Օգուտ Բժշկութեան

Սրտացաւութիւն որ ի տաքէ լինի եւ կամ ի հովէ կամ ի չորէ եւ կամ ի գիճութենէ

Պատճառ որ ի տաքէ կամ ի չորէ

Գեղիանոս ասէ, թէ սրտին բնութիւնն ի տաքութենէ, որ շատ ուտէ զտաք կերակուրքն եւ անձն ցաւ հասնի, եւ դժար բան բանի որ զանձն չորացնէ խիստ։

Նշան որ ի տաքէ եւ ի չորէ այն է որ բնութիւնն լինայ, այն է որ կուրծքն տաք լինայ, եւ երակն սուր եւ հաստ, եւ ջերմն հանգիստ չտայ. եւ այն որ չորութենէ լինայ՝ անձն աւաղ լինայ եւ բարակ եւ երկնին պինտ։

Ստածումն ի տաքէ եւ ի չորէ։

Գեղիանոս ասէ, թէ այն որ բնութիւնն տաք լինայ՝ այն լաւ որ ի ձախ դիհէն ի բասիլիկէն երակ առ եւ Բ թիկնամէջն ապիկիս արկ. եւ քաֆուրին ղուրսն տուր եւ հանապազ գարէջուր տուր եւ Բ նռան ջուր. եւ թէ հայկաւ եւ գինծ Ա Ա դրամ եւ տապաշիր եւ քահրուպար կէս կէս դրամ, եւ քաֆուր Ա դանկ. զամէնն ծեծէ՛ եւ խառնէ՛ ի թանն եւ տո՛ւր. խիստ օգտէ։ Եւ թէ այս ցաւս ջերմն ունենայ՝ տո՛ւր ապուր նարտանով։ Եւ թէ այս ի յամռան աւուրքն լինայ՝ եւ հով տեղ նստու, եւ ի ներքեւն ուռի տերեւ փռէ, եւ ի չորեք դիհն անուշահոտ իրվի դիր, որպէս ըռահան եւ նոնոֆար եւ վարդ եւ սանդալ եւ վարդէջուր, եւ հանապազ մէշպահարի ջրով զոտն թա՛ց։ Եւ այն որ ի չորութենէ լինի եւ ի տաքէ՝ այն է որ հանապազ իշու կաթն եւ աղջկմօր կաթն տաս որ ուտէ. եւ գարէջուր եւ ասպաղօլի ջուր եւ մանուշկի շարապ եւ նոնոֆարի օգտէ. եւ զկտաւն ի վարդէջուրն դրջէ եւ ի մանուշկին ձէթն եւ դդմին եւ ի վերայ սրտին դիր. եւ տո՛ւր զդալար ձուկն մանր՝ նշի ձիթով եւ շուրվայ արա. օգտէ։

Էհանան ասէ, թէ թթու մածունն ձունով տուր որ խմէ. եւ տո՛ւր խիարի ջուր եւ քաֆուրի ղուրս, եւ վարդէջրով խնծորի ըռուպ տուր եւ պաղ ջուր. եւ ի հով տեղ նստո. խիստ օգտէ։

Պատճառ որ ի հովէ եւ գիճութենէ

Ֆօլօսն ասէ, թէ սրտին բնութիւնն հովնալուն լինայ, որ շատ ուտէ զկերակուրն, եւ գիճութեան պատճառն այն է, որ ուտէ զգէճ կերակուրն շատ եւ անձն հեշտ կենայ։

Նշան որ ի հովէ եւ գիճութենէ այն է, որ բնութիւնն հովնայ, մարդն յուլ լինայ, եւ կուրծքն հով չի լինի. եւ երակն թուլ լինայ եւ կակուղ, հանց որ մատն ի վերայ դնես՝ ի վայր նստի եւ չերեւի։

Ստածումն որ ի հովէ եւ գիճութենէ։

Ապուճարեհն ասէ, թէ դեղն այն է, որ տաս խնծորի շարապ, որ լինի մէջն մուշք, եւ սուք եւ նարմուշք եւ մայի փուխթայ եւ վարդէջուր եւ յօտ եւ մազտաքէ եւ սիսանպար եւ մարզանկօշ եփէ եասամինի ձիթով, եւ իսպիտակ մոմ եւ կարմիր, եւ զամէնն զետ մորհամ արա եւ օծէ՛ կուրծքն, եւ ի սառն ջրէ պատրաստէ՛։ Եւ թէ այսով չի յաջի՝ տո՛ւր զամբրաւին ճուարիշն, եւ տո՛ւր կերակուր տուռէճ եւ տէհուճ, ղալիայ արա։ Եւ այն որ ի գիճութենէ լինայ՝ դեղն այն է, որ հապի այարիճ տաս, եւ լուծես զփորն հոկնայով. եւ յետոյ տաս զամբրաւին ճուարիշն, եւ վարդէջրով եւ մազտաքով. եւ յօտով. Գ դրամ սուսանի ձէթ խառնէ եւ քիչ մն մանեխ եւ տո՛ւր տուռէճ եւ տէհուճ։

Զաքարիային որդին ասէ, թէ անուշ գինի տուր, եւ անուշ համեմնի խառնէ. եւ օծէ՛ զկուրծքն սնպուլի ձիթով. եւ ղուստ եւ սօտ եւ ուպհուլ եւ տարչինի եւ ղարանֆուլ եւ մրտի տերեւ. զամէնն ծեծէ՛ եւ ի գինին խառնէ, եւ խնծորի եւ սերկեւիլի շարապով սպեղանի արա. օգտէ. եւ տո՛ւր հաւձագ եւ հաւկթի դեղնուց եւ մսի ղալիայ տաք դեղերով։ Եւ այս քան զամէն ցաւերն դժար է, եւ լաւն այն է, որ ցաւուս շուտով պէտ այնես եւ չթողուս որ հնանայ. լաւ չէ։