Պատմութիւն Հայոց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Այր ոմն ի Պարսից, ոչ ի փոքունց եւ յաննշանից, որում անուն էր Բուրդար, գնացեալ անտի եւ եկեալ ի կողմանս Գամրաց՝ պանդխտեցաւ ի Կեսարիայ: Եւ առեալ կին ի հաւատացելոց, որում անուն Սոփի կոչէր, զքոյր ուրումն մեծատան, որ Եւթաղիոս յորջորջէր, դարձաւ անդրէն գնալ յերկիրն Պարսից հանդերձ կնաւ իւրով. զորոյ զհետ մտեալ Եւթաղեայ՝ համոզեալ արգելոյր: Որոյ հանդիպեալ ծննդեան մերոյ Լուսաւորչին՝ ըստ պատահման մտանէ ստընտու մանկանն. եւ ի հասանել աղետին՝ առեալ Եւթաղեայ զքոյր իւր եւ զայր նորա հանդերձ մանկամբն ի Կապադովկացւոց աշխարհն դառնայր: Այլ զայս ամենայն գործէ յառաջատեսութիւնն Աստուծոյ, որպէս կամք են իմոյս ասել բանի, յաղագս որ ի մեզ փրկութեան ճանապարհ: Ապա թէ ոչ, որո՞ւմ յուսոյ ակն ունելով զմանուկն պահլաւիկ ի Հռոմայեցւոց իշխանութեանն սնուցանէին, եւ Քրիստոսի ընծայէին հաւատոց:

Բայց յարբունս հասակի հասեալ մանկանն՝ փեսայացուցանէ հաւատացեալ ոմն այր, որում անուն էր Դաւիթ, ի դուստր իւր Մարիամ. որ յետ երից ամաց երկուց որդւոց լինելոյ, ի կամաց երկոցունց մեկնեալ ի միմեանց զատչին: Մարիամ հանդերձ մանկամբն կրտսերաւ ի վանս կանանց երթեալ կրօնաւորէր. որոյ յարբունս հասեալ մանկանն, զհետ ընթանայ միայնաւորի ուրումն, որում անուն էր Նիկոմաքոս: Իսկ անդրանիկն առ դայեկաց մնացեալ, որ ապա աշխարհավարեալ ամուսնացաւ: Բայց հայր նոցին Գրիգոր անցեալ գնաց առ Տրդատ՝ զհայրենեացն հատուցանել պարտիս, կամ որպէս պարտ է ասել ճշմարտութեամբ՝ զառաքելութեանն վիճակ մերոյ աշխարհիս եւ զքահանայապետութեանն հանդերձ մարտիրոսութեամբն վարժելով:

Բայց արդարեւ հօր սքանչելւոյ որդիք զարմանալիք առաւել քան զառաւել. զի ո՛չ նա խնդրեաց զորդիսն՝ յորժամ դարձաւ ընդ Տրդատայ, եւ ոչ նոքա չոգան առ նա. եւ այն գրեա՛ թէ վասն երկիւղի հալածանացն. բայց եւ ոչ ի քահանայանալն եւ ի փառաւորել հօրն երեւեալ պերճացան նոքա: Վասն որոյ եւ ոչ նա յամեաց ի Կեսարիայ, այլ փութապէս դարձեալ՝ ի Սեբաստացւոց քաղաքին անսայր հաւաքել զնիւթ վարդապետութեանն: Այլ թէ եւ բազում աւուրս արարեալ ի Կեսարիայ՝ ոչ ինչ, զորոց զմտաւն ածէր՝ առնելոց էին, անսպառին եւ անանցականին միայն սկելով. որք ոչ զպատիւն յինքեանս ձգէին, այլ պատիւն զհետ նոցա ընթացաւ, որպէս ուսուցանէ քեզ Ագաթանգեղոս: