Պատմութիւն Հայոց

Իմացեալ Շապհոյ, թէ թերուղիղ է Արկադ՝ խօսի ընդ նմա խաղաղութիւն. քանզի էր պարտեալ հարեալ ի հօրէ նորա ի մեծէն Թէոդոսէ: Յանձն առնու եւ Արկադ առնել զհաշտութիւն, առաւել յիւրոց զօրագլխացն. զի թէպէտ եւ յԱստուծոյ էր պարգեւեալ զյաղթութիւն յամս կենաց երանելւոյն Թէոդոսի, սակայն զօրագլուխքն վաստակեալ՝ ձանձրացեալ լինէին յաշխատութենէ հանապազորդ պատերազմացն: Վասն որոյ հաւանեալ՝ կամաւ յանձն առին բաժանել զՄիջագետս եւ զՀայոց աշխարհս կրկին սահմանադրութեամբ: Վասն որոյ թողեալ Արշակայ զբուն թագաւորութիւն հարց իւրոց զԱյրարատ, եւ զամենայն մասն բաժնին Պարսից՝ գնաց տիրել արեւմտեայ կողմանց աշխարհիս մերոյ, որ ի մասն ի բաժնին Յունաց. ոչ միայն մօրն աղագաւ, որ էր ի կայսերական քաղաքին, այլ լաւ համարեալ նուազ կողմանն տիրել՝ եւ ծառայել քրիստոնեայ թագաւորի, քան յոլովից իշխել՝ եւ մտանել ընդ լծով հեթանոսաց: Գնացին զհետ նորա հանդերձ կանամբք եւ որդւովք եւ նախարարութիւնք որ ի բաժնին Շապհոյ, թողլով զիւրաքանչիւր արարս եւ զգիւղս եւ զդաստակերտս:

Ընդ որ զչարեալ Շապհոյ, գրէ առ Արշակ, թէ «Ընդէ՞ր գրգռեցեր զպատերազմ ի մէջ իմ եւ կայսեր, տանելով զնախարարութիւնս իմոյ բաժնիսե: Եւ պատասխանի լսէ յԱրշակայ, թէ «Վասն զի ոչ համբերէին ընդ Պարսիկ առաջնորդաւ վարիլ՝ եկին զհետ իմ. եւ արդ եթէ հաւատաս ցիս զմասինդ քո իշխանութիւն, որպէս եւ կայսր զիւրոյս՝ պատրաստ եմ ի պաշտել զքեզ՝ որպէս զկայսր. ապա թէ ոչ է հաճոյ քեզ այս, եւ իւրեանց կամաւ դարձցին առ քեզ նախարարքս՝ ոչ արգելումե: Զայս լուեալ Շապհոյ՝ թագաւորեցոյց Հայոց ի վերայ բաժնի իւրոյ զԽոսրով ոմն ի նմին ազգէն Արշակունեաց. եւ առ նախարարս իւրոյ մասինն, որ ելեալ էին զհետ Արշակայ՝ գրեաց հրովարտակ, որ ունէր զայս. -

Թուղթ Շապհոյ առ նախարարսն:

«Դիւցազանց քաջ, Շապուհ արքայից արքայ. նախարարաց Հայոց, որոց կալուած իշխանութեան յիմ բաժնին հատան. ողջոյն շատ շնորհեմ ձեզ:

«Թէպէտ եւ ձեր ոչ ազատաբար արարեալ, թողէք զիւրաքանչիւր իշխանութիւնս, եւ մեզ ոչ ինչ նիազ էր ի ձէնջ, սակայն ըստ տիրաբար խնամոց գթացաք ի ձեզ եւ յաշխարհդ ձեր. զմտաւ ածեալ, եթէ ոչ կարեն հօտք առանց հովուաց լինել, եւ հովիւք առանց բարիոք վերակացուի, վասն որոյ թագաւորեցուցաք ձեզ զԽոսրով ոմն ի դենէ ձերմէ, եւ յազգէ բնիկ ձերոյ տէրութեանդ: Արդ՝ դարձեալ ձեր յիւրաքանչիւր արարս իշխեցէք, որպէս եւ ցայժմ: Երդուեալ ի հուր եւ ի ջուր եւ ի փառս անմահից իմոց նախնեաց, զի առանց նենգութեան եւ պատրանաց արարաք զայդ, եւ անշրջելի պահեմք: Իսկ այնք որք ոչ լուիցեն հրամանաց մերոց՝ զտունս նոցա հանդերձ գիւղօք եւ դաստակերտօք հրամայեցաք ունել յարքունիս: Ողջ լերուքե: