Պատմութիւն Հայոց

Քանզի ասէ վասն նորա Աբիւդենոս հանգոյն այլոցն այսպէս. «Եւ զնա ամենախնամն Աստուած եցոյց հովիւ եւ առաջնորդ ժողովրդեաննե: Յետ որոյ ասէ. «Թագաւորեաց Աղովրոս շարս տասնե, որ լինին ամք երեսուն եւ վեց հազար: Նոյնպէս եւ յաղագս Նոյի այլով անուամբ վարին եւ ժամանակօք անբաւիւք. թէպէտ եւ վասն ջրոյն սաստկութեան եւ վասն ապականութեան երկրի՝ զոյգ հոգեւորացն բարբառին բանից. նոյնգունակ եւ զթիւ նահապետացն տասն՝ Քսիսութրեաւ հանդերձ թուեն: Որ ոչ միայն ըստ բոլորման առ ի յարեգականէ չորեքժամանակեան ըստ մեզ լինելոյ տարւոյն՝ հեռանայ յամաց մերայնոցն, -մանաւանդ թէ եւ յաստուածայնոցն, - այլ եւ ոչ որպէս Եգիպտացիքն զլուսնականսն հաշուեն ծագմունս. նա եւ ոչ, զառ ի դիցն ոմանց ասացեալս թէ տարիս ոք վարկցի՝ զուգեալ համեմատէ անհուն թուոց առարկութեանցս առ ի հաւասարել ճշմարտութեանն, երբեմն նուազ եւ երբեմն սաստիկ զհաւաքումն գումարելով: Արդ օրէն էր մեզ աստանօր զկարծիս նոցա յայտնել ըստ կարողութեան, թէ զի՛նչ իւրաքանչիւր ոք ի նոցանէ խորհեցան այսպէս զայսոսիկ գրել. այլ վասն երկարութեան առաջիկայ գործոյս՝ այլում տեղւոյ եւ ժամանակի զայսոսիկ թողեալ, հատցուք աստանօր զբանս, սկսանելով յաղագս այսորիկ՝ որպէս եւ հաւատացեալ եմք:

Ադամ նախաստեղծ. սա կեցեալ ամս երկերիւր եւ երեսուն՝ ծնանի զՍէթ. Սէթ կեցեալ ամս երկերիւր եւ հինգ՝ ծնանի զԵնովս: Սորա երկուքն յարձանագրութեանցն ընդդէմ երկուց հանդերձելոցն, որպէս ասէ Յովսեպոս. թէպէտ եւ ուրն անյայտ է: Ենովս, որ առաջին յուսացաւ կոչել զԱստուած:

Եւ ընդէ՞ր արդեօք այս, եւ կամ վասն որո՞ց պատճառանաց նախ սա յուսացեալ կոչելոյն զԱստուած, եւ կամ ո՞րպէս կոչելն իմանի: Քանզի է Ադամ ճշմարտապէս աստուածաստեղծ, եւ սա ի բերանոյ Աստուծոյ առեալ ասի պատուէր, այլ եւ յանցուցեալ եւ ի թագստեան եղեալ՝ զՈ՞ւր ես-ն յԱստուծոյ եւ ոչ յայլմէ ումեքէ հարցանի. սապէս եւ զվճիռ վարկին ի նորին բերանոյ լսէ: Իսկ յետոյ եւ Աբէլ մերձաւոր եւ ծանօթ Աստուծոյ լեալ՝ պատարագ մատուցանէ, եւ ընկալեալ լինի: Արդ՝ սոցա այսպէս յընդունելութիւն եւ ի ծանօթութիւն Աստուծոյ լեալ՝ ընդէ՞ր առաջին սա ասի կոչել զԱստուած, եւ այս՝ յուսով: Արդ՝ զայլսն վասն սորա ի տեսութեանց ի հրաւիրեալն մեր յուղարկեսցուք տեղի. իսկ որ առ ձեռն պատրաստն է՝ ասասցուք:

Քանզի ի պատուիրանազանցութեան գտեալ առաջինն ի մարդկանէ ի դրախտէն եւ յԱստուծոյ, չարին աղագաւ, որպէս ասացեալ է, գտանի արտասահմանեալ: Զկնի եւ ընտանեգոյնն Աստուծոյ յորդւոցն Ադամայ՝ ի հարազատէն իւրմէ սպանանի յեղբօրէ: Յետ որոյ ոչ բանի ինչ աստուածայնոյ եւ ոչ յայտնութեան ինչ իրիք եղելոյ, ի տարակուսանս եւ յանյուսութիւն ազգ մարդկան հատեալ լինի, այլ եւ յինքնահաճոյ արդարեւ գործս. յորոց միջի սա քաջայոյս եղեալ ուղղութեամբ հանդերձ կոչէ զԱստուած: Իսկ կոչելդ կրկնակի իմանի. կա՛մ անուանել որպէս զմոռացեալ, կամ յօգնականութիւն կարդալ: Արդ՝ անուանեալն որպէս զմոռացեալ՝ ոչ է ի դէպ. զի ոչ բազմութիւն ամաց ընդ մէջ անցեալ, որ ի մոռացումն նոցա զԱստուածդ ածէր զանուն եւ կամ զնոյն ինքն՝ որոյ անունն, եւ ոչ դարձեալ մահու եւ թաղման դեռ եւս յԱստուծոյ ստեղծեալն հասեալ էր: Ապա ուրեմն յօգնականութիւն կոչէ սա զԱստուած:

Սա կեցեալ ամս հարիւր եւ իննսուն՝ ծնանի զԿայինան. Կայինան կեցեալ ամս հարիւր եւ եօթանասուն՝ ծնանի զՄաղաղայէլ. Մաղաղայէլ կեցեալ ամս հարիւր վաթսուն եւ հինգ՝ ծնանի զՅարեդ. Յարեդ կեցեալ ամս հարիւր վաթսուն եւ երկու՝ ծնանի զԵնովք. Ենովք կեցեալ ամս հարիւր վաթսուն եւ հինգ՝ ծնանի զՄաթուսաղայ: Սա յետ ծնանելոյն զՄաթուսաղայ՝ ամս երկերիւր արժանի եւ հաճոյ վարս ստացեալ, որպէս գիտէ որ հաճեցաւն, փոխեալ ասի ի միջոյ ամբարշտաց. զորոյ զպատճառն յետոյ հատուցուք: Մաթուսաղայ կեցեալ ամս հարիւր վաթսուն եւ հինգ՝ ծնանի զՂամեք. Ղամեք կեցեալ ամս հարիւր ութսուն եւ ութ՝ ծնանի որդի, եւ անուանէ զնա Նոյ:

Եւ ընդէ՞ր արդեօք զսա միայն որդւոյ անուամբ յորջորջեաց, իսկ վասն այլոցն ամենեցուն պարզաբար ասաց, թէ ծնան. զորմէ ընդդէմ իմն մարգարէանայ հայրն. «Սա, ասէ, հանգուսցէ զմեզ ի գործոց եւ ի տրտմութենէ ձեռաց եւ յերկրէ՝ զոր անէծ տէր Աստուածե: Որ եղեւ ոչ հանգիստ, այլ ջնջումն որ ինչ միանգամ ի վերայ երկրի: Ինձ թուի՝ հանգուցանելն դադարեցուցանել է. իսկ դադարեցուցանելն՝ զամբարշտութիւն եւ զչարիս, սատակմամբ մարդկան զազրագործաց դարուն երկրորդի: Քանզի գեղեցկաբար ասաց, թէ «ի գործոց մերոցե, որ է յանօրէնութեանց, «եւ ի տրտմութենէ ձեռացե, որովք կատարեմք զպղծութիւնս: Բայց եւ հանգչին արդարեւ ըստ այսմ մարգարէութեան ոչ ամենեքին, այլ կատարեալքն յառաքինութեան ոգիք, յորժամ չարիք որպէս հեղեղաւ ջնջեալ մաքրին, իբր առ Նոյիւ մոլեալքն ի չարիս: Իսկ որդւոյ անուամբ մեծարեաց զնա Գիր՝ իբրեւ զյայտնի եւ զնշանաւոր եւ զարժանաւոր ժառանգ հայրենեացն առաքինութեանց: