Հայ Մամուլի Մատենագիտական Գործեր

ԱՐԵԱՆ ՁԱՅՆ

Խմորատիպ։ Աղթամար (կղզի), 1905։

Մատենագիտական ո՛չ մէկ աշխատասիրութիւն զայն նշած է. նոյնիսկ Հ. Յ. Դ. մամուլին նուիրուած Յուշապատումի եւ Դ. Փափազեանի ցանկերը չեն յիշատակեր զայն։ Արիս Աբրահամեան, Վասպուրականի կարգ մը թերթերը նշելէ ետք, կը գրէ. «Եւ արդէն, որքան որ ինձ յայտնի է, Վասպուրականի մէջ, խմորատիպ թերթի հրատարակութեան առաջնութիւնը կը պատկանի Լեռնապարին։

1905 թուին, Իշխանի ձեռքով, առաջին անգամ լոյս կը տեսնէր Արեան ձայն խմորատիպ թերթը Աղթամար կղզիին մէջ»։ [1]

Կոմս անդրադառնալով Իշխանի Լեռնապարի մէջ ունեցած գործունէութեան զանազան երեսներուն, կը նշէ. «Իշխանը սկիզբը դրաւ նաեւ խմորատիպ թերթի մը՝ Արեան ձայն անունով»։ [2] Չի նշեր այլ մանրամասնութիւն։

Իշխան (Նիկոլ Միքայէլեան) – Ծնած է Շուշի, 1881-ին։ Տեղւոյն թեմական վարժարանի աշակերտ։ Պատանի տարիքին կը մտնէ Դաշնակցութեան շարքերը։ «Խառնուածքով ըմբոստ, յանդուգն եւ վճռական»։ [3]

1904-ին Կոմսի հետ կու գայ Վան իբրեւ գործիչ։ Գործունէութեան վայր կ՚ընտրէ Լեռնապարը։ Կը տանի յեղափոխական եւ մշակութային գործունէութիւն։ Հետամուտ կ՚ըլլայ ժողովուրդը զինելու, կրթութիւնը տարածելու եւ մշակոյթը տարածելու։ Կազմակերպած է նոյնիսկ քառաձայն երգչախումբ։ [4]

Իրեն կը վերագրուի Վանի Աշխատանք շաբաթաթերթին հիմնումը (1910) եւ անոր մէկ տարուան խմբագրումը։

Իշխան տմարդօրէն կը սպաննուի 1915 Ապրիլին, կուսակալ Ճէվտէթի դաւադրութեամբ։

Արեան ձայնը Վասպուրականի Հ. Յ. Դ. մամուլին առաջին ներկայացուցիչն է, ժամանակագրական կարգով։