Յարտայայտումն
այլեւայլ
անցից,
զորս
ազգ
մեր
իբր
՚ի
յեղաշարժ
ծովու
պէսպէս
հողմովք
յաջողութեանց
եւ
ձախողութեանց
նաւարկեալ
՚ի
սկզբանէ
անտի
՚ի
Հայկայ
եւ
այսր`
՚ի
բազմադիմի
փոփոխութիւնս
շրջան
էառ,
յինչ
ինչ
առաւելեալ,
եւ
յինչ
ինչ
նուազեալ
եւ
ներգեւեալ,
ընդ
դարս
դարս`
իբրեւ
ընդ
կոհակս
ալեաց
ելեւէջս
առնելով:
Էր`
զի
յանխուճապ
ընթացս
զուարթ
ճեմելով
անվրդով
գնայր.
եւ
էր`
զի
՚ի
տարադէպ
մրրկայ
բռնի
տագնապեալ`
յաւէտ
վտանգէր:
Էր`
զի
խաղաղ
ութեամբ
անդորրացեալ`
բերկրալից
զուարճանայր
իբր
՚ի
նաւահանգստի
՚ի
բարեվայելուչ
շինութիւնս.
եւ
էր`
զի
անհանգիստ
վրդովեալ`
սաստիկս
տատանէր
՚ի
յուզմունս
ծփանաց
աղմկալիր
խռովութեանց`
ներքոյ
եւ
արտաքոյ:
Էր`
զի
յաջողաձեռն
շահատակութեամբ
հսկայազօր
դիւցազնաց
հզօրելապէս
հանդիսանայր .
եւ
էր`
զի
յընդվայրահար
եւ
յողորմ
աղէտս
սրածութեանց
եւ
գերութեանց,
աւերուածութեանց
եւ
ամայութեանց
սրտաթափ
ոգւով
թախանծէր,
հեծէր
եւ
սգայր:
Եւ
որ
մեծն
է`
ասացից.
էր
երբեմն,
զի
ընդ
ճարտար
ղեկավարութեամբ
քաջամուտ
եւ
հոգելից
առաջնորդաց
բերկրել
ցնծայր.
՚ի
ճշմարիտ
կրօնս
աստուածապաշտութեան,
եւ
՚ի
չորս
պայծառ
երկնային
իմաստութեան.
եւ
էր`
զի
ընդ
ստերիւր
առաջնորդութեամբ
խարխափեալ
սայթաքէր
՚ի
դժնեայ
առապարս
հեթանոսութեան,
եւ
՚ի
թանձրամած
խաւար
անգիտութեան:
Այլ
յայսմ
ամենայնի
բազուկ
ամենակալին
հովանաւոր
տեսչութեամբ
՚ի
վերայ
ազգիս`
յոլովակի
նաեւ
՚ի
ձախողակի
անդ
գթասիրեալ
արգահատէր,
եւ
զըմբոստացեալքս
՚ի
ներքուստ
բարեխնամ
ձեռին
նորա`
ստէպ
ստէպ
հայրական
աջոյն
գտանիւր
խրատուց
՚ի
հնազանդութիւն
նուաճէր:
Որպէս
է
տեսանել
՚ի
սկզբանէ
անտի
ցայժմու
մերս
ժամանակ.
ցոր
վայր
վեցեակ
դարուց
վիճակք
հոլովեցան
՚ի
վերայ
տանս
Հայոց`
ըստ
այլեւայլ
կարգի
տանուտեարց:
Առաջինն
է
այն,
յորում
տիրեալ
պայազատեցին
նահապետք
Հայկազինք`
կէտ
մի
ազգին
տէրութեամբ,
եւ
կէս
մի
արքայական
շքով.
եւ
ապա
կուսակալք:
Երկրորդն
է
այն,
յորում
թագաւորեցին
Արշակունիք
՚ի
սերնդոց
Արշակայ
Պարթեւի:
Երրորդն
է
այն,
յորում
իշխեցին
մարզպանք
պարսից,
եւ
ոստիկանք
իշխանութեանն
հագարացւոց,
եւս
եւ
նախարարք
՚ի
հայոց:
Չորրորդն
է
այն,
յորում
թագաւորեալ
սփրեցին
Բագրատունիք:
Հինգերորդն
է
այն,
յորում
զօրացան
Ռուբինեանք
՚ի
Կիւլիկիա,
մինչեւ
՚ի
բնաջինջ
բարձումն
տէրութեան
Հայոց:
Վեցերորդն
է
այն,
յորում
կային
եւ
կան
ազգ
մեր
յիշխանութեան:
Եւ
ահա
ըստ
վիճակի
այսոցիկ
վեց
դարուցս
բովանդակեմք
զպատմագրութիւն
մեր
՚ի
վեց
գիրս,
առաջի
եդեալ
զամենայն
հարթ
ոճիւ
եւ
պարզ
շարադրութեամբ:
