Պատմութիւն Հայոց

Տեսեալ նախարարացն Հայոց, եթէ ոչ կացուցին Յոյնք ի վերայ նոցա թագաւոր, եւ դժուարին վարկուցեալ զանառաջնորդն լինել՝ խորհեցան կամաւ հնազանդել թագաւորին Խոսրովու: Նմին իրի գրեն առ նա թուղթ օրինակ զայս. -

Թուղթ նախարարացն առ Խոսրով:

«Ստրատելատ Գազաւոն եւ ամենայն նախարարք Հայոց մասին Յունաց. տեառն մերում Խոսրովայ արքայի կողմանն Այրարատոյ խնդալ:

«Ինքնին, տէր, գիտես զմիամտութիւն մեր առ յիշեցեալ թագաւորին մերում Արշակայ, զոր մինչեւ ցօր վախճանի նորա անշրջելի պահեցաք. եւ արդ խորհեալ եմք նոյնպէս ծառայել քեզ միամտութեամբ, եթէ հաստատեսցես առ մեզ դաշամբք զերիսս զայս. առաջին՝ չյիշել զյանցանս մեր, զոր պատերազմեցաք ընդ քեզ ի հարկէ եւ ոչ ի կամաց: Երկրորդ՝ զի դարձուսցես ի մեզ զամենայն ժառանգութիւնս մեր որ ի մասինդ Պարսից, զոր հատէք յարքունիս: Երրորդ՝ հնարել թափել զմեզ ի կայսերէ, զի մի՛ վրդովեսցեն զբնակութիւնս մեր, որք ունիմք իշխանութիւն յայսմ բաժնի: Եւ զայս պայման ուխտի գրեալ եւ խաչ հաստատեալ կնքեսցես. զորս տեսեալ՝ փութասցուք ի ծառայութիւն ձեր: Ողջ լեր, տէր մերե:

Գրէ եւ Խոսրով պատասխանի:

Թուղթ Խոսրովու առ նախարարսն:

«Քաջ արանց Խոսրով Հայոց արքայ. ստրատելատիդ Գազաւոնի եւ ամենայն նախարարացդ մերոց ողջոյն շատ:

«Ուրախ լերուք, զի եւ մեք ողջ եմք, եւ ուրախացաք ընդ լուր ողջունի ձերոյ. եւ առաքեցաք ըստ խնդրոյ ձերոյ զայս պայման ուխտի: Առաջին՝ չյիշել զյանցանս ձեր, զոր չունէաք առ յանցանս իսկ, այլ առ երախտաւորս՝ զմիամտելն առ թագաւորին Արշակունւոյ զոր պաշտէիքն. զի եւ առ մեզ զնոյն յուսամք լինել: Երկրորդ՝ դարձուցանել ի ձեզ զժառանգութիւնս ձեր, զոր ունիմք յարքունիս. բայց յայնմանէ, զոր ումեք ումեք պարգեւեցաք, զի ոչ շրջին պարգեւք թագաւորաց առանց վնասու, մանաւանդ զի ի դիւան հօրն մերոյ տեառն Շապհոյ արքայից արքայի եմուտ. այլ փոխանակ ընդ այնր յարքունուստ լնումք եւ զձերոյն պակասութիւն: Երրորդ՝ թափեմք զձեզ ի գործակալացն Յունաց, թէպէտ պատերազմաւ ընդ կայսեր, թէպէտ խաղաղութեամբ:

«Եւ զքեզ, Գազաւոն, արիւն իմ եւ հարազատութիւն, ոչ ըստ վաղնջուց ազգականութեանն, այլ ըստ արդեանս, որ ի մօրէ քումմէ Արշանուշայ Արշակունւոյ, հանեալ զքեզ ի հայրենեաց քոց Կամսարականաց, եւ ի մայրենիս քո յիմս առեալ ազգ՝ Արշակունի անուամբ պատուեցիցե:

Զայս տեսեալ Գազաւոնի՝ ընդ հուպ դարձուցանէ զբնաւ նախարարսն առ արքայն Խոսրով, եւ բարեբաստիկ եղեալ քաջափառութեամբ, հանդիպի ամենայն խնդրոցն եւ խոստմանցն: Բայց Սամուելի Մամիկոնենի յինքն ըմբռնեալ զթուղթն Խոսրովու եւ զպատճէն թղթոյն նախարարացն՝ զատուցեալ ի նոցանէ գնաց առ կայսրն Արկադ: Քանզի էր սպանեալ նորա զհայր իւր Վարդան յաղագս ուրացութեանն, եւ զմայր իւր Տաճատուրհի, եւ երկնչելով ի Պարսից եւ ի քեռեաց իւրոց Արծրունեաց՝ ոչ իշխէր զատչել ի Յունաց: Իսկ Արկադայ բարի արարեալ նմա, հրամայէ զհաւասար թղթոցն հելլէն գրով ի դիւանի իւրում դնել, զի պահեսցին յիշատակք ազգաց ապստամբողաց. որ կայ մինչեւ ցայսօր: