Մ. Նալբանդեանի աշխատանքների համաբարբառը և յաճախային բառարանը

որ կ՚երթայ վաղը: Նոյն օրը գրեցի եւ առ {Ֆ[եօդո]ր} Իւան[ովիչը] մօրս մասին: 5-ին նամակ ստա

լրտեսի միջոցով՝ խնդրել ու շորթել էր 60 {ֆ[ունտ]} ստերլինգ տարեկան եկամուտ. այս բոլորը

եւ այլոց: 3-ին նամակ ստացայ հանդերձ 1 {ֆ[ունտ]} թաբ[ակով] եւ թղթով եւ պատասխանեցի 4-ին

մակ ստացայ եղբօրիցս 27-ից, հանդ[երձ] 1 {ֆ[ունտ]} թաբակ[ով], կազմ[ած] Բոկլ եւ շերամադար

տացայ եղբօրիցս այսօրուայ թուականով եւ 1 {ֆ[ունտ]} թաբակ: Պատասխանեցի, որ կ՚երթայ վաղը

-ին: 30-ին նամակ ստացայ եղբօրիցս եւ 1 {ֆ[ունտ]} թաբակ: 30-ին պատասխանեցի, որ կ՚երթայ

: 14-ին նամակ ստացայ Յովհ[աննէսից] եւ 2 {ֆ[ունտ]} ազնիւ թաբակ: 15-ին նամակ գրեցի եղբօրս

եց " Հոգեւոր Վարժութիւնը "։ Այս կերպով {Ֆաբեր} առաջին հետեւողը դարձաւ Իգնատիոսին։ Սոր

Հռովմ, իսկ ինքը միայն մնաց Վենետկում։ {Ֆաբեր} եւ Կսաւիէ, Պապական աշխարհի մայրաքաղաքը

ենրիկոս VIII-ի Վերանորոգութեան երեսից։ {Ֆաբեր} Լեժէ եւ Բօբադիլիա գնացին Գերմանիա։ Լեժ

գնատիոսը եւ նորա առաջին ընկերը՝ Պետրոս {Ֆաբեր} իբրեւ Դաֆնիս եւ Լիցիդա)։ Հիները կ

ատողութեանը, եւ վճռեց, որ Իգնատիոսը, {Ֆաբերը} եւ Լայենէզը գնան Հռովմ, ընկնեն Պապի ոտ

ւ դ) առանց ամենայն վարձի։ Իգնատիոսը, {Ֆաբերը} եւ Լայենէզը ուղեւորեցան դէպի Հռովմ։ Այ

ենում էր խեղդել նորան Դանուբի մէջ։ Իսկ {Ֆաբերը} Քեօլն քաղաքում ստացաւ մի նոր անդամ Պետր

աղդը յաջողեց նորան. նա հանդիպեց Պետրոս {Ֆաբերին} ( Le feve), որ շատ աշխատաւոր եւ քանքա

խոստացաւ գործ դնել նոցա ծառայութիւնը, {Ֆաբերին} եւ Կսաւիէին շնորհեց della Sapienza անու

ց նաւեր, հիմնարկել հարկաւոր եւ օգտակար {ֆաբրիկայք}, գործատներ եւ պտղաբեր այգիներ, որոնց

տարի տալիս է մանուֆակտուրաների ռուսական {ֆաբրիկացիային} 5. 500. 000 համախառն եկամուտ: Այդ գում

ասար գումար առաջարկի շուկայում: Այնինչ {ֆաբրիկացիան}, նախքան ի վիճակի լինի այդպիսի առաջարկ

ք դառնանք դէպի Պ. Պռօշեանցի գործը։ {Ֆաթալիզմի} վրայ խօսելով՝ ազգային աւանդութեանց մէջ

համմեդին, ո՛չ Ալիուն եւ ո՛չ նաեւ Այիշա-{Ֆաթիմային} ։ Անհետացի՛ր իմ աշխարհից ինչ ճանապարհով

ժահարսի շեմքն է քերում Մեր հրեշտակն իր {ֆալլոսով}... Կրկնաղբիւրի առուն բռնած Մղում ճա

ջ հռչակուած Համալսարանի Աստուածաբանական {ֆակուլտետը} ։ Նա այս բանը յայտնեց իւր աշակերտներին

ունկնդիր, դասախոսություն լսել բժշկական {ֆակուլտետի} առաջին կուրսում, Ձերդ գերազանցությանը

ատի քննություն տալ ֆիզիկո-մաթեմատիկական {ֆակուլտետի} համար: Նա ընդունակություններ ունի

քի Արքեպիսկոպոսի վերաքննութեանը։ Սուրբ {Ֆակուլտէտը} իւր գրաւոր դատողութեան մէջ յայտնեց, թէ

որպէս ուսանող բժշկականութեան։ Բժշկական {Ֆակուլտէտի} Դէկան եւ ուսուցչապետ Անքէ վարդապետը իսկ

նելու։ Այս խորհրդի վերայ դիմեց նա դէպի {ֆակուլտէտի} Դեկան եւ ուսուցչապէս Անքէ վարդապետը։ Բ

մերազնեայ բարեկամներից, նաեւ բժշկական {ֆակուլտէտի} Դեկան եւ ուսուցչապետ Անքէ Վարդապետը եւ

րկեց Փարիզի Համալսարանի Աստուածաբանական {Ֆակուլտէտի} եւ նոյն քաղաքի Արքեպիսկոպոսի վերաքննութ

նդիրների եւ կարծիքների մասին, հաստատեց {ֆակուլտէտի} վճիռը՝ այս եւս յաւելացնելով, թէ որովհ

ուսեանները, ջարդ ու փշուր եղած Սրբազան {ֆակուլտէտի} եւ Փարիզի Արքեպիսկոպոսի դատակնիքով, հե

եց Փարիզեան Համալսարանի Աստուածաբանական {ֆակուլտէտի} վճիռը։ Այս միջոցին հասաւ Կարգի պատ

զի կարողանան տիրապետել Աստուածաբանական {Ֆակուլտէտին}, որի կարծիքը շատ յարգելի էր Պապական աշ

լսարանի Աստուածաբանական եւ իրաւաբանական {Ֆակուլտէտները}, դատապարտելով Յիսուսեան աբեղաների այս

տք կոխելու... Այս բոլորը պատմական {ֆակտեր} լինելուց յետոյ, դեռեւս հոգեւորականութի

ղղուեցաւ: Տեսութիւն եղբօրս, Մ[արիա] Ա[{ֆանասեւնայի]}, Մագդաղ[ինէի], Ս[իմէոն] Գ[րիգորեւիչի

րս, Ս[իմէոն] Գ[րիգորեւիչի], Մ[արիա] Ա[{ֆանասեւնայի]}, Մագդ[աղինէի] եւ Յովհաննէսի հետ. այս

ւթիւն դարձնել: Հերիք է, որչափ կոյր եւ {ֆանատիկական} ազգութիւնը ունի իւր եսական կողմերը. հե

րի պատճառով, կը տեսանես ահա, որ յիմար {ֆանատիկոս} անունը կը բեւեռէ ճակատիդ: Մեր ազգը ինչ

։ Այդ մի ողբալի բան է՝ նոցա կամակոր եւ {ֆանատիկոս} պապականութիւնը։ Այդ գործերի մէջ մեք հա

յառաջուց նախապաշարուած... Եւ ոմանք մի {ֆանատիկոսական} անխորհուրդ ազգասիրութեամբ՝ դեռեւս մտած

աշակերտների սիրտքը կարող էին վարակուիլ {ֆանատիկոսական} կոյր ախտով, որի հետեւանքը, ցաւելի է ա

ազգի մի քանի այլ անդամների հետ միասին, {ֆանատիկոսութեամբ} եւ տենդային ջերմութեան մէջ խօսում էք,

իտակցութեամբ, միւս եւ աւելի մեծ մասը, {ֆանատիկոսութեամբ} հեռի մնալով մահմեդականութենից, պահեց ի

ի նոր ապացոյց տալիս է մեզ մեր աբեղաների {ֆանատիկոսութեան} մասին: " Քահանայի մինը, - գրում է

ամանակի հետ, փարատել կոյր եւ մարդատեաց {ֆանատիկոսութեան} խաւարը եւ դորա տեղ քարոզել սէր, խղճի ա

թն հրաշալիքը - Խառն լուրեր - Մի աբեղայի {ֆանատիկոսութիւն}: Թող ինչ կամին խօսեն, բայց Բ

ս ասելով, կամք չունինք ազգութիւնը կոյր {ֆանատիկոսութիւն} դարձնել: Հերիք է, որչափ կոյր եւ ֆանատ

ր կեանքին. ազգութիւն չէ այն, այլ կոյր {ֆանատիկոսութիւն}, որ հիմք չունի եւ կիրքի բնաւորութեամբ

թեան պատճառները, ոչ այլ ինչ է, եթէ ոչ {ֆանատիկոսութիւն}, եւ այդ տեսակ քարոզութիւնը երբէք չի կա

, դարերով յետ մնացած գաղափարք եւ խաւար {ֆանատիկոսութիւն} տալ նորան, այլ մշակել նորա լեզուն, գն

լ, մենք հրատարակում ենք մաքուր եւ զուտ {ֆանատիկոսութիւն}: Նոր լեզուի մէջ գրեթէ բոլոր հին լեզուի

կարայ, Իմ եարն ինձ եար պըտի, - ձեռումը {ֆանար} պրտի, Իմ եարի կաննած տեղըն, - մէկ չինա

ու առարկան: Վերսայլի ճոխութիւնը, նորա {ֆանտաստիկական} շռայլութիւնը, նորա պատշաճի գաղափարքը ե

նձնատուր եղած լինելով երեւակայութեան եւ {ֆանտաստիկական} պատկերների, առաւել շուտով ընդունում էի

ուէր նոցա գերբնական կերպով, կամ դրուէր {ֆանտաստիկական} շրջանի մէջ: Նա ասում է, թէ այժմեան եր

էին նոքա ազգի հասկացողութեանը, եւ այդ {ֆանտաստիկական} գաղափարների սերմը խոր դրա՞ծ էր ազգի ուղ

ցութիւնը, որի մէջ յիշեցիք գերբնական ու {ֆանտաստիկական} բաներ, մի բան միտքս ձգեց: Ես մի դրացի

, - դորա ախոռը բաւական նմանութիւն ունի {Ֆաուստի} սենեկին: - Ես չգիտեմ Ֆաուստի ով կա

ունի Ֆաուստի սենեկին: - Ես չգիտեմ {Ֆաուստի} ով կամ ինչ եղածը, միայն ճշմարիտ է այն

Սոս եւ Վարդիթերի " մէջ կան տեղեր, ուր {ֆատալիզմը} ( ճակատագրականութիւն) ազատ հանդէս է ստ

: Դուք բոլորովին դարձել էք Լօթեռ ասեմ, {Ֆարմասօն} ասեմ, Չիք յարութիւն դաւանող ասեմ, Աստ

օքների բերանով անուանւում էինք Լօթեռ ու {Ֆարմասօն} ։ Գիտե՞ս դու, թէ ինչ ասել է Լօթեռ կամ

։ Գիտե՞ս դու, թէ ինչ ասել է Լօթեռ կամ {Ֆարմասօն}... - Կարծում ես, թէ երեխայի հե՞տ

հարցանում ես, թէ ի՞նչ ասել է Լօթեռ կամ {Ֆարմասօն}... - Ուրեմն գիտե՛ս: - Անտարակ

հետ, եւ որ նա խոստացավ ինձ համար ճարել {Ֆեդենկայի} լուսանկարը: Ողջունեցեք երկու սեռի բ

Բարեւս հաղորդիր Ս. Ի. Նազարյանցին եւ {Ֆեդինկային}: Վերջինս, հավանորեն, այժմ զբաղված է

կի եւ փոխարքայն Կովկասու առ տէր գեներալ-{ֆեյլդմարշալ}, իշխան Ալեքսանդր Իվանովիչ Բարեատինսկին

ցուցին մեր ականջին " Պօրտիչիու համր կամ {Ֆենելլա} " ողբերգութեան գեղեցիկ ներածութիւնը, ո

երայ, թարգմանել են ժողովրդական լեզուով {Ֆենելոնի} Տելեմաքը, որի կէսը արդէն տպած պատկերազ

՞գուցէ Պ. Իսահակեանցը Պ. Դիւմայի կոմս {Ֆենիքսի} նման ամենայն բան գուշակում է՝ գործ դնե

րիլի 8-ին մի ստրախավոյ նամակ գրել եմ եւ {Ֆեոդոր} Միխայլիչից 200 մանեթ առածս հայտնել եմ,

իս, եւ հույս ունիմ, որ բարկացած չես: {Ֆեոդոր} Միխայլիչն, ինչպես հայտնել եմ, գինիներ

երբ իմացա մեր ընդհանուր բարեկամ սիրելի {Ֆեոդոր} Մաքսիմովիչի տխուր մահվան մասին: Այ

լծի տակ համբերելուց: Մեծ ցավ է սիրելի {Ֆեոդորիշի} մահը, որին արդեն վերադարձ չկա: Խե՜ղճ

Գրած նամակներդ ստացել եմ, նույնպես եւ {Ֆեոդր} Միխ[այլովիչի] հարյուր մանեթ գումարը, Ն

: Ինչ որ մինչեւ այժմ փող եմ ստացած {Ֆեոդր} Միխայիլիչից, այսինքն 200 մանեթ մի անգա

3 մանեթ 25 կոպեկով, որ շնորհակալ եմ, {Ֆեոդր} Միխայիլիչը երես եղավ եւ առավ Քաչադքով ա

Իտալիայի ազատության պատմության մեջ պ. {Ֆեռգուլայի} եւ նորա նմանների անունները պիտի նույն տ

ակը, երբ քանի մի անգամ առաջարկել է պ. {Ֆեռգուլային} անձնատուր լինել, նա մերժելով այս առաջա

ծ են այնտեղ եւ նոցա առաջնորդում է մայոռ {Ֆեռգուլան}: Մեսսինայի քաղաքական կառավարություն

պում են սովից եւ գանակոծ լինելուց: Պ. {Ֆեռգուլան} դրամ է խնդրել քաղաքական կառավարութենից

՝ եթե՛ ունի մի Բուրբոն, թող ուրեմն պ. {Ֆեռգուլան} դիմե դեպի նա: Այսչափ նեղության դիմանու

սը իւր տասն տարեկան հասակում գտնւում էր {Ֆերդինանդի} եւ Իզաբելլայի պալատում իբրեւ մանկլաւիկ

պաւորութեանը, որ այս գիրքը ազդում էր։ {Ֆերդինանդի} եւ Իզաբելլայի փառաւոր մանկլաւիկը, քաջ

բ այս անօգուտ եղաւ, նա լրտես դարձաւ եւ {Ֆերդինանդի} բոլոր մտածութենների մասին ծանօթութիւն է

ա մի փոքր ժամանակ Կսաւիէի համար դարձեալ {Ֆերդինանդոսի} եւ Իզաբելլայի պալատական դարձաւ. ամենայ

եան տակ, եւ Լօյոլան կարողացաւ վերջապէս {Ֆերդինանտ} երկրորդի օրովը հաստատուիլ Նիդերլանդիայի

մշակներ եւ գործում են երկիրը. սոքա են {ֆերմեր} ասացեալքը: Վարձկան-երկրագործ մշակները

ւնեցող ազնուականը ունի իւր քամակում շատ {ֆերմեր}, հետեւաբար եւ շատ ժողովուրդ: Ո՞վ չգիտ

է։ Մի ուրիշ տեղ ճարիր քո համար ": Եւ {ֆերմերը} եւ նորա հազարաւոր մշակները, որ այնչափ

կանը այսօր, եթէ կամենայ, կարող է ասել {ֆերմերին}. " Այսչափ ժամանակ գործեցիր եւ մշակեցիր

ն-երկրագործ մշակները կախուած են իւրեանց {ֆերմերից}, քանզի, եթէ սա զլանայ գործ տալ նոցա,

հ մեռնի. ո՞ւր գնայ եւ ի՞նչ գործէ. իսկ {ֆերմերքը}, իւրեանց կարգով, կախուած են այն ազնու

ական ինկվիզիցիոն պատրաստում էր աուտո-դա-{ֆէ} կատարելու համար: Սորանից յետոյ խո

ք։ Նոցա երեւելի վաճառատեղիքը էին Սանտա-{Ֆէ}, Բուէնոս-Այրէս եւ Տուկուման։ Միմիայն

կենդանի կամ պատմական իրողութիւնք: {ՖԷՅԵՐԲԱԽ} Հիւսիսային Ամերիկան, Հարաւա

կարած եւ նոյնպիսի փունջ կախած մի կողմից {ֆէս}. ափսո՛ս, որ այդ բանը վերջացնում են օր

նորա գլուխը ծածկած էր գեղեցիկ թաւիշեայ {ֆէսով}, որի շրջանակը կարած էր չերքեզի ոսկեթել

այսերական համալսարանի ուսուցչապետ Պարոն {Ֆէօդօր} Իվանովիչ Ինոզեմցովին, որ կրթէ նորան հա

իր ձեռիս տակին, Դու պէտք է գաս, {ֆըշշ} անես Ամէն օր իմ ականջին. Ве

քրէհն ժողովեսցեն եւ ի ժողովեալ մալաղիցն {ֆի} հարիւրին հինգ իրանց հախսայ վեր առցեն:

որքան եւ կենդանի մնասցէ յիշեալ Աննայն, {ֆի} ամիսն երեսուն եւ մին ռուփի սքայ խարճի տ

անեն եւ ջամ եղած մապլաղիցն նախ իւրեանց {ֆի} հարիւրն ինչ իւրեանց հախսայ վեր առցեն,

ժին երկու հարազատ եղբարցս համահաւասար, {ֆի} ոմն՝ երեք բաժին եւ մնացեալ երկու բաժին

լ երկու բաժինն՝ մայր եւ քվերոյն իմոյ, {ֆի} ոմն՝ մին բաժին. այսպէս բաժանելով յամե

նախկին զաւակացն նոցա ուստեր կամ դստեր՝ {ֆի} ոմն մին բաժին: Բաժին քուերս թէ օր

թիւն ստասցեն եւ ստանալով ՚ի ստացուածքէս {ֆի} ոմն քսան 20 ռուպլի երծաթ դրամ. այլեւս

դացս, զի իւրեանց ստացած ժառանգութենիցն {ֆի} հարիւրէն երկու թողուն նմա իբր ժառանգութ

երվում են նոր լեզուի անդամազննութեան եւ {ֆիզեօլօգեային}, բայց բոլորը պիտի մտնեն նոր լեզուի մշա

մութիւն, վիճակագրութիւն, մաթեմատիկա, {ֆիզիկա}, քիմիա, ընդհանուր բնական պատմութիւն,

: Նորա հայրը, որպէս բժիշկ ուսուց նորան {Ֆիզիկա} եւ Խիրուրգիայ, բայց Ալքիմիան սիրական գ

ւ անգամ իւր տեսիլքները հարինքի մէջ։ Նա {Ֆիզիկա} եւ Քիմիա ուսուցանելու ձեւերը դնում է այ

ռը պիտոյ էր որոնել նոցա կազմուածքի՞ մէջ {ֆիզիկաբար}, թէ լոկ բարոյական պատճառների մէջ. արդ

յի մէջ եւ այնտեղ հալվելով եւ քիմիաբար ( {ֆիզիկաբար} ո՛չ) միանալով պիտի դուրս գան ոչ որպէս

ւյսը քաջալերում է ինձ եւ զորացնում է իմ {ֆիզիկական} թուլությունը՝ պատճառված դժոխային ջերմո

ամեն ինչ կազմվում է դրսից՝ ըստ զանազան {ֆիզիկական}, ընդ որում՝ անփոփոխ օրենքների: Մարդկ

րդաշնակութիւն՝ եղանակի անախորժութիւն, {ֆիզիկական} տկարութիւն, տան անպիտանութիւն, մելամա

նալը եւ սորանից պատճառուած աննկարագրելի {ֆիզիկական} թուլութիւնը համարեա՛ թէ զրկել էին ինձ կ

Վերջապէս բարոյական ոյժը յաղթահարեց {ֆիզիկական} թուլութիւնը, զօրացուց իմ ջղերը, եւ ահ

մ են մատենադարանը եւ մի փոքրիկ հաւաքոյթ {ֆիզիկական} գործիքների եւ հանքաբանական եւ կենդանաբա

՝ պատասխանելով նոցա հարցմունքին, բայց {ֆիզիկական} անկարելութիւնը՝ առանձին պատասխանել այդ

կալութիւնը, անշուշտ, յառաջանում է ե՛ւ {ֆիզիկական}, ե՛ւ բարոյական պատճառներից:

կանել - իւրացուցանել բարոյապէս: Այդ մի {ֆիզիկական} միաւորութիւն է, ոյժի զօրութեամբ կատարո

ամենայն կողմից, դարձեալ կրկնւմ եմ ` ոչ {ֆիզիկական} կողմից, այլ բարոյապէս եւ հոգեբանաբար:

կանութեամբ։ Քննութեան տակ ձգելով մարդը {ֆիզիկական} եւ հոգեբանական կողմից՝ նկատում ենք, ո

ամար. նորա ազատութիւնը հետեւանք է նորա {ֆիզիկական} կատարեալ կազմութեանը եւ աննիւթ եւ իմացա

կամքը, որ հետեւանք էին մեր հոգեկան եւ {ֆիզիկական} կատարելութեանը։ Վկայ է պատմութիւնը

կենդանի էին աշխարհի երեսին։ Պիոս VII, {ֆիզիկական} կենդանութիւն պարգեւելով մահով դատապարտո

յսինքն՝ ձեռագիրներով, մատենադարանով, {ֆիզիկական} եւ աստեղաբաշխական գործիքներով։ Բայց մի

տ դրական գիտությունների, թեկուզ հօգուտ {ֆիզիկայի}: Եթե Շլոսսերը չկա ( Հռոմեական պատմո

էտք է սպասել դառնալու մերկ, բոկ: {ՖԻԶԻԿԱՅԻ} ՔՆՆՈՒԹԻՒՆ Նուեր Անանիա Սուլթանշահի

Հասաւ մեծ ուրախութիւն ` {Ֆիզիկայի} քննութիւն, Շուտով գնանք մենք ատե

ութեան համակարգութիւնը աւանդել, որ կամ {ֆիզիկայի} գործ է ( այսինքն ֆիզիկայի մասին գրուած

նդել, որ կամ ֆիզիկայի գործ է ( այսինքն {ֆիզիկայի} մասին գրուած գրքի) կամ մի առանձին հատո

յսպիսիք յիշուած են գերմանացի Ցիմմերմանի {ֆիզիկայի} մէջ, մենք չենք ուզում ամենը այստեղ դնե

կան գիտութեանց բոլոր ճիւղերը կապուած են {ֆիզիկայի} հետ. այնպէս, որ դժուա՛ր է ձեռք զարկել

նորա թարգմանութեան միջոցին: Մեր յիշած {ֆիզիկայի} բնագիրը կարօ՛տ է փոփոխութեանց, աւելուա

, որեւէ պատճառով մոռացել եք այսօր բերել {ֆիզիկան} - Ligamenta vertebrorum communis, որը

թեեւ սկսել էի կեսօրին, բայց չստանալով {ֆիզիկան}, մինչեւ որ հարկավոր տեղեկանքները հավաք

պացոյցքը: Նոյնիսկ մեր յիշած Ցիմմերմանի {ֆիզիկան}, - ուր էլեկտրական մասին մէջ, առաջ բերե

այրակիցքը աշխատութիւն յանձն առնուին այդ {ֆիզիկան} թարգմանելու: Այդ գործը գրուած է հասարա

եր ազգի համար, մինչեւ որ չենթադրուի թէ {ֆիզիկան} ծանօթ է նորան փոքր ի շատէ: Բայց ի

չը, աշխատութիւն յանձն առնուր մեր յիշած {ֆիզիկան} հայերնէն մշակելու: Անշուշտ, եթէ միայն

օգտին վրայ է, թէեւ, այո՛, Ցիմմերմանի {ֆիզիկան} ո՛չ բնաւ անօգուտ է եւ ուսանողներին:

ն եւ ժամէն ֆրանսիացի բնագէտների հոյակապ {ֆիզիկաները} իրենց կը քաշէին մեր ուշադրութիւնը: Բայ

ր այդ սերմերը հողի եւ կլիմայի համեմատ՝ {ֆիզիկապես} ենթարկվում են փոփոխության եւ ավելի կամ

մ միտքը լիովին զարգացնեմ: Մայր ցամաքից {ֆիզիկապես} մեկուսացած Անգլիան ( անկասկած՝ իր բախտ

յին դատաստանի առաջեւ: Արի՛ մի փոքր {ֆիզիկապէս} եւ բարոյապէս քննենք այս խնդիրը եւ տեսան

հը անհատի մահի պէս չէ, ազգը չէ մեռնում {ֆիզիկապէս}: Ազգը մեռնում է, բայց նորան կազմող ան

պէս չէ՛։ Ասացինք, որ ազգը չէ մեռնում {ֆիզիկապէս} ։ Ի՛նչպէս, ուրեմն, մեռնում է ազգութիւ

որակութիւնքը եւ կազմէին մի նոր մարմին: {Ֆիզիկապէս} միաւորուածքը, եթէ բաղկանում են հազար մ

անքը վարելով իւր քաղաքականութիւնը լոկ, {ֆիզիկապէս} մեքենականութեան վերայ հիմնուած լինելով

, որ օգուտ կամ վնաս չէին կարող պատճառել {ֆիզիկապէս}. նա յօժարեցաւ այս բանին դարձեալ այն պա

ս ճշմարտութիւն: Մարդը, ոչ միայն {ֆիզիկապէս}, այլեւ բարոյապէս ենթակայ է բնութեան ազ

, Շուտով գնանք մենք ատեան, {Ֆիզիկից} տալ պատասխան: Ով մեզանից չգ

՞ւր են այժմ մեր անատոմա-պաթոլոգիական եւ {ֆիզիկո} -բժշկական հավաքույթները, գրքերը, տետրա

ավական է: Ես նյութեր եմ պատրաստում {ֆիզիկո} -ֆիլոլոգիական, պատմա-աշխարհագրական մի մ

րան աշխատել եւ կանդիդատի քննություն տալ {ֆիզիկո} -մաթեմատիկական ֆակուլտետի համար: Նա

նդանի եւ, հետեւապես, իր սոցիալական եւ {ֆիզիոլոգիական} պահանջներին համապատասխան: Եթե չկա ավել

խնդիրը. սա մի մեծ բան չէ, տեսականորեն {ֆիզիոլոգիայից} մենք ամենքս գիտենք, բայց իմ խոսքը գործ

Ո՞վ շօշափեց բազկերակը, Գրեց {ֆիզիոլոգիան}. Լո՜ւռ... ահա մեծ Անգլիացին,

լ ընթերցողին, եթէ մենք անդամազննաբար, {ֆիզիոլոգիկաբար} եւ հոգեբանաբա՛ր քննէինք այստեղ իգական ս

խորամուխ չլինելով այն խթաններին, որոնք {ֆիզիոլոգիորեն} հասցրել են նրան այդ դրության: Կարե

ցական տարերքը: Մի մարդ, որ չգիտէր {ֆիզիօլոգիա}, որ չգիտէր, թէ ինչ պաշտօն ունի կատարե

այլը " աստեղաբաշխութեան վրայ է խօսում, {ֆիզիօլօգիայի} վրայ, կամ ուրիշ այս ու այն գիտութեանց

չի վախնա, միայն թող գրե, թե ես ֆիլանս {ֆիլան} մարդու ոտքը կատարյալ կառողջացունում եւ

են թող չի վախնա, միայն թող գրե, թե ես {ֆիլանս} ֆիլան մարդու ոտքը կատարյալ կառողջացունո

ն աքսորներից հետո, գեղձախտի բժիշկ Լուի {Ֆիլիպը} Դռանը խորհուրդ տվեց, որ նա միանգամայն

ւմ եմ Պարագուայի վերայ։ Յիսուսեանք {Ֆիլիպպ} IIIին գանգատում էին Սպանիական նահանգապե

նահապետական ժամանակների երջանիկ օրերը։ {Ֆիլիպպ} IIIը, կրթուած լինելով Մարիաննա) հռչա

։ Վերջապէս յաջողեցաւ նորանց համոզել {Ֆիլիպպ} II-ը դաշնակից լինել Պապական թագաւորների

րիաննա Պալատական Յիսուսեանը Մադրիտի մէջ {Ֆիլլիպպ} IIի հրամանովը շարադրեց մի գիր՝ "de Rege

է: Ես նյութեր եմ պատրաստում ֆիզիկո-{ֆիլոլոգիական}, պատմա-աշխարհագրական մի մեծ աշխատությա

երականութեան վրայ, որ գերմանացի նատուր-{ֆիլոսոֆների} մէջ, մինչեւ այսօր էլ տեղիք ունի եւ որ

ոկիսոն հայոց բարձրացնել, թէ ես Քանթի, {Ֆիխթէի}, Դեկարտի, Բեկոնի, Հեգելի եւ այլն եւ

ութիւն: Մինը Քանթին է հետեւում, միւսը {Ֆիխտէին}, միւսը Հեգելին եւ այլն, եւ այլն: Խե՜

իէն եւ Ֆօհթը, այլեւ Շիլլերը, Գեօթէն, {Ֆիհտէն}, Քանթը եւ Հեգելը, ճնշուած մարդկութեան

հետո արդեն հարց կառաջանա փոխանակման եւ {ֆինանսական} շրջանառության միջազգային իրավունքի մասի

րտասահմանից, որ մեծ նշանակություն ունի {ֆինանսական} սիստեմում: Երկուշաբթի անձամբ բեր ին

մասին որեւէ բան կա ամսագրերում, կամ թե {ֆինանսների} կամ ներքին գործերի մինիստրություններում

ում: - Յափշտակել է եւ ստրկացրել է {Ֆինլանդիան}: - Քաղաքակրթութիւն է տարածում:

են ժուռնալներում, թերեւս այդ մասին պ. {Ֆիրկովիչը} գիտե: Ինձ համար շատ հետաքրքրական է այդ

ե տեսնեք շատ հարգելի հրեա գիտնական Հայր {Ֆիրկովիչին}, հայտնեցեք նրան իմ անկեղծ հարգանքը: Ե

ութեան կէտերի, կամ 12 տարի առաջ տրուած {ֆիրմանի} հիման վրայ, այլ ըստ իր ` պատրիարքի բար

որքան ագահութիւնը դէպի ոսկին: Յուլիոս {Ֆիրմիկ} Մատուրնոսը չորրորդ դարու սկզբումը եւ էն

րա հետ. այսքան միայն պիտոյ է ասել, որ {Ֆիֆիքոքոյ} դեւը ( այսպէս է ամուսնական գործերի գլխա

անան, - ցոյց տուր ինձ քո ցուցակը: {Ֆիֆիքոքոն} տուեց նորան ամուսնական գործերի ցուցակը

նած էին այնտեղ որպէս պահակ, վեր առեցին {Ֆիֆիքոքոն}, տարեցին նորան գեհեանը եւ այնտեղ գլուխ

տոյ է նոյնպէս յիշել այստեղ եւ Նիկոլայոս {Ֆլամելը}, որ շատ խօսքերի պատճառ է եղել իւր կեան

ացաւ տալ զինուորական պահնորդներ անվտանգ {Ֆլանդրիա} հասանելու համար, ուր նա կարո՛ղ էր գտան

անուեցաւ), իսկ Հայր Վարադը փախաւ գնաց {Ֆլանդրիա} ։ Այս միջոցին բոլոր Ֆրանսիայն երդու

եղբօրիցս 22-ից գրուած: 24-ին լոյս 25 {ֆլիւսը} շատ նեղեց. թէեւ եղնջեան տենդը գրեթէ ան

-ին: 25-26 որպէս 24-25 26 լոյս 27, {ֆլիւսը} ծակեցաւ ներսի կողմից եւ շատ թարախ ու ար

ղացս շատ եւ շատ բարեւ՝ Գրիգոր եղբորս, {Ֆլորա} յանգայիս եւ զավակացը սիրով ողջույն, Սե

անդ Վառվառ եւ Գայանե քուրերուս, սիրելի {Ֆլորա} յանկայիս եւ ուրիշ ազգականաց եւ բարեկամա

իմ հարգանքը կնոջդ, իմ ամենասիրելի քրոջ {Ֆլորա} Պետրովնային եւ քո զավակներին: Ի սե

լ հին հռովմէական գերապանծ լեզուով, կամ {Ֆլորենդացուն} ստիպել, որ Դանթէի " Աստուածային կատակե

օրինակելի բանավիճողներից ոչ մեկը եւ կամ {Ֆլորենցիայի} հռետորներից ոչ ոք չի ճնշվում Սենեկայի կ

ինչպէս վերջինը ջնջում է առաջինը: Բայց {ֆլօրենտացի} պուպլիցիստը, մեզ թւում է թէ աւելի խոր

եւ Սիմոնականութեան միջնորդութենով անցաւ {Ֆլօրենտացի} զօրավարի ապօրինի որդու՝ Յուլիոս Մեդիչի

ի լոնդոնցի, ուրեմն մեզ անհնար է եւ 350 {ֆնտով} Կալկաթա հասանիլ, այնտեղ մնալ մի երկու

դովին, որ ինձ գինի Ելիսեեւից գնէ եւ ոչ {Ֆոխտից}: 7-8 վատ էր. 8-ին տես[ութիւն] եղբ[օր

յաւիտեան չենք տեսնիլ Հայլին իւրեան {ֆոկուսով}: ՕՏԱՐԻ ԳԵՐԵԶՄԱՆԻ ՎՐԱՅ.

ափուի նորա տակառով. Շարան ո՞վ է, {Ֆոյլը} ի՞նչ է Մէկ խօսքով իմ առաջին.

անք՝ արդեն իր ձեռքն ունենալով մի որեւէ {ֆոն} ՝ իմ աշխատանքը: Իսկ քանի դեռ մեզանում

լեզվի մշակման համար կարող է միայն իբրեւ {ֆոն} ծառայել, իսկ ամբողջությամբ վերցրած որե

ռքը, եւ որ ամենից շատ ինձ ուրախացրեց՝ {Ֆոշեի} գիրքն էր, որի ներածությունը ես արդեն կ

վելի ուրախ նամակի սպասելով, անցնում եմ {Ֆոշեի} գրքին, իհարկե, սոսկ միայն ներածության

ւթագրման վերաբերյալ: Լիովին գնահատելով {Ֆոշեի} ակնհայտնի տաղանդը, չեմ կարող, սակայն

նք, թե ինչ եղան այդ կոնստիտուցիաները, {Ֆոշեի} ՝ " քաղաքական փիլիսոփայության առաջադիմո

եւ չդավաճանեցին իրերի կարգին հանուն պ. {Ֆոշեի} " քաղաքական փիլիսոփայության առաջադիմութ

տողությունները թող մնան որպես հուշարձան {Ֆոշեի} գրքի՝ իմ վրա գործած առաջին տպավորությա

նասիրել է ներկա Անգլիան, նա, կարդալով {Ֆոշեի} գիրքը, չի կարող չզարմանալ ապշեցուցիչ ե

Միշել Հ. Գ. {Ֆոշեի} գիրքը ժամանակակից Անգլիան ուսումնասիրել

կարդար այն արյունալի դրաման, որի մասին {Ֆոշեն} խոսում է իբրեւ կորիֆեի [նշանավոր դեպքի]

մ, բայց գերադասում եմ ճշմարտությունը։ {Ֆոշեն}, խախուտ այլ հանդիմանությունների թվում

իային հանդիմանելով հնամոլության համար, {Ֆոշեն} այդ դեպքում, նրան չպետք է հանդիմաներ ն

նվաճման համար. բայց ինչպես կարդարացնի {Ֆոշեն} " քաղաքական փիլիսոփայությանն " հետեւող

բար կամ տարապայմանորեն: Հետեւյալ անգամ {Ֆոշեն} եւ Դոն Քիշոտը ետ կուղարկեմ: Հրեաների ե

այնուհետեւ կսկսեմ Շլոսսերը եւ ապա նորից {Ֆոշեն}: Մակոլեյն, իր մշտական հումորով ինձ մե

եւէ տեղ ընկած են: Այժմ վերադարձնում եմ {Ֆոշեն}: Այսպիսով, ինձ մոտ մնում է այն, ինչ

: Անանիային խորհուրդ եմ տալիս կարդալ {Ֆոշեն}: Չնայած այդ գիրքը ժամանակակից Անգլիան

աների մասին հոդվածը: Ես դեռ զբաղված եմ {Ֆոշեով}: Նրա գիրքը վերջնականապես ետ է մնում,

քսելով, աւելի ետքը հրացանը գտաւ, ետքը {ֆոսֆորեան} լուցկիք եւն, այսօր այս վերջինը կարող է

նք կարող հաշիւ ու համար տալ մեզ, որ եւ {ֆոսֆորի} նման, մի րոպէ, մի ակնթարթ վառուելով,

գիտությունները, բնապատմությունն էլ չոր {ֆորմուլ} էր՝ առանց կենսագործման, եւ դրա հետեւա

մի մարդու, որը հենց մի գլուխ քիմիական {ֆորմուլներով} էր խոսում: Անանիան երեւի հիշում է, ու

վաղուց արդէն թաղուած պրծած է հռովմէական {Ֆորումի} եւ Կապիտոլիոնի աւերակների տակ։ Ո՛վ

ոցին, կոմս էմմանուէլի ականջին հասաւ մի {ֆորտոպիանօի} ձայն․.. Ուշադրութեամբ ականջ դնելով հա

ասելով օրիորդ Մարիամը մօտ քարշեց աթոռը {ֆորտօպիանօին}, զարկեց մատները կլաւիշներին եւ սկսեց ե

նհէյմեան աբեղայի մօտ, յետոյ Սիգիսմունդ {Ֆուգգերոսի} մօտ: Պարացելսոսը պարապում էր որոնելով

հասանէ ց175. 000 ռուփիս, այն է 17, 500 {ֆունդ} ստերլինգ: Յայսմ միջոցի տեղեկացայ ն

Կայկաթայից մինչեւ Լոնդոն հասանում է 350 {ֆունտ} ստերլինգի: Իսկ մեք հեռի ենք Հնդկաստանի

լու եւ գալու ծախք կնշանակե. քաղաքը 800 {ֆունտ} ստերլինգ եւ մեր երթալու ժամանակ կտա մեզ

զանից ամեն մինս կստանա քաղաքից ամիսը 20 {ֆունտ} ստերլինգ, որ երկուքս կարողանանք այնտեղ

, որ երկուքս կարողանանք այնտեղ ամիսը 40 {ֆունտ} ստերլինգով ապրել: § 5. Երբ որ քաղա

Հնդկաստան, այն ժամանակ մեր ստացած 800 {ֆունտ} ստերլինգի կեսից, որով պիտի հետ գայինք

ենք երկուքս ամենայն ամիս ստանալ 20-ական {ֆունտ}, տասն ամuից ավելի մնալու հոգացողությու

ք ոգիաւոր ըմպելեաց) վճարեալ յաւուր զմի {ֆունտ} ստերլինգ, ըստ այսմ ծախք իմ լոկ ի պանդո

ախք իմ լոկ ի պանդոկի աստ յամիսն լինի 60 {ֆունտ} ստերլինգ: Իսկ բաց ի ծախուց բնակութեան

օտու: Ըստ այսմ յամիսն արժէ ինձ կառքն 9 {ֆունտ} ստերլինգ: Իսկ առանց կառաց անհնար է շրջ

այլոց մանրամասնութեանց հասանէ մինչեւ 70 {ֆունտ} ստերլինգ, իսկ ի միասին ընդ յիշեալ մանր

միասին ընդ յիշեալ մանրամասն ծախուց ց75 {ֆունտ} ստերլինգաց: Ոչինչ է պիտոյ խօսիլ զթա

ովանդակ գործոյն զ700 ռուփիս, այն է զ70 {ֆունտ} ստերլինգս, զոր անդէն առ նմին հատուցեալ

ւր կանխիկ ստանայ 160 ռուփիս, այն է 16 {ֆունտ} ստերլինգ. կարգեալ նմա օրինօք այլեւ վճա

ասուցն, որ առաւել է, քան զերկու հազար {ֆունտ} ստերլինգաց: Թող փառավորեսցին այժմ ե

Ես Հնդկաստանից հետս վերցրի ամբողջ հինգ {ֆունտ}, որ ստացված էր Չինաստանից, բայց դժբախ

ղովրդին: Հեղաշրջման նախօրյակին 60. 000 {ֆունտ} ստերլինգով նա պարլամենտին վաճառեց իր հա

ելի ճարել, ապա եկող շաբաթ կուղարկես մի {ֆունտ} ՝ մի քանի օր սրանից առաջ ուղարկածիցդ,

իայի անգլիական դեսպանատնից՝ տարեկան 60 {ֆունտ} ստերլինգ, իսկ թուրքական կառավարություն

րբ պղնձի թասի մէջ հաւաքուել էր մի երկու {ֆունտ} արիւն, երբ արիւնի գոյնը սկսել էր սպիտա

գդալինէի ստորագրութեամբ: Ստացայ նաեւ 1 {ֆունտ} թաբակ: 3-ին տեսութիւն եղբօրս, տէրտէր

ացայ եղբօրիցս այսօրուայ թուականով եւ մի {ֆունտ} թաբակ: Օգոստոսի 1-ին նամակ գրեցի եղբօր

ղբօրիցս 13-ից գրուած, որով ուղարկեց մի {ֆունտ} թաբակ: 15-ին պատասխանեցի, որ կ՚երթայ

երի 7-ին: Սեպտեմբերի 30-ին երեկոյեան 1 {ֆունտ} թաբակ ստացայ: [Հոկտեմբերի] 2-ին նամակ

ս այսօրուայ թուականով, որով ուղարկեց 1 {ֆունտ} թաբակ եւ օրգանական քիմիայ Մենդելեեւի.

Ապրիլի] 1-ին նամակ ստացայ եղբօրիցս եւ 1 {ֆունտ} թաբակ: Նոյն օրը պատասխանեցի, չգիտեմ ե

անամ: Այսօր նամակ ստացայ եղբօրիցս եւ 1 {ֆունտ} թաբակ: Նոյն օրը պատասխանեցի: Այս նամա

գրեցի եղբօրս, որ նորից ուղարկէ ինձ կէս {ֆունտ} եղ: 2-3 id[em] 3-ին ընդ[ունեցի] 9-երո

լ բոլորովին չեմ կարողանում: Նախավերջին {ֆունտը}, չնայած շատ մանր էր կտրած, բայց ավելի

է կազմուածքի կեանքի գումարից սորա տասը {ֆունտը}: Եւ աւելի լաւ է ուղիղ ճանապարհով երկու

ստութեանը եւ, եթէ ընկերութիւնը ամէն մի {ֆունտը} քսանեւհինգ կոպէկով եւս արձակէր, այնուա

ը Նախիջեւանի մէջ՝ վճարելով իւրաքանչիւր {ֆունտի} համար 28, 29 կամ 30 կոպ. արծաթ: Բայց

ենք յարգել ոչ միայն Օուէնը, Պրուդօնը, {Ֆուրիէն} եւ Ֆօհթը, այլեւ Շիլլերը, Գեօթէն, Ֆիհ

րտից 31/12 Քեաթիպեանին] Էմսից Ֆրանկ[{ֆուրտի]} վերայով [Յունիս] 9/21 Սահակին, Սամ[

на Большой Суконный ряд, № 16. Ֆրանկ[{ֆուրտից]} Կաստ[էլ] 10 կրէյցեր 6 էմսից Լայմշտեյ

մինչեւ Փրես. 15-21 բագաժ 3-10 Ֆրանկ[{ֆուրտից]} Դրեզդ[էն] 20 I/2 II - 11 - 69 III - 7

- 6 - 37 Գումար ժամուց ընդամէնն Ֆրանկ[{ֆուրտից]} Վառշաւ - 42 - 15 Գումար դրամոց II -

եղեկութիւն տալ ձեզ. անձնանուէր Չ. {Ֆոքս} ": Երկրորդ եւ աւելի բթամիտ շարժառիթ

փոշտով կխրկիմ, զերե հոս չյունքի բոռդո {ֆռանք} է, փոշտան, եթե բասիլքայի վրա դամուշնա

կով, բաւական լիքը, որ հագած էր մի հին {ֆրակ} երկայն, եւ խոնարհադէմ գլուխ տուեց սատա

նորան ընդունել ապերախտ բռնակալից 14000 {ֆրանկ} որպէս ողորմութիւն: Մեր ընթերցողներին կ

Եկամուտ...... 286, 100, 615 {Ֆրանկ} Ծախք....... 335, 225, 300

Ծախք....... 335, 225, 300 {Ֆրանկ} Պակասորդ 49, 124, 685 Ֆրանկ:

5, 300 Ֆրանկ Պակասորդ 49, 124, 685 {Ֆրանկ}: Ահաւասիկ Թիւրքիայի եւ թէ՛ արտաքի

9, 220 լիբրէ ստերլինգ կամ 828, 810, 344 {ֆրանկ} կամ, աւելի պարզ, իւրեան իսկ առատ հաշո

ժմ բաւական հարստութեան տէր է, 25 հազար {ֆրանկ} Ֆրանսիայի լոմբարդումը իւր անուան տոմսակ

արցը մի միլլիոն հինգ հարիւր երկու հազար {ֆրանկ} ։ Յիսուսեանք պահանջեցին, որ գործը դատո

անկֆուրտից 31/12 Քեաթիպեանին] Էմսից {Ֆրանկ[ֆուրտի]} վերայով [Յունիս] 9/21 Սահակին, Սամ[

ցին, на Большой Суконный ряд, № 16. {Ֆրանկ[ֆուրտից]} Կաստ[էլ] 10 կրէյցեր 6 էմսից Լայմշտեյ

յլն 25 մինչեւ Փրես. 15-21 բագաժ 3-10 {Ֆրանկ[ֆուրտից]} Դրեզդ[էն] 20 I/2 II - 11 - 69 III - 7

2 III - 6 - 37 Գումար ժամուց ընդամէնն {Ֆրանկ[ֆուրտից]} Վառշաւ - 42 - 15 Գումար դրամոց II -

սիսափայլը " գերմանախօս էր դառնում։ Երբ {Ֆրանկի} mօyen, Ռուսի средство եւ Տաճիկի վաքըթ

սիսափայլը " գերմանախօս էր դառնում!! Երբ {Ֆրանկի} partager, Ռուսի раздѣлять բայերը վերաց

սիսափայլը " գերմանախօս էր դառնում!! Երբ {Ֆրանկի} communiquer, Ռուսի сообщать բայերը անխ

սիսափայլը " գերմանախօս էր դառնում!! Երբ {Ֆրանկի} curieu, Ռուսի любопытный բառերը անխտիր

րբ նոքա թարգմանում էին մի որպիսի եւ իցէ {ֆրանկի} կամ ռուսի աշխատութիւն։ " Հիւսիսափայլի

անթապահ գործիք է, որ հնարել է Բենիամին {Ֆրանկլինը} ": Շին. - " Ի՞նչ ասել է շանթապահ

: Այդ բանի համար փառաւորուեցաւ Բենիամին {Ֆրանկլինը} ": Շին. - " Այդպիսի ոչինչ բանի հա

արներով ընդդէմ դուրս գաս նորան։ Մինչեւ {Ֆրանկլինի} շանթարգելը, որ հազար տարի Մասիսի նման

հավանորեն ավելի չի դողացրել, որոնելով {Ֆրանկլինին} բեւեռային սառույցների մեջ: Դրա հետ միա

Անգլիայի բաղդն է, որ հնդկացոց մէջ չկան {Ֆրանկլիններ} եւ Վաշիկթօններ: Բացի սորանից Անգլիան պ

պէս են: ԶՈԴԵՆ Մայնի վերայ, {Ֆրանկֆուրտի} մօտ ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ Ազատ Աստուած

սկի] պանդ[ոկ] Դրուցքոյին, Լոնդ[ոն] [{Ֆրանկֆուրտից} 31/12 Քեաթիպեանին] Էմսից Ֆրանկ[ֆուր

ագէտ հեղինակների եւ մանաւանդ Տաճկաստանի {ֆրանսագէտ} հայ հեղինակների գրուածքի մէջ վխտում են

ւ ապրուստը հարկաւոր է ամեն անգամ: {Ֆրանսայի} մէջ՝ Լիոն քաղաքում, նոյնպէս փակուեցան

պէս ծեծուածք, ռուսի ость կամ ность, իսկ {ֆրանսերէն} --------- վերջաւորութեանց ուժն ունի. Ին

յլեւ աւելի էր անցել ամէն չափ ու կշիռ եւ {ֆրանսզների} համբերութիւնը եթէ ապառաժ լինէր, չէր կա

րեսրտութեան վերայ՝ կարծում եմ, որ եթէ {Ֆրանսիա} եւ Աւստրիա եւս գնալու լինիմ, նոյնպէս կ

ց դէպ վայր սահելով Ուղեւորւում եմ դէպի {Ֆրանսիա}, Տանջուած, յոգնաբեկ, խղճալի տեսքով

ի մէջ եմ ձգում, բայց եթէ չ'թողում նոցա {Ֆրանսիա} մտանել, այսուամենայնիւ չեմ կարող իմ կե

։) Վերջապէս Յիսուսեանք վերադարձան {Ֆրանսիա} ութը տարուայ աքսորից, 1603 թուականի սե

նգամը վարում էր մի պապական վարդապետ շատ {ֆրանսիագէտ}: Բայց կարդինալը տեսանելով, որ այս մար

լինելով, որ այստեղ շատ սակաւ մարդ կար {ֆրանսիագէտ}, եկել էր մեր տուն, որ ինչ ասես բաների

Բայց նա ուստի՛ գիտէր, որ ձեր տանը կայ {ֆրանսիագէտ}, - հարց արեց կոմս էմմանուէլը. - այս շ

ջ երեւեցան քաջ Յունագէտք, Անգլիագէտք, {Ֆրանսիագէտք}, Իտալագէտք եւ այլն։ Իսկ առհասարակ այլ

րգիսը: Երկու զինվորյալ նավեր, մինը {ֆրանսիական}, իսկ մյուսը անգլիական, կանգնած են Մես

ովածոցում կանգնած են նույնպես զինվորյալ {ֆրանսիական} եւ անգլիական նավեր: Այսօր պատրաստվ

գմանեալ զթուղթն երեսփոխանութեան ի լեզու {ֆրանսիական}, հաստատեալ զայն գրով եւ արքունի կնքով

դեկտեմբ., դեպ ուղիղ ՚ի Մարսեյլ քաղաք {ֆրանսիական}, ուստի ելանէ երկաթուղին ի Լոնդոն, այլ

գմանեալ զթուղթն երեսփոխանութեան ի լեզու {ֆրանսիական} հաստատել զայն գրով եւ արքունի կնքով:

, առ ի թարգմանել յանգլիական լեզու, ի {ֆրանսիական} թարգմանութենէն, արարելոյ ի դիպլոմատիկա

զթուղթն եւ իբրեւ ընթեռնուի զայն ի լեզու {ֆրանսիական}, ասաց ցիս, թէ մարթ է զթուղթդ զայդ հրա

ությունները, թերեւս [հաջորդ) սերունդը {ֆրանսիական} պատմության էջերում չկարդար այն արյունալ

մ բոլորովին անպաշտպան են: Անգլիական եւ {ֆրանսիական} կառավարություններն այդ հանգամանքը գործա

տնի մաթեմատիկոս Պուասսոնը երկար ժամանակ {ֆրանսիական} պալատի անդամ է եղել եւ միշտ ներկա է գտն

. մեզանից իւրաքանչիւր ոք, Գերմանական, {Ֆրանսիական} եւ Ռուսսիական Համալսարաններումը դեգերու

թոյլ տրուած է ամենայն մարդու պատրաստել {ֆրանսիական} արաղ, բայց ոչ դուրս տանել Ռուսսիայի նե

սահմանից դուրս: Շատ ժամանակ չէ, որ մի {ֆրանսիական} ընկերութիւն ոտք է հաստատել Նախիջեւանի մ

ծ, ապա թէ ո՛չ, գուցէ դուք եւս ընկնէիք {ֆրանսիական} էնցիկլօպեդիստների կարգը, որոնք իւրեանց

ան աշակերտ ընդամենը, որոնցից երկուքը՝ {ֆրանսիական} ազգից: Ձայներ կան, թէ ազգը Կոստանդնու

ր հայելին, որի կենդրոնում հաւաքուած են {ֆրանսիական} փառքի, պարծանքի, հասկացողութեան եւ կա

ի յիշատակարան զարթեցնում էր իմ մտքի մէջ {ֆրանսիական} մրրկալից պատմութիւնը՝ սկսած Լուդովիկոս

աժշտական նուագածութիւնք, որ կարգում էր {ֆրանսիական} թագուհիներից ամենաթշուառը՝ Մարիա Անտու

ս դղրդեց ուղեղս: Աչքիս երեւեցան իսկոյն {ֆրանսիական} Պուպլիցիստները, Մարաթը՝ իւր սպիտակ կե

թիւնը սկսեց շիկանալ այն ժամանակից, երբ {ֆրանսիական} ազգի սիրտը ցրտացաւ դէպի Լուդովիկոս Տասն

կրթութեամբ չէ կարողացել մտանել որեւիցէ {ֆրանսիական} բարձրագոյն ուսումնարան: Եւ այսպէս, Սա

ապետը այս օրերումս դուրս տուեց Լամարթին {ֆրանսիական} բանաստեղծի՝ Les Harmonies մակագրով տաղ

անութենից, գտանւում է Փարիզում, որպէս {ֆրանսիական} քահանայ, բայց, այնուամենայնիւ, միեւն

յման է այդ. որ ընդդէմ չլինի տպելի բանը {ֆրանսիական} քաղաքականութեանը: Այս պայմանը շատ հեշտ

ծ չէ մի վնասի հետ, որ պիտի վերաբերուէր {ֆրանսիական} կառավարութեան: Շնորհակալութիւն Պ. Արա

կարող են սովամահ կորսուիլ: Հարո՞ւստ է {ֆրանսիական} ժողովուրդը, եթէ մի քաղաքում մի քանի գո

կ այն ժայռերի մօտից, ուր գահավէժ ընկաւ {ֆրանսիական} ընտանեկան կեանքը: Յոյս ունինք նո

շարժողութեան, խաչակիր արշաւանք քարոզեց {ֆրանսիական} ազգի ընդդէմ: Նա հիւանդ էր այն ժամանակ

իրեն անառակութիւնքը, շռայլութիւնքը եւ {ֆրանսիական} ազգի հարստահարելը, նա մոռացել էր, որ

ի վրայ: Նա միայն մէկ խօսք ունէր - մա՜հ {ֆրանսիական} անաստուածներին, մա՜հ թագաւորասպաններին

ի կտորներից բաղկացած նեղսիրտ եւ միմիայն {ֆրանսիական} մեծ յեղափոխութեան շնորհքով մի փոքր մարդ

ոյ ռեւոլիւցիօնի ռումբը վերստին տրաքեց: {Ֆրանսիական} վուլկանական բնութեան ցնցիւնը մէկ գիշերո

նել էր իր կառավարչական ձեւերը եւ առաջին {ֆրանսիական} յեղափոխութեան մրրիկը ցամաքահողի մէջ այն

եր գործեց, երբ 79 եւ 93 դուրս էր գալիս {ֆրանսիական} կազմուածքից: Վաղուց սովորութիւն է եղած

անի որ պատահէր, թէ լաւ եւ թէ վատ: {Ֆրանսիական} ռէվոլիւցիան անգլիական փիլիսոփայութեան ա

նիայում, այլ միայն ցոյց են տալիս նորան {ֆրանսիական} վերացականութեան, անուրջի վտանգաւոր կեր

ւխ գործոց " որպէս բառական թարգմանութիւն {Ֆրանսիական} Chéf d'oevres 'ի. Աստուած ընդունելի ան

օնական օրագիր շինելու համար, բերել տալ {ֆրանսիական}, անգլիական օրագիրներ. դոքա ի՛նչ դժոխք

ւ համար, պիտոյ են էժեն Սիւ եւ Դիւմայ, {ֆրանսիական} բանաստեղծների գրիչը եւ քանքարը: Այս

նորանց։ Բայց այս միջոցին Սպանիական եւ {Ֆրանսիական} Տէրութիւնքը խառնուեցան այս գործի մէջ։

Փարիզից, իսկ տասն եւ հինգ օրից յետոյ՝ {Ֆրանսիական} Տէրութեան միջից։ Նոքա, որ դուրս չ'գնա

լարում գաւառներում, խոստանալով հայերին {ֆրանսիական} կառավարութեան զօրեղ հովանաւորութիւնը.

ւզեւ ամենափոքր օգնութիւնը, այն ժամանակ {ֆրանսիական} եւ անգլիական կառավարութիւնները կը զրկու

ւիւնի ձայնաւոր լինելը, ինչպէս այժմեան {ֆրանսիական} u կամ Յունական y իպիսլոնը։ Եւ իրաւունք

տարարութիւնը, որ աւելի յիշեցնում է մեզ {ֆրանսիական} " le roi le veut " խօսքը, քան թէ մի բն

ը հոտը տարել են: Աւելցուր սորա վրայ եւ {ֆրանսիական} լեզուի բաղդասութեան եւ ձեւերի ազդեցութի

ստոնէութեան " առձայնեալ, թարգմանեալ ՚ի {ֆրանսիականէ} եւ ձախոյ ձեռամբ կարկատեալ ըստ զօրելոյ մ

աւանդ որ Հայք, յարակցութիւն չունենալով {ֆրանսիականի} հետ, ինչպէս ուրիշ կառավարութենների հետ

քական կառավարությունը, երբ Անզլիայի եւ {Ֆրանսիայի} միտումը շատ պարզ է: Այդ հարցը շատ պատա

, թե կաթոլիկության համեմատ աճում է նաեւ {Ֆրանսիայի} բարոյական ազդեցությունը: Դուռը հասկացե

կամ գործակալ մարդ պահէին գո՛նէ միմիայն {Ֆրանսիայի} Մարսէյլ քաղաքի մէջ, այն ժամանակ նոցա շ

չգնալ Վերսայլ, ուր դարերով դարբնուել է {Ֆրանսիայի} վիճակը: Վերսայլ... Այժմ հեշտ արտաբերե

զգավնաս շռայլութեանը, եւ յայտնի է, որ {Ֆրանսիայի} դրամական խնդիրները կարգի դնելու համար կ

բաւական միջոց պտուտելով, ձգեց վերջապէս {Ֆրանսիայի} մայրաքաղաքի մէջ: Արգոյ վարդապետը ձ

ական հարստութեան տէր է, 25 հազար ֆրանկ {Ֆրանսիայի} լոմբարդումը իւր անուան տոմսակով ունի,

ցող մարդիկ. նոքա եւս լաւ իմանալով, որ {Ֆրանսիայի} դեսպանը շատ մօտիկ բարեկամ է կարդինալին

որ նորա գովական իտալացիք պատրաստել էին {Ֆրանսիայի} թագաւորի կեանքը կտրելու համար: Այս դիպ

ը: Ես մինչեւ անգամ մտադիր եմ հարկադրել {Ֆրանսիայի} բոլոր պալատականներին, կանոն հրատարակել

տէր եւս մեծահոգութիւն ցոյց տալ: - {Ֆրանսիայի} մէջ կան լաւ այգիք, արեւելքում, Հայաստ

մռայլութիւն, դժբաղդութիւնը այս է, որ {Ֆրանսիայի} այգիքը մեզ անմօտենալի են, ուրիշ աշխարհ

ց իրաւունքը եւ անկախութիւնը, մինչեւ որ {Ֆրանսիայի} թագաւոր Հենրիկոս չորրորդը, միջնորդ լին

ր դեսպաններին ժողովել այս հարկը՝ որպէս {Ֆրանսիայի} դէպի սուրբ գահը հպատակութեան նշան։ Նա

սները հաստատուեցան նոր աթոռների վերայ։ {Ֆրանսիայի}, Սպանիայի եւ Գերմանիայի մէջ պապական դե

ծ ենք այլ տեղում։ Հենրիկոս չորրորդ {Ֆրանսիայի} թագաւորը, կամենալով բաժանուիլ իւր Մարգ

։ Յիսուսականութիւնը, որ հակառակ էր {Ֆրանսիայի} թագաւորական իշխանութեանը, Հենրիկոս երր

յն, եւ դիտաւորութիւն ունիմ խօսել միայն {Ֆրանսիայի} մասին այն պատճառով, որ այս ազգի հոգին

թիւնքը սաստիկ արագութենով տարածւում էին {Ֆրանսիայի} մէջ։ Մի քանի Համալսարանական ուսումնակա

ատերազմը, որ պատրաստւում էր բորբոքուիլ {Ֆրանսիայի} եւ Սպանիայի մէջ, նորանց հարկադրեց թողն

գուած Պապականներից եւ մինչեւ այժմ։ {Ֆրանսիայի} մէջ բաղդը չ'յաջողեց Յիսուսեաններին։ Հե

նելու եւ վճռելու համար։ Բացի դորանից, {Ֆրանսիայի} եւ Սպանիայի Եպիսկոպոսքը պահանջում էին ի

ում, իսկ Կալուինականութիւնը ծաղկում էր {Ֆրանսիայի} մէջ։ Հռովմի Քահանայապետութիւնը տեսանու

սկսած իւր գլխաւոր գործը։ Վերջապէս {Ֆրանսիայի} եւ Գերմանիայի Եպիսկոպոսները, ճարերը կտ

տատուիլ Նիդերլանդիայի մէջ։ Միմիայն {Ֆրանսիայի} մէջ Կարգը հանդիպեցաւ սաստիկ արգելառիթնե

ւմ եւ որ շատ հարուստ եւ երեւելի մարդ էր {Ֆրանսիայի} մէջ։ Կարդինալը խոստացաւ նորան պաշտպան

Կարդինալը խոստացաւ նորան պաշտպան լինել {Ֆրանսիայի} տէրութեան մօտ, եւ ճշմարիտ. կատարեց նա

ն հրամանը, որով օրինաւոր էին ճանաչւում {Ֆրանսիայի} մէջ բոլոր պապական Կոնդակները Կարգի արտօ

ութիւնը. - Յիսուսեանների ներգործութիւնը {Ֆրանսիայի} մէջ Ֆրանսիսկոս II-ի թագաւորութենից սկսա

կազմուել Յիսուսեան Կարգը, մինչ իսկոյն {Ֆրանսիայի} մէջ պատահեց զօրեղ հակառակորդների, որք

իսկոպոսների իրաւասութիւնը եւ առ հասարակ {Ֆրանսիայի} մէջ հրաժարուէին իւրեանց արտօնութենից։

)։ Նոքա արդէն բաւականաչափ զօրացած էին {Ֆրանսիայի} մէջ եւ 1577 թուականին նոր ի նորոյ սկսեց

ւոր Սուրբ Լիգան, որ քսան տարի չարչարեց {Ֆրանսիայի} աշխարհը։ Ինչպէս Մեզերիէ ասում է, Յիսո

ծ դնել ամենայն զօրութիւն Պապականութիւնը {Ֆրանսիայի} մէջ պահպանելու համար եւ Հենրիկոս III-ի

դով, ազատակամ ներգործում էին Փարիզի եւ {Ֆրանսիայի} վերայ։ Հենրիկոս III-ը, որ սկզբում

արծիքի վերայ։ Գիզերը եւ Յիսուսեանք էին {Ֆրանսիայի} իսկական տիրողքը։ Հենրիկոս, տեսանելով

ց շատ յանցանքների, անարժան եւ անյարմար {Ֆրանսիայի} Քրիստոնէական թագը ժառանգելու։ Հենր

ենրիկոս, Աստուծոյ ողորմութեամբ թագաւոր {Ֆրանսիայի} եւ Նավարրայի, թագաւոր Բէարնա, առաջին

Նավարրայի, թագաւոր Բէարնա, առաջին Պէր {Ֆրանսիայի}, ընդդիմանում է Հռովմի պապ անուանուած (

ական գործերի մէջ, այնպէս եւ վերոյիշեալ {Ֆրանսիայի} եւ Նավարրայի թագաւոր Հենրիկոսը, որ ոչի

բերեցին նորա արիւնի, նորա տան եւ բոլոր {Ֆրանսիայի} Պարլամենտների վերայ "։ Այս սպառնալ

, պահանջեցին, որ աքսորուեն Յիսուսեանք {Ֆրանսիայի} միջից։ Համալսարանի կողմից փաստաբան նշա

եանները եւ թէ թոյլ էր տալիս նորանց մնալ {Ֆրանսիայի} մէջ, միայն այն մասին էր, որ չ'ասեն թէ

դուրս չ'գնան, կամ միւս անգամ ոտք կոխեն {Ֆրանսիայի} աշխարհը, պիտոյ է պաժուին իբրեւ թագաւոր

ճակատը գրած էր մեծ նշանակութիւն ունենալ {Ֆրանսիայի} պատմութեան մէջ։ Մարիա Մեդիչիսի հետ կայ

ս IVի այրին անուանուեցաւ թագուհի եւ Տէր {Ֆրանսիայի} ։ Հասարակաց ձայնը եւ կարծիքը դատապարտու

գործութեան կերպը, ինչ որ վերաբերում էր {Ֆրանսիայի} քաղաքական գործերի կարգին։ Հանճարեղ Րիշ

ներգործութենովը, կարող էր ջնջել նորանց {Ֆրանսիայի} միջից եւ, Պապի հետ մօտ լինելով, կարո՛

քաղել եւ առաջին ներգործողը դառնալ յետոյ {Ֆրանսիայի} մէջ։ Ես աւելորդ եմ համարում նկարագրել

ենօտները հալածելու, Լարօշելը առնելու, {Ֆրանսիայի} ազնուականների ապստամբութիւնը շիջուցանել

նսէնեանների վարդապետութեանը։ Այս գիրքը {Ֆրանսիայի} եւ Եւրոպայի մէջ ընդունուեցաւ մեծ սիրով

ը։ Նոքա հաւատացուցին Կլեմենտ XIին, թէ {Ֆրանսիայի} թագաւորը ամենեւին ատում է այս գիրքը եւ

նում թագաւորական ժառանգի վերայ ընդունել {Ֆրանսիայի} մէջ Unigenitus կոնդակը իբրեւ հիմնաւոր հ

Յիսուսեան դարձած... )։ Այս կերպով {Ֆրանսիայի} համար Յիսուսեանների խռովարարութեան պտու

ենով եւ առեւտուրով, որ ունէր Հռովմի եւ {Ֆրանսիայի} Արքունեաց հետ, ներգործում էր ո՛չ միայն

Արքունեաց հետ, ներգործում էր ո՛չ միայն {Ֆրանսիայի} վերայ, այլ եւ ամբողջ Եւրոպայի վերայ։

ոցա առաջեւը, այսինքն՝ պահպանել հաւատը {Ֆրանսիայի} մէջ։ Նոքա մինչեւ անգամ հասարակութիւն հ

ան Դուքսի հրովարտակը Unigenitus կոնդակը {Ֆրանսիայի} մէջ իբրեւ Կրօնական հաւատալիք ընդունելու

սորանից յետոյ Լուդովիկոս XVը ձեռք առեց {Ֆրանսիայի} կառավարութիւնը։ Ժողովուրդը զայրացած էր

, թէ՝ ա. " Թեպէտեւ Unigenitus կոնդակը {Ֆրանսիայի} թագաւորած Հռովմէական դաւանութեան մէջ կր

գամ առաջարկեց թագաւորին ջնջել այս Կարգը {Ֆրանսիայի} միջից։ Շուազեօլը, երկիւղ կրելով Յիսու

ար վճարել, այն ժամանակ Կարգի կալուածքը {Ֆրանսիայի} մէջ պիտոյ է խլուէին պարտքի դէմ։ Բայց Յ

եցան, իսկ ինքեանք Յիսուսեանք զրկուեցան {Ֆրանսիայի} մէջ ամենայն արտօնութենից, որ ունէին մի

րգի կանոնադրութենների փոփոխութեան մասին {Ֆրանսիայի} մէջ։ Րիկչի, որ այն միջոցին փոխանակ ան

կանութեան եւ դրա հետ մէկտեղ կը տարածուի {Ֆրանսիայի} եւ Անգլիայի բարոյական ազդեցութիւնը Թուր

ելը պակաս արժէք ունի, քան թէ հարաւային {Ֆրանսիայի} կամ Իտալիոյ ( Պիեմոնտ) մէջ քաշուած թել

" քաղաքական փիլիսոփայությանն " հետեւող {Ֆրանսիային}, երբ նա, ազատությունն իր հանդուրժելու

ն տիրում եմ երկրի մեծ մասին, այսինքն, {Ֆրանսիային}, Անգլիային, Տաճկաստանին, մասնաւոր Գե

, եւ իբրեւ մի չարագործութիւն յանձնում է {Ֆրանսիային} Պէրերի դատաստանին, որոնց գլուխը ինքն է

, մեծ պաշտօն կը լինի կատարած կրօնին եւ {Ֆրանսիային} եւ սուրբ կը լինի, եթէ ինքը կորչի այս հ

րի ցանկանում էի Հռովմէական եկեղեցուն եւ {Ֆրանսիային} "։ Ինչ ժամանակ Լուդովիկոս XIV-ը յա

աւորի կեանքի վերջերումը տիրապետեց բոլոր {Ֆրանսիային} ։ Այս բանից հասկացւում է, թէ թագաւորակ

ը չկարգուի, նա միշտ անարդիւն կը լինի, {Ֆրանսիայից} բերել տուեց մի քաջահմուտ մարդ, որ կրթո

որա անունը բարձրացնելու համար, կամեցաւ {Ֆրանսիայից} հմուտ արուեստապետներ բերել տալ: Այս բա

րդութեամբ, խնդրեմ հրամայեցէք բերել տալ {Ֆրանսիայից}, Անգլիայից, Բելգիայից եւ Բավարիայից հ

բրեւ հերետիկոս հալածուած է Սպանիայից եւ {Ֆրանսիայից} ։ Գտանուեցան եւ վկայք, որ պատահել էին

։ Եւ արդարեւ Յիսուսեանք դուրս եկան {Ֆրանսիայից}, բայց նոցա մի մասնը մնաց Հիեննայում եւ

գաւորի փրկութեան եւ Յիսուսեան աբեղաների {Ֆրանսիայից} աքսորուելու յիշատակի համար։ Բուրգի վեր

յեմբեր ամսի մէջ ստորագրեց Յիսուսեանները {Ֆրանսիայից} աքսորելու հրովարտակը։ Այս անցքից յ

զօր քաղաքականութիւն ասելով՝ իմանում եմ {Ֆրանսիայն}, եւ դիտաւորութիւն ունիմ խօսել միայն Ֆր

ւթիւն առնել այն ժամանակ մանաւանդ, մինչ {Ֆրանսիայն} եւ Սպանիայն թշնամի էին միմեանց։ Նա այս

ժամանակ կտրուել էին նորա պատկերով։ {Ֆրանսիայն} շփոթութեան մէջ էր, թէ ո՞վին ընտրէ թագա

ւ գնաց Ֆլանդրիա։ Այս միջոցին բոլոր {Ֆրանսիայն} երդում կերաւ Հենրիկոսի անունով։ Միմիայ

արոզիչք, որոնցով այն միջոցին լցուած էր {Ֆրանսիայն} ։ Յանսէնեանների բնակութեան կենդրոնը էր

ող։ Այն մասնակցութիւնը, որ ամբողջ {Ֆրանսիայն} ունեցաւ այս անբաղդ աղջկայ գործի մէջ, ց

ւսեանները շուտով հեռացուեցան։ Բովանդակ {Ֆրանսիայն} ուրախութեամբ լսեց ատելի խոստովանահօր հա

ործակցութիւնը Դամիէնի հետ, բայց ամբողջ {Ֆրանսիայն}, չ'նայելով այս բաների վերայ, վճռողակա

նագործել Յիսուսեան Կարգի պատմութեան մէջ {Ֆրանսիայում} ։ Մեք տեսանք, որ դեռեւս նոր էր կազ

ստատ նախնական կրօնի համար: Բայց երբեմն {Ֆրանսիայումը} շատ մեծ յարգ եւ կշիռ ունէր իւր հայրենակ

ցի առանձին կարգ եւ ուղղութիւն: Միմիայն {Ֆրանսիայումը} կարգեցի չորս տեսակ օրագիր, եթէ հինգերո

նադայի համար: Համաձայն եմ, բայց մի՞թե {Ֆրանսիան} պակաս մածուցիկ թաթեր ունի: Անգլիային հ

յն ապարանքը, այն տները, ուր ապրում էր {Ֆրանսիան}, այո՛, Ֆրանսիան, որովհետեւ Վերսայլը

տները, ուր ապրում էր Ֆրանսիան, այո՛, {Ֆրանսիան}, որովհետեւ Վերսայլը էր այս գործական,

ն թագաւորը, ի՛նչ բանի մէջ էր նոյն ինքը {Ֆրանսիան}, Գերմանիոյ եւ բոլոր ցամաքահողի, իրաւա

բոլորովին կատարեա՞լ կը լինի նոր կարգը: {Ֆրանսիան}, որի հողը կտրտուած է մինչեւ մանրացուցա

Եւրոպայի մեծ միապետութիւնքը, այսինքն՝ {Ֆրանսիան}, Սպանիան, Գերմանական Կայսերութիւնը (

ր ժամանակ զբաղեցուցել էր, ո՛չ թէ միայն {Ֆրանսիան}, այլ եւ բոլոր Եւրոպան։ Ես յիշում եմ Յ

կ յարելու նրանց, որոնց հովանաւորում են {Ֆրանսիան} եւ Անգլիան: Հայ-կաթոլիկ հովուապետ Հասո

Պետերբուրգի դիմաց. հարկ չկա սկսել, որ {ֆրանսիարեն} կուսանիմ որպես ֆրանսիացի, այն ժամանակ

, լաւ որ Մարիամը տանն էր, որ կարողացաւ {ֆրանսիարեն} խօսել, ապա թէ ոչ, անհնարին պիտի լինէր

լի բան է, յանկարծ, ոչ այն, հազարաւոր {ֆրանսիարեն} չիմացող տուներից ուղղակի մեր տուն մտանե

ի մէջ Հայերէն, Ռուսերէն, Գերմաներէն, {Ֆրանսիարէն} եւ Լատիներէն՝ հրաւիրելով այդ ազգերի ու

տներին Հայերէն, Յունարէն, Լատիներէն, {Ֆրանսիարէն}, Գերմաներէն եւ Ռուսերէն, ընդհանուր պա

ն այժմ Ֆրանսիարէնից Հայերէն, Հայերէնից {Ֆրանսիարէն} ընդարձակ բառարանների վերայ, թարգմանել

ւնը, եւ Եղիշէն իւր խորին ծերութեան մէջ {Ֆրանսիարէն} տպելով՝ ձեռք է զարկել հրատարակելու մի

ոցը, ուր հրամայւում է խօսել Ռուսերէն, {Ֆրանսիարէն}, սակաւ երբեմն՝ Հայերէն: Թող շարժ

ս։ Մեր Ազգայիններից, որ ծանօթ էին {Ֆրանսիարէն}, Գերմաներէն եւ Ռուսերէն լեզուներին, ա

Քենելի գիրը ( Quesnel), որ գրուած էր {Ֆրանսիարէն} եւ անուանւում էր " Reflexions morales s

ոս եւ Խորէն վարդապէտքը պարապում են այժմ {Ֆրանսիարէնից} Հայերէն, Հայերէնից Ֆրանսիարէն ընդարձակ

, ճարեցի ազնիվ բարեկամք, թե հայ եւ թե {ֆրանսիացի}, քննեցի հիվանդանոցքը եւ ակադեմիան. մե

կա սկսել, որ ֆրանսիարեն կուսանիմ որպես {ֆրանսիացի}, այն ժամանակ կցնծացնում ամեն բան։

իրավունք չունի ժողովրդական գործերում: {Ֆրանսիացի} հայտնի մաթեմատիկոս Պուասսոնը երկար ժամա

եհութեամբ։ Հիմնուելով այս բանի վերայ՝ {Ֆրանսիացի} Գեներալ Պրօկուրօր Դէ-Մօնկլարը իւր շարադ

շակութեանը, այն Ժամանակ Եագէն եւ ժամէն {ֆրանսիացի} բնագէտների հոյակապ ֆիզիկաները իրենց կը

րծական, բայց թեթեւամիտ ազգի պարծանքը: {Ֆրանսիացին} մի նուիրական հպարտութեամբ ցոյց էր տալիս

ում է Կանատայ, Աւստրալիա, Հնդկաստան, {Ֆրանսիացին} թողնում է իւր միշտ անհոգ, միշտ ուրախ ե

ական փիլիսոփայության առաջադիմության ": {Ֆրանսիացիները} շատ են սիրում իրենց ռեւոլյուցիայի մասին

նազան ազգերի Եպիսկոպոսները, մանաւանդ՝ {ֆրանսիացիները} եւ սպանացիները կռուեցնելով միմեանց հետ

V-ի ժամանակ ոչ միայն լրիվ բավարարում էր {ֆրանսիացիների} սնափառությունն ու թեթեւամտությունը, այ

տեմն անձեռնմխելի չպահեին, եթե, - ասես {ֆրանսիացիներին} ի ծաղր, - վայելած չլինեին լավ կազմակեր

Մխիթարեան աբեղայք, մնացածքը՝ մի երկու {ֆրանսիացիք}: Արժանահաւատ անձինք, որ շատ տարիներով

ին, որի խոհեմութեան վերայ զարմացել էին {ֆրանսիացիք} եւ անգլիացիք, որ եւ մի ժամանակ եւրոպաց

որական ծառայութեան։ 1521 թուականին {Ֆրանսիացիք} պաշարեցին Պամպէլունա քաղաքը։ Պաշարուած

որութիւնը դատակնիք եղաւ պաշարեալներին. {Ֆրանսիացիք} մի քանի օրից յետոյ քաղաքը առին։ Իգնատի

նա դարձեալ մուրացկանութիւն առնել։ Բայց {Ֆրանսիացիք}, որ առ հասարակ մեծահոգի են, ակամայ տա

ղնում էր իւրեան յաջորդին։ Գերմանացիք, {Ֆրանսիացիք} եւ մինչեւ անգամ Սպանիացիք զուր էին պահա

ծանքի առարկան ժամանակներից յետոյ դարձաւ {ֆրանսիացոց} համար մի խայտառակիչ վկայութիւն թագաւորն

ես այս վարդապետութիւնը։ Նա յայտնում է {Ֆրանսիացոց} թագաւորին, թէ նորա տէրութեան մէջ գտանո

պացուցեց Յիսուսեանների վնասակարութիւնքը {Ֆրանսիացոց} հոգեւորականների համար եւ մինչեւ անգամ Տ

մէջ։ Այս խիստ ու կոշտ վարմունքը շարժեց {Ֆրանսիացոց} ատելութիւնը դէպի Յիսուսեան աբեղայքը, ո

ւ Եւրոպայի մէջ ընդունուեցաւ մեծ սիրով։ {Ֆրանսիացոց} հոգեւորականներից լաւ մարդիկը, ինքը Բօս

թէ Քենելը հետեւող էր Յանսէնի աղանդին։ {Ֆրանսիացոց} եպիսկոպոսները պահանջեցին, որ Պապը բացա

ատալիք։ Հակառակութեան բոցը բարձրացաւ. {Ֆրանսիացոց} հոգեւորները եւ Պարլամենտը չէին կամենում

յդպէս շուտով կորուց իւր կախարդական ոյժը {Ֆրանսիացոց} համար... Յիսուսեանների յանցաւոր

էսի եպիսկոպոսի նամակները, որոնք տպած են {ֆրանսիացոց} զանազան օրագիրների մէջ։  Բօնզ

ինքնակամ փոխում էր Արեւելեան Հնդկաստանի {Ֆրանսիացոց} պատկանեալ մասերի մէջ նահանգապետները։ Պօ

րոնը, ընկերանալով Պ. Գռէյլ ( Grélle) {Ֆրանսիացու} հետ, կատարում է վաճառական աշխարհում մե

յ շատ չանցաւ, ձեռքս ընկաւ Էդմոն Շերթիէ {Ֆրանսիացու} գիրքը, ուր Հայոց թիւը բարձրանում է մի

կարդինալը նոր վերակացուին պաշտպանում էր {ֆրանսիացւոց} դեսպանի թեւարկութեամբ: Այս մարդը առանց

գնացին այս քաղաքը, բայց Գերմանացւոց եւ {Ֆրանսիացւոց} եպիսկոպոսները մնացին Տրիդենտի մէջ եւ շա

այսպէս խուճապէաք, դիմեցի առ հիւպատոսս {Ֆրանսիոյ} եւ Բելգիոյ խորհուրդ հարցանել ի նոցանէ ո

օ անուն զօրապետէ: Լուեալ հիւպատոսին {Ֆրանսիոյ} ըստ ամենայն մանրամասնութեան զբովանդակո

նց յայտնելոյ նմա զխրատելն իմ հիւպատոսէն {Ֆրանսիոյ}, ամենայն սառնութեամբ հարցանեմ, թէ զի՞

կեղեւը քննողների համար. իսկ Անգլիոյ եւ {Ֆրանսիոյ} մէջ զարմանալի: Բայց, որ սովորել է խնդ

, որ միմիայն Անգլիոյ մէջ, եւ ըստ մասին {Ֆրանսիոյ} մէջ կարելի է այդպիսի աղքատութիւն:

ծ ենք հարիւրաւոր անգամ. նոյնը գրեթէ եւ {Ֆրանսիոյ} վերաբերութեամբ: Բայց հարկաւոր է իմանալ

որդու մահի կսկծի տակ, չկարողացաւ կլլել {Ֆրանսիոյ} մեծ ռեւոլիւցիոն. Բոռքը, որ իր բոլոր կ

թիւնքը ամենայն ուժգնութեամբ գործ դնելով {Ֆրանսիոյ} յեղափոխական շարժողութեան, խաչակիր արշա

, որ շարունակ 50 տարի ոչ միայն քամեցին {Ֆրանսիոյ} արիւնը եւ հոգին, ոչ միայն իրը փոխանակե

մ էր պատմութեան փիլիսոփայութեան մասին, {Ֆրանսիոյ} ռեւոլիւցիօնի ռումբը վերստին տրաքեց: Ֆր

է, մինչեւ այն մեծ ռէվոլիւցիան իսկապէս {Ֆրանսիոյ} աչքը տնկուած էր Անգլիոյ վրայ, բայց ռէվ

լիան: Մի փոքր ժամանակ անցաւ այդ աւանդը {Ֆրանսիոյ} ձեռք, բայց նա չկարողացաւ պաշտել նորան

գիտէ թէ երբ կարող են զարթել Անգլիոյ եւ {Ֆրանսիոյ} գրակխօսները: Իսկ մինչեւ այն ժամանակ,

սակուել են: Շատերը սորա միջնորդութեամբ {Ֆրանսիոյ}, Գերմանիոյ հռչակաւոր ուսումնարաններում

, որ միայն մի նեղ ջրանցքով բաժանւում էր {Ֆրանսիուց} եւ այն օրից մինչեւ այսօր, մինչդեռ ցամա

ն: Յայտնի է, թէ Գերմանիան մարդ դարձաւ {Ֆրանսիս} XVIII դարու փիլիսոփայութեամբ, որի վերջ

ն հրաշալի " պղնձեայ գլխի " յիշատակը, - {Ֆրանսիսկեան} կարգի աբեղայ, Րօճեր Բեքոնը: Րօճեր

մբ կարելի է քանի հարիւր տարիներ ապրել: {Ֆրանսիսկեան} կարգի աբեղայքը, նորա նախանձոտ եղբայրակ

ար Եպիսկոպոս նշանակեց Լուտովիկոս Սօտելօ-{Ֆրանսիսկեան} կրօնաւորը, որ իւր բարեպաշտութենով եւ ճ

ուտով ահա սկսեցին հալածել Դօմինիկեան եւ {Ֆրանսիսկեան} կրօնաւորները, որ գալիս էին այնտեղ առաք

րոշակը. 4500 զինվոր, հավատարիմ մնացած {Ֆրանսիսկոս} Երկրորդին, փակված են այնտեղ եւ նոցա առ

, թե չէ պիտո զենքը ցած դնե, մինչեւ որ {Ֆրանսիսկոս} Երկրորդը անձնատուր չլինի: Այդ պայմա

կերպով կրկնվել են դարձյալ Նեապոլի մեջ. {Ֆրանսիսկոս} Երկրորդի անվանագիրը, որ դրված էր՝ որե

կ էր արդէն, որ նայում էր նա նախանձելով {Ֆրանսիսկոս} Կսաւիէ Նաւարրացի ազնուականի վերայ, որ

առանձին պաշտպանութիւն ցոյց տուեց նորանց {Ֆրանսիսկոս} Բօրջիայն, որ այն միջոցին Կարոլոս V-ի տ

նում էին եւ շատ երեւելի մարդիկ, ինչպէս {Ֆրանսիսկոս} Բօրջիան Կանդինեան զօրագլուխը, Լյուդովի

մէջ հիմնարկողի կեանքը։ Սկզբումը դեռեւս {Ֆրանսիսկոս} Կսաւիէն, Րոդրիգէզը եւ Բոբադիլիան ունէի

ուսեանների ներգործութիւնը Ֆրանսիայի մէջ {Ֆրանսիսկոս} II-ի թագաւորութենից սկսած մինչեւ Կարգի

ւելով իւրեանց իշխանաւորի հրամանին։ {Ֆրանսիսկոս} Կսաւիէ, որ անուանուեցաւ " Առաքեալ Հնդկ

Ամերիկայի անապատների քարոզիչքը, ինչպէս {Ֆրանսիսկոս} Կսաւիէ, որ աննշան մարդիկ էին Եւրոպայու

ի, որք էին Պարլամենտը եւ Համալսարանը։ {Ֆրանսիսկոս} IIի օրովը անցան պատմական ասպարէզի մէջ հ

ների մէջ հռչակուեցաւ մանաւանդ մի մարդ՝ {Ֆրանսիսկոս} Պարի անունով, որ ծագում էր մի ազնուակա

ծ վէրքը։ Այս մարդը անուանւում էր Րոբեր-{Ֆրանսիսկոս} Դամիէն, որ ծառայում էր Յիսուսեան Կօլլէ

ունքներով, ինչ սկզբունքներով պատվարժան {Ֆրանսուա} Կսավիեն աշխատում էր Հնդկաստանում, Ճապո

նական բարեկամ, խոհեմ եւ մարդասէր բժիշկ {Ֆրանց} Իւանովիչ Գեռռեւինը: Ի՛նչ օգուտ, որ չէ

է նա իւր ընթացքը արեգակի չորս կողմով: {Ֆրաունհոֆերի} հեռադիտակը գտանուելուց յետոյ, եւ չղջիկ

օթարիսին, որոյ կտակակատար գնան պարօնիք {Ֆրեդրիկ} Վենքշմանս եւ Աբրահամ Ավետմալն. նաեւ ի

պտա Բերցելիուսի, Լավուազեի, Լիբիխի եւ {Ֆրեզենիուսի} միամտության վրա, ինչպես որ դու ժպտում

ի պէս մարդը փրկութիւն է տեսնում բռնական {ֆրիդրիկոսների} ձեռքով դարբնուած շղթայի մէջ, քան թէ այ

ացած չափով, այնտեղ հանդէսը պատկանում է {ֆրիդրիկոսներին} եւ մարդկային ընկերութիւնը իջնում է անչա

ոչ միայն Օուէնը, Պրուդօնը, Ֆուրիէն եւ {Ֆօհթը}, այլեւ Շիլլերը, Գեօթէն, Ֆիհտէն, Քան

օր տեղը կարգուեցաւ Լետիլիէ Յիսուսեանը, {Ֆօնտնէլ} Փիլիսոփայն ասաց. " Յանսէնեանք մեղանչեց

ձից նկարագրութիւնը ընելէն ետեւ, մէկովը {ֆօպլասին}, միւսովն ալ թառթիւֆին ունեցած նմանութե

ութեան առաքել յատենատեղի մի անուանեալ " {Ֆօռն} օֆֆիս " եւ ապա ի հիւպատոսարանն Ռուսսիոյ

, Լեւարդէն եւ Րօկլօր դուքսերը եւ դը-լա-{Ֆօրս} եւ Միրաբոյ մարկիզները։ Մի նեղ փողոցից

սը եւ նշանացի արեց դստերը, որ մօտ գնայ {ֆօրտօպիանին}: Օրիորդ Մարիամը սկսեց ածել եւ երգե

բեմն խափանելով ոչ թէ միայն երգողի այլեւ {ֆօրտօպիանոյի} ձայնը: Այս յառաջանում էր նորանից, որ

բադի քո տանուտիրոջ Սոֆիա դուստրը, որ, {ֆօրտօպիանօն} այնպէս քաղցր ածելով, Տրովատօրի ուվերտի

ելու, բացի այն խօսքերից, որ հռչակաւոր {Ֆօքսը} դրեց մի անգլիական Լօրդի, որ գրել էր նո