ասին լինել ականատես եղելոց. եւ այս համարի ստոյգ քան զայլոց. թէպէտեւ ՚ի սոսին գտանին անտեղի բանք հեթանոսական առասպելեաց : որպէս եւ իցէ, մեք ը սոցա եդաք. եւ ուրեք ուրեք ըստ այլոց. զանց արարեալ զայլեւայլ բանիւք: Սոյնպէս եւ վասն ոսկի գեղմանն, եւ ճանապարհորդութեան արգոնաւորդաց, եւ առաւել եւս վասն յափշտակութեանն Հեղինեայ այլեւայլ են բանք . զորս չէ մեզ հարկ քննել, որպէս եւ զայն, որ գրի վասն արգոնաւորդաց, յայսմու. նոյեմբ. 8. երես. 213. զի այն պատմութիւն ՚ի յունաց է առեալ, եւ յանստոյգսն է համարեալ: