Այրարատ

45. ԵՊԻՍԿՈՊՈՍՔ ԱՐՇԱՐՈՒՆԵԱՑ

Յեկեղեցական տեսչութեան ` ըստ բախտի գտանեմք ՚ի Կանոնագիրս ուրեք նշանակեալ  զեպիսկոպոսունս գաւառիս ց՚Ը դար, այսպէս ունելով.

« Եպիսկոպոսք Կամսարական տանն.

« Ի սրբոյն Գրիգորէ ` Բագրեւանդ եւ Արշարունիք ` միոյ եպիսկոպոսի վիճակ կարգեալ էին, մինչեւ ցվախճան Քերդողահօրն երանելոյն Մովսեսի եպիսկոպոսի. ապա զատուցեալ, Արշարունեաց եւ տան Կամսարականացն ` նախ եկաց եպիսկոպոս,

Կնդակ կամ Խնդակ ամս                                                     46

Յովհան                                                                                                11

Թաթուլ                                                                                     9

Թովմաս 20 կամ                                                                     40

Հաւուկն 11 կամ                                                                      16

Թովմաս 10 կամ                                                                     16

Մովսէս 10 կամ                                                                                    15

Յոյս                                                                                            1

Թէոփիլոս                                                                                 36

Մովսէս 13 կամ                                                                        12

Ղազար                                                                                      37

Գրիգորիս                                                                                 23

մինչեւ ց՚ՃԾԵ թուական նորոյ տումարիս լինի այս. յորում արար զնաւակատիս եկեղեցւոյն Վարդանակերտի ` Գագիկ Կամսարական եւ եհաս լուր աւետեաց, թէ Շուշան Կամսարական դուստր Վահանայ Պատրիկին ` զխոստովանող անուն ժառանգեաց վասն Քրիստոսի Աստուծոյ, չարչարեալ ՚ի Խառան Միջագետաց: - Գրիգորիս նոյն եւս այլ ամս եօթն »:

Այս Գրիգորիս է որ Քորեպիսկոպոս յորջորջի  եւ Արշարունի մականուանի, քաջ գրիչ եւ մեկնիչ Ընթերցուածոց, ՚ի խնդրոյ յիշեալդ Վահանայ ԿամսարականՊատրըկի: Ի կանոնագիրս ` ՚ի ժողովին Դունայ առ Գ Ներսեսիւ յամի 645 յիշատակի եւ այլ Գրիգոր եպիսկոպոս Արշարունեաց ` որ ՚ի գաւազանագրիդ պակասէ: Իսկ յետ դոցին յիշին Յովհաննէս ՚ի կէս Ժ Դարու:

Խաչիկ որ եղեւ կաթողիկոս                         965 - 72

Սահակ                                                              992

Անանիա                                                                       1012

Յետինս այս յարձանագրի ուրեք կոչէ զինքն եպիսկոպոս Արշարունեաց, Ճակատուց եւ Այրարատեան  գաւառին. յետ նորա ոչ եւս գտանեմք եպիսկոպոս յանուն գաւառացդ այդոցիկ: Ուխտանէս Պատմիչ հակառակ կանոնագրական բանիցդ ասէ. զի ՚ի թիւս երեսուն աթոռընկալ եպիսկոպոսաց ` զորս համարի այնպէս կարգեալ ՚ի Լուսաւորչէ, ուրոյն գրին ` ԺԳ եպիսկոպոս Բագրեւանդայ, ԺԷ Արշարունեաց: Ի սկզբան բաժանման աշխարհին Հայոց ընդ երկու ինքնակալութեամբք, յունական բաժնին գլխաւոր ` Բասենոյ եպիսկոպոսն  էր, այլ ՚ի Ժ դարու զԱրշարունեացն գտանեմք, որպէս զՍահակայ յայտնապէս ասէ Ասողիկ ( Գ. ԼԲ ) նոյն եւ զԽաչիկ ցուցանէ գլուխ կացեալ յարուցելոցն ՚ի վերայ Վահանայ կաթողիկոսի ( Գ. Ը ):