Մ. Նալբանդեանի աշխատանքների համաբարբառը և յաճախային բառարանը

. 30)։ " ԸզՅիսուս որ 'ի Նազարեթէ՛ զոր {օ՛ծն} Աստուած Հոգւով Սրբով եւ զօրութեամբ...

ոտք ": ՀՐԱԺԵՇՏ {Օ՜հ}, սենեակ, Որքան քո մէջ ծխեցի

ն պառաւների դաւաճանութեան զոհուածները: {Օ՜հ}, այդ պառաւները ամէն օր եկեղեցի են դնու

, որպէս թէ այն մարդը յանցանք է գործել: {Օ՜հ}, եղջերաւոր յիմարութիւն: Ներկայ եւ կեն

այն, ընթացուսցուք եւ զազգային խնդիրս, {օ՜ն} յառաջ, որքան եւ որչափ ներեալ լիցուք ի

Ընդ բոխասեր առապար, Ո՞չ զսատանն {օ՜ն} ի բաց, Եւ ռահ հորդեալ դիւրագնաց:

ա թոյլ արա գարունագեղ լուսաւորիլ հոգւով {օ՜ն}, Քան յորոգայթ ցանցել յիմար խենէշո

դ կարէ լուսաբաց բերել կոյս։ {Օ՜ն} սիգաճեմ ընդ պատանւոյն ի լոյս փութա գիտո

յն " աշակերտիմ եւ հետեւիմ ", այլեւ, " {Օ՜վսաննայ}, օրհնալ եկեալ յանուն Տեառն " ասելով,

զիս, յիշեա՜ զիս: ԺԲ. {{ԿԻԿՕՌԻԿՕ՜Օ՜Օ} ՜ " Կո՛ւտ, կո՛ւտ, կո՛ւտ, կո՛ւտ,

եւ ամիսը մի անգամ: - Հասկացայ, եւ {օ՞րը} քանի միանգամ: - Այո՛, որքա՛ն շատ,

ի, Եարոսլաւի, Բելոզերսկի, Ուդօրսկի, {Օբդօրսկի}, Կօնդիսկի եւ բոլոր Հիւսիսային աշխարհի

ի, Եարոսլաւի, Բելօզերսկի, Ուդօրսկի, {Օբդօրսկի}, Կօնդիսկի, Վիտեպսկի, Մստիսլաւու եւ բ

ողբերգութեան գեղեցիկ ներածութիւնը, որ {Օբեռ} երեւելի երաժշտի գործն է, եւ ճշմարիտն ա

աչքումը ամենեքեան յիմար են, ամենեքեան {օբսկուրանտ}, ամենեքեան եզուիտ... ի՛նչ ասել է,

եցէք ձեր ծնող խաւարի հետ, մռայլապատի՛ւ {օբսկուրանտներ} ։ Շուտով ահա արեւի ճառագայթքը նեղացնելո

րէ օր: Ցնծացէ՛ք, սո՛ւտ ազգասէրք, {օբսկուրանտներ}, եզուիտներ եւ Մաքիաւելու հոգով խմորուա

մի քանի աշակերտք, ապա պատրաստ էին այդ {օբսկուրանտները} մինչեւ երկինք բարձրացնել մի այդպիսի գոր

ութիւնը: Անձնապահութիւնը: Եթէ այդ {օբսկուրանտները} մի տղայական, կամ աւելի լաւ ` պառաւական

պէս կարծում է, թէ այդ սուտ ազգասէրքը, {օբսկուրանտները}, եզուիտները եւ Մաքիաւելու հոգով տոգորո

իւնը, հալածելու եւս: Սուտ ազգասէրքը, {օբսկուրանտները}, եզուիտները եւ Մաքիաւելու հոգով խմորու

թիւնը, որին ատում են սուտ ազգասէրքը եւ {օբսկուրանտները}, որոնց մէջ մի չար բաղդով տեսանում եմ ա

սումնարան անունը իւրեանց վերայ կրելու: {Օբսկուրանտների} ( խաւարապաշտների) կարծիքով արդէն մի մե

: Մեր ասած ուսումնարանը նման չէ այդ {օբսկուրանտների} ուսումնարանին. դոցա վարժապետքը, այն ո

Հայը, առաջնորդուած լինելով մինչեւ այժմ {օբսկուրանտների} ձեռքով, կարդալով Յիշատակարանս՝ իմ միա

նք հանդէսը թողում եմ սուտ ազգասէրների, {Օբսկուրանտների}, Եզուիտների եւ Մաքիաւելու հոգով տոգորո

աւորութիւնը մեր ազգի վերայ, է դոյն այդ {օբսկուրանտների} անձնապահութիւնը, փառասիրութիւնը եւ շահ

ն այն ծանր եւ անպատիւ աշխատութենից, որ {օբսկուրանտների} լրագիրը յանձնառու լինելով կատարել էր՝

ադար, եւ, չնայելով սուտ ազգասէրների, {օբսկուրանտների} եւ միւսների դարանագործութեանը, ոչ թէ մ

մէջ, կարող է լաւ ապարանքի տեղ ծառայել {օբսկուրանտների} համար։ Կարծեմ, որ Պ. Իսահակեանցը եւս

Կարծեմ, որ Պ. Իսահակեանցը եւս, որպէս {օբսկուրանտների} նիզակակից, կարողանայ մի մութն անկիւն գ

երի գործակցութեանը, ողբում ենք անդադար {օբսկուրանտների} թշուառ գլուխը, եւ շատ կարելի է, որ մե

մենայն ողջմտութեամբ, զզուանքով նայելով {օբսկուրանտների} եւ հալածասէրների լարուած որոգայթների վե

ային, որ առանց դորան եւս շատ սիրելի չէ {օբսկուրանտներին}: Ճշմարիտը պիտոյ է ասել, ես " Մեղուի "

այդ դժոխային հնարքը. նոքա սեպհական են {օբսկուրանտներին} եւ ճիզուիթներին, որոնց հետ չունինք մաս

դարեւ կամենում էր Հենրիկոս IV-ին սպանել {Օբրի} եւ Վարադ Յիսուսեանների խորհրդով։ Հ

մ ծնողացս, ե՛ւ իմ ազգականացս ամեն կերպ {օգնական} լինել. ես գամ ու մնամ Նախիջեւան, ասաց

գոնե կա մի մարդ, որ ճանաչում է եւ ինձ {օգնական} է լինում: Ես հույս ունեմ, որ մեր բարե

եւ ազնվամիտ հայրենակիցք եւ բարեկամք ինձ {օգնական} եւ ձեռնտու կլինիք, եթե Մոսկվա փակվի "

նել եւ իւր կարողութեան եւ զօրութեան չափ {օգնական} լինել այդ գործի յառաջադիմութեանը՝ խօսք

մեք ինքնին, որպէս մարդ, պարտական ենք {օգնական} գտանուիլ մարդկութեանը, եւ որովհետեւ ըն

ն պահանջողութենից, ինքնին աշխատում ենք {օգնական} գտանուիլ Հայ մարդկութեանը, որպէս եւ ին

անքրիստոնեայ գործերին եւ խորհուրդներին {օգնական}, կարող էք, իհարկէ, պատրաստել ինձ շատ

վերայ ես, թո՛ղ ամենակալ Տէրը լինի քեզ {օգնական}: - Ամենակալ Տէրը՝ Նա, որ քննում

ւ զննելով: Այս ասածներիցս եւ ոչ մինը, {օգնական} եւ ձեռնտու չլինելով մեր կարդացած գրքի հ

իշեալ կտակակատարացն իմոց որպէս ընկեր եւ {օգնական} եւ ինձ երկրորդ կտակակատար եւ վէքիլ հաստ

նի, հօր ` արժանի, Ինքն էլ նորան {օգնական} է, քանի որ սա է կենդանի ":

Որ զփորձ առեալ է, կարող է փորձանաւորաց {օգնական} լինել " այս վարդապետութեան սկզբունքն էլ

ր այսպէս. " քոյ գործերում պիտոյ էր քեզ {օգնական} առնուլ հոգատարքը ": Թէպէտ այն բարեբարո

ցի, որ գործարանի հոգատարքը պարտ են քեզ {օգնական} լինել, բայց սուտ էր այդ խօսքը. պապի ա

վերակացու կարգեց, երկու մարդ եւս նորան {օգնական} տալով. որոնցից մէկը բաւական հմուտ էր մ

համար արիւն թափող նահատակը ինձ ընկեր եւ {օգնական} կը լինի այդ փառաւոր հանդիuի մէջ. ինքը

ն։ Գեներալի մօտ գտանւում էին միշտ չորս {օգնական}, որ Կարգի խորհրդածութենով նշանակուած է

անքը, բայց եւ այնպէս, իբր թէ եւ որպէս {օգնական} առել է Սօսը, Վարդիթերը եւ սիրու կրակը

դիթեր անձնաւորութեանքը առնուած են որպէս {օգնական}: Սօս եւ Վարդիթերը մենք չենք կարող ընդո

եանքը, բայց եւ այնպէս, երբ թէեւ որպէս {օգնական}, առել է Սօսը, Վարդիթերը եւ սիրու կրակ

ելով, կարող էին փորձանքի մէջ եղողներին {օգնական} գտանուիլ, թէ ո՛չինչ ազգ չի կորչի, եթէ

լ ժողովրդի սրտի մէջ: Վերակացուի առաջին {օգնականը} Սա բաւական հմուտ մարդ էր միայն դա

անխելութեան պտուղը: Վերակացուի երկրորդ {օգնականը} Այս մարդը, հայրենի փառքին նախանձա

մար հալածիչների երեսից: Վերակացուի նոր {օգնականը}, որին կարդինալը նշանակեց սորանից յետոյ

նպատակին, եւ որոշւում է նորա բարոյական {օգնականի} հրաժարուիլը գործարանից: Այն օրը երեկոյ

լխաւոր պաշտօնատարները եւ ո՛չ վերակացուի {օգնականները} լուսաւոր կամ թէ ազգի օգտի վերայ մտածող

եկեղեցու հետ մի էին, Հայերը զրկուեցան {օգնականներից} եւ պաշտպաններից, որ միմիայն կարող էին

երալի ընտրութենից յետոյ։ Բացի այս չորս {օգնականներից}, ինքը՝ Գեներալը, ընտրում էր այլեւս չ

գատարք եւս: Կարդինալը իւր կուսակիցների {օգնականութեամբ} շուտով կարողանում է երկու տարի հիւանդու

ս պատճառով, մօր գիտութեամբ եւ Աբովեանի {օգնականութեամբ}, իւր հօրեղբօրից թաքուն, ուղարկուեցաւ

ն նոքա: - Կարճը ասել, այս թերթերի {օգնականութեամբ} ես պահում եմ բոլորին կատարեալ խռովութեա

ատին դրոշմած " խաչ, օգնէայ ինձ " սորայ {օգնականութեամբ} շուտով աւարտէի այբբէնարանը, բայց ընդ հ

էր Յուսկա դրութիւնն կարօտ է աստուածային {օգնականութեան}: Այնպէս եւ Աղքերմանոյ տէր Բաղդասարն գտ

, յայտնելով իւր խորհուրդը, խնդրեց նորա {օգնականութիւնը} ։ Կամենալով դեռեւս խունկ ծխել Խաչատուրի

, որոնց արժանն էր, սպասելով քո վեհանձն {օգնականությանը}, բայց ինչպես տեսանում եմ, այժմ պիտի մ

նութիւնը սկսանել եւ անցածի հիւանդանոցից {օգնականք} առնուլ: Չէ կարելի ազատութիւն քարո

ի գործերի ժամանակ հրաւիրում էր իւր չորս {օգնականքը} ։ Բայց նոցա խօսքը ոչինչ ազդեցութիւն չու

նդր Խուդաբաշեանց իւրով աշխատասիրութեամբ {օգնեալ} է բազմաց ի թարգմանութեան մասին, որոց գ

ակ: Մի՞թե արժան չէ, որ ազգային եղբարք {օգնեին} մեզ, մանավանդ մինչ տեսանում են, որ ամ

գելի էր Ձեր միջնորդությունը, կարող էիք {օգնել} մեզ այս ազգային գործի մեջ, որով ոչ թե

հնա՞րը, այդ չունինք մեք, եւ ազգը պիտի {օգնել} եւ այդ ազգը չէ այն խաժամուժ ամբոխը, որ

որա օգուտը եւ վնասը եւ բարի սիրտ ունեին {օգնել} նրան: Այս սրտով եւ հոգվով դարձյալ դ

ից ազատությունը: Աղաչում եմ աստվածը {օգնել} ձեզ, օգնել ինձ, պանդխտականիս... Մն

ւնը: Աղաչում եմ աստվածը օգնել ձեզ, {օգնել} ինձ, պանդխտականիս... Մնաք բարյավ,

եղել եւ անչափ գոհ եմ, որ դուն ինձ միշտ {օգնել} ես: Բժշկությունը ինձ ոչ թե միայն ատ

Եթե դուք այնքան բարի եք, որ կամիք ինձ {օգնել} եւ իմ խավար դրութենից դեպի լույս քարշել

առաբարբառներն ընդհանուր լեզվին կարող են {օգնել} ինքնուրույնաբար մշակված առանձին բառերով

ութեան ոտքի տակ: Այս բանին մեծապէս {օգնել} էր նաեւ այն սոփեստական քննութիւնը ռուսա

է եւ ոչինչ ունի, ինչպէս ուրեմն կարող է {օգնել} ուրիշին: Խնդիրը նոյնիսկ այնտեղ է

ին, բայց հինգ, տասն ոյժը ի՞նչ կարող է {օգնել}, ի՞նչպէս կարող է դէմ դնել միլիոնաւոր ժ

, Պատերազմի գործերում ` Կարէ {օգնել} իւր եղբօրը, Զանց չարեցի քո սիրու

ր տարի Քանթից յետոյ, քեզ ի՛նչ կարող են {օգնել} Քանթը կամ Հեգելը, եթէ քո խուզարկութեան

ագահ օլիգարխիա, որ գործակից էր եղել ( {օգնել} էր, содействовавшная) ամենեւին գարշել

նց նման կարողութեան տէր պարոնների հետ՝ {օգնել} ազգի ողորմելի եւ թշուառ դրութիւնը․ բայց

ս եպիսկոպոսը չէր կամենում կամ չէր կարող {օգնել} Մխիթարին. այս պատճառով եւս, զանազան ա

աստից, եւ առ այս ոչ ոք այնպէս կարող էր {օգնել} ուղղափառ եղելոց այնր ժամանակի, որպէս ա

առ հասարակ, վասն զի հասկանալիքն կարէին {օգնել} նմա, իսկ յանհասկանալեացն զի՞նչ օգուտ:

արկը, վասն որոյ ամենայն կերպ ջանում էր {օգնել} Պապին եւ Յիսուսեաններին, թէպէտ եւ ինքը

կը մնայ անյայտ, էլ ոչ Մարկոսը կարող է {օգնել}, ոչ բառարանը։ Այս պատճառով հին լեզուի

ին: Ասենք, կեանքի պարզութեանը կարող է {օգնել}, որ հեղինակը մէկ մասնով արդարանայ, բա

անել բնութեան օրէնքները, այլեւ ուրիշին {օգնել}, եթէ ինքը աւելի փորձառած էր, քան թէ ա

վ, այդպիսիքը ասում ենք այնքան կարող են {օգնել} լեզուի մշակութեան, որքան մի որեւիցէ մա

ւար, որ իմ սիրական ծնողն է. երկրորդ ` {օգնելով} այդ տետրակների հեղինակներին, մեք գրաւո

ծանայ, Դուշմանի աչքը հանա. Հայի ազգին {օգնելով}, Փառք ու պատուի տիրանայ: Մ

ծանր կշիռ ունի, որ դորան պահպանելու եւ {օգնելու} մտքով պատրաստ ենք ամենայն զոհաբերութեան

ացուցել են արդէն վաղուց, որ Հայաստանին {օգնելու} մտքով չէր, այլ՝ իբրեւ մի որոգայթ, խո

իտակաբար, միմիայն թշուառ գործաւորներին {օգնելու} խորհրդով: Ստորագրութիւնք բացուեցան, ա

ստորագրութեան քամակից՝ այդ աղքատներուն {օգնելու} համար։ Նոյնիսկ Գարիբալդին առաջարկեց Իտ

ի՞ համար: - Աշխատելու եւ ընտանեաց {օգնելու}: - Աշխատելու եւ ընտանեաց օգնելու

օգնելու: - Աշխատելու եւ ընտանեաց {օգնելու}, - կրկնում է խօսակիցը անհնարին տխրութե

տհաճ էին նոցայ վերայ, որոնք դիմում էին {օգնելու} մեզ, տառապեալներիս: Նախախնամութիւնը մ

ժամանակը գնում էին նորան Պարսից ընդդէմ {օգնելու} ։ Թո՛ղ խօսի ինքը՝ Փարպեցին. " Եւ լուե

ն բանալ ( թաղը վեր տալ) նորան գնում են {օգնելու} տասը-քսան երիտասարդք եւ մի օրում աւարտո

ար է. հաճախ հիշողությունս հրաժարվում է {օգնելուց} եւ շատ բնական է, որ անհնարին էլ է պահա

այրապետեանցին, դը Պետրովիչի մասին, որ {օգնեն} 27 45 Հայրապետեանցին Կ. Մ. 28 46 Ու

ց, կրթութիւնը եւ դաստիարակութիւնը պիտի {օգնեն} նորան, որ նա դառնայ ընկերութեան պիտանի

եան չափը եւ պայմանը: Բայց ինչպէ՞ս {օգնես} մեր ասիամիտ անգրասիրութեանը եւ անկրթութ

, որ գիշերը քնից վեր կը թռչէի. " Խաչ, {օգնես} ինձ " ասելով շուտով ջրի պէս սերտեցի մին

տաւ երկրիս վերա իւր նմանը, Թէ նա {օգնեց} ուրիշներին, ինչպէս առիւծ, Նոքա

ի անգամ մի սեղանի դգալ. " Ի՞նչ պիտոյ է {օգնէ}, - ասում է, - հիւանդին այդ աննշան քան

սարից սար եւ քարից քար, թէ ինչ է պիտի {օգնէ} այս խնդրի լուծմանը, ո՛ր ուսումնականը մ

ահուի, դարձեալ ազգին բան չկայ: Ի՞նչ {{կ՚օգնէ} սորա անհատական հարստութիւնը միլիոնաւոր

ն գալ: Այսպիսի դժբաղդութեան մէջ ի՛նչ կ'{օգնէ} ճանապարհի լայնութիւնը, քանի որ կօշիկը

եթէ նա դէպի չարը գործ չդնէ այն, եթէ նա {օգնէ} իւր ընկերին, եթէ նա այն արծաթովը օրհնո

անի առաջնաթերթի ճակատին դրոշմած " խաչ, {օգնէայ} ինձ " սորայ օգնականութեամբ շուտով աւարտ

որեւէ ձեւ, ապա այստեղ ո՛չ մի արխիվ չի {օգնի}, սխալ է այն ուղղությունը ( այստեղ ես հ

Ի ժամու, տարաժամ դու եղար միայն {օգնող}: Քեզ սիրեց Հայաստան, Քեզ

նչեւ ժամանակի վախճանը: Երանի թէ ես եւս {օգնող} լինել այդ գործակատարութեանը, նորա համա

շուք ախտէս եդայ յանկողին անզգայ, յորմէ {օգնութեամբ} բժշկաց անդանօր դիպելոց առողջացեալ, անկ

ի հետ. այստեղ Մանրիկօն իւր բարեկամների {օգնութեամբ} ցանուցիր է առնում կոմսի զինուորքը եւ ձե

ձում բռնանալու նոցայ վերայ, կոպիտ ուժի {օգնութեամբ}, կամ իւրեանց խաւար ատմօսֆերի մէջ նզովք

եւ նոր երկմտութեան ( двусмысленность) {օգնութեամբ}, նորա հետ կարող էին բարեկամանալ բոլորո

անդամ փրկուեցանք մեզ մօտեցած մակոյկների {օգնութեամբ}: Յաւէրժակա՜ն յիշատակի արժանի գոր

ից կարելի էր յուսալ մի բան եւ կամ որոնց {օգնութեամբ} կարելի էր յառաջ տանել մի կամք: Ա

նեալք եւ կէսքն թէպէտ անպատրաստք էին այլ {օգնութեամբ} Բարձրելոյն քաջալերեալք հարկանէին 'ի դիմ

են ոսկի շինել եւ գտել են այն դեղը, որի {օգնութեամբ} կարելի է քանի հարիւր տարիներ ապրել: Ֆր

որանով ամենայն բան կարելի է: Կրակի {օգնութեամբ}, հանքերը հողային վիճակից հեշտութեամբ կ

եց իւր գործը նորանով, որ Պօրտուգալացոց {օգնութեամբ} ջարդեց, կործանեց նոցա կուռքերը, կռատո

հպարտութեանը եւ սովորութեններին, որոնց {օգնութեամբ} շատ աշակերտ ճարեց իւր վարդապետութեանը մ

նկատեցին այս բանը եւ Կայսեր մի Սիրականի {օգնութեամբ}, որ հաւատարիմ էր Բօնզերին, կարողացան

պակասութիւնը աշխատում են երեւակայութեան {օգնութեամբ}, եւ ոչ միշտ աջողութեամբ, ծածկել: Պ.

ա, արիանալով " Հոգեւոր Վարժութենների " {օգնութեամբը}, նոր կողմնակիցներ ստացաւ, որ Պապի դռն

նշան տրուի, թէ մի նաւ վտանգի մէջ էր եւ {օգնութեան} կարօտ էր: Բենկալայի եւ մօտիկ ծովեզրեայ

ժ կառքը, առանց մի գրաստի կամ թէ մարդու {օգնութեան}, որ մինչեւ այժմ ճանաչել էին աղբիւր յառ

գաղափարը առանց այդ գաւառական բարբառների {օգնութեան} աներեւակայելի է անգամ։ Մենք շատ փաստեր

ելու էլ լինի, շատ անգամ առանց բառարանի {օգնութեան} հասկանում ենք նորա նշանակութիւնը, որով

ութիւնը տկար է եւ կարօտ բանաստեղծութեան {օգնութեան}: Թէ ինչպէս է եղել մեր ազգի շատ հի

ծկել: Պ. Պռոշեանցը երբեք կարօտ չէ այդ {օգնութեան}, եթէ հաւատարիմ մնայ իր քանքարի բնաւորո

ճարտարապետը, որ քեզ ստեղծել է առանց քո {օգնութեան} կամ խորհրդին կարօտելու, մի՞թէ կարօտ է

գաղափարը առանց այդ գաւառական բարբառների {օգնութեան} աներեւակայեւի է անգամ: Մեր այստեղ քարո

տրը, երբ նա կարօտեցաւ իմ մանկաբարձական {օգնութեանը}: Նորա, յառաջուց ունեցած հիւանդութեան

քան թէ այլ մահկանացուք, կարօտ էին մեր {օգնութեանը}, որ հոգու փրկութիւն գտանէին "։ Ահա՛ Յ

ան հեռանալ Բազըլից: Նա զրկուած ամենայն {օգնութենից}, ման եկաւ շատ քաղաքներ, յետոյ հասանել

հերքեց նոցա խնդիրը, հրաժարուեց նորանց {օգնութենից} եւ շտապեց դէպի Վենետիկ, ուր եւ հասաւ 1

րդէն մի մեծ շարժառիթ է այսպիսի անձնազոհ {օգնութենների}, եթէ միայն ազգի անդամքը կարողութիւն ստ

V անունով) եւ բոլորովին արդարացաւ նորա {օգնութենով} ։ Բայց եպիսկոպոսի բարեհաճութիւնը դէպի Ի

՝ քարոզելով Աւետարանը եւ Պօրտուգալացոց {օգնութենով} կամայ ակամայ հեթանոսները Քրիստոնեայ շին

խորդներից պակաս չէ, յոյս ունի Աստուծոյ {օգնութենովը} վրէժխնդիր լինել այն անպատւութեանը, որ

ն եւ ցուցանել ինձ, ըստ ամենայնի, զիւր {օգնութիւն} ի ծանր յայս գործ, խրթնացեալ առաւել քա

, նստաւ ցամաքի վերայ: Երբ մի այլ նաւից {օգնութիւն} ստանալով՝ դուրս եկաւ այդ վտանգաւոր դրո

չթողուլ դպրոցը, մինչեւ ինքը կարողանայ {օգնութիւն} հասուցանել Էջմիածնից: Եւ ահա, Փար

առայութեան, որ մի քանի ժամանակից յետոյ {օգնութիւն} կարողանայ հասուցանել իւր մօրը կամ իւր ք

: - Եւրոպական տէրութիւնքը անդադար {օգնութիւն} են տալիս Թիւրքիային, որ նա դիմանայ եւ

նդկաստանի մէջ - բարեպաշտ հայերի սիրտը, {օգնութիւն} հասուցանելու այդ նորաշէն քաղաքին:

կերպով, եւ միւս կողմից՝ Ազգի կարողքը {օգնութիւն} չ'առնէին նորանց, սուտ է ամենայն լուսաւ

եան մէջ եւ իւրեանց մակոյկներով եկան մեզ {օգնութիւն}: Երեք ժամ հաւասարապէս կատարելով հողմեր

ցաւում են, դէպի կարդինալն են դիմում, {օգնութիւն} խնդրելու: Տղայամիտնե՛ր, միթէ՞ այդ բան

ւոց աւագ մարդերից եւ հառաչանքով նոցանից {օգնութիւն} են խնդրում, ասելով. Ազատեցէ՛ք մեզ ի ս

ենց մէջ բուն դրած չար գործերին որպէս մի {օգնութիւն} ։ Բայց ո՞վ արդեօք անհաւատներից, չաս

ների բնակութեան սարք ու կարգը։ Ասողիկը {օգնութիւն} է գալիս մեզ, երբ, Մեծ Վահանի Կաթուղիկ

արպեցին Մեծ Թարգմանչաց աշակերտ կարծողքը {օգնութիւն} չեն ստանում Կիրակոսից։ Փոխանակ դորա

, թէ այս շատ աջողակ վկայութիւն է եւ մեծ {օգնութիւն} այն մարդուն, որ անպատճառ ուզում է, որ

ստան գնաց՝ Թէոդոս կայսրից Պարսից ընդդէմ {օգնութիւն} խնդրելու (Ինչ ապրանք էր այդ կայսրը, Եղի

(Եղիշ. եր. 13-14)։ Թէեւ այս բանը Հայոց {օգնութիւն} խնդրելուց առաջ էր)։ Իսկ այն չիք Մեհր

... երկիր, կուլ տուր ինձ, ո՛հ, մի {օգնութիւն}, սիրտս այրւում է... ո′հ... ո′հ,

հեթանոսները Քրիստոնեայ շինելով։ Շուտով {օգնութիւն} հասան նորան նոյնպէս եւ այլ Յիսուսեանք,

Յիսուսեաններին, խորհուրդ տուեց Կայսրին {օգնութիւն} կանչել Պօրտուգալացիքը՝ համոզելով, թէ

կուեցաւ զանազան Պապական թագաւորների մօտ {օգնութիւն} խնդրելու։ Նա, Փարիզի մէջ ժողովուր

ողքը։ Հենրիկոս, տեսանելով իւր սխալը, {օգնութիւն} խնդրեց իւր փեսայ Հենրիկոս Նավարրացիուց

հոգետես, որ յոյս ունի, թէ հրեշտակները {օգնութիւն} կը հասանէին նորան երկնքից, սուրբ գործը

գոյները պակասաւոր, խնդրեմ դուք ինքներդ {օգնութիւն} հասուցանէք, եթէ ո՛չ, ինձ եւս գերի կը

ղինակը, դուրս գալով բնականի սահմանից, {օգնութիւն} է խնդրում երեւակայութիւնից։ Այս դր

մ, արգոյ հեղինակը բնութիւնը թողնելով, {օգնութիւն} է խնդրում երեւակայութիւնից եւ հնարաստեղ

նակի երեւակայութեանը եւ հնարագիտութիւնը {օգնութիւն} չեն տալիս նորան: Պ. Գ. Տէր Յովհ

ղինակը, դուրս գալով բնականի սահմանից, {օգնութիւն} է խնդրում երեւակայութիւնից: Սորա մի քա

զանազան դիպուածներում չէր խնայելու իւր {օգնութիւնը}: Այն արծաթը, որ մի Հայ մարդ պիտի ներս

մեզ եւ հարկադրում է դիմել դէպի մամուլի {օգնութիւնը}: Այս պատճառով եւս որոշեցինք Յիշատակարա

էր ձեր կողմից, խնդրել ձեր դաշնակիցների {օգնութիւնը}: Առանց ձեզ եւս կատարել ենք յաղթութիւնը

մանակ Ղազարը ստիպուեցաւ բարեպաշտ մարդոց {օգնութիւնը} ընդունել։ Մամիկոնեան Համազասպի համար ա

Հօֆմանի " Մաքս, կամ կարիքն ամենամեծ, {օգնութիւնը} ամենամերձ " անունով գեղեցիկ գործը մեր ա

րկադրւում էին իսկոյն հասուցանել իւրենաց {օգնութիւնը}, երբ Յիսուսեանք առաջին անգամ պահանջում

րաժարուին ստորակարգ մարդերի այն հոգեւոր {օգնութիւնը} մատուցանելուց, որից չէին հրաժարւում մի

, եւ, խոստանալով նորանց Պօրտուգալացոց {օգնութիւնը}, հարկադրում էին ընդունել Քրիստոնէական

մից ցոյց տրուի նրանց թէկուզեւ ամենափոքր {օգնութիւնը}, այն ժամանակ ֆրանսիական եւ անգլիական կ

անունով հասկացնում է հեղինակը փոխադարձ {օգնութիւնը}, որ գեղացիք անում են միմեանց: Օրինակ

նք էլ այս պատճառով դիմում ենք դէպի նորա {օգնութիւնը} ։ Ինչի՞ համար, լորը եւ մանանան թողած,

րեղ քամիների ժամանակ: Այդպիսի մուշտակի {օգնությամբ} նավը կարող է անպատիժ կանգնած մնալ միեւն

ից՝ առաջին երկուսի՝ հողի եւ աշխատանքի {օգնությամբ}: Անանիայի ուշադրությունն եմ դարձնու

վախենար, ես այստեղ չեմ մեռնի եւ աստծու {օգնությամբ} հույս ունեմ քեզ հետ շուտով տեսնվելու:

նեմ ինչ կլինի, եթե չխաղաղվի, կարելի է {օգնության} կանչել HgCL, որը շատ լավ է ներգործում

պես եւ գավառական աղճատումների ամենափոքր {օգնության}: Մեզանից ոչ ոք իրեն հաշիվ չի տվել,

ն առաջին հիմքը դրեց, գրեթե առանց որեւէ {օգնության}, աղքատիկ միջոցներով հրատարակելով " Вес

ելի շուտ կհամաձայնվեմ դիմել Մեֆիստոֆելի {օգնության}, քան թե նրա: Առանց ավելորդ երկարաբանո

որ եթե չկարողանան կամ չկամենան մի բանի {օգնություն} տալ, վնասելու եւ քանդելու միշտ պատրաստ

եք հրաժարվիլ ինձ այսպիսի մի ազգասիրական {օգնություն} մատուցանելուց, որով իմ տարեվոր աշխատու

համար, որի մասին վաղուց խնդրած էի Ձեր {օգնությունը} եկավորների բերանով, թե մի փոքր հարկավո

ց հույս ունիմ, որ դուք ձեր ազգասիրական {օգնությունը} չեք խնայելու: Եղբայր, մեք առանց ձեր ո

չի զբաղվել եւ թերեւս նրան այլեւս չի էլ {օգնում}. այս ավելի ճիշտ է թվում: Սրա մասին

ի վերայ ջուր թափելը արմատի չորութեան չէ {օգնում}. տերեւքը ստանում են մի րոպէական զովութ

, մարդը ողորմութիւն է տալիս, այսինքն՝ {օգնում} է կարօտելոց, եթէ նա գործում է այն միմի

: Այն մարդը, որ մի բարի գործի չէ {օգնում}, լռելեայն քարոզում է իւր անձի համար,

կեանքը, ահա այն հասկացողութիւնքը, որ {օգնում} են Հեգելին ներս մտնել քրիստոնէական կրօն

էօն Նիկոլայոսեան Կանդինեանցը, որոնք եւ {օգնում} էին նորան ամենայն կերպ։ Այստեղ պարտ

յն բարեխիղճ մարդու հետ համաձայնում է եւ {օգնում} է ազգին, մի քանի աղքատի երկու-երեք ման

բերտոսը ունի մի գերբնական գործակից, որ {օգնում} էր նորան աշխատութեան մէջ, այլեւ յաղթել

" կամ ուսի՛ր իմ օրէնքները, տիրէ՛ ինձ, {օգո՛ւտ} քաղէ ինձանից. կամ թէ չէ ես քեզ կը ստրկ

տի մտանէ հասարակութեան գանձարանը, միթէ {օգո՞ւտ} ունի նոցա անձնական շահասիրութեանը, ուր

" անունով, " Bill of reform ". [5] 14 {օգոս}.: Ահա այս յօդուածի մէջ Հեգելը նմ

ց 65. ԿԱՐԱՊԵՏ ՎՐԹԱՆԷՍԵԱՆԻՆ 17/29 {Օգոստ}. 1861 Կալկաթա № 126 ԱՌ ԱՐԳՈՅ ԵԿ

. Ստացագիր պարոն օրէնսգէտ Պայլի, յ2էն {Օգոստ}. ( ըստ նոր տոմարի) համարաւ 96, յաղագ

ռուփի: 9. Գրութիւն պ. Պայլի յ3էն {Օգոստ}., որով կոչէ զիս յատեան: 10. Գրո

ան: 10. Գրութիւն պ. Պայլի ի 16էն {Օգոստ}., որով առաքէ զսպեալ օրինակ գործոյն եւ

13. Գրութիւն օրէնսգէտ Պալի ի 1628էն {Օգոստ}. 1861, որով պահանջէ զ350 ռուփիս վասն

4. Ստացագիր պ. օրէնսգէտ Պալիի 17/29էն {Օգոստ}. համարաւ 104, վասն ստանալոյ յինէն զ35

ման հանե կամ ինքը տա մայիսի 1-ից մինչեւ {օգոստ}. 15 երթալ Սամարի գավառը, Սամարից 60 վ

գալը զուր կլինի գարնան, ես կվերադառնամ {օգոստ}. 15-ին եւ, եթե մինչեւ այն ժամանակ հրա

ետ, ամենախոնարհ ծառայ եւ որդի ի 14 {օգոստ}. 1860 ամ ի ՚ի Նախիջեւան

ւած փիլիսոփայութեան վրայ մտածութիւնքը: {Օգոստ}. 12 1863: Որեւիցէ փիլիսոփայի փիլի

ցած լոկ գաղափարների ետեւից ման մի գար: {Օգոստ}. 13: Գրանովսկին իր քննութեան մէջ

նեւին գարշելի հանրապետականութեան " ( 15 {օգոստ}. ): Ստորասական արտոնութիւնքը, ժամանա

վ, փա՛ռք Աստուծոյ, Ռուսաց մարդասէր եւ {ՕԳՈՍՏԱՓԱՌ} ԿԱՅՍՐՆԵՐԻ շնորհքը, չէ պիտոյ յօժարի իւր

էզ մասնակից չէր այս վէճին, եւ թէ միայն {Օգոստինեան} աբեղայքը ջատագովում էին Մարիամի կուսութ

լիայի Պարլամենտի անդամքը յանձնել էին մի {Օգոստինեան} աբեղայի, որ պատարագում էր նոցա համար,

ր ըստ երեւութին այնքան աննշան գիրքը՝ " {Օգոստինոս} " անունով, որ գրեց Կուռնէլիոս Յանսէնը

մինի մէջ, հրամայեց դահճի ձեռքով այրել {Օգոստինոսի} մասին գրած գիրը եւ սկսեց պաշտպան լինել

արիւր մի կանոն՝ մեծ մասնով դուրս բերած {Օգոստինոսի} եւ այլ եկեղեցական հարց գրուածներից. ու

ոյնպէս գետի սակաւաջուր լինելը Յուլիս եւ {Օգոստոս} ամիսների մէջ կամ երբ երկար ժամանակ փչու

ը: Ես միանգամ Յիշատակարանիս մէջ ( 1858 {Օգոստոս} Հիւս. Հ. 8), խօսելով Նախիջեւանի հաց

աֆեանցին 83 Խալիբեանցին [Թիֆլիսից] {Օգոստոս} 26 84 Հայրապետեանցին, ստր[ախովոյէ]

րին 119 " Մեղուին " 120 Ստանիսլաւին {Օգոստոս} 2/14 121 Խաֆաֆեանցին 3/15 122 առ պր

լ, պէտք էր որ աւելի երկար ապրէր[12], {Օգոստոս} 16, կէս գիշեր: Ոչ Հեգելի աշակերտ

Այսպիսի հանգամանքներով, 1851 թուականին {Օգոստոս} ամսումը, քսան տարեկան հասակում մտաւ հա

եւ հասած էր իւր նպատակին: XI 18... {օգոստոսը} վերջանում էր: Առաւօտեան տասն ժամին

Միքայէլ Ղազարեան Նալբանդեանց 1848 յ9 {օգոստոսի} Ի Նախիջեւան 1849 6. ԳՐԻԳՈՐ ԵՒ

նարհ ծառայ Միքայէլ Նալբանդեանց յ9 {օգոստոսի} 1854 ամի ի Մոսկվա 18. ՄՈՍԿՎԱՅԻ

ի 15-ից, եթե չեմ սխալվում թիվը, ստացա {օգոստոսի} 1-ին եւ տեսանելով, որ հասել էր Ձեր պատ

յայտարարութիւն Ի 13 նախընթաց ամսոյն {օգոստոսի} արգոյ պատգամաւորք հաստատեալք միակամ ընտ

, տուելոյ ինձ յերեքտասաներորդէ ամսեանն {օգոստոսի} ներկայ ամի, որ համաձայն կոնդակի նորին

շտօնական 27 Յուլիսի 1861, Կալկաթա 8 {Օգոստոսի} ԱՐԳՈՅ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԳԼԽՈՅ ՆՈՐ ՆԱԽԻՋԵՒԱՆ ՔԱՂ

ն դատաւորաց: Յուսամ, թէ ցվերջ այսր {Օգոստոսի} լուայց զվախճանական վճիռ Հնդկական ծայրագ

7. Գրութիւն օրէնսգէտ Պայլին ՚ի 1էն {Օգոստոսի} ( ըստ նոր տումարի) որով կոչէ զիս ՚ի վա

ՄԱՏԹԵՈՍ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ՉՈՒԽԱՃՅԱՆԻՆ 1860, {օգոստոսի} 14, Նոր Նախիջեւան ՆՈՐԻՆ ՎԵՀԱՓԱՌՈՒԹ

ազգին. Նախախնամութիւն... Զ. {Օգոստոսի} 23. ոչինչ արժանի ուշադրութեան նորութիւ

հետ: Առաջիկայ տեսութիւնը նշանակուած է {օգոստոսի} 5-ին: 31-ին նամակ ստացայ եղբօրիցս այս

այսօրուայ թուականով եւ մի ֆունտ թաբակ: {Օգոստոսի} 1-ին նամակ գրեցի եղբօրս, որ կ՚երթայ 2-

այ եղբօրիցս եւ Բերբերեանից 23 թուականից {օգոստոսի}, որին պատրաստեցի պատասխան սեպտեմբերի 1

ննէսի] հետ: Բերբ[երեանի] նամակը տուի: {Օգոստոսի} 28-ից գրած նամակս եղբայրս չէ ստացել: Ա

, առաջ[իկայ] տես[ութիւնը] նշանակուած է {օգոստոսի} 3-ին: Օգոստոսի 3-ին տեսութիւն եղբօրս

[ութիւնը] նշանակուած է օգոստոսի 3-ին: {Օգոստոսի} 3-ին տեսութիւն եղբօրս հետ. առաջ[իկայ]

ւ վերայով կը վերադառնամ Աստուծով մինչեւ {օգոստոսի} 15: Այսքան ծանօթութիւն տալուց յետոյ

ական խարդախութեններովը, 1814 թուականին {օգոստոսի} 7ին լուծեց արժանայիշատակ Կլեմենդ XIVի բ

տարի յետոյ մարմինը բերուեցաւ Գօա, իսկ {Օգոստոսի} 6-ին 1623 թուականին Ուրբանոս Ութերորդ Պ

ատուցանէ Պարլամենտին։ Նոյն տարուայ {օգոստոսի} 6-ին հաստատուեցաւ Պարլամենտի վճիռը, որ

սեան Կարգը։ Այս կոնդակը հրատարակուեցաւ {օգոստոսի} 16-ին՝ երեկոյեան ութը ժամին։ Իսկոյն կ

ք կոնդակովը, որ տուել էր 1814 թուականի {օգոստոսի} 18 օրումը, վերականգնեց ջարդ ու փշուր ե

Թիւթիւնճի-Օղլուն, - եւ ո՛չ գալոց տարու {օգոստոսին}, այլ այս տարի: Տեսանո՛ւմ ես, - յաւելա

ւթիւն եւ ո՛չ զհարկաւորութիւն, զի զի՞նչ {օգուտ} կարէր ինձ բերել գրելն իմ զայդ առ տիրացո

ա [Հ. Գ. ] Խրկած դեղերս արդյոք ի՞նչ {օգուտ} տվին քեզ կամ թե գործ ածեցի՞ր, թե ոչ,

, բացի նյութականից, ունի եւ բարոյական {օգուտ}, որովհետեւ կարող ենք ցույց տալ պարծանք

ածով ( паралич) հիվանդ է եւ բժիշկներից {օգուտ} չտեսանելով այժմ տիրացու Սրապիոնին Նարեկ

համար, եւ նա ինձ ասել, թե ոչ մի կոպեկ {օգուտ} չկա. 340 ստորագրությանց փող է ստացել ե

են մի հայ մարդ ունի այս բանում անձնական {օգուտ}: Յուրաքանչյուր ստորագրող պարոնի ան

հ, թողնենք այդ դատարկ բաները, դրանցից {օգուտ} չկա: Սրտանց շնորհակալ եմ Անանիային

ալ է եղել: Ժամանակակից մարդուն ի՞նչ {օգուտ} ( սոցիալական իմաստով) Միքել Անջելոյի մ

յդ գործի արդարացի քննությունը հսկայական {օգուտ} կբերի ո՛չ միայն նյութական, այլեւ բարոյ

աճախության պատճառով: Բայց ես դրանից էլ {օգուտ} չպիտի քաղեմ. պատճառ, ապրիլի 15-ին, թ

խաղաղություն ինչերով է ձեռք գալիս. ինչ {օգուտ}, գրել չեմ կարող, խոհեմությամբ հասկացի

ճշմարտութիւն, հա՛ ճշմարտութիւն. ի՛նչ {օգուտ} կայ մի այնպիսի ճշմարտութենից, որ կտրատ

իրաւացի անմռունչ գանգատանք, թէ " ի՛նչ {օգուտ}, որ ունիմ բիւրաւոր գիտնական որդիք եւ ա

արդը պիտոյ է այն բանը առնէ միայն, որից {օգուտ} էր յառաջանում իւր ընտանիքի եւ իւր համար

: Դիցուք թէ երազ էր տեսել։ Դորանից մի {օգուտ} կամ վնաս չկար իւրեան. շանթը ինքը չէր ո

րծաթսիրութեան քաղցը լցուցանելու համար, {օգուտ} քաղելով առաջեւի մարդու առաւել, քան թէ

ր բժիշկ Ֆրանց Իւանովիչ Գեռռեւինը: Ի՛նչ {օգուտ}, որ չէ ճանաչում ժողովուրդը նորա յարգը

է ճանաչում ժողովուրդը նորա յարգը, ի՛նչ {օգուտ}, որ չգիտէ ժողովուրդը, թէ խնայելով պիտ

ակէր, այնուամենայնիւ, ստանալու էր մեծ {օգուտ}, մանաւանդ՝ գրաւելով բոլոր հարաւային Ռ

նդանացնէին այդ եղերերգութիւնը, բայց ինչ {օգուտ}, նոքա ունին իւրեանց պատճառները. առաջի

գին եւ ամայացած սիրտը, որ, անիրաւաբար {օգուտ} քաղելով իւր պատահական դրութենից, չարաչ

պէ իւր պատահական դրութիւնը, մոռանում է {օգուտ} քաղել նորանից՝ որպէս թէ յաղթահարուելով

դարձողը չկայ, տեսանում եմ, որ քեզանից {օգուտ} չկայ ո՛չ Մօհամմեդին, ո՛չ Ալիուն եւ ո՛չ

նուիրական ազգային խնդիրների հետ: Ի՛նչ {օգուտ} ինձ Լոնդոնի հսկայական կերպարանքից, ինչ

ինձ Լոնդոնի հսկայական կերպարանքից, ինչ {օգուտ} Փարիզի փառաւոր եւ զեղխ դէմքից, Բեռլինի

ս մեզ իւր անսահման իրաւունքներին, որից {օգուտ} էր քաղում: Խօսելով Նոր-Նախիջեւանի վերա

անգամ չաւարտած իւր ուսման շրջանը, ի՛նչ {օգուտ} ազգին: Փարիզեան ազգային վարժարանի

րտութիւն, որի հետեւանքը լինելու չէր մի {օգուտ} ճիզուիթներին: Թիւրքիայում մինչեւ ա

զատութիւնը գերագոյն իշխանութենից, որից {օգուտ} են քաղում ուրիշները՝ թերեւս չարաչար գո

մի թշուառ յեղափոխութեան, այլ մանաւանդ {օգուտ} են քաղել դորանից եւ առաւել ապահովել են

պարոնը, " Եւժեն Բօռէի աշխարհագրութենից {օգուտ} եմ քաղել " ասելով, հասկանում է եղած իւ

այս բնական է, բայց առիթ կայ եւ նոցանից {օգուտ} քաղելու։ Ոյժը չէ կարելի զգալ, եթէ չկա

ում, կարող ես վարձու տալ եւ այդ կերպով {օգուտ} քաղել քո հողից: Եթէ հող վաճառելու սկզբ

նը եւս ազատութիւն է: Թո՛ղ, գէթ խօսքով {օգուտ} քաղեմ այդ արտօնութենից: Խօսակիցը

եսական մասնում աւելի վնաս ունի, քան թէ {օգուտ}, գոնէ՛ կ'ազատուի ստրկութենից եւ պարոնի

քում ստանում է ութն կամ տասն, բայց ինչ {օգուտ} այն երեք կամ հինգ ղուրուշ յաւելուածից,

րդիւնքը վաճառէ, այն ժամանակ միայն ազգը {օգուտ} կը քաղէ մեր վաճառականների գործառնութենի

, այսինքն՝ առանց ազգի ընդհանրութեան մի {օգուտ} բերելու։ Բայց Եւրոպիոյ եւ Թիւրքիոյ մէջ

րոպիոյ ապագան: Հայերին մնում է վաղօրօք {օգուտ} քաղել իւրեանց դրութենից: Կարող են

չ է. նոյն ինքը՝ այդ հզօր ազգութիւնը, {օգուտ} չունի իւր անունին վերագրուած շահերից:

թիւնք պաշտելի են նոցա, խորամանկութեամբ {օգուտ} են քաղում նոցա թուլութենից, տիրում են

թատրոնը, չկայ մարդ, որ չկարողանայ մի {օգուտ} քաղել այն օրինակներից, որ մարդկային կե

յուսալ, որ արգոյ դերասանք, նոյնպէս, {օգուտ} քաղեն հասարակութեան ընդունելութենից եւ

ց եմք ականատեսք. սակայն զի՞նչ մօտալուտ {օգուտ} ի բողոքանացս ի ժամուս. հոգեւորք մեր,

զուն ոսկոր չունի ", ուստի եւ նոքա էլ, {օգուտ} քաղելով իրենց մարմնեղէն լեզուի ճկունութ

ւմ են։ Ուրա՜խ ենք, եթէ այդ կերպով եւս {օգուտ} է բերում նոցա մեր բամբասված " Հիւսիսափա

յ, կամ ապառաժների եւ ճանապարհի վերայ, {օգուտ} ամենեւին ունենալու չէր։ Այն ազգը,

, քրտինքով գլուխ բերած, Ազգին ամենեւին {օգուտ} չեն բերել, ինչպէս են բարձրագոյն ուսում

քենական սարսափելի տանջանք է։ Բայց ի՞նչ {օգուտ} կարո՛ղ էր քաղել դորանից։ Ո՛չինչ, եւ Ա

լուսավորված դարի առաջադիմության հետ եւ {օգուտ} ու առողջ հայացքներ ստանան կյանքի եւ շրջ

մարդու առջեւ, միայն թէ մարդը չծուլանայ {օգուտ} քաղել: Եւ եթէ մարդը ընդունակ չէ այդ բո

ել, որ երկուսի համակարգութիւնքն էլ մեծ {օգուտ} ցոյց տուին գիտութեան ընդհանուր ձեւերը յ

նդկաստան, պէտք է որ մեք եւս ամէնից շատ {օգուտ} քաղենք: Մեր յոյսերը անշուշտ պսակուելու

բարեկարգութեան մէջ պահելու, եւ այդպէս {օգուտ} տառաջացնելու համար, պէտք է, որ ամէն մ

ր այդ գործը յանձն չառնուր, թէպէտեւ շատ {օգուտ} ունենար դորանից: Իսկ յանձն առնելուց յե

րանի սեամի վերայ ոտք չկոխեց: Բայց ի՞նչ {օգուտ}: նա չկարողացաւ իւր արիութեան պտուղը քա

Երբ տեսաւ, որ չէ կարողանում դորանից {օգուտ} քաղել, քաղաքական պաշտօնի մէջ մտաւ: Սա

պիսի մարդ չէր, որ կարողանար գործարանին {օգուտ} բերել բացի վնասից: Երրորդ հոգատար

թ "։ Ինչպէս ընթերցողը տեսնում է, մենք {օգուտ} ենք քաղել պ. Էմինի սրբագրութիւնից. եւ

տեղծագործելով դժոխատիրոջ հետ, մի տեսակ {օգուտ} ստանալու ակնկալութեամբ շատ սովորական կե

կամ կատաղածի նման: - Բայց ինձ ի՞նչ {օգուտ} դորանից. լաւ էր թէ թողել էիր դոցա առաւ

ն են օրագիրները եւ լրագիրները, նորանից {օգուտ} չունի իմ հայրենի գահը: Բացի սորանից,

հեռագրով: Եթէ մի խաբեբայ մարդ կամենար {օգուտ} քաղել այդ ազգերի կուրութենից, հրաշքի տ

տգէտինը, թէ ոչ. ուրեմն ի՛նչ գործնական {օգուտ} ունի հոգին ուսումից․ ո՛ր սուրբերը ուսեա

նցը, որպէս մի տգէտ մարդ, իսկոյն սկսեց {օգուտ} քաղել իւր դրութենից, փոխեց իւր խօսակցո

նման են անպիտան ձիու, որի տէրը միմիայն {օգուտ}, որ կարո՛ղ էր քաղել նորանից, այդ էր ն

ունք տալով ձեր դիտողութեանը, կ'աշխատեմ {օգուտ} քաղել նորանից, սակայն այս է բանը, որ

ների վկայութեամբ: Իսկ բանաստեղծութիւնը {օգուտ} է քաղում մի ծայրացեալ ազատութենից եւ ստ

ճշմարիտը պիտոյ է ասել, ինչո՞ւ չէ պիտոյ {օգուտ} քաղել դիպուածներից, օգուտը գողութիւն չ

ձ մի մանէթ նստելով, կէս-կէս մանէթ զուտ {օգուտ} բերէին: Եւ այսպէս պ. Յովնաթանեանց

ոյ, վերջանում է իսկոյն, դո՛ւք չարաչար {օգուտ} քաղեցիք ձեր հարստութենից, եւ առանց մար

կը ներէք համարձակութեանս, դուք բաւական {օգուտ} կը ստանաք այս գործողութենից: - Հը՛

յս գործողութենից: - Հը՛մ, բաւական {օգուտ}, - կրկնեց քթի տակից պարոնը, - բայց ի՛

մեզ Հայերիս պարծանք է եւ մեր ազգին մեծ {օգուտ}... Մի քանի րոպէից յետոյ, երբ փո

որոնք աչքերը տնկել էին, որեւիցէ կերպով {օգուտ} քաղել ձեր հարստութենից, բայց, իմ աչքո

ող ընդդիմանալ ծնողքիս կամքին. այո, եւ {օգուտ} եւս չունիմ ընդդիմանալուց. զոհ պիտոյ է

չէ, որ այդ մտաւորութենից մի բարոյական {օգուտ} ծնանէր. եթէ դոցայ այդ տեղ ժողովուիլը ս

յառաջացած այդ հոգեկան ուժաթափութենից, {օգուտ} ստանալու չէր բժշկի նիւթական դեղերից:

էին մի քանի վհկական արարողութիւնք, որ {օգուտ} կամ վնաս չէին կարող պատճառել ֆիզիկապէս

պանքի տակ է դրւում պապերի ձեռքով, որ, {օգուտ} քաղելով ազգերի տգիտութենից, փակում են

որոնել տղայականս, [վասն զի] փառք առն՝ {օգուտ} հասարակաց: Եվ զի՞նչ փառք ի տասա՞նց եւ

ն օգնել նմա, իսկ յանհասկանալեացն զի՞նչ {օգուտ}: Կրկին ասեմք՝ զի՞նչ օգուտ. խօսողին պ

լեացն զի՞նչ օգուտ: Կրկին ասեմք՝ զի՞նչ {օգուտ}. խօսողին պիտի լսող եւ հասկացող, ուրեմ

իւն քան զառողջ դատողութիւն կամ անձնական {օգուտ} քան զհասարակացն, թէ այսպէս եւ թէ այնպէ

որան։ Ցաւի մեծը այն էր, որ այս բաները {օգուտ} չ'տուեցին, եւ նա մինչեւ իւր մահը կաղ մ

. Բայց Բարսելոնեան դպրոցից շատ փոքր {օգուտ} ստացաւ նա. երբ վարժապետը մեկնում էր նո

տիոսը այս միջոցներում կարողացաւ բաւական {օգուտ} բերել խուզարկու ատենին։ Լուտերի եւ Կալ

անութեան այն վտանգաւոր ժամանակում ոչինչ {օգուտ} չէին բերում։ Աշակերտները կամենում

՝ Րօդրիգէզ եւ Կսաւիէ անուններով։ Նա, {օգուտ} քաղելով այս հանգամանքից, կրկնապատկեց ջ

մէջ յայտնի թշնամութիւն ծագեցաւ։ Պապը, {օգուտ} քաղելով ժանտախտի յայտնուելուց Տրիդենտի

մը մի մեծ զօրութիւն չունէր եւ Պապին մեծ {օգուտ} չէր կարող բերել. պատճառ, Գեներալը ամե

նոցա թագաւորները եւ նախարարները։ Նա, {օգուտ} քաղելով այս յայտարարութեններից, իւր նե

տեղ փիլիսոփա կամ անհաւատ։ Յիսուսեանք, {օգուտ} քաղելով այս կրօնական թոյլտւութենից սկսե

ակութիւնը Չինաստանից։ Յիսուսեանք առանց {օգուտ} քաղելու չ'թողեցին եւ այս բանը. նոքա սկ

ել, որպէս զի Կայսրի թեթեւահաւատութենից {օգուտ} քաղելով՝ կողոպտեն աշխարհի հարստութիւնը

րտեցին նորան իբրեւ հերետիկոս, բայց այս {օգուտ} չ'բերեց։ Րիշիէի գիրքը մեծ տպաւորութիւն

առայել նորան, որ նորա ձեռքով կարողանան {օգուտ} քաղել եւ առաջին ներգործողը դառնալ յետոյ

ռօշեանցի։ Եւ եթէ այդ ուրիշները նոյնպէս {օգուտ} քաղեն մեր նկատողութիւններից, գո՛նէ մի

արակութեանց մէջ։ Պէտք է այդ բոլորից էլ {օգուտ} քաղել խնամով եւ շրջանկատ ընտրութեամբ։

ռ քննութիւնը, եթէ համբուրելի հեղինակին {օգուտ} չբերէ, վնաս ոչ երբեք: Համարձակ կ

լ հանել: Սօսին իրենց տանը փակելով ի՛նչ {օգուտ} կարող էին քաղել, մանաւանդ, երբ նա բար

ում հմայողները եւ հաւադէտները ( augur) {օգուտ} քաղելով ամէն կարգից դուրս երեւոյթից, ն

բռնուի, բայց եւ այնպէս խորամանկ պառաւը {օգուտ} է քաղում այն ազդեցութիւնից, որ այս, դ

նի՞ օրինակներ կան, որ ընչանք քեզնից մի {օգուտ} չեն ունեցել, բանըդ չեն շինել...

եւ պառաւները պարապեն այս բանով, որքա՞ն {օգուտ} կարող է ստանալ Աշտարակը կամ ուրիշ գեղեր

յտնի է, թէ մարդը ինչ բանից որ ուզում է {օգուտ} քաղել պէտք է, որ այդ բանը լաւ սորուի.

անք, բայց միայն այդ չէ, որից կարող են {օգուտ} քաղել հայերը: Կան այնտեղ շատ ուրիշ բան

ներս բերել ազգի մէջ, այլեւ եղածիցն էլ {օգուտ} չէ քաղում: Ամէնին յայտնի է Էջմիած

կամ թէ չէ ես քեզ կը ստրկացնեմ եւ ոչինչ {օգուտ} չտալուց յետոյ դեռ զրկանքներ էլ կը պատճա

եպհական կենդանութիւնն ունենայ։ Ինձ ինչ {օգուտ} է, եթէ ես տեսնում էի մի հարուստ մարդ ե

ակից չէի նորա հարստութեանը։ Այսպէս ինչ {օգուտ} է օտարի առողջութիւնը եւ կենդանութիւնը,

ն թէ նոցա գրածիցը ազգի անբաղդ զաւակները {օգուտ} ստանային։ Թէեւ ցաւելով հարկէ խոստովանե

լիս, թէեւ այո՛, գեղեցիկ են, բայց ինչ {օգուտ}, որ ընկերական կեանքում չեն կարող մեր պ

ղած տաճկականին, ինձ ինչ փոյթ. կամ ինչ {օգուտ} իմ բուն հայկական ձեւերով կամ հայկական տ

ծ թերթերը դարձնելու ժամանակ, բայց ի՛նչ {օգուտ}. անցածը յետ կը գա՞յ։ Եթէ մնար հայկակա

ր անցածը, ներկան եւ ապագան, պիտի չափե {օգուտը}, որ կարո՛ղ էր լինել յուր խելացի կերպով

ին յուրյանց անձը, յուրյանց ազգը, նորա {օգուտը} եւ վնասը եւ բարի սիրտ ունեին օգնել նրան

ով, թողնում են քաղաքի եւ հասարակութեան {օգուտը} երեսի վերայ: Ամենայն անգամ հասարակութե

ին, իսկ եթէ չէ հասկանալու եւ առանց իւր {օգուտը} ճանաչելու պիտի բամբասէ մի մարդ, որ ազգ

ոմանք ուրանում են դրականապէս այդ դպրոցի {օգուտը}. երկու կողմը եւս յառաջ են բերում զանազ

րգի վարժարանների ընթացակցութեամբ: {Օգուտը} մի վարժարանի, որ հիմնուած էր այլ կանոն

շ կառավարութենների հետ, ուրեմն եւ նոցա {օգուտը} կապուած չէ մի վնասի հետ, որ պիտի վերաբ

անակ, իհարկէ, մեք եւս կը զոհէինք ազգի {օգուտը} մեր շահին, մեք եւս կեղծաւորութիւնը կը

ացողը ուրացող է ազգութեան: Դպրոցի {օգուտը} պիտի հետեւի նորա ուղղութենից. առանց խղ

րակքը դպրոցների, որ, չպահպանելով ազգի {օգուտը}, չարաչար էին գործ դնում իւրեանց պաշտօն

նց եմ առնում նոյնպէս հռչակել յառաջանալի {օգուտը} մի օրինաւոր պատմութեան երեւելուց։ Այս

դութեամբ պաշտպանելով ոչ այնքան եկեղեցու {օգուտը}, որքան իւր անձնական արտօնութիւնքը եւ ի

ասին, որպէս թէ նա, ոչ այնքան եկեղեցու {օգուտը}, որքան իւր անձնականը պաշտպանելու մտքով

ւ տակը խմելով, պիտի՞ համարուին իւրեանց {օգուտը}, անձնական իրաւունքը գերադասողք: Համօր

րկդիմի մարդ՝ իւր ազգը խաբող, յունական {օգուտը} պաշտող եւ աւելի Յոյն, քան թէ Հայ: Բաց

ւնք չպիտի ունենանք: - Այո՛, մեր {օգուտը} պահանջում է այդ: - Ինչպէ՞ս:

ն օգտակար: Վաճառականութեան մէջ շահը եւ {օգուտը}, ո՛րքան ընթացք եւս կատարէ, ո՛րքան զան

գութիւնը, պահում է եւ պաշտպանում է իւր {օգուտը} եւ ոտքի տակ է կոխում ուրիշ իւր պէս անձն

ի՛նչ բանի համար պահենք, ի՛նչ է պահելու {օգուտը} եւ ի՛նչ է կորուսանելու վնասը: Վերացակա

ն: Նոցայ համար անծանօթ է փոթորիկի {օգուտը}, Չգիտեն, թէ կայծակները՝ միշտ մ

: - Պատիժը կրելուց յետոյ արդարանալու {օգուտը} ի՞նչ է: - Այդ կանոնը կատարուելու հա

տի ցանկութիւնը։ Բայց՝ ի՞նչ խորհրդով, {օգուտը} ի՞նչ է, ո՞վ է կարդացողը կամ հասկացողը

եններին, պաշտելով միայն յուր մարմնավոր {օգուտը}, ուտելով, խմելով, փառավորապես ապրելո

րից, Բոռքը, որ իւր հայրենիքի անձնական {օգուտը} երկու ձեռքով զոհում էր ամերիկեան անկախո

որան մարմնացնել, չես կարող գործ դնել, {օգուտը} ինչ է: Բայց պէտք չէ մոռանալ, որ գերմա

կան յարաբերութիւն չունի հողի հետ: Նորա {օգուտը} եւ վնասը, նորա յոյսերը եւ ահը, - այդ բ

տ անձն, պարտ էր նախապատիւ համարել ազգի {օգուտը}, քան իւր սեփականը եւ երբեք յանձն չառնո

կը յանձնէր, որից կախ էր պապականութեան {օգուտը} եւ հռոմէական ազգի հաստատութիւնը: Բայց

ը։ Թէ ինչ է այդ տեսակ ծանօթաբանութեանց {օգուտը}, որ պ. Էմինը անում է, մենք բնաւ չենք

յարգ ու արժանաւորութիւն ունի ազգի բուն {օգուտը} եւ նորա յառաջադիմութեան շարժառիթքը։ Խնդ

ւնէին վերաբերութեամբ դէպի Հայոց ազգային {օգուտը} եւ եկեղեցու պայծառութիւնը)։ Այս ի

առաւել ծեծկուիլ: - Դորա հակառակ, {օգուտը} ակներեւ է: Միմեանց ջարդելուց երբեւիցէ

աշակերտը տեսար, որ ազգը սիրէր ու նորա {օգուտը} պաշտէր: Ամենայն ոք, որ փոքր ի շատէ ու

ց մօտ եկած մի ազգային գործի համար, որի {օգուտը} անմիջական յարակցութիւն չունէր նոցա անձն

ո՞ւ չէ պիտոյ օգուտ քաղել դիպուածներից, {օգուտը} գողութիւն չէ, յափշտակութիւն չէ, այլ յ

բերան սերտած բառերով հաստատում էր նոցա {օգուտը}, առանց ամենեւին գաղափար ունենալու, թէ

տակից պարոնը, - բայց ի՛նչ արժէ ինձ այդ {օգուտը} եւ ի՞նչ է մնում նորանից ինձ սեփական: Ա

դը եւ նպատակը էր մեր ազգի բուն եւ ստոյգ {օգուտը}, վաղուց ահա պարտականութիւն էր դրել իմ

բամբասելով, մանաւանդ պարապին մտածելով {օգուտը} իւրեանց ազգի եւ եկեղեցու, այլեւ աշխատի

ապէս իւր օգտի վերայ, որպէս թէ մասնաւոր {օգուտը} կարելի բան էր առանց ընդհանուրին։ Տ

ուտելով, միշտ պիտի օտարին գովէ, օտարի {օգուտը} պաշտէ եւ իւր ազգից հեռանայ ու օտարանայ

յս ճանապարհով սկսեցին ներգործել։ Կարգի {օգուտը} ունենալով իւրեանց համար իբրեւ հասարակաց

հասնելով, մոռանան եւ անտես առնեն Կարգի {օգուտը} ։ Այս միջոցին Իգնատիոսը իւր Կարգի ե

օրեղ չէին, որ ջոկէին յայտնապէս իւրեանց {օգուտը} Պապական Աթոռի օգուտից, պաշտպան դուրս գ

իլ. մարդը պէտք է տեսնէ, լսէ, եւ դոցա {օգուտը} ճանաչէ, որ յետոյ համոզուի եւ գնա՛յ նոց

գի հեղինակքը իւրեանց նպատակը չդնեն ազգի {օգուտը}. մինչեւ նոքա չմոռանան սնապարծութիւն եւ

րով կը լուսաւորուի. այս էր նորա ներքին {օգուտը}, իսկ այդ մեքենապաշտութիւնը, որ յառաջա

. Ազնիւ մարդուն ցանկալի է ընդհանուրի {օգուտը}. բացառութիւնը ընդհանուրի անպիտան անդամ

ամիտ կացի՛ր, մարիկս, մէք եթէ մեր վնաս-{օգուտի} բան լինի, խելք ունինք, թէեւ մարդիկ մե

ւր անձնականը գերադաս համարել եկեղեցական {օգուտից}: Այդ երանելի եւ սուրբ Կաթողիկոսներ

յայտնապէս իւրեանց օգուտը Պապական Աթոռի {օգուտից}, պաշտպան դուրս գալով Պապական իշխանութե

թէ ազգի բախտաւորութեան, միայն իւրեանց {օգուտն} են խնդրել եւ ո՛չ թէ ազգի: Հաւատա

ս բերելու չէ, ընդհակառակը, շատ եւ շատ {օգուտներ} ունի, որոնց մասին միմյանց տեսած ժամանա

յ ժողովուրդը, որպէսզի ինքեանք, նիւթական {օգուտներ} ճարելով այս տգիտութենից, միշտ ապահով կա

սինների հետ միասին: Նոքա չուրացան ազգի {օգուտները}, նոքա այրութիւն ցոյց տուեցին իւրեանց կ

մ դառնալ, թռչնավաճառութեամբ պարապիլ եւ {օգուտների} մի բաժինը ստանալ: Տեսանո՞ւմ էք, սիրել

տպելիքը յարմարեցուցած լինին ազգի էական {օգուտների} հետ: Ահաւասիկ, վերոգրեալ նամակի բառաց

եւ մանաւանդ բոլոր մասնաւոր կամ անձնական {օգուտների} մեռուցումն։ Կարգի օգտի համար նոքա պիտո

ւթիւնը եղած է առանց ուշադիր լինելու այն {օգուտներին}, որ յառաջանալու էին գետի մօտաւորութենի

ուրդը եւ նպատակը համաձայն չէ ազգի էական {օգուտներին}, եթէ նա մի մեքենայ է՝ Հայի զաւակի մէջ

րի իմաստակութեան վերայ: Ազգի էական {օգուտներին} զոհել ենք եւ պիտի զոհենք ամենայն բան։

բոլոր իրողութիւնքը, յարմարուելով Կարգի {օգուտներին} ։ Այստեղ հարկաւոր է ասել եւ այս, թէ այ

ծախենք թէկուզ մեր հօրը, սակայն շատ մեծ {օգուտով} ։ Ինձ վրայ դու մէկ լաւ նայէ՝ որ չ

ո՛ւ համար ձեռքից փախուցել է այս կամ այն {օգտաբեր} գործը։ Այդ օրերում ուրախանում է եւ աղք

այն բոլորը, ինչ որ գործի մեջ բոլորովին {օգտագործված} չի եղել, սակայն ինձ հայտնեցին, որ իմ

ւս պատճառ եմ տալիս մտածելու, որ առաւել {օգտակա՛ր} է քեզ, քան թէ իմ երեքկոպէկեան այցելատո

քից, վասն որո եւ մանավանդ հասկանալի եւ {օգտակար} նախիջեւանցոց համար: Այդ աշխատությա

ներգործել: Ձեզ քաջ հայտնի է, թե որքան {օգտակար} է " Հյուսիսափայլը " մեր ազգին, ուրեմն

նքը, որ գուցե Գայանե Նիկոլաեւնային եւս {օգտակար} լինի: Նորա դրությունը ինձ հայտնես: Ջր

ցած կացի՛ր, որ այդ բանը ինձ մեծ եւ մեծ {օգտակար} կլինի, եւ ճանապարհս ոչ թե միայն շոսսեյ

կույս չկա, որ ավելի գնով ծախվի՝ ավելի {օգտակար} է աշխատողին, որ արդարեւ չէ արհամարհում

եւ գուցե այլ մարդ եւս ընտրելու ժամանակ {օգտակար} լինին այս գրվածքը: Ողջ եղիք ամենայն

, որեւէ այլ խնամք չի պահանջում այս շատ {օգտակար} պլանտացիան: Խնդրում եմ, եղբայր, հենց

Ես այնպիսի կյանք եմ վարում, որը ոչ ոքի {օգտակար} չէ: " Ни богу свечка, ни чорту кочерг

եյից ավելի լավ չէ: Հարյուր անգամ ավելի {օգտակար} կլիներ խելքը գլուխը հավաքեր ու մի բան ս

ն աներ, որքան ես արդեն արել եմ այդ շատ {օգտակար} ընկերության համար, որին համակրում եմ ե

անութեան մասին իմ տեսութիւնը հաստատապէս {օգտակար} է: - Ի՛նչ է քո այդքան օգտակար տեսո

ապէս օգտակար է: - Ի՛նչ է քո այդքան {օգտակար} տեսութիւնը վաճառականութեան մէջ: -

թող լինի նա տասն տարի ծառայած, թո՛ղ եւ {օգտակար} եղած լինի, այնուամենայնիւ իմ մշտնջենակ

. երանի՜ թէ ես եւս կարողանայի մի կերպով {օգտակար} լինել այդ ընդհանուր ազգային գործի յառաջ

այր դառնալու համար ապագայումը. այդ շատ {օգտակար} գործ է, եւ ես այն ժամանակ կը փառաւորեմ

ը մածունի տուր, երեսդ քսիր, գո՛նէ այդ {օգտակար} եւս կը լինի, որովհետեւ ի բնէ շատ սպիտա

ծովագնաց նաւեր, հիմնարկել հարկաւոր եւ {օգտակար} ֆաբրիկայք, գործատներ եւ պտղաբեր այգինե

եր, չգիտէ, թէ ամենայն դեղ, որքան եւս {օգտակար} լինէր դա մի տկարութիւն բժշկելու մէջ, ա

շակութիւնը չքաւոր մարդերի համար բաւական {օգտակար} բան դարձաւ վերջին ժամանակներում, երբ գ

արծաթագլուխ՝ քաղաքի եւ ազգի այս եւ այն {օգտակար} գործը յառաջացնելու համար, որովհետեւ եղ

ւնքը, ամենայն բարեմտութեամբ աշխատել էի {օգտակար} լինել նորան, փոխանակ խոստովանելու իւր

րան մի բարի խորհուրդ տալ. արդեօք աւելի {օգտակար} չէ՞ր Պ. Իսահակեանցին եւ Հայոց ազգին,

նիւթ է Տաճկաստանում: Ոմանք համարում են {օգտակար}, իսկ ոմանք ուրանում են դրականապէս այդ

փչում է միստիկականութիւն, որ ոչ միայն {օգտակար} չէ, այլ շատ եւ շատ վնասակար է, եթէ առ

լ այս տան հետ, մանաւանդ, Նախիջեւանցոց {օգտակար} էր այս տունը, որին գործակից էր մի ազգա

եւս դրդելով նորա սեպհական կարծիքը իւր ( {օգտակար} անուանած) գործի մասին: Այժմ դառնա

ւթիւն եւ առաւել ուրիշին, քան թէ իւրեան {օգտակար}: Վաճառականութեան մէջ շահը եւ օգուտը,

են ծնուցանել: Ազգութիւնը հարկաւոր է եւ {օգտակար} այն ժամանակ, երբ նա չէ բորբոքւում իբրե

եւ ոչինչ չէ խնդրում աւելի: Ազգութիւնը {օգտակար} է եւ հարկաւոր այն ժամանակ, երբ զգալի է

. նա ստիպուած է գնալ այն ճանապարհը, որ {օգտակար} է միմիայն այդ կացութեններին: Այո՛,

դատապարտել, մանաւանդ եթէ նոցա հայեացքը {օգտակար} չէին ինքեան: Թող Հ. Սարգսի համար Աբբա

չէին անխորհուրդ զեվզէկութեամբ, այլ եւ {օգտակար} կը լինէր նոցա աշխատութիւնը լեզուի մշակո

վ եւս լինի գրուած, այնուամենայնիւ միշտ {օգտակար} է բոլոր մարդկութեան, մանաւանդ եթէ նեղս

թիւն տալու իւր գործին, որով անտարակոյս {օգտակար} է լինում ե՛ւ հասարակութեանը, ե՛ւ հեղին

մի մեծ ճիւղ մատենագրութեան եւ այն՝ շատ {օգտակար} ճիւղ։ Քանի՜ քանի ճշմարտութիւնք հան

նք են, քննիր նոցայ որակութիւնքը եւ եթէ {օգտակար} եւ յարմար են քո ազգի կեանքին եւ պէտքերի

էր, ես միլիոնաւոր մարդ հանեցի խաղաղ եւ {օգտակար} գործերից եւ ձգեցի նոցա այս բաբելոնեան խ

ութիւն զգալի է դժոխքի համար, մեզ աւելի {օգտակար} է բերել տալ այն տետրակները, որ աննշան

- Ես ասում եմ եւ հաստատում եմ, թէ {օգտակար} կլինին դժոխքի համար այս տետրակները, նա

ւմ եմ միշտ պատրաստ, որքան կարող եմ ձեզ {օգտակար} լինել: Ձեր իրաւասութիւնը մերժող

գործածել այնպիսի զուարճութեամբ, որ եւ {օգտակար} լինէր միեւնոյն ժամանակ, թէատրոն չկայ,

Մօտաւորութիւնը, առանց բարոյական եւ {օգտակար} խորհրդի, որ լինում է ղահուէտան մէջ, ս

լուից ստանար հինգ հարիւր մանէթ, որ շատ {օգտակար} կարող էր լինել նորան իւր առուտուրի մէջ

կի, տարածել ազգի մէջ բոլոր հարկաւոր եւ {օգտակար} տեղեկութիւնքը, մի ընկերութիւն, որի խո

քր բաների համար, միայն թէ դա մի կերպով {օգտակար} լինէր պապականութեանը, սա իսկոյն պատրաս

ատողութեամբ, գտաւ ցայս վայր պտղաւէտ եւ {օգտակար} եւ րստ այսոցիկ անժխտելի յատկութեանց շահ

հռչակաւոր Սպանիացիների հետ նորան այնքան {օգտակար} եղաւ, որ հնար ունեցաւ նստել այն զինուո

կրում, թէ մի գուցէ Կարգի քանքարաւոր եւ {օգտակար} անդամքը, հոգեւորական բարձր աստիճանների

ընդունել Կարգի ուխտը, բայց կարո՛ղ էին {օգտակար} լինել Կարգին. այս պատճառով բոլոր առաջո

կերտների սրտումը այնպիսի գիտութիւն, որ {օգտակար} էր Կարգին, բայց անհամաձայն թագաւորութե

, թէ այն աշակերտները, որոնք կարո՛ղ էին {օգտակար} լինել Կարգին, անպատճառ դառնում էին Յիս

րա հովանաւորութեան տակ, նրանք կարող են {օգտակար} գործիք լինել. Ռուսաստանի բարոյական ազդ

թիւնը ընծայէր նորան, որ զբօսեցուցիչ եւ {օգտակար} կը լինէր նորա երեխային եւ որ, չնայելով

շնորհակալութիւնը։ Կը ցանկանայինք, որ {օգտակար} լինէին նորան մեր բարեմիտ փոքր ի շատէ ծա

ր մի քանի նկատողութիւնքը կարող են նորան {օգտակար} լինել նորա ապագայ ասպարիզում, մանաւանդ

պիսի բան, միջին դարերի պատկանաւոր, որ {օգտակար} եւ փրկարար խորհուրդ ունենայ մեր համար:

ութիւնը, բայց եւ այնպէս գիտենալը աւելի {օգտակար} համարելով, գրում ենք մի քանի տող, ներ

որ այդ բանը լաւ սորուի. այլապէս, շատ {օգտակար} բանն էլ կը մնայ անօգուտ: Գիտենք,

երը: Կան այնտեղ շատ ուրիշ բաներ եւ շատ {օգտակար} բաներ, բայց այսօր ամէնքն էլ երեսի վրայ

ոցա քամակից: Առանց սոցա ոչ միայն չեղած {օգտակարը} չէ կարող ներս բերել ազգի մէջ, այլեւ եղ

րեց իւր շարադրութիւնը՝ " Հնազանդութեան {օգտակարութեան} մասին ", եւ կնքեց իւր զարմանալի կեանքը

րդու, որ կան Հայոց մէջ հասել է մեծապէս {օգտակարութիւն} եւ պատիւ եւ փա՛ռք, իսկ մի քանիսին էլ մ

երի մէջ։ Նա չկամի հասկանալ, թէ դեղերի {օգտակարութիւնը} եւ վնասակարութիւնը մեծ մասնով կախուած է

նջում է փորձական ստուգագործութիւն: Օդի {օգտակարութիւնը} եւ վնասակարութիւնը քննւում է եւ սահմանւ

րինաւոր քննելով, չէ կարող սահմանել օդի {օգտակարութիւնը} եւ վնասակարութիւնը դրականապէս: Հարկաւո

դատել եւ վճռել օդի վնասակարութիւնը կամ {օգտակարութիւնը}: Հեղինակը իւր գործի մէջ նոր ապացոյ

ին խօսքերը, որպէս թէ չէր հերքում բժշկի {օգտակարութիւնը}, այլ առաւել ստոյգ համարելով պահում էր

լինիմք ՚ի բազմապատիկ աշխատութիւնս յաւէտ {օգտակարս} ե՛ւ մեզ, ե՛ւ ազգին։ Այլ զի՞նչ, եթէ ն

ռանգութիւնքը, երեւելի մայրաքաղաքներում {օգտատէր} շինուածք գնել, հաշուատուն կազմել այդ շ

ամենայն ընթերցող կարող էր քաղել նոցանից {օգտաւէտ} ուսումն եւ քաղցր, ազնիւ զբօսանք։ Այդ

ները, որ ինքնակամ հրաժարւում էին Կարգի {օգտաւէտութենից}, համարւում էին ուրացողք, հերետիկոսք,

կատարել զգործն, այլ եւ ի սմանէ ինչ ո՛չ {օգտեալ} ինքնին հանճարեղ մտացն առաջնորդութեամբ ս

........ Այլ արդեօք {օգտեալ} ինչ իցէ ազգն յայդպիսի երկասիրութեանց,

ըլլայ ըսելիքնիս եւ երանի՜ թէ կարենայինք {օգտել}: Մեք՝ Հայկայ զաւակներս, համոզուած եւ

եզ] թէ զի՞նչ յայնս գտանեն, որ մարթիցի [{օգտել} ի շինութիւն հոգւոյ եւ սրտի] եւ սնուցանե

ն, զոր իմով անխոհեմ նախանձայուզութեամբ {օգտելոյ} հոգւոց պատճառեցի, վասն որոյ եւ յետս կո

այտնել, որ ինչ այստեղ կարելի էր, նորա {օգտի} համար գործ դրվեցավ, բացի դորանից մարդ

սանում են, որ ամեն բան զոհում ենք ազգի {օգտի} համար: Ահա, սիրական եղբայր, մեր

նք դրել մեր կուրծքը եւ ճակատը, որ ազգի {օգտի} համար զոհել ենք մեր հանգստությունը, հա

երպիւ պաշտպանէին զվնասապարտն եկեղեցական {օգտի} զաստիճանաւոր Խալիբեանցն եւ զգործակից նո

ութեանց. զի ըստ զօրութեան կտակին ինքն {օգտի} յարդեանցն, առ հարիւրն հինգ: Մանաւանդ

ւմ է մեր խեղճ հասարակության աներկբայելի {օգտի} մասին: Ապացույցների համար հեռու գնալու

տնջենաւոր ժամանակով բոլոր հասարակութեան {օգտի} եւ շահի համար առանց որեւիցէ հարկատուութ

ենից դուրս եւ նորա մէջ, եւ նորա առաւել {օգտի} համար թոյլ է տրւում կառուցանել ձեր յատո

անք գործ դնելով քաղաքի եւ հասարակութեան {օգտի} համար, աշխատում էին մի փոքր բան հասկաց

ւթեան կամքով եւ գիտութեամբ, այլեւ նորա {օգտի} համար: Մի՞թէ մի իմաստուն եւ ազգասէր քա

, հիւանդանոցի, աղքատանոցի, անկելանոցի {օգտի} եւ պահպանութեան համար տարին հինգ տասն մ

տունը... ցոյց տալ երկու Հայ, որ ազգի {օգտի} եւ յառաջադիմութեան մասին խորհուրդ կատար

վ, որովհետեւ նոցա մասին, բայց ոչ նոցա {օգտի} համար, խօսում էր այնտեղ Ղազարը, ինչպէ

եղած էր կամ լինում էր մեր տարաբաղդ ազգի {օգտի} համար, իմ անձնականը եւ ստացականը այն օ

ւն է ձեր ստացածը, որ չէ թոյլ տալիս ձեզ {օգտի} եւ վնասի բանի մէջ ազատօրէն փոխել ձեր սր

չ յարակցութիւն կարող էր ունենալ իմ ազգի {օգտի} հետ: - Հը՛մ... Ես քեզ հնարներ կը

ն, որով աւանդում էր կտակը համօրէն ազգի {օգտի} համար: Ինձ պատահեցաւ խօսք բանալ պատուե

օրէնքը պիտի ստորասաբար պատասխանէ Հայերի {օգտի} համար: Եւ մեզ այնպէս է թւում, որ մեր

քանի տարու համար, կարելի էր աւելի շատ {օգտի} յուսով, հիմնաւորապէս գործ դնել, մանաւ

աջեւ: Եթէ մեր խորհուրդը լինէր գնալ {օգտի} եւ շահաստացութեան քամակից, եթէ մեր ցան

նը, որ ծնողք պիտի կատարեն իւրեանց ազգի {օգտի} համար, եւ որ մնացած է երեսի վերայ ընտա

ւնի դէպի այն մարդիկը, որ կա՛մ անձնական {օգտի}, կա՛մ երկիւղի, կա՛մ այլ յարակցութեան

երը ե՞րբ եւ ո՞ւր ցոյց են տուել անձնական {օգտի} կամ փառասիրութեան ծարաւ. խեղճերը ազգի

կամ փառասիրութեան ծարաւ. խեղճերը ազգի {օգտի} համար անդադար նեղութեան, հալածանքի մէջ

նթաց կուսակցութիւնը միացած է ազգի էական {օգտի}, այսինքն՝ ստրուկների հետ: Նա ներգործ

ժամանակ աշխատեցաւ իւրեան ապրանք տուողի {օգտի} համար, եւ ոչ միայն այսչափ, այլ առեւտո

ան ինքնուրոյնութիւնը այդ անձնաւորութեան {օգտի} համար. նոքա չեն երեւում որպէս մարդ, ա

ռանձին առանձին, իւրաքանչիւր մարդ՝ իւր {օգտի} համար, եւ մեզնից իւրաքանչիւրը տարբեր կ

հասարակութեանը, որ անփոյթ լինելով ազգի {օգտի} մասին, պատճառ էր դառնում ու գիտութեան

լս յամենայնի, հոգեւորք մեր առ անձնական {օգտի} կամ մուրանալոյ յօտարէն զչնչին փառս ՚ի վ

Նոքա ապրեցան եւ քրտնեցան ընդհանուրի {օգտի} համար, լաւ հասկացած լինելով, թէ սո՛ւտ

կացուի օգնականները լուսաւոր կամ թէ ազգի {օգտի} վերայ մտածող անձինք էին: Եւ եթէ մի լավ

շատ մերձաւոր, իսկ միւսը անաչառ եւ ազգի {օգտի} վերայ մտածող: Բանի թելը շարունակ պահել

ռքին նախանձաւոր, ուղղախօս եւ հասարակաց {օգտի} վերայ մտածող անձն էր, շատ յարմարաւոր գ

բայց միայն ժողովուրդը խաբել եւ անձնական {օգտի} ծառայել: Ազգի օգտի վերայ մտածողները հա

ը խաբել եւ անձնական օգտի ծառայել: Ազգի {օգտի} վերայ մտածողները հարկաւ պարտ են մոռանալ

եւ հոգեսէ՛ր հայրեր՝ ամեն յիմար մարդոց {օգտի} մասին հոգալով։ Որոնց գրուածքը եթէ մի մ

դարձուցանել Հայոց ազգի նախապատիւ հոգալի {օգտի} վերայ, նորա թանգագին զաւակների իմացակա

ջերմեռանդութեամբ աշխատել եմ միշտ դժոխքի {օգտի} համար, Ձեզ յայտնի է, թէ ինչպէ՛ս անդադ

ձակապէս, միտ դնելով Ձերոյդ մռայլութեան {օգտի}, որ ի մերոյս անհասկանալին խօսելոյ, եւ

տնութեամբն խօսելոյ: - Այդտեղ ի՞նչ {օգտի} կամ ինչ վնասի բան կայ վերաբերութեամբ դէ

վ ահա ծառայում էր աշխարհի երեսին դժոխքի {օգտի} համար, վախճանել է: Սատանայի դէմքի վեր

, որ այնքան երկար տարի աշխատեցաւ դժոխքի {օգտի} համար, որպէսզի նա, ներս մտածի պէս, կ

լինելով մեզ, իհարկէ ճշմարիտը կ'ասէ մեր {օգտի} համար: - Յայտնի բան է, այդ լաւ էր

մտածում են. թէ հարկաւոր չէր հասարակաց {օգտի} համար ստանալ անձնական թշնամիք. ինչ որ

այս քաղաքում, իհարկէ ոչ առանց անձնական {օգտի}, վերջապէս դարձել էր նորան ընկերակից:

որ շուտով պիտի գետին ընկնի որսը որսորդի {օգտի} համար: Պ. Յովնաթանեանցի բաղդից, ժամա

պէ՛ս Աստուած ստեղծել է աշխարհը առանց մի {օգտի} ակնկալութեան, եւ թէ ինչպէ՛ս ամենայն օր

աշխարհի երեսին: - Միթէ՞ դուք առանց {օգտի} կատարում էք ձեր բժշկական պաշտօնը:

սովորած չեմ բարեկամ լինել կամ ոտք լիզել {օգտի} ակնկալութեամբ, սակայն ձեր ընթացքի մէջ

ամենայն մարդ մտածում էր առանձնապէս իւր {օգտի} վերայ, որպէս թէ մասնաւոր օգուտը կարելի

յ հող եւ տեղ տալ հոգեւորների եւ վանքերի {օգտի} համար, որ ծանրութիւն էին հասարակապետու

ան նամակներ է հասուցանում Հռովմ Մխիթարի {օգտի} համար։ Մխիթարը, ցաւելի Մխիթարը, ամեն

յն ազատութեան գաղափար ասուած էր իւրեանց {օգտի} համար, շատ վաղ ժամանակներից քարոզում է

կ նախապաշարուած են մտքերը պապականութեան {օգտի} համար, միւս կողմից՝ բռնութիւնը եւ ստր

թարի գաղափարը ստրկանում է պապականութեան {օգտի} հայեացքին, այդ օրից սկսանում է երեւելա

ց, կամակորւում է աշխատիլ պապականութեան {օգտի} համար։ Այս հանգամանքների վերայ յաւ

գործը յարակցութիւն ունենայ մի նիւթական {օգտի} հետ։ Ճիզուիթը մի անբարոյական էակ է, ն

վ ախտացելոց, որոց դիւրին էր միշտ ժխտել {օգտի} հասարակութեան՝ քան անձամբ զանձինն կնքե

սիրաց, այլ ժողովուրդն առ հասարակ զի՞նչ {օգտի} ի սմանէ՝ ոչինչ եւ կրկին անգամ ասացից ո

նութեան հնարները, որ գործ էր դնում իւր {օգտի} համար։ Այս հնարների կարգումն են շատ դա

էջ երեւում են ջանք եւ աշխատութիւն Կարգի {օգտի} համար սպանել ամենայն տեսակ բնական կամ,

, բայց պիտոյ է ծածկէին այդ նախ, Կարգի {օգտի} համար, երկրորդ հասարակութեան դրութեանը

մ անձնական օգուտների մեռուցումն։ Կարգի {օգտի} համար նոքա պիտոյ է ոչնչացնէին իւրեանց ա

նոցա ձեռքով ներգործում են իւրեանց Կարգի {օգտի} համար։ Լուդովիկոս XIVի ծերութեան ժ

մենայն, ինչ որ Պապերը իւրեանց անձնական {օգտի} համար աւելացրել էին։ Յանսէնեանների մէջ

ան այն արտօնութիւնքը, որ Յիսուսեանների {օգտի} համար խլուել էին նորանից։ Բաստիլիայում

բոլոր մարդիկը, այն մէկ նշանաւոր մարդու {օգտի} համար, զրկւում են իրենց ստուգապէս ունե

գիտենք, ուստի եւ իրաւունք չունինք նորա {օգտի} կամ նորա ընդդէմ բան խօսել: Իսկ ինչ որ

Անգլիոյ, ելանելով ի Հնդիկս չունիմ ինչ {օգտիլ}: Այսպէս խորհուրդ տայր ինձ եւ ծայրագ

յ զայդպիսիս, զորս թէպէտ եւ հասկանայր, {օգտիլ} ունէր եւ ոչինչ, վասն զի այդպիսի մանկու

զմապատիկ փաստից եւ ապացուցութեանց ոչինչ {օգտիմք}, զի սիրտք հնամոլացդ այդոցիկ բերեն յինք

ս, եթե ոչ Ձեզ իբրեւ հայրենակցի եւ ազգի {օգտին} ցավակցողի: Թեպետեւ այս բանը Ձեր ծառայո

նք որպես լոկ քաղաքացի եւ որպես լոկ ազգի {օգտին} ցանկացող, առանց այն պատճառի, թե հասար

յրակիցների՝ ամերիկական արկածախնդիրների {օգտին}: Այդ խնդրի մասին ինչ էլ որ տպագրեն միս

ներն այդ հանգամանքը գործադրում են իրենց {օգտին}: Փաշաների բռնություններից նրանք իրենց

ես ոչինչ չի ստացվի: Ընդհանուր լեզվի {օգտին} գավառական մի քանի վերջավորությունների ե

ն կերպով նուիրուած է Հայոց ազգի ճշմարիտ {օգտին} եւ դաստիարակութեանը: - Ես շատ խոր

կան բաները խափանարկու չլինէին ընդհանուր {օգտին}: Նախիջեւանը գտանւում է Դօն գետի աջակող

ուիրեցի իմ անձը, իմ կեանքը մարդկութեան {օգտին}, այդ միջոցին, մանաւանդ, վեր բարձրացա

ին խրատ կը տանք ( ան ալ իրեն կրօնակցաց {օգտին} համար), թէ կա՛մ իւր իրաւասութեան տակը

յհոյեցին մեզ, այլ սպասաւորում ենք ազգի {օգտին} ։ Գուցէ մեղաւոր ենք նորանով, որ մեր աչ

ազգի կուռքերին, այլ՝ հասարակ ժողովրդի {օգտին}: Հասարակ ժողովրդից կազմւում է ազգութեա

կամենային զոհել իւրեանց ստացուածքը ազգի {օգտին}, բայց հինգ, տասն ոյժը ի՞նչ կարող է օգ

մասնաւոր մարդը աշխատում է իւր անձնական {օգտին} եւ իւր անձնական ապահովութեան համար, ին

ղ վնասում է նա մի ուրիշ անհատի անձին եւ {օգտին}, այնպէս եւս մարդերի հաւաքական անձնաւոր

կոխելով, նոյն այդ հասարակութեան էական {օգտին} սպասաւորելու համար. միթէ յաջողութեան մ

վասն ներկայ իմ առաւել հարկաւորութեան եւ {օգտին}, ի յիշեալ կտակացն իմ յայտնեալ երից տան

գիրը հանձնառու լինելով ծառայել ժողովրդի {օգտին}, նորա ժամանակի համեմատ, պարտական է խո

դորան։ Մեք մեր կողմից, որպէս ազգի {օգտին} ճշմարտապէս ցանկացող, անպատմելի ուրախ ե

որդը մի բարեբարոյ, քաջահմուտ, եւ ազգի {օգտին} հետամուտ մարդ էր, նոյնքան եւ սա չարախն

նների պատճառով: Բայց սա ուշադիր էր իւր {օգտին} եւ ո՛չ թէ հասարակաց: Եւ թէ դա ին

ոյս, սուգ առնելու է ամենայն, իւր ազգի {օգտին} եւ յառաջադիմութեան ցանկացող, Հայ մարդը

մար իւր նախանձաւորութիւնը Պապականութեան {օգտին}, որի մասին քանի անգամ բամբասուած էր որ

որ բոլորովին յարմարած են պապականութեան {օգտին} ։ Այսպիսի գրքերի կարգում են եւ Չամչեան

քը անցուցանէր օտարի ձեռքը, առանց Կարգի {օգտին}, III) եթէ ընկնէր կրօնական մոլորութեան

ջ Թուրքիայում տրամադրուած են Ռուսաստանի {օգտին}, եւ եթէ ռուս կառավարութեան կողմից ցոյց

թիւնը: Բայց մեր խօսքը հասարակ ժողովրդի {օգտին} վրայ է, թէեւ, այո՛, Ցիմմերմանի ֆիզիկ

իցէ ցհայր կամ ցմայր կ՚որբան, զոր յինէն {օգտիցիս}, մարթ է չառնել ինչ հօրն կամ մօրն: Ի հ

անք, բայց այժմ օդընտելացումից կարելի է {օգտվել} իբրեւ երրորդ աղբյուրից՝ առաջին երկուսի

այն ես մոռանում, որ դեռ ոչ ոք չի կարող {օգտվել} այդ իրավունքով. կգա ժամանակ եւ ոչ ոք չ

լ - խնդրեմ մյուս անգամ չմոռանաք բերել: {Օգտվելով} Անանիայի այդտեղ լինելուց, խնդրում եմ ն

: Այսօր հրաշալի եղանակ էր եւ ես նրանից {օգտվեցի} 20 րոպե, կարող էի բաց օդում ավելի մնալ

ր. ո՛չ մեկից, ո՛չ էլ մյուսից դուք չեք {օգտվում}, քաղաքային ծախսերը եթե չեն ավելացել,

ն է, որ նա հայ է եւ որ ամենահպատակորեն {օգտվում} է բարձրագույնս շնորհված հրովարտակի իրավ

ի քանի ծառատունկ, որոնց ստուերների տակ {օդ} վայելելու համար նստում են Նախիջեւանից ե

ում, ուր մի քանի բարեկամով գնացել էինք {օդ} վայելելու: Գնացի՞ ես նորա հետ ման գալո

րես 407), համարում է, թէ մի ծծմբային {օդ} է վառուողը՝ կարծելով, թէ ամենայն օդ,

ն օդ է վառուողը՝ կարծելով, թէ ամենայն {օդ}, որ վառւում է, հարկաւ պիտի ծծումբ ուն

եւրոպական քաղաքները: Հեղինակի ծծմբային {օդ} կարծածը նաւթի շոգիք են, իսկ նաւթը պատկ

այս կամ այն տեղի օդը: Այդպէս կարելի չէ {օդ} քննել եւ այդպիսի անհիմն խօսքերը ոչինչ գ

յդ մարդը իմանայ յառաջուց, թէ ինչ տեսակ {օդ} ինչ բաղադրութեամբ եւ ինչ չափով տարերքի

եանքի վերայ, քանի որ մարդը ապրում է եւ {օդ} է շնչում, մեք հրատարակում ենք նորան իմ

" Մի՛ լիցի քեզ յաւիտեան Շնչել զայն {օդ} բոցեղէն, Մի՛ լիցի քեզ տուայտիլ՝

ղ միշտ ու անվերջ: Շնչում ես {օդ}, քանի աստղը հորիզոնում փայլում է,

սուտ եւ ազգասիրութիւն, որոյ անուն ընդ {օդ} գէթ հնչի հանապազօր: Առ ի զընթացս գլ

գրգռել այդ թոքերի գործունէութիւնը առողջ {օդ} ներս շնչելով, հերիք է, որքան թմրեցուց

կուսանաց՝ յորում դանդաչէինն անխորհուրդ {օդաբաղխութեամբ}: [Խորհուրդ] նոր հայախօսութեան չէ՛ր

բ կ'ապացուցանէ, ըստ որում, երեխայական {օդաբաղխութիւնը} բանականութեան դատաստանի առաջեւ յարգ չու

յս, եւ այս փոխադրութիւն չէ վճարեալ լոկ {օդաբաղխությամբ}, այլ զոհիւք եւ նուիրագործութեամբք ըստ

ղէն գիտութիւնը բաժանում էր երեք տեսակ, {օդական}, շնչական եւ դիւական. * * * * * *

ուգապէս, քաւ լիցի մեզ մոլորիլ յայդպիսի {օդակառոյց} կարծիս. զի քաջ գիտեմք եւ չիք յայսմ տար

ո՛չ Անգլիոյ սեպհականութեան օրէնքը, ո՛չ {օդային} ազատութիւնը, ո՛չ Ռուսսիոյ ներկայ վիճակ

նչի՞ս են պէտք ինձ պսակք, Լուսապաճոյճ, {օդային}, Է՞ր հրեշտակաց այս բանակ Եւ զօրութիւնք

լապատակ, ի՞նչ ասեմ, համարեայ թէ լի էր {օդային} հանճարեղ պարառութեամբ, ինչպէ՞ս գեղեցիկ

իններին, այն օրից, երբ գտան հեղուկ եւ {օդանման} մարմինների օրէնքը - թէ նոցայ ճնշողութիւ

ղ, պատճառ, բնական օրէնքով, հեղուկ եւ {օդանման} մարմինները ամէն կողմ հաւասարապէս ճնշելո

երկնաքաղաքացի եւ ամպաչու, եթերաճեմ եւ {օդասլաց} կղերը հոգ տանէր գոնէ՛ այսպիսի բաների,

ական տկարութիւնքը հարկադրել էին նորան, {օդափոխութեան} համար դուրս գալ իւր մռայլոտ բնակարանից

եր ցերեկ աշխատում ենք ամեն բանի մասին: {Օդդենը} չկամի ամենեւին առնուլ եւ նորան մեծ օյին

բեք բարկանալու չէիր իմ վերա: Պարոն {Օդդենը} չկամի այն բաներն առնուլ, ես եւս, դուն

մդ: Ստրախավոյ գիրիս մեջը հայտնիլ իմ {Օդդենի} փասիլկան չառածը, սպասում եմ գրիդ, որ

Ինքը ինչ բաների վերայ էր մտածում, ի՛նչ {օդեղէն} ամրոցնէր էր շինում, տիրացուն, որ եւ ք

րաքանչիւր րոպէի մէջ խեղճ Մանուշակը ի՞նչ {օդեղէն} ամրոցնէր էր շինում. երեւակայում էր իւր

ցոյց ենք տուել այն հանգամանքները, այն {օդեղէն} շրջապատը, որի մէջ, այն հողը, որի վեր

ապիտանը, ապիկար զինուորը թողնում է իւր {օդեղէն} գաղափարները, վերադառնում է Սպանիա եւ ն

լեկարականութիւնքը եւ երբ նոքա իրենք այդ {օդեղէն} բարձրութեան մէջ միանում են իրար հետ, մ

319-320: Այն հատուածի մէջ, որ դրել էր {Օդենի} գրքի վրայ Histoire de Henri VIII et du

, որոնք 1848-56 թթ. հանձնված էին շահով {Օդեսայի} հասարակական խնամատարության դրամատեղին:

կոյս էր Հայաստանի եւ Ռուսսիայի հողերի, {օդերի} եւ ջրերի զանազանութիւնը, կարելի՞ է ուր

ե՛ւ ուխտաւորքը: Հեղինակը շատ տեղ {օդերի} մասին եւս յայտնում է իւր կարծիքը՝ երբե

մէն կողմ, ուստի եւ ցերեկը չէ կատարւում {օդերի} զուգակշռութիւնը, այլ այն Ժամանակ, երբ

բոյսը. ի՞նչ պայմաններ են դոքա՝ հողը, {օդը}, ջուրը: Եթէ անտարակոյս էր Հայաստանի ե

նքը դղրդում էին ոչ թէ միայն երկնակամարի {օդը}, այլեւ իմ ողորմելի պատուհաններիս ապակի

ինչեւ անգամ միջակ նաւերի ընթացքին: {Օդը} այդ քաղաքի բաւական լաւ է եւ բաւական մաք

ի ողբերը եւ հառաչանքը, նոյն միջոցին եւ {օդը} հնչեցնում է հարստահարող բռնակալների ուր

միայն կարող էր իմանալ, որ այդ վառուող {օդը} է ածխային բաղադրութիւն, որպիսի գազով լ

բ շրջակայքում, եթէ այդ անօթը շրջապատող {օդը} աւելի ճնշէր այդ անօթը, քան թէ նորա մէջ

վատ եւ վնասաբեր ասելով այս կամ այն տեղի {օդը}: Այդպէս կարելի չէ օդ քննել եւ այդպիսի

անութեան: Երրորդ՝ քիմիաբար լուծանելով {օդը} ՝ հասկանալու համար, թէ ինչ գազերից էին

անք եւ կարճութիւն: Չորրորդ՝ քննւում է {օդը} ՝ քննելով մի որոշած տեղի շրջակայքը եւ ն

ր չգիտէր, թէ ինչ պաշտօն ունի կատարելու {օդը} մեր շնչական կեանքի յարատեւութեան մէջ,

հոգու, սիրու եւ այլ ախտերի, Վերսայլի {օդը} միշտ վարակուած է եղած սիրու ախտով, Վեր

ովբէն. " Թող չըշնչե՜ս յաւիտեան Դու այն {օդը} բոցեղէն. Չը տառապե՜ս թող ` կամայ Անձըդ

ն, թէ կայծակները՝ միշտ մաքրում են մեր {օդը}, Չգիտեն, որ անչափ քաղցր է՝ մրրկ

հայրենիքի փլատակների մէջ: Հայրենիքի {օդը}, սարերը եւ անտառները, խոր գիշերի լռու

աւելի վատ ` ոչնչութեան մէջ, որովհետեւ {օդը} շօշափելի է զգայարանների համար: Բայ

աչ, ծաղիկները անուշահոտութեամբ լցուցին {օդը}, եւ անհամար բազմութիւն ուրախ թռչուններ

մ էր փտել, իւր վերլուծութեան միջոցին, {օդը} կ'ապականէ անպիտան արտաշնչութեամբ, որից

իւրեանց ազգասիրութեամբ այնքան լցրել են {օդը}, որ բոլոր մարդկութեան շնչառութիւնը դժո

ջապատած ներգործողների ազդեցութեան տակ. {օդը} մի կողմից ծանրանում է նորա վերայ, երբ

րի մէջ, թէեւ ոչ այնքան պարզ. պատճառ, {օդը} շատ թանձր լինելով, թոյլ չէր տալիս լուս

ւ երկրագունդի մէջ եղած օդով, որովհետեւ {օդը} վատ առաջնորդ է էլեկտրականութեան: Երկրա

ցնում եւ անոսրացնում են Արարատեան դաշտի {օդը}: Հիւլեքը այս օդի, որ անմիջաբար շօշափո

եան մէջ աւելի տեղ բռնելով, քան թէ սեղմ {օդը}, սկսում են կամաց-կամաց բարձրանալ դէպի

ջերմութեան ժամանակ անօսրանում է այդտեղի {օդը} եւ մի վաստակեցուցիչ եւ վհատեցուցիչ ազդե

երբ արեւի ջերմութիւնից Արարատեան դաշտի {օդը} լայնանալով անօսրանում է եւ բարձրանում է

ում է դէպի վեր, երբ միւս կողմից Մասիսի {օդը} ցրտից ճնշուած սեղմ է եւ աւելի խիտ, ուր

կան հետեւանքը, այն, որ Մասիսի ճնշուած {օդը} պիտի վազէ լցնել Արարատեան դաշտի օդի պակ

եան ժամերը այնքան երկար չեն, որովհետեւ {օդը} անօսրանալով ստանում է նոյնպէս աւելի ձգա

այնպէս չէին տաքացնում դաշտը, երբ նորա {օդը} կամաց-կամաց կորցնելով իր ձգականութիւնը

սում էր սեղմուել, այն ժամանակ, Մասիսի {օդը}, էլ դիմադրութիւն չգտնելով լայնացած օդի

վատ առաջնորդ լինելով ջերմութեան, նորա {օդը} աւելի խիտ է, քան թէ նաւահանգստի կամ քա

ի խիտ է, քան թէ նաւահանգստի կամ քաղաքի {օդը}, որ անմիջական յարակցութիւն ունի ջերմու

րջանում ման գալը, որչա՞փ կը կենդանանայ {օդը}, եթէ մի քանի կարգ ծառ տնկուի այդ շուրթ

աղվելով կենդանիների, ապա նաեւ բույսերի {օդընտելացմամբ} ( նա հրավիրված էր այգեգործություն սիրող

, երբ ես որեւէ բան եմ լսում վերոհիշյալ {օդընտելացման} մասին, տխրում եմ, որովհետեւ նա, որ ա

. Ի. Ժոֆրուայի ուղիով - Կ. Ռուլյեն - {օդընտելացման} առաջին հիմքը դրեց, գրեթե առանց որեւէ օ

տառապում եմ այստեղ, ու բացի այդ, քանի {օդընտելացման} ընկերությունը չի ընձեռնել ինձ բարոյական

րից՝ կարելի՞ է արդյոք եւ ի՞նչ եղանակով {օդընտելացնել} Փոքր Ասիայի գխտորաբեր պիծակ ( opeхотвор

բնախույզ ընկերություն, 3) կենդանիներ {օդընտելացնող} ընկերություն, եւ այլն: Հետեւապես, նա

նանիայից այս հարցի պատասխանին: Հարցնել {օդընտելացնողներից} ՝ կարելի՞ է արդյոք եւ ի՞նչ եղանակով օդը

էլ կրկնում եմ՝ կենդանիների եւ բույսերի {օդընտելացումը} մարդկային կենցաղի բարելավման մի նոր աղբ

ւ աղբյուր՝ հող եւ աշխատանք, բայց այժմ {օդընտելացումից} կարելի է օգտվել իբրեւ երրորդ աղբյուրից

արը, այսինքն՝ կենդանիների եւ բույսերի {օդընտելացումն} առաջին անգամ կիրառեց Փարիզում նոր վախճա

բաներ ես ասում. ի՛նչ յարակցութիւն կայ {օդի} ելեքտրականութեան եւ մի մոմի մէջ, թող գ

Բէգզադէն՝ աջ ձեռքը դէպի յառաջ պարզելով {օդի} մէջ, - այսօր քնած էի ճաշից յետոյ, բայ

մինչեւ նորա վերջը: Շատ անգամ լսւում են {օդի} մէջ հարստահարուած մարդերի ողբերը եւ հառ

էր այդ անօթը, քան թէ նորա մէջ գտանուած {օդի} ձգական ոյժը, այն ժամանակ, անտարակոյս

պահանջում է փորձական ստուգագործութիւն: {Օդի} օգտակարութիւնը եւ վնասակարութիւնը քննւո

րութեամբ, որպէսզի կարելի լինի սահմանել {օդի} ճնշողութեան եւ ջերմութեան ընդհանուր եւ

կ թիւը: Երկրորդ՝ ելեքտրաչափով քննելով {օդի} ելեքտրականութեան չափը կամ որպիսութիւնը

օք գիտէ՞ արգոյ հեղինակը, որ թէ 100 չափ {օդի} մէջ աւելի լինի թթուածինը, քան թէ 21,

իւնքը, որ անմիջապէս ազդեցութիւն ունէին {օդի} վերայ, զորօրինակ՝ անտառները, բուսակա

ւս օրինաւոր քննելով, չէ կարող սահմանել {օդի} օգտակարութիւնը եւ վնասակարութիւնը դրակա

գաղափարի հետ, կարողանայ դատել եւ վճռել {օդի} վնասակարութիւնը կամ օգտակարութիւնը:

է երկրի մակերեւոյթի վերայ եւ կախուած չէ {օդի} մէջ: Չկայ մարդ, որ չխոստովանի այս ճշմ

կեցցէ՛: - Թո՛ղ կենան, թո՛ղ ապրին {օդի} մէջ, - ասաց մինը, որի աչքերը աւելի հե

ա՞տ եմ ես... երեւակայութեա՞ն մէջ, թէ՞ {օդի} մէջ: - Այդ ի՛նչ խօսք է, աշխարհը

թիւնը, իբրեւ լոկ խօսք, հնչում է միայն {օդի} մէջ եւ քանի որ իրական անհաւասարութեան հ

, երբ մտածում էին պարզամիտ մարդիկ, թէ {օդի} անչափելի բարձրութեան մէջ դրած է փիլիսոփ

կայ: Առաջին շունչի հետ մարդը առնում է {օդի} թթուածինը. եւ երբ վերջին անգամ դուրս ա

մ այնտեղ: Մի փոքր սառնութիւն, մի փոքր {օդի} ճնշողութիւն եւ ահա այն թռուցիկ շոգիները

ս գալի Ուսանողն ճաշած՝ դիպչում էր {օդի} ։ " Ի՞նչ փուչ մարդիկ են ", - ասաց

աւ Գալուանին: Թէ ջրերի կամ {օդի} Ծանրութիւնը չգիտես, Իմացի՛

գաղթեցնելով մի կէսին պատճառ եղաւ մահի, {օդի} եւ կեանքի հանգամանքներին անսովորութենից

տք կոխելու տեղ ունենալու, կամենում ենք {օդի} վերայ սանդուղք ամրացնել եւ նորա վերայով

ն թէ ամբողջ շինծու համակարգութիւնք, որ {օդի} մէջ են ման գալիս, կամ աւելի վատ ` ոչնչ

դ հրափորձութեան իբրեւ փոշի ցընդեցնում է {օդի} մէջ՝ մաքրելով գիտութիւնը եկամուտ եւ կա

Սատանան բռնեց նորա ականջից, բարձրացրեց {օդի} մէջ իբրեւ մի փետուր, դրեց նորան Մխիթար

անան բռնեց առաջինի մազերից, բարձրացրեց {օդի} մէջ, փչեց նորա քթումը եւ ասաց: -

ոյց տալու համար, երեք անգամ պտոյտ եկաւ {օդի} մէջ: - Ի՞նչ նոր բան ունիս, - ասաց

ոստիկանի պոչից... յետոյ բարձրացնելով {օդի} մէջ, դժոխային կատակով ասաց. - Ա՛

թափանցելով բոլոր դժոխքից, անցավ երկրի {օդի} մէջ եւ մի քանի ժամ թռչում էր, ինչպէս լ

եմ, - պատասխանեց տիրացուն: - Երեւի, {օդի} լաւութեան պատճառով դուրս էք եկել ման գա

յն երջանկութիւն, որ կայ մեր քաղաքում, {օդի} մաքրութիւնն է, մանաւանդ առաւօտները եւ

է ծանրութիւն էր իւրեան խօսել այն րոպէին {օդի} վերայ: Արդարեւ, եթէ մարդու կեանքը

ր քամի չլինելուց բաւական երկար մնում էր {օդի} մէջ, որ միմիայն դողում էր այս անասունն

ր կերպ ու ձեւ, Թռչում էր, շարժում {օդի} մէջ, այնպէս, Ինչպէս մի փետուր․ առ

տարերքից, նորանցից ջրածինը, միանալով {օդի} մէջ գտնուած թթուածնի հետ, ջուր է դառնո

տանում էր կրակից, շոգի դարձած ցրւում է {օդի} մէջ. ածխածինը միանալով օդի թթուածնի հե

ած ցրւում է օդի մէջ. ածխածինը միանալով {օդի} թթուածնի հետ, շինում է երկու տեսակ բաղ

աղկացութիւն, մինը ածխաթթու որ ցրւում է {օդի} մէջ, միւսը ածխային թթուուտ, որ օդից ծ

ան մասունքը թռչական լինելով, ցրւում են {օդի} մէջ. իսկ մնացած բաները այրուելուց յետո

քը, թացութիւնը, ջերմութիւնը, լոյսը, {օդի} թթուածինը եւ այլն, եւ այլն, ներգործել

ին ցոյց տալիս, թրջուելով սեւանալուց եւ {օդի} միգախառն անթափանցութենից: Լուսաւորչի զ

եսանելով Մանուշակի դրութիւնը պատճառուած {օդի} ազդեցութիւնից, մանաւանդ որ արդէն բաւակ

ան նորա օրինակին, նա բարձրացրեց բաժակը {օդի} մէջ եւ ասաց. - Խմելով այս բաժակը օր

, որ, բաղդի վերայ յուսալով, նետում է {օդի} մէջ եւ սպանում է թռչուններ։ Պալատական

ճնշողութիւնը ամէն կողմ հաւասար է, երբ {օդի} ճնշողութեան աստիճանը չափուեցաւ եւ " բնո

ներգործութիւնից, որոնք զգում են առողջ {օդի} կարօտութիւն, որքան կարող էին զգալ: Խո

անն է: Արագածի գլխին նկարուած է լինում {օդի} մէջ կախուած մի կանթեղ: Երբ որպէս 7-8 տ

ու, այն ժամանակ հրամայում էր եւ իսկոյն {օդի} մէջ երեւում էր այդ կանթեղը եւ լոյս տալի

կանութիւնքը եւ երբ իւրաքանչիւրը նոցանից {օդի} միջնորդութեամբ առանձնացած լինելով գտնւո

ւմ են Արարատեան դաշտի օդը: Հիւլեքը այս {օդի}, որ անմիջաբար շօշափում էին տաքացած մար

ից ճնշուած սեղմ է եւ աւելի խիտ, ուրեմն {օդի} բնական զուգակշիռը խանգարուած է այդտեղ,

ւած օդը պիտի վազէ լցնել Արարատեան դաշտի {օդի} պակասութիւնը: Բայց որովհետեւ ջերմութեա

, որ խօսքը, որ ձայնաւորուած լսւում էր {օդի} մէջ մեր բերանից, մեր իսկ մտքի ծնունդն

ր, որ մեր մտքի հասկացածը նա լսելի շինէ {օդի} միջնորդութենով ուրիշներին։ Շատ զարմանա

րակի վրայ ջուր ածելու պէս, նստեցնում է {օդի} ելեքտրականութեան գործունէութիւնը եւ ապա

նութեան լաւ առաջնորդ, կամուրջ է լինում {օդի} եւ երկրագունդի մէջ, այնպէս որ ատմոսֆեր

մնալ ջերմութեան, խոնաւութեան լուսի եւ {օդի}, մէկ խօսքով՝ նորան շրջապատող արտաքին

եւակայել, որովհետեւ իրականապէս կան), {օդին} ապաստան արած իւրեանց կեանքը: Նոքա գալի

կերպարանագործութիւնը կախւում էր հողից, {օդից} եւ ջրից: Մի բուսական կամ մի ծառ, առնո

, թէ ծծումբը, վառուելու ժամանակ խլելով {օդից} երկու չափ թթուածին, բաղկացնում է ծծմբա

չգործեց տիրացուի վերայ: Նա սորված չէր {օդից} խոնաւութիւն ընդունել. դորա հակառակ, ա

է օդի մէջ, միւսը ածխային թթուուտ, որ {օդից} ծանր լինելով, նստում է գետնի երեսին եւ

օդը, էլ դիմադրութիւն չգտնելով լայնացած {օդից}, սկսում է վազել դէպի դաշտը, պատճառելո

Խիստ սուր կ՚անցնեն, ինչպէս արծիւն {օդն} է կտրում իւր թեւով: Այս կո

եռս իւր: Ի միջոյ մահառիթ եւ զարհուրելի {օդոյ} անընդհատ թռչէին ի խորոց սրտիս մղձկմունք

ր զգալի կացուցանել, կամ միջնորդութեամբ {օդոյ} յունկն ընկերին ազդելով, կամ թէ միջնորդ

գասէրը պատուելի է միայն նորա համար, որ {օդով} ամենայն բան ցանկանում է, ամենայն բարեխ

ձնանում են ամպի եւ երկրագունդի մէջ եղած {օդով}, որովհետեւ օդը վատ առաջնորդ է էլեկտրակ

ր ՚ի սեղան քաջամոյն։ Զանօսրութիւն պարզ {օդոց} ես գունեցի երփնորակ, Ընդ ազգ մարդ

տարեալ մեծի ցրտութեան, յետ մշտագարուն {օդոցն} քաղցրութեան Իտալիոյ աշխարհին: Յաւու

ս նրանից օգտվեցի 20 րոպե, կարող էի բաց {օդում} ավելի մնալ, բայց քամի էր ու հետեւելով

էր, թէ իմ վիշտ ու լաց Ինչպէս ծուխ {օդում} ցրուէին յանկարծ։ Կամ ինչո՞ւ

ն հրաւիրանք: Առաջին գնդակի մէջ դրած էր {օդում} բնակուող մեզիմեն աղեկներին հրաւէր, երկ

որերից, Խոր ծովերի տակերից: Դուք, որ {օդումն} էք լինում, Կամ եօթն կարգ գետնի տակ, Ե

րերից, Խոր ծովերի տակերից: Դուք, որ {օդումն} էք լինում, Կամ եօթն կարգ գետնի տակ, Ե

որերից: Խոր ծովերի տակերից: Դուք, որ {օդումն} էք լինում, Կամ եօթն կարգ գետնի տակ, Ե

օսքերը դուրս չէին գալիս տիկին Թիւթիւնճի֊{օզլուի} սրտի վկայութենից. նա հաստատապէս հաւատո

սուրբ նշանին, Գեղարդայ սուրբ նշանին, {Օթեաց} սուրբ նշանին եւ այլ միւս սուրբ նշաններ

Հանգուցանել յաղքատին Ի մերայոց {օթեւան} ։ Tiens! կացեալ առ դուրս տան

Այս կոշտ հողը շատ է եղել մեզպէսներին {օթեւան}. Երկինքը շատ թափեց անձրեւ, լուա

ոսկերքըդ սփոփուին... Ծածկած է քո {օթեւան}... Դու ընկեր ես վշտերին... Քազ

արեց, Մանանեխը թռչնոց համար նիստի {օթեւան} պատրաստեց. Հետզհետէ եւ կենդանիք

աւից, Բայց կամեցայ տեսնել իմ այդ {օթեւան}: Երբ գնացի ես փոսի մօտ նայ

նդութենից, ոչինչ տեղում չէր գտանում մի {օթեւան}. նորան, ախտացած համարելով ժանտախտով,

եզ առաջնորդ. նա թո՛ղ հասուցանէ քեզ այն {օթեւանը}, ուր եւ մեք կարճ միջոցում հաւաքուելու

դիմել դէպի պարսպի դարպասը, որ գնայ իւր {օթեւանը}: Նա մտածում էր, թէ արդարեւ Հայոց ազգը

աղձութեան, ուղղում էր ընթացքը դէպի իւր {օթեւանը}: Պ. Յովնաթանեանցը, որպէս, Հայեր

էս ասացի, կոմս էմմանուէլը գնում էր իւր {օթեւանը}: Արդէն բաւական ուշ էր, եւ պ. Յով

յս կը տայ ինձ մինչեւ անգամ եւ այն խաւար {օթեւանի} մէջ, ուր Նախախնամութեան տնտեսութեամբ պ

ւ այն, դեռեւս ողջակիզի մարմինը մահուան {օթեւանի} մէջ չամփոփուած: Ո՛վ դժոխային կիրք: Դի

դրեց խաչի կնիքը նորա մարմնի յաւիտենական {օթեւանի} վերայ... Այսպէս վերջացաւ մեր բարեկա

- Ընդունեցէ՛ք այդ ծայրագոյն Բրամինը այն {օթեւանի} մէջ, ուր բնակւում է նորա նախահայր Քամը

շ այս խնկի բուրվառ: Յաւիտենական քո {օթեւանից}, Այս խնկի բուրումը ընկալ նորանից,

այս խնկի բուրվառ: Յաւիտենական քո {օթեւանից}, Այս խնկի բուրումը ընկալ նորանից

ելու մերայնոց աղքատ Հիւրընկալ, համեստ {օթեւանում} պարզ: " Կա՛ց ", դռնապանը ինձ ձայն է

գանձի տէր իշխանք Մութ ստորերկրեայ {օթեւանում} Ունին կտաւ լոկ պատանք։

ւական երկար միջոց մնացինք Պ. Սարաջեանի {օթեւանում}, ուր անդադար խօսում էինք դարձեալ հանգո

կներին, նորանց հանգստացնելու համար այն {օթեւանում}, որ վաղուց ահա պատրաստել էր նորա որդին

մեր լեզուի մէջ, գլխարկից սկսած մինչեւ {օթոցը} ( փռուածք, խալիչայ) ամեն բան նշանակել

սա: Իսկ եթե ընկերությունը համաձայնի {օժանդակել} ինձ, ո՛հ, այն ժամանակ այլ բան է, եւ

լ ամենաբարի Մարիա Նիկոլաեւնային, որ նա {օժանդակի} այդ բարի գործին, եւ ես հավատացած եմ,

գտնվելով նվիրատուների նկատմամբ՝ դրանով {օժանդակի} իմ գործին, հակառակ դեպքում ավելի ոչինչ

րողացաւ Մատթէոս կաթողիկոսի մերձաւորների {օժանդակութեամբ} հաւաստել տալ աւանդութիւնը: Յայտնի է բո

րկիրս գնաց մինչեւ 'ի Պաղտատ, եւ սա եւս {օժտեալ} գոլով փօլիթիքական ձրիւք, 'ի գործ ած զա

ամեան Ի Մամբրէի կաղնւոյն ցից {Օժտեսցէ} միշտ Ամանորայն՝ Յաւիտեան օրհնեա՜լ

վսեմ ճարտարութիւնը, որով շատ քչերն են {օժտուած} բնութիւնից ` կարծես աստուածային կայծակո

է պատահում, որ այդպիսի մարդիկ, որոնք {օժտված} են հանճարեղ մտքով, Պոմպեյի կամ Հերկուլ

լստինեան, Ստորմանեան, Դիդմարսենեան եւ {Օլդենբուրգեան} եւ Թագաւոր Եւերեան, եւ այլոց, եւ այլո

արօտ էր ծանօթաբանութեան, քան թէ եաքըշի {օլը}, որ ձախողակի ամեն հայի յատնի է թէ՛ ուղ

ան դիմակի տակ գոյացել է շահասէր եւ ագահ {օլիգարխիա}, որ գործակից էր եղել ( օգնել էր, соде

հասկացող երեւին։ Տաճկի ասածին պէս՝ իշ {օլսուն} ։ Երկրորդ յանցանք. " Հիւսիսափայլը " նի

չպէս շուշտակ, բաշորթիկ, ճլպինդ եւ չալ-{օխամ} կամ չալ-շխամ բառերը բացատրված են։ Այս

էք-ծածկել, հովանացնել բայից։ Բայց չալ-{օխամը} կամ չալ-շխամը) չգիտենք, թէ ինչի բառ

ած. ստիպված էի շիփշիտակ նստել, կարծես {օխլով} կուլ տված լինեի: Այսօր միայն չորրորդ օ

եւ համբուրուելով նորանից զգում է, թէ " {օխտը} թիզ եղ է կանգնում նորա սրտին " ( եր. 2

որա ճարն էլ Պէտքականենց Համազին երթալ " {օխտը} ձիու մուննաթ " անելն է, որ գայ աղօթէ ո

ինչ որ վերաբերւում է Մարինոսի աչքին եւ {օխտը} ձիու մուննաթ անելուն, ո՜հ, դորա ընդդէ

ման գրեաց Հոգեւոր կառավարութեան քաղաքիս {օծանել} զպատկերս նուիրեալս ի զանազան անձանց, ս

ծաթիս եւ ի խնդրել իմ հրամայել քահանայից {օծանել} եւ զբերեալ պատկերն ընդ ձեռն իմ, պարոն

նջ հրաման տալ միում ի քահանայից քաղաքիս {օծանել} զպատկերն եւ թէ օրէն իցէ հատուցանել վասն

ծծմբային խինին եւ գործ եմ ածում իբրեւ {օծանելիք} kali jodatum։ Երկուշաբթի օրից սկսած առ

այում բոլորովին կկորչի: Քո հանձնարարած {օծանելիքը} ես չբանեցրի, թեեւ ի նկատի եմ ունեցել ա

ն, մի ամբողջ ամիս աղտոտվեցա, հետեւյալ {օծանելիքով} կամ ավելի ճիշտը՝ ներշփեցի Ol. Hyoscia

ն զի քահանայք օծցեն զպատկերս ընդէ՞ր ապա {օծանեն} հրամանաւ միոյ աշխարհական անձին, եւ թէ

ցաւ բարձր սրբազնութիւն Ձեր ի քաղաքիս զի {օծանէիք}, վասնորոյ մնացեալ է մինչեւ ցայսօր ժամա

անի հայրապետաց կանոնովս, որ եպիսկոպոսն {օծե}, ինչպես իրենց ալ սրբազանին բերնեն ես գ

եցաւ ": Այո՛, դու ես Տէր մեր, դու ես {Օծեալ} մեր, դու ես Փրկիչ մեր, եւ զքեզ օրհնես

րի խորհրդով ձեռք էր բարձրացրել Աստուծոյ {օծեալի} վերայ։ Յիսուսեանների եւ Դուքս դ'Էպերնօ

ն պատարագօք մինչ ՚ի տես Ներկայացան {օծելոյն}, ես յայն գտայ ՚ի հանդէս. Պառաւածինն մ

աց։ Երբ աշխարհի կարճեցաւ գութ առ խնամս {Օծելոյն} Մատանց նորա գործք անբան բողոք կալա

մնացեալ է մինչեւ ցայսօր ժամանակի առանց {օծման}: Ի նորումս ի քաղաքիս աստիճանաւոր Խա

զորս եւ ոչ տուեալ իմ մնաց պատկերս առանց {օծման}: Զայսմանէ յայտնելով խոնարհաբար Ձեր

երայ մի քանի ամիս, եւ կաթողիկոսը արդէն {օծուած} ու նստած լինելով հայրապետական աթոռը, Ա

ոս, վասնորոյ առ քեզ գրեմ, եւ զժամանակ {օծութեան} կաթողիկոսին. նոյնպէս հայցեմ գրել:

: Հայր սրբազան թէ չիք կանոն զի քահանայք {օծցեն} զպատկերս ընդէ՞ր ապա օծանեն հրամանաւ միո

ի Հայաստան լոյս նշողեն գերաբուն. Իւղով {օծցէ} մեր հայրենիք այրիացեալ զիւր գլուխ, Յան

եւ եղէց յաւիտեան։ Այլ մինչ աւուրց նոցա {օձ} զիւր տուտ խածեալ բոլորակ Զառամութե

կ՝ աքաղաղի փետուրներով եւ բոժոժներով, {օձ}, սողուն, գորտ, խօսքերով միայն Պապակա

րգործողներին, ինչպէս են, Սօսի թագաւոր-{օձ} ( Շահ-մար) բռնելը, Սօսի քարափի գլխին

յն անմաքուր ջրից Սառը-Քանքանի, որի մէջ {օձ} ասես, գորտ ասես կամ ուրիշ մանր կենդանի

գիտէ նորա խորհուրդը․ ո՛վ գիտէ, թէ ինչ {օձեր} նստած կան նորա փորում, նա ասում է, թէ

բարի խորհրդի ընդդէմ ականջդ խցում ես իժ {օձի} նման, եթէ այդ քո հարստութիւնը պահում ե

Տաճարի պարսպի տակ Կայ մի ծակ ուր {օձի} պէս Կարէ մտնել մարդ միայնակ։

չէ ": Ահա՛ այս է Եզովպոսեան սառած {օձի} եւ երախտաւոր մարդու առակի միտքը, որ այ

պարակով... նզովեալը - լեզուն շինել է {օձի} լեզու, մի աման արիւն գլխին դրած ման է

մ մի մուկ կերակրելու համար, այո՛, ե՛ւ {օձի}, ե՛ւ զանազան ժժմունքների բոյն եւս դառն

ին, ականջների վերայ երեւում էին օղեր, {օձի} զանգերից: Հագուստները եւս, երկայն, ի

ս: " ապրե՞ս, որդի, խելօք ես խօսում, {օձի} փուշը լակլակը ( արագիլ) կը մարսի...

: Քեզ որ տեսնում եմ, դու ոչ միայն {օձի} փուշ, մասթոդոնի ոլոքն էլ կը մարսես.

, կերակուր տալով բամբասանքի եւ նախանձու {օձին}, որ վաղուց նստել է նորա փորի մէջ, վատ

ր հինգերորդ դարու: Մին ի սոցանէ Յովհան {Օձնեցի}, կաթողիկոս ամենայն Հայոց, որ ըստ մտաց

ց յողջոյն ընթացս գրուածոյն իբրու ընդ մի {օղ} շարեալ, առ եւ ո՛չ մի հեղինակ գտանեմք,

նման, կանանց եւ աղջիկների քթից ահագին {օղ} անցնելը, - աղեկտուր լինելով տեսած ենք ա

նույն տեսակի մի ծխափող, միայն թե առանց {օղակի}: Վերջին ծխափողս ես դարձյալ կոտրեցի այդ

ծխափողս ես դարձյալ կոտրեցի այդ անիծյալ {օղակի} պատճառով: Դրա համար հենց նամակս սկսեցի

ավոր չէ դրանով ճանապարհ գնալ: Անիվների {օղակները} թուլացել են, պետք է ամրացնել, եւ թերե

ծխել թուրքի թաբաքը եւ, արձակելով ծուխի {օղեր}, որ շատ յաջողակութեամբ բաց էր թողնում

կզակներին, ականջների վերայ երեւում էին {օղեր}, օձի զանգերից: Հագուստները եւս, երկա

ի թել է նա: Այդ կարճ կամ երկայն շղթայի {օղերը} ունին իւրեանց վերայ զանազան դրոշմներ,

մն արձակելով բերանից թաբակի թանձր ծուխը {օղերի} նման դուրս փչելով: Նա ուրախանում էր,

նորան հաւաքելու համար կոտրել ես մէջքիդ {օղը}. բայց եթէ ունէիր մի գիտութիւն, որ հրա

ութիւն է եւ ստրկութեան շղթայի ամենածանր {օղի} մինը: Հերիք չէ նորան իմ կենդանութիւնը

այլ շատ բաներ, Ոսկի բաժակով {օղին} կարապետ, - Ե՞րբ մադերայից նա կմնա

ով, յայտնի էր միայն անունովս Թիւթեանճի-{օղլու}: Այսպէս ահա սորա տունը գտանւում էր մի

կեանքը: Ահա այսպէս, սիրելի Թիւթիւնճի-{օղլու}, այն տեղ, ինչ տեղ մէք տեսանում ենք մե

իջից: Սորա կապան նման չէր Թիւթիւնճի-{օղլու} տիկինի կապային, այլ կարած նոր եւրոպակա

ուղղուած իւր շփոթութենից մինչ Թիւթիւնճի-{օղլու} տիկինը յայտնուեցաւ տան մէջ. նորա հագու

խնդրեմ, պարոն փեսայ, - ասաց Թիւթիւնճի-{օղլու} տիկինը, - որ տեսանում էք իմ հագուստը այ

ն գալը, - ընդհատեց նորա խօսքը Թիւթիւնճի-{օղլու} տիկինը, - ամենայն ժամանակ բաց է մեր դու

- Երեւի, - ընդհատեց լռութիւնը Թիւթիւնճի-{օղլու} տիկինը, - կամենում էիք տեսանել Մանուշակ

- Երթալո՞ւ դարձեալ, - հարցրեց Թիւթիւնճի-{օղլու} տիկինը, - ո՛ր կողմ... Աստուած յաջողէ

մասին ես խօսում, - շարունակեց Թիւթիւնճի-{օղլու} տիկինը: - Ամենեւին այդպէս, - պատասխ

: - Շատ բարի, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-{օղլու} տիկինը, - Աստուած ընդունելի առնէ. բայց

ն Մկրտիչը չթողեց, որ աւարտէր Թիւթիւնճի-{օղլու} տիկինը իւր խօսքը. իսկոյն բռնեց նորա մս

, կամք Աստուծոյ, - շարունակեց Թիւթիւնճի-{օղլու} տիկինը, - ես նորա հետ եւս կը խօսեմ եւ կ

մակը, այսպէս. Օրիորդ Թիւթիւնճի-{Օղլու} Մ... Հոգուս ցանկալի. Աղքատի ձ

գլխաւոր հոգաբարձութիւնը: Թիւթիւնճի֊{օղլու} տիկինը, իւր բոլոր ճարերի մէջ, գերադաս

ելիք դարձան: Պատուելի Թիւթիւնճի-{օղլու}. Ինքս փոքր ինչ տկար լինելով չեմ կար

դաց այսպէս. Գերապատիւ Թիւթիւնճի-{օղլու}. Ես Ղրիմում եմ ահա, իմ գործը սկսել

Թիւթիւնճի-օղլուի: - Ի՞նչ Թիւթիւնճի-{օղլու}: - Մի հատ է Նախիջեւանում Թիւթիւնճի-

: - Մի հատ է Նախիջեւանում Թիւթիւնճի-{օղլու}, շատ չկայ. նորա Մանուշակ դստեր հետ ամ

ից Կոստանդնուպօլիս գալով միացել էր Քեօռ-{Օղլուի} հետ, երբ սա գնացել էր այնտեղ Տեմիրճի Օ

ի հետ, երբ սա գնացել էր այնտեղ Տեմիրճի {Օղլուի} ձեռքից Այվազը - իւր սիրական մանկլաւիկը

սեփական սառնասրտութեամբ նայեց Թիւթիւնճի-{օղլուի} վերայ բաւական ժամանակ, բայց չկարողացաւ

լը, կարճ ծանօթութիւն տամ քեզ Թիւթիւնճի-{օղլուի}, նորա տան եւ Շահումեանցի մասին: Տո

թէ վատ, երեւում էր, որ այս Թիւթիւնճի-{օղլուի} հիւրընդունարանն էր. պատճառ, սենեակի մ

դուռները տանում էին մինը դէպի Թիւթիւնճի-{օղլուի}, իսկ միւսը դէպի Մանուշակի ննջարանը:

հետ, միշտ գալիս էր գնում էր Թիւթիւնճի-{օղլուի} տունը ժամանակ անցուցանելու համար, որով

ահա Շահումեանցը միշտ գալիս էր Թիւթիւնճի-{օղլուի} մօտ, եւ դուռից ներս մտած չմտած, բարեւ

ամաշ վերարկուի մէջ, գնում էր Թիւթիւնճի-{օղլուի} փողոցով: Երեւում էր, որ այս մարդը մի

, շատ անցած, հեռացած լինելով Թիւթիւնճի-{օղլուի} փողոցից, երբ աչքը բարձրացնելով չորս կո

նապարհից ու կամաց-կամաց մտաւ Թիւթիւնճի- {Օղլուի} բակը: Թիւթիւնճի-օղլուն տանը չէր. ն

: Այսքան միայն յայտնի էր, որ Թիւթիւնճի-{օղլուի} ապրուստը շատ պարզ էր, նորա կեցութիւնը

տութիւն տեսանել ": Այս խօսքը Թիւթիւնճի-{օղլուի} համար մի այնպիսի բացասական էլեկտրականու

որ եւ արժանաւոր պաստառներից: Թիւթիւնճի-{օղլուի} կինը, որին դեռ չենք ծանօթացրել մեր ընթ

օճակով. այսպէս կօճակած էր եւ Թիւթիւնճի-{օղլուի} կինը, որի կօճակի վերայ մէջտեղումը երեւ

քայլելու, ճօճելու նման էր: Թիւթիւնճի-{օղլուի} տիկինը իջանելով գետնատունը, որովհետեւ

րծիքը: IV Երեկոյացել էր. Թիւթիւնճի-{օղլուի} հիւրընդունարանի անկիւնում պատկերի առաջե

ակ կը լինէինք քաղաքի մէջ, թէ Թիւթիւնճի-{օղլուի} Մանուշակը իւր հարսանիքի վերայ դատողութի

րի վերայ էր, դուռը բացուեցաւ Թիւթիւնճի-{օղլուի} ձեռքով: Այս ուրախ եւ անհոգ մարդը նե

ւնքը, բայց այդ սովորութիւնքը Թիւթիւնճի-{օղլուի} անձնական սովորութիւնքը չէին, այլ քաղաք

խօսել իւրեանը սովորութենով: Թիւթիւնճի-{օղլուի} կինը, ինչ մեղքս պահեմ, շատ զզուած էր

լի թեթեւ թափող է, կանչուեցաւ Թիւթիւնճի-{օղլուի} տուն: Նա իւր սովորութենով կատարեց այս

որհակալութիւններով դուրս գնաց Թիւթիւնճի-{օղլուի} տանից, ձեռքին բռնած թեթեւի կապոցը եւ մ

տրաստել էր մեզ Հոլոյին կինը, Թիւթիւնճի-{օղլուի} դստեր անունով. ուրեմն, վայելեցէ՛ք եւ

- Խմելով այս բաժակը օրիորդ Թիւթիւնճի-{օղլուի} անունով, ես պարգեւում եմ նորան առողջու

րից, երբ Աղուանեանցը եկել էր Թիւթիւնճի-{օղլուի} տուն հարսանիք խնդրելու, բայց ոչինչ պատ

րօտութիւն ունէր, այս միջոցին Թիւթիւնճի-{օղլուի} նամակը, որ տուեցին Աղուանեանցին, հաստ

, մէք կամեցանք բաղդաւոր առնել Թիւթիւնճի-{օղլուի} աղջիկը, իսկ պարոն հայրը նա՞զի նստեց,

կը լինիմ, որ դու կ՚ազատուիս Թիւթիւնճի-{օղլուի} աղջկանից, ինչպէս ես լսել եմ, նա ոչ թէ

կ վերջացնել խօսքը, եւ ստանալ Թիւթիւնճի-{օղլուի} ճակատագրական համաձայնութիւնը: Տիկին

ն եւ լսել նորա ասելիքը, թէեւ Թիւթիւնճի-{օղլուի} յարաբերութիւնը այսպէս չէր պարոն Շահումե

կրտիչի կին դարձողը չէր. բայց Թիւթիւնճի-{Օղլուի} պատասխանը ցրեց նորա կասկածները եւ երկիւ

ջիկը առեց, -հարցրեց սա: - Թիւթիւնճի-{օղլուի}: - Ի՞նչ Թիւթիւնճի-օղլու: - Մի հ

, ինչպէս ասացի, պատկանում էր Թիւթիւնճի-{օղլուին}, որ չգիտեմ ինչ պատճառով ոչ ոքի չէր ասո

մի խնդիր, որպէսզի պատճառ տայ Թիւթիւնճի-{օղլուին} խօսելու, ինչպէս եւ այս երեկոյ արեց, հ

. թէյի մեքենան խափանարկու էր Թիւթիւնճի-{օղլուին} տեսանել այս շռայլութիւնը, իսկ Մանուշակ

ասէ. եթէ մի խօսք եւս ասել էր Թիւթիւնճի-{օղլուին}, նա կատաղելու էր, իսկ աղջիկը ընդունել

ութիւնը: Այսպէս ահա տիկին Թիւթիւնճի-{օղլուին} յանձնուեցաւ Մանուշակի առողջութեան մասին

էս յօժարի, եւս նամակ կը գրէմ Թիւթիւնճի-{օղլուին} եւ կը հրաժարուիմ նորա դստեր ամուսնութեն

Շահումեանցը համոզել կամենալով Թիւթիւնճի-{օղլուին}, ասէր նորան, որ ինքը շատ վաղուց ստացա

ի համար յանդիմանութիւն լսելով Թիւթիւնճի-{օղլուից}, որ կանգնած էր նորա քամակում, շատ սիր

, - հարցրեց Շահումեանցը տիկին Թիւթիւնճի-{օղլուից}: - Փառք Աստուծոյ: - Շատ ուրախ ե

նորա համար, որ ամուսնանալով Թիւթիւնճի-{օղլուից} դստեր հետ, պիտոյ է Թիւթիւնճի-օղլուից ս

ի-օղլուից դստեր հետ, պիտոյ է Թիւթիւնճի-{օղլուից} ստանար հինգ հարիւր մանէթ, որ շատ օգտակ

ացու հետ, միայն աշխատիր, որ Թիւթիւնճի-{օղլույեանք} չիմանան այս բանը, որպէսզի յետոյ յանկար

ասաց նա, - Առաքել․․․ պատմագիրը, Քեօռ-{օղլուն} եւ նորա աւազակ ընկերները անուանում է Ջա

մահի ինչ լինելը, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-{օղլուն} Շահումեանցի հարցմունքին. եւ այնպէս հաս

ւմ էր ահա շրթունքի վերայ: Թիւթիւնճի-{Օղլուն} բանի տեղ չդրեց Շահումեանցի դէմքի փոփոխո

՛ ինձ, որ ես եւս իմանամ: Թիւթիւնճի-{օղլուն} համարեա թէ վիրաւորուած էր Շահումեանցի հ

հը այն է, - յաւելացրեց շուտով Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - որ գալիս է եւ կտրում է կեանքը, մարդ

, կամ սատանայ է, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-{օղլուն} մի կերպ հանգստութեամբ: - Բայց, - կտ

- Թող այդպէս լինի, - ասաց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - ես այսքան գիտեմ, թէ այն մարդիկը, ո

էին: - Անտարակոյս, - ասաց Թիւթիւնճի-{օղլուն} ուրախացած, որ իւր հակառակորդը լաւ զէնք

- Ի՞նչ ասել է, - բացականչեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - որ ճրագը յաւիտեան վառուի, թէեւ ձեռք

: - Նորանից, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - որ դու, մարդը, որ հոգի ունի, որ Ա

- Շատ վեր ես քարշւում, - ասաց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - որ կարծում ես թէ մարդ չկար, որ հասկ

Մանուշակի ննջարանը: Ինքը Թիւթիւնճի-{օղլուն}, կարճահասակ, բաւական հաստ մարդ էր, ե

, կարելի է այն պատճառով, որ Թիւթիւնճի-{օղլուն} կասկած չտանի... - Դու ընդունու՞մ

- Ընդունում եմ, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}: - Շատ բարի, - ասաց Շահումեանցը, -

: - Ընդունում եմ, - կրկնեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}: - Եթէ այդ ընդունում ես, մեք շուտո

ձեւը: - Ձե՞ւը, - հարցրեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}: - Այո, ձեւը, - պատասխանեց Շահումե

եանցը: - Ես գիտեմ, - ասաց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - որ աշխարհի երեսին յաւիտենական բան չկ

- Ինչպէս չէ, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}: - Տեսանո՛ւմ ես, - ասաց Շահումեանցը

չէ՞: - Այո՛, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}: - Շատ լաւ, - ասաց Շահումեանցը, - հ

- Ամենեւին այդպէս, - ասաց Թիւթիւնճի-{օղլուն}: - Ուրեմն, - բացականչեց Շահումեանցը

ը չքացնեմ նորան, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}: - Մի՞թէ մոխիրը, որ կը ստանայիր փա

ւր փայտութիւնը, - կտրեց խօսքը Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - մոխիրը այլ է, փայտը այլ. դու ինձ կ

անցը: - Այն, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - որ առաջին օրինակդ, այսինքն կղմինդրը

՞նչ տեղից ուսել ես, - հարցրեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, զարմացած Շահումեանցի այս տեղեկութիւնն

թիւն կայ, բնութիւն չկայ: Թիւթիւնճի-{օղլուն} առաւել եւս զարմացաւ այս խօսքերի վերայ,

լի աշխարհի երեսին, - վեր առեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, րոպէաչափ լռութենից յետոյ, - բայց մեր

Ինչպէս թէ մահ չկայ, - կանչեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, աչքերը պշուցած Շահումեանցի երեսին:

արում: - Շատ բարի, - ասաց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - ես ընդունում եմ քո ասածը, բայց մի բ

անցը: - Այն, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - որ մարդը մեռանելով, չէ ապրում այլեւ

եթէ միայն կարելի էր այս... Թիւթիւնճի-{օղլուն}, որ ձեռքերը սրտին խաչած լսում էր Շահու

աւատա՛, պարո՛ն, - բացականչեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - թէ իմ ձեռքիցս գար ես կ՚աշխատէի ամենա

ինձ բնութեան անունով, - գոռաց Թիւթիւնճի-{օղլուն} զմայլած այս խոստմունքի վերայ, որ ամենե

ռը բացուեց եւ ներս մտան տիկին Թիւթիւնճի-{օղլուն} եւ նորանց մի հատիկ Մանուշակը: II Եօ

ւ Թիւթիւնճի- Օղլուի բակը: Թիւթիւնճի-{օղլուն} տանը չէր. նա այն օրը ճաշ եւս չէր կերած

ում թէ ի՞նչ գործով է պարապում Թիւթիւնճի-{օղլուն}, կամ ի՞նչ աղբիւրից ստանում է նա արծաթ

Կինը շատ անգամ ասում էր, եթէ Թիւթիւնճի-{օղլուն} ոգեւորուած խոստանում էր մի աւելորդ հալա

սին խօսում ենք այստեղ, տիկին Թիւթիւնճի-{օղլուն} աղախնի հետ միասին իջած էր տան գետնատուն

ը տաւեայ վարագոյրները: Տիկին Թիւթիւնճի-{օղլուն} աւարտելով իւր գործը գետնատնումը եւ հրամ

խօսքը, - պատասխանեց կինը: Թիւթիւնճի-{օղլուն} ժպտեցաւ եւ ասաց. - Եթէ բանը քաղաքավ

պատուական մարդ կամի՞ս, - ասաց Թիւթիւնճի-{օղլուն} ` հանելով վերարկուն եւ տալով Մանուշակին

: - Ես այսօր, - շարունակեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - ղահուէտնից դուրս եկած տուն էի գալիս

ի պատրաստութիւն տեսէք, - ասաց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - վեցերորդ ժամն է, կարելի է որ շուտով

աւ եղաւ, որ շուտով եկար: Թիւթիւնճի-{օղլուն} առեց ծխաքարշը, լցրեց թաբակով եւ սկսեց

պատուասիրել էր նորան: Թէպէտ Թիւթիւնճի-{օղլուն} շատ այն տեսակ մարդերից չէր, որ ամենայն

մկական կարծիքով. ճշմարիտ է. Թիւթիւնճի-{օղլուն}, եթէ մի րոպէ ուրախանում էր, կամ այս մ

ից էր եղած մի հարստականի: Թիւթիւնճի-{օղլուն} լաւ գիտէր, որ մարդու արժանաւորութիւնը

, ոչ թէ պատճառը, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-{օղլուն} ժպտելով եւ միտքը ամենեւին չհեռացնելով ա

չ շտապելու բան կայ, - հարցրեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, փոքր ինչ անհանգստացած: - Ասում է

ք Աստուած ի՛նչ կը տայ, - ասաց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, համարեայ թէ բարկացած, - դու ի՞նչ ասաց

պարոն Շահումեանցը ներս մտաւ: Թիւթիւնճի֊{օղլուն} տեսածովը իսկոյն յառաջ գնաց, " հրամայեց

երս մտածովը ողջունեց եւ տիկին Թիւթիւնճի-{օղլուն} եւ Մանուշակը: - Ինչպէ՞ս է ձեր առողջ

ատարկ բաներ են, - կտրեց խօսքը Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - թող նոքա իւրեանը թէյովը պարապին, մէ

ս, որ պատասխանեմ քեզ, - ասաց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - այսինքն... - Ամենայն կողմից, -

ը, տեսանելով, որ կակազում է Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - պատճառ, մինը առանց միւսին անկատար է

անկատար էր: - Չէ, - ասաց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - ես կամեցայ ասել, թէ մարդու արժանաւո

ը: - Իմ կարծիքով, - սկսեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - մարդը կենդանի է, բայց հոգի ունի, բ

երը չեմ մտանում, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - ես միայն գիտեմ վերջապէս, որ մարդը

րը այլ բաներ են, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}. - նա նորանց փոխանակ պատիժ կը ստանայ,

անուտէրը առաջարկեց, որ յառաջ Թիւթիւնճի-{օղլուն} առնու: - Այդ ի՞նչ բան է, - կանչեց Թ

- Այդ ի՞նչ բան է, - կանչեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - ես տան մարդ եմ. խնդրե՛մ հրամայեցէք

ք Աստծուց ծերը պատուելու: Թիւթիւնճի-{օղլուն} ուրախացաւ եւ մի փոքր փչուեց եւս իւր միջ

ուտ կարելի էր կարծել, որ եթէ Թիւթիւնճի-{օղլուն} երբեմն կարծիքների անհամաձայնութեան վերա

յց ես տալիս ինձ, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - եւ մանաւանդ շնորհակալ եմ, որ հիւրի

մն, պարոն Շահումեանց, - ասաց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - հասկացո՞ւր ինձ մարդու ինչ լինելը:

ր: - Իմը քաղցր չէ, - ասաց Թիւթիւնճի-{Օղլուն}, - ուրեմն եւ քոնը քաղցր չէ: Մանուշակը

- Այդ ուրիշ բան է, - ասաց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - ա՛ռ Մանուշակ եւ յաւելացուր փոքր ինչ

մինչ սկսել էին Շահումեանցը եւ Թիւթիւնճի-{օղլուն} խօսել իւրեանը սովորութենով: Թիւթիւնճի-

մեանցը, տեսանելով, որ տիկին Թիւթիւնճի-{օղլուն} վաղուց ահա գնացել է քնելու: Այս խօս

խմեցին թէյի վերջին բաժակը, եւ Թիւթիւճի-{օղլուն} նոյնպէս, ինչպէս առաջ, ուրախ էր այս խօ

բանի մէջ արդարեւ մեղաւոր չէր Թիւթիւնճի-{օղլուն}, նա այնպէս մարդ չէր, եւ աշխարհը կը վկ

չ էք հրամայում, - կտրեց խօսքը Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - ես շատ ուրախ եմ, եւ ցանկանում էի մի

եմ: Այս ասելով, մի ճրագ Թիւթիւնճի-{օղլուն}, միւսը Մանուշակը ձեռքերը առած, ճանապա

, ամենեւին չհամաձայնեցաւ, որ Թիւթիւնճի-{օղլուն}, աշնան խառն եղանակներում դուրս գայ, թ

ք բարեա՛ւ, - պատասխանեց նորան Թիւթիւնճի-{օղլուն}, դուռը փակելով: Մանուշակը ճանապարհ

էր: Երբ նա ներս էր մտած, Թիւթիւնճի-{օղլուն} պատրաստւում էր արդէն գնալ անկողին. այս

ց չէր կարելի բան տեսանել: Թիւթիւնճի-{օղլուն} ինը ժամին քնած էր արդէն, նորա տիկինը,

ր իւր ճակատին ջերմախտի կնիք: թիւթիւնճի֊{օղլուն}, նկատելով Մանուշակի տկարութիւնը, իսկո

ղքը, թէ հիւանդ չէր ինքը: Թիւթիւնճի-{օղլուն} այնպէս սիրում էր իւր դուստրը, այնպէս ս

միօրինակութիւնից, վերջապէս, Թիւթիւնճի-{օղլուն} վճռական կերպով յայտնեց իւր կնոջը եւ Ման

ի նիւթական դեղերից: Տիկին Թիւթիւնճի-{օղլուն}, յաջող ժամանակ համարելով իւր նանրահաւա

պի մեր պատմութիւնը: Տիկին Թիւթիւնճի-{օղլուն} պատրաստութիւն տեսաւ թեթեւի. միւս օրը Հ

վ կատարեց այս արարողութիւնը: Թիւթիւնճի-{օղլուն} չէ կարելի ասել, թէ հաւատում էր բոլորով

ցին, հաստատեց նորա կարծիքը. Թիւթիւնճի-{օղլուն} բոլորովին հրաժարւում էր շուտով հարսանիք

անհնարին բան էր համարում, որ Թիւթիւնճի-{օղլուն} համարձակուի այսպիսի բացասական պատասխան

սկսեց խօսել: - Եթէ պարոն Թիւթիւնճի-{օղլուն} այժմ չէ կամենում տալ իւր աղջիկը, թող թ

ակ եւ կարում էր իւր կարը: Թիւթիւնճի-{օղլուն} ծխափողը լցրած թաբակով նոր ահա վառում էր

ինք մեր պարոն փեսային, - ասաց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, ընդհատուած արտաբերելով խօսքերը, պատճ

ձեռքին: - Դո՞ւք էք պարոն Թիւթիւնճի-{օղլուն}: - Ես եմ, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-օղ

ւն: - Ես եմ, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, մօտենալով ծառային: - Պարոնս ուղա

նամակը տուած անյայտացաւ: Թիւթիւնճի-{օղլուն} բացեց նամակը եւ կարդաց բարձր ձայնով. Մ

ան համաձայնութիւնը: Տիկին Թիւթիւնճի-{օղլուն} ոչինչ բան չառեց այս նամակից. իսկ ինքը

չառեց այս նամակից. իսկ ինքը Թիւթիւնճի-{օղլուն} կարծում էր, թէ պարոն Շահումեանցը կամեն

ական կերպով: Բայց ինչեւիցէ, Թիւթունճի-{օղլուն} այնչափ յարգում էր եւ պատւում էր պարոն Շ

տից: Մնացին տան մէջ տիկին Թիւթիւնճի-{օղլուն} եւ Մանուշակը: Տիրեց լռութիւն: Պ

իսութիւնը: Մի ժամ անցաւ, Թիւթիւնճի-{օղլուն} չէր երեւում: Մանուշակը համարեա՛ թէ կոր

ստացած էր Մանուշակից, եւ եթէ Թիւթիւնճի-{օղլուն} այսուամենայնիւ կամակոր մնալով, ետ դառն

ացուեց տան դուռը եւ ներս մտաւ Թիւթիւնճի-{օղլուն}: Մանուշակը գունաթափուեց ինչպէս մարմարի

մօր հետ: - Գիտե՞ս, - ասաց Թիւթիւնճի-{օղլուն} իւր կնոջը, - ինչ պատճառով էր կանչել ինձ

Պարոն Շահումեանցը... - ասաց Թիւթիւնճի-{օղլուն} զարմացած, - պարոն Շահումեանցը...

րոն Շահումեանցը, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - խնդրում է մեր Մանուշակի հետ ամուսնու

հարցնելու... - պատասխանեց Թիւթիւնճի- {Օղլուն}: Մանուշակը այնպէս կպել էր դուռին,

- Ամենեւին ո՛չ, - պատասխանեց Թիւթիւնճի-{օղլուն}, - ես շատ ուրախութենով յոժարեցայ եւ օրհ

ը ներս մտաւ հիւրընդունարանը, Թիւթիւնճի-{օղլուն} հպարտ-հպարտ բերեց մատանին, եւ հագցրեց

ը ներս մտաւ մի նամակ ձեռքին, Թիւթիւնճի-{օղլուն} շտապեց բանալ եւ կարդաց այսպէս.

եւ առանց քեզ կ՚առնենք, - ասաց Թիւթիւնճի-{Օղլուն}, - եւ ո՛չ գալոց տարու օգոստոսին, այլ ա

ի շարժելովը շնորհակալ լինելով Թիւթիւնճի-{օղլուցը}, աչքը մին ձգեց Մանուշակի վերայ, որ հա

ստիկի բաժնածը ` Մարմին, ոգի, մի {օղով}: " Ոգին մարմնին է համեմատ,

. այս ամենայն եղեւ ի գալստենէ փէրիին ( {օղուռսըզ} ոտքը Բեսարաբեայ կոխածին պէս, քահանայք

անքների եւ տառապանքների, իբրեւ ալֆա եւ {օմեգա}, հանդես են եկել այդ անհատները: Դրանցի

դենը չկամի ամենեւին առնուլ եւ նորան մեծ {օյինի} բերել են, մի մարդ 8000 մանեթը երես քաշ

փառք պատրաստէ: ՕՇԱԿԱՆ {Օշակա՜ն}... Վեհ Հայերի գերեզման, Աւե

շատակիդ Նոր փառք պատրաստէ: {ՕՇԱԿԱՆ} Օշակա՜ն... Վեհ Հայերի

նի տակ Ննջում է այն մեծ Հայրը {Օշական} քեզ փառք պարծանք։ Բայց ազգի

դ Որպէս անդամ ամբողջի, {Օշական} Վեհ Հայերի գերեզման Քո ժայռից ես ց

Կառուցանել մի գերեզման։ {Օշական} Վեհ Հայերի գերեզման Բողոքիր մինչեւ

ուր լուսաճեմ նշանը վառ, Էջմիածնից {Օշական} Դագաղին վրայ բռնած պար ` Չէ՞

_____ Մի այլ նամակից, որ ստացել եմ {Օշականից} ՝ գրած Դեկտեմբ. 27-ից " Սուրբ Մեսրոպի

. " հլա էն գնալն ա, ինչ գնացել ա ", - {օշականցի} կնոջ համար է ասում հեղինակը ( եր. 120

ծերը: Այո՛, գիտենք յարգել ոչ միայն {Օուէնը}, Պրուդօնը, Ֆուրիէն եւ Ֆօհթը, այլեւ Շ

մատակարարուած մարդկային ազգին, նման է {օպիումից} շինած քաղցրեղէնին, որ դայեակները ( Ասի

լու: Ինչ եւ իցե այդ օրագիրը մեր թախըմի {օռգանն} է. հույս ունիմ, որ շուտով կկատարես խն

զօր օրինակ, փայտանիւթ, կուպր, ջուր, {օսլայ}, սոսինձ եւ աղեր, եւ այս բոլորի բաղկաց

ւր ՚ի Փարիզ ՚ի պաշտօնի ՚ի Հիւպատոսարանի {օսմանեան} պետութեան, բազմիցս հետամուտ են եղեալ ի

նորանից յետոյ գալու հոգեվարի ժամանակ, {օսմանեան} լիբրէն կը բարձրանայ մինչեւ 1000 ղուրուշ

: - Եւ այսպէս. - Պ. Այվազովսքին {Օսմանեան} պատմութեան մէջ հայոց ազգը հերձուածող է

յունուարի առաջին թերթը, հայերէն գրուած {Օսմանեան} պատմութեան վերջին թերթերից մի քանիսը,

: Նորա պահարանի անկարգութիւնը անցել էր {Օսմանեան} սուլթանի կանանոցի անկարգութենից, եւ,

անքը սաստկանում էր, եւ ահ կար Մխիթարին {Օսմանեան} անքրիստոնեայ կառավարութեան երեսից, որի

առնելոյ յՕսմանեանս հիւանդացաւ, լուեալ {Օսմանեանց} զհիւանդութիւն սորա, աւասիկ օր ասելով ա

րժապետ Համբարձումեանց Առաքէլ Յովսէփեան {Օսմանցով}, շամախեցի Тифлис Михаилу Месроповичу

րի, Սելջուկեան Թաթարների, Արաբացւոց, {Օսմանցոց}, Եգիպտացոց կամ դեռ չգիտեմ ինչացոց, այ

ր Հենրիկոս IV-ի կողմից՝ Դիւպերրոն եւ դ'{Օսսա} ՛, այն մասին, որ խնդրեն չքացնել Հենրիկ

անդէպը նշանադրեց Վիցէ-Կանցլեր Կոմս Իւան {Օստերման}: Այս առանձնաշնորհութիւնքը վեր

րպիսութեան կնիքը: Հիւսիսային սառուցեալ {օվկիանոսը} իւր խիստ շունչը փչում է մինչեւ շատ հեռի

րոնիզմ է: Պարտիզպանական ընկերության եւ {Օվսյաննիկովի} ցուցակները Sorghum Saccharatum-ի նմուշն

սկած, մտնում է նաեւ ծխելս: Ի դեպ, {Օվսյաննիկովի} գրացուցակի մասին: Նոր շատ գրքեր եմ տես

իս ( Սիրական եղբօր, Խ. Պ. {ՕՏ}... ԻՆ ՆՈՒԵՐ) Միթէ որ ննջիցէ

. ՕՐՀՆԵԱ՜Լ ԼԻՑԻՍ, ՔՈ՛ՅՐ Սիրտ քո {օտա՛ր} լիցի, ո՛վ կոյս, Ընդ վայրայօն պչ

է եւ անուսումն, որ Մովսիսական օրէնքին {օտա՜ր} է եւ Քրիստոսի տուած շնորհին անտեղեա՜կ։

եւը գրված է] Ծածուկ կարդացեք: Ամոթ է: {Օտար} մարդու առջեւ չի կարդաք: 1850 7

եւ գործ եւ յորջորջէ զիս Ուստայեան, որ {օտար} է ըստ ամենայնի ի ճշմարտութենէ միայն ջան

եք, որ այն մարդիկ չեմ հարցրել, որ ինձ {օտար} էր, ամոթ համարելով, բայց պարոն Իվան Խ

վ ես անարժան եմ եղել նոցա որդիությանը - {օտար} տեղ գեշ անունս լսե՞լ են, թե նոցա անուն

ան, նորան մեր տունը տանեիք, որովհետեւ {օտար} երկիր է նորա համար եւ իմ բարեկամս է, ա

իրություն ցույց տաք, իմանալով, որ շատ {օտար} մարդիկ մեզ այս օտար աշխարհներումը ցույց

, իմանալով, որ շատ օտար մարդիկ մեզ այս {օտար} աշխարհներումը ցույց են տալիս շատ մարդաս

մեր դրությունը, տարակույս չկա, որ մեք {օտար} մարդու առջեւ ցույց չենք տալիս մեր իսկակ

ի քանի ժամանակ դուրս գալ Մոսկվայից դեպի {օտար} աշխարհ, իհարկե դուն լավ գիտես իմ տկարո

սուհետեւ " Հյուսիսափայլի " հետ. ինչ որ {օտար} աշխարհից բերած՝ տվել էի " Հյուսիսափայլ

որ ոչ ոտքը դուրս է դրել Ռուսիայից, ոչ {օտար} աշխարհ ճանապարհ է կատարել եւ ոչ գիտե,

առ ազգն, ընդոստացեալ, քանզի չեմք նմա {օտար}, քանզի մի արիւն շրջան առնու յերակս, ե

բոլոր ձեւերից, բացառությամբ, իհարկե, {օտար} բառերից՝ եթե ժողովուրդը գործածում է առ

եւէ գավառաբարբառ, ինչքան էլ լավ լինի, {օտար} հողի մեջ չի կարող արմատներ արձակել, որ

ինչ բնական կապակցութիւն չէր պատահած այդ {օտար} երկրացի կատուների հետ: Այսպէս եւս Սիբի

լ չէ, եթէ մի ծնող դնում է իւր որդին մի {օտար} ազգի դպրոցի մէջ. նա այն օտար շրջակայքի

որդին մի օտար ազգի դպրոցի մէջ. նա այն {օտար} շրջակայքի մէջ կը փոխէ իւր բուն յատկութի

ենդանի պիտոյ է ապրի իւր աշխարհում: Այդ {օտար} դպրոցներ ուղարկուած զաւակներից շատ փոքր

ելով պիտոյ էր ներս բերել կազմուածքի մէջ {օտար} մարմիններ, չգիտէ, թէ ամենայն դեղ, որ

ան, աշխարհի լուսաւորութենից միանգամայն {օտար}: Մի այդպիսի զաւակի բուսական եւ կենդանա

մարտութեան ձայնը թւում է նորան որպէս մի {օտար} աշխարհից եկած ձայն: Այդ ձայնը, հասանե

սական յղի թողնում է իւր կինը եւ գնում է {օտար} աշխարհ՝ խիստ պատուէրներ տալով իւր կնոջ

որով թարգմանել ոտանաւորը, որ գրուած էր {օտար} լեզուով եւ ցաւում ենք, որ այդքան քրտին

ին կղպանք մը կը դնէ, որ այս բանին վրայ {օտար} ազգաց հետ ամենեւին չխօսին. այսպիսի համ

կարող են Հայ լեզուով թղթակցիլ, մինչդեռ {օտար} տների հետ գործ ունենալու ժամանակ պիտի ն

ւմ էր նա մարգարէին: Ամաչում ենք մի {օտար} մարդու առաջեւ, երբ պատմելով մեզ մեր ազ

յն ընդունելութեան անարժան պատճառ է, թէ {օտար} լեզուներ խօսեցնելով ազգի զաւակներին, պ

արկաւոր բանը չէ, որ ազգի զաւակը ուսանի {օտար} լեզուներ. դորա հակառակ պարտական է նա ք

ւտ է այն լուսաւորութիւնը, որ պիտի լինի {օտար} լեզուով. սորա վկայող դառն փորձեր շատ ա

ու մուտ ծանօթութիւնք մուրալ այս կամ այն {օտար} հեղինակից կամ ճանապարհորդից, մանաւանդ

ինչ որ մինչեւ այժմ եղած է եւ ինչ որ մի {օտար} եւրոպացի գրել է կամ կարող էր գրել, ըստ

երունին, մի թեթեւամիտ հռչակել եւ այն՝ {օտար} լեզուով, մինչ եւրոպական գիտութիւնը ընդ

բան լինելով, բնաւ վերաբերութիւն չունէր {օտար} կամ դրացի ազգերի: Հայերը խիստ լաւ գիտէ

ետել էին նորան: Հայերը գիտէին, որ այդ {օտար} դրացու կամ հարստահարողի փոյթը այն չէր,

անկախ եկեղեցու։ Հայերը գիտէին, որ այդ {օտար} պետութիւնքը, ձեռք տալով նորա կրօնին կա

զարկում վաճառականութեան՝ պանդխտանալով {օտար} աշխարհում: Նոցա կեանքի շաւիղի վերայ եւ

րաւունքի անունով, բայց ինձ, որ բնաւին {օտար} եմ քեզ եւ ամենեւին վերաբերութիւն չունիմ

դրել են նորա երեսի վերայ. նա որպէս մի {օտար} աշխարհ մտանում է թատրոնի մէջ վկայ լինել

՜Ծ ԼԻՆԵՍ, ՔՈՅՐ... Ով կոյս, թող սիրտդ {օտար} լինի Զուր, անտեղի նազանքին. Քո դուռը

եալ թագին իւրոյ, սահեցաւ ՚ի ստրկութիւն {օտար} պետութեանց, որով զրկեալ ՚ի քաղաքականն

վերջին հեկեկանս արտաքս ի կրծոց արձակէ: {Օտար} լինելով ամենայն մարդկային ուսմանց եւ դա

մարդկային ուսմանց եւ դաստիարակութեանց, {օտար} են եւ ի փիլիսոփայութենէս, եթէ անհնար է

սկոպոս, որ ձեռն մխիցէ յիրս եկեղեցւոյ, {օտար} հոգւով, զայնպիսին արտաքս քան զհայութիւ

ւմ ինձ այդ փառք։ Ինչ ժամանակ {օտար} երկիր Իմ ծերունի ծնողքը Ուղար

Նորան միշտ ու միշտ գովում եմ. {Օտար} ազգի առաջեւը Պակասութիւնքը ծածկու

գարունն է անցել, Ինձ ուշացած է քնար. {Օտար} աշխարհ պանդխտիլ Ինձ մնում է մշտայար:

են դոքա, ո՞չ երդուեալ ծառայ, Որ {օտար} լուծին մնան միշտ հլու: " Կ

լով լեզուի ոգուն, չէինք գործ ածում այս {օտար} ձեւը, այլ դորա փոխանակ տեղեկութիւն տալ

ում, որ լեզուն մնայ երեսի վրայ կամ աճէ {օտար} տրամաբանութեան տակ. չէ՛, այլ թէ օրագր

ցաւ, եւ թէ Հայերի մէջ կան մարդիկ, այդ {օտար} դպրութենների շնորհն է։ Եթէ պատուելի հե

դեցության հետեւանքով հայերենի մեջ անցած {օտար} բառերն ու արտահայտությունները, որոնք ա

սաբանած, սկզբումը իհարկէ պիտոյ է նորան {օտար} թուին դոքա, որովհետեւ Հայը ո՛չ գաղափար

ւնը բացի իր ազգի կեանքից ունի իր մէջ եւ {օտար} ազգի կեանքի ոգին, որ ընդունելով որպէս

ւթեանը իր ամբողջութեան մէջ երեւեցնում է {օտար} տարրի խառնուրդ: Եւ որչափ իրական լինի ն

ից մի աղքատ մարդ, եւ ո՛չ որպէս քեզանից {օտար}, կամ մի ուրիշի ծառայ. որովհետեւ պարե

կազմածէն եւ 'ի մանկտւոյն, եւ ոչ իբրեւ {օտար} զոք 'ի քէն եւ կամ ծառայ ուրուք "։ Երկր

րորդ, Փարպեցու այս խօսքը " եւ ոչ իբրեւ {օտար} զոք 'ի քէն ", յայտնի է, թէ ազգակից չէ

ւթիւնք անել Վահանին եւ աչքից հանել։ Ոչ {օտար} ասելով, մեզ թվում է, թէ ուզում է յիշե

ւրդ խնդրել Ձեզանից, վեց ամիս ժամանակով {օտար} աշխարհ գնալ, հանքային ջրերով իմ վէրքեր

ը կը լինի լաւ Մարասկէնով, որ ստացել էի {օտար} աշխարհից: Այս հաշուիցս տեսանում ես

ց եւ... ինչ այլեւս կամիք, օրհնում է {օտար} աշխարհում, պանդխտութեան մէջ իւր կեանքը

կատաղի ցնցողական շարժողութիւն: Եթէ մի {օտար} մարդ նկատէր հեռուից այս տեսարանը, անտա

հարկաւոր է անօթներ եւ գործիք բերել տալ {օտար} աշխարհներից: - Շատ լաւ, եթէ մի մի

ն, այն ժողովրդին, որի արտասուքի համար {օտար} փոշուց աւելի չկայ մի ուրիշ ազնիւ ընդուն

եծ ծննդեան, Որ այժմ է սեպհական {Օտար} ազգաց ": Դարձեալ մի տխրութեան ամպ

ոքր ի շատէ կրթութիւնը ստացած լինելով մի {օտար} ազգի դպրոցում: - Բացի դորանից, -

ան սահմանագլխի այս կամ այն տեղ լինելը, {օտար} ազգեր իւր գայիսոնի տակ խոնարհեցնելը պատ

պի մի ամբողջ հաւաքող զօրութեան մէջ. եւ {օտար} ազգերի տիրելը ասել չէ նորանց սեփականել

պատճառ, նա բնիկ նախիջեւանցի չէր. այլ {օտար} աշխարհից եկած լինելով, յայտնի էր միայն

ուելու համար, լաց կը լինէր. լաւ որ մի {օտար} մարդ չկայ, եթէ ոչ, խայտառակ կը լինէին

ջին անգամ իւր կեանքում պիտի խոսէր նա մի {օտար} մարդու հետ, հօրից եւ մօրից ծածուկ:

կինը նորա այս յարակցութենների մասին մի {օտար} մարդու հետ։ Նա մտածում էր, եթէ այո ամ

ի հողի վերայ, այլ՝ Հայաստանից դուրս, {օտար} աշխարհում։ Հայկական դպրութեանը պիտոյ է

ւելով իւր մայրական եկեղեցուց, միացել է {օտար} ազգի ու կրօնի հետ եւ այդպէս եղել է իւր

րդով, որ կառավարութիւնը, տեսանելով մի {օտար} ազգից հատուածեալ միաբանութիւն, որ պատր

այ եւ ազգի մէջ, պիտոյ է մուրացկանի պէս {օտար} աշխարհ գնային, օտարի հողի վերայ, օտար

մութեանը, մեր խօսելիքը երեւելու էին մի {օտար} աշխարհից եկած ձայն։ Նոքա զարմացած ապշե

աց ողջունելու ենք մի մարդ, որ փախչելով {օտար} դայեակի գրկից, վազէր դէպի իւր ծնող բու

անկթամուրներ, Թաթարներ, Յոյներ եւ այլ {օտար} ազգեր աւերում են Հայաստանը այն պատճառով

հայկական հոգւոյ, մնաց բազմութեանն միշտ {օտար} եւ միշտ անմատչելի: Ազգ Հայոց չէ եղեալ

եսանի եւ ճշմարտութիւն մի այլ. ամենեւին {օտար} ի լուսաւորեալ հոգւոյ մերումս ժամանակի,

ծառ հայեցողութեամբք ի բնաւս: Այսու իսկ {օտար} ի ճշմարտութենէ կարծեօք յերբեմն ժամանակի

այլ այսպիսիք, հայախօսութիւն հեղինակիս {օտար} է բոլորովին ի հայախօսութեանց այլոց հայկ

րութիւն, եւ առ հասարակ լեզուն գործական {օտար} է Հայոց. բայց ի վերայ այսր ամենայնի իր

գը այն Երկնային թագաւորութեան մէջ, ուր {օտար} մարդ չէր կարող ոտք կոխել։ Շատ լաւ ուսա

մարդ էր, եւ քաղաքական գործերը ամենեւին {օտար} էին սորան, վասն որոյ երբէք չէր կարելի

եւս արդարացնում է մեր կարծիքը։ Մեր եւ {օտար} լեզուների մէջ տեսանում ենք, որ բացառակ

նց բոլոր ուսումը եւ գիտութիւնը ստանալով {օտար} լեզուով, մտածում են եւ խօսում են օտարա

խառնել է հեղինակը Աշտարակի բարբառի մէջ {օտար} ձեւ, օտար ոճ, կամ, կարելի է ասել, ա

եղինակը Աշտարակի բարբառի մէջ օտար ձեւ, {օտար} ոճ, կամ, կարելի է ասել, ամենեւին ոչի

ենք, որ ինչպէս մեր լեզուի, նոյնպէս եւ {օտար} լեզուների մէջ մի բայ իր մի որոշեալ եղան

նակի սեռականները շատ խնամով ( որովհետեւ {օտար} է ժողովրդին) պիտի թոյլ տալ երբեմն, եթ

երից կարող ենք ստուգել, երբ սկսում ենք {օտար} լեզուներ սովորել։ Բայց թէ ինչ օրէնքներ

ը կա՛մ չունի այդ բարերի գաղափարը, կամ՛ {օտար} բառ է գործ ածում։ Յայտնի է, թէ այդպիս

առը հին լեզուում էլ չունինք, պիտի նաեւ {օտար} լեզուներից առնունք, ինչպէս մեր նախնիք

աղդասութեան հաւատարիմ մնալ, եւ հին կամ {օտար} լեզուներից առնված բառերը ժողովրդին յայտ

հնար չկայ, չենք փախչում հին լեզուի կամ {օտար} լեզուների բառերից։ Գաւառական բառեր

խառնել է հեղինակը Աշտարակի բարբառի մէջ {օտար} ձեւ, օտար ոճ, կամ, բնաւ ո՛չ, այլ նո

եղինակը Աշտարակի բարբառի մէջ օտար ձեւ, {օտար} ոճ, կամ, բնաւ ո՛չ, այլ նորա յառաջաբա

պնելու, առանց գաւառական բարբառների կամ {օտար} լեզուների ազդեցութեանց ստրկանալու: Բոլ

եան: Մէկ մարդ տասը տարի մնալով մի {օտար} ընկերութեան մէջ, քիչ շատ ընկնում է այդ

ընկերութեան մէջ, քիչ շատ ընկնում է այդ {օտար} լեզուի, օտար ոգու ազդեցութեան տակ. Հա

ջ, քիչ շատ ընկնում է այդ օտար լեզուի, {օտար} ոգու ազդեցութեան տակ. Հայը հազար տարի

մական հայերը, չնայելով որ այդ խառնուած {օտար} սերունդքը հազարաւոր տարիներով մասնակից

թիւը: Չկայ աշխարհիս երեսին լեզու, որ {օտար} խառնուրդ չունենայ, մեր նոր լեզուն չէ կ

աները գրուած լինէին ինչպէս տեսանում ենք {օտար} լեզուների մէջ։ Նոր լեզուի միջում կա

օսուածքը՝ դուրս ձգելով այն բառերը, որ {օտար} ազգերից մտած էին, նոյնպէս եւ գաւառական

այոց հասարակ մարդը գործ է ածում զանազան {օտար} ազգերի բառեր՝ կա՛մ ռուսաց եւ կա՛մ տաճկ

այտնելով մերձաւորին՝ գտնում է իր համար {օտար} աչք, օտար ձեռք ու ոտք։ Ստո՛յգ է, չեն

րձաւորին՝ գտնում է իր համար օտար աչք, {օտար} ձեռք ու ոտք։ Ստո՛յգ է, չեն սոքա, որպ

օտար լեզուով, մտածում են եւ խօսում են {օտարաբար} աւելի, քան թէ հայաբար. շատ բնական բան

ւ վանքերի համար, ի՞նչպէս տեղ կը տար մի {օտարադաւան} միաբանութեան։ Մեք այլապէս չենք կարող մ

ելի մերձակայ քաղաքների բնակիչներին, որ {օտարազգի} են եւ որ գնողք պիտի լինէին այդ արհեստաւ

մանուկը, ըստ մեծի մասին, յանձնում են {օտարազգի} դայեակների, Հայի զաւակը աճում է օտարի

ստանալ: Այս հաւատարմութեամբ գնելով նա {օտարազգիներից} հետզհետէ զանազան ապրանք եւ, վաճառելով

, թողին [գործելոյ, ո՞վ ամօթոյ ազգիս, {օտարազնեայց} ոմանց, Բազըլեան, ասեմ], աւետարանական

յտաբղէտ զգեստներով, ասիական գնացքով եւ {օտարախօս} ձայնով: Բացի Վարդավառից, ամառները՝ ա

հոգեւոր Չինաստան, ուր ո՛չ ոք եւ ո՛չինչ {օտարական} չէր կարող ներս մտանել, ունի իւր սեպհակ

ռ հասարակ Քրիստոնեաների վերայ. ամենայն {օտարական} մարդ, որ մտանում էր Եափոնիայ, պարտակա

թէ Չինական Կայսերութիւնը անմօտենալի էր {օտարականներին}, եւ թէ դեսպանք միայն կարո՛ղ էին մտանել

րբէք զխարխարեալն եւ զխառնակեալն եկամուտ {օտարաձայնութեամբ}, այլ մաքրեալ, մշակեալ եւ զպակասութիւ

, հերիք պատճառ է, որ ամենայն Հայի սիրտ {օտարանայ} այդ դպրոցից եւ նայի նորա վերայ, որպէս

րի օգուտը պաշտէ եւ իւր ազգից հեռանայ ու {օտարանայ}, այլեւ վնասակար լինի նորան։ Այսպէս է

ս պատճառով եւս միաբանութիւնը օր ըստ օրէ {օտարանում} է ազգից եւ սա ( ազգը) նայում է նորա (

ութենով ապրում են, եւ սորանով հետզհետէ {օտարանում} են, այսուամենայնիւ նոքա չեն մեղաւոր,

գ Հայոց չէ եղեալ երբէք մասնակից այդպիսի {օտարաշունչ} ազգային դպրութեան. զի որչափ ինչ հասանէ

ցած։ Սա եւս Չինաստանի նման հեռանում էր {օտարասահման} մարդերի հաղորդակցութենից, բայց այս տեղ

թեամբ յաւէտ այլոց լեզուաց, իմա դու ինձ {օտարաց}, թագաւորեցին ի վերայ լեզուին շատ կամ ս

": " Այդ կարծիք՝ ներելի ի շրթունս {օտարաց}, անթողլի է մերայոց, որք ինքնակամ հրաժ

նախահարց օրերից հեռացած, նոցա սրտերից {օտարացած}, կորած եւ շուարած որդիքս։ Այս պատուակ

ր կեանքի վերջին օրերումը, ո՛չ թէ միայն {օտարացաւ} ժողովրդից, այլ եւ ատելի դարձաւ նորան։

մագծական հակադրութեամբ մանաւանդ հեռացաւ {օտարացաւ} Աւետարանի վարդապետութիւնից, եւ աւելի ե

ելլենաբանութիւն, ամենեւին մերկացեալ եւ {օտարացեալ} յազգային հարազատութենէ, ուստի որպէս այ

անելով: Ազգն ինքնին խոստովան լինի, թէ {օտարացեալ} է ի սեպհական գրականութենէ եւ օտարին ապր

մից միեւնոյն բանը հարիւր անգամ գրելով՝ {օտարացուցել} է ժողովուրդը իւրանից այնպէս, որ այժմ հ

է չգիտեն պատուելի հեղինակք մեր, թէ այն {օտարացուցիչ} զօրութիւն, որ հարկադր է զազգ մեր ուրան

ռնադատված՝ ընդունել է կա՛մ հինը, կա՛մ {օտարը} ։ Հեղինակը բնաւ հնար չունի այս ցաւին ճա

, չպիտի կարողացած լինիմ քեզ ճանաչել եւ {օտարի} աչքովը պիտի ճանաչեմ. իմ սերս ահա՛ այսք

ք, այնպես կարող եք մտածել, կուզեք ինձ {օտարի} կարգ դրեք, կուզեք իբրեւ եղբայր ընդունե

իմ Յիշատակարանը, ես նորան չեմ տպում, {օտարի} չեմ ցոյց տալիս, ունիմ երկու հարիւր ութ

մ այդքան արծաթ, ես դուստր չունիմ, իսկ {օտարի} զաւակների վերայ ես հոգաբարձո՞ւ եմ, ինչ

են, թէ որքան այլանդակեն իւրեանց լեզուն {օտարի} բառերով, այնքան խելացի եւ բան հասկացող

յն ուղղութիւնը՝ ամենայն բան ուսուցանել {օտարի} լեզուով, հերիք պատճառ է, որ ամենայն Հ

անք բան, ինչպէ՞ս կարողացել է Ազուչենան {օտարի} զաւակը մայրական գթով եւ խնամքով սնուցան

է գրուած, ուրեմն ոչ բուն հայաբար, այլ {օտարի} հետեւելով, որպէս " ի հետեւումն հրամանի

ւակներին. սոքա հարկ եւ հարկ պիտի դիմեն {օտարի} դպրոցը եւ այնտեղ ուսանին: Այո՛, այս ի

արազգի դայեակների, Հայի զաւակը աճում է {օտարի} կաթով, օտարի լեզուն եւ հոգին ներս է մտ

երի, Հայի զաւակը աճում է օտարի կաթով, {օտարի} լեզուն եւ հոգին ներս է մտանում նորա մէջ

եւ անգամ խոտովանութիւնը եւս կատարում են {օտարի} լեզուով: Մեք վերջացրել ենք մեր հաշիւը

րկիւղի, կա՛մ այլ յարակցութեան պատճառով {օտարի} հետ, խախտեցին երանելի նախնեաց ուխտը,

մի ամայի բնակարան, եթէ եւ այն չէ անցել {օտարի} ձեռք: Նա որոշում է մնալ պանդխտութեան մ

Եւրոպայից ու վաճառէ, կամ, որ նոյն է, {օտարի} ապրանքը ուղարկէ Եւրոպա։ Ազգին ո՛չ շահ

դ արծաթագլուխքը ձեռք բերելու մասին, որ {օտարի} ձեռք ընկնելով, պիտոյ է յաւիտենական զրկ

սնիլ Հայլին իւրեան ֆոկուսով: {ՕՏԱՐԻ} ԳԵՐԵԶՄԱՆԻ ՎՐԱՅ. Չեմ կարող այ

ստրկութեան մէջ, հայերը դատապարտուած են {օտարի} գաւազանի հետ, ենթարկուիլ նաեւ իւր եկեղ

ն իւրեանց գրիչը... Նոքա արհամարհեցին {օտարի} տուած պատիւը եւ աշխատեցան դժպհի պատուան

յ այն տխուր ճշմարտութիւնն է, որ Հայերը {օտարի} լեզուով կարդում են իւրենաց սեպհական հեղ

իչ կը լինի ազգին, որքան մի խորթ մայր՝ {օտարի} զաւակներին։ Արդեօք մեր կողմից յանց

ր ցոյց ես տուել քո անունով, այդ բոլորը {օտարի} վաստակ է եղել. դու եւ բուն գրող կամ կա

որմութիւն տալով: Նա գովում է ազգը, նա {օտարի} առաջեւ ծածկում է նորա պակասութիւնքը: Ն

հոգու խիստ մօտիկ, խիստ սիրական, բայց {օտարի} համար գաղտնի պատճառից, չէ պիտոյ երեւին

նպիսի երկիւղով, ինչպէս մի գող բանում է {օտարի} դուռը, մտաւ պարտէզը, նայում էր այս եւ

ինչ Հայոց ազգը՝ ծառայ եւ ստրուկ դարձած {օտարի}, վիզը դնում էր ամենայն հնարաւոր լուծի

դպրութեանը պիտոյ էր հիւր գնալ Իտալիա եւ {օտարի} հացով սնանել, որովհետեւ ինքը՝ ազգը,

յ է մուրացկանի պէս օտար աշխարհ գնային, {օտարի} հողի վերայ, օտարի հացով ու ողորմութեամ

օտար աշխարհ գնային, օտարի հողի վերայ, {օտարի} հացով ու ողորմութեամբ լուսաւորութեան ճա

ր չգիտեն եւ չկամին հասկանալ, թէ հայը, {օտարի} թեւերի տակ գործ կատարելով, օտարի հացը

այը, օտարի թեւերի տակ գործ կատարելով, {օտարի} հացը ուտելով, միշտ պիտի օտարին գովէ,

հացը ուտելով, միշտ պիտի օտարին գովէ, {օտարի} օգուտը պաշտէ եւ իւր ազգից հեռանայ ու օտ

կարգը՝ կա՛մ իւր ազգի թեւերի տակ, կա՛մ {օտարի} թեւերի տակ եւ դորա բոլոր վնասակար հետեւ

է մերկացուցանել թէ՛ իւրայինների եւ թէ՛ {օտարի} ամօթը։ Մահացու մեղք համարում ենք մեզ, տ

թէ վարագուրում էին առ ժամանակ այդ վէրքը {օտարի} աչքից։ Ո՞չ ապաքէն մի փոքր ժամանակից, դո

եւ նորընծայական տների կայքը անցուցանէր {օտարի} ձեռքը, առանց Կարգի օգտին, III) եթէ ը

աքրութեանը, այլ, շատ անգամ թոյլ տալով {օտարի} խօսքեր կամ տեղական մասնիկներ, որոնցից

, այնպէս եւ միշտ հայոց մանուկը կը լինի {օտարի} հացի մուրացկան, ամեն օր դռնէդուռ մա գա

նորա հարստութեանը։ Այսպէս ինչ օգուտ է {օտարի} առողջութիւնը եւ կենդանութիւնը, եթէ ես

այոց ազգի անբաղդ զաւակները մինչեւ այսօր {օտարի} հացով են իւրեանց ստամոքսը յագեցուցանում

ով են իւրեանց ստամոքսը յագեցուցանում եւ {օտարի} կենդանութենով ապրում են, եւ սորանով հե

ջում են, նա, իւր սեպհականը չունելով, {օտարի} հացի եւ կեանքի միջնորդութենով գործ է կա

ւստի բնական ուղից դատողութենով, քան թէ {օտարի} լեզուով յայտնել այն միտքը, նա գրել է հ

ին աւելի քաղցր է իւր զաւակը, քան թէ մի {օտարին}: Գիտե՞ս, թէ ինչքան քրտինք եմ թափել ես

արելով, օտարի հացը ուտելով, միշտ պիտի {օտարին} գովէ, օտարի օգուտը պաշտէ եւ իւր ազգից

լ զնախատինս նորա, ըստ որում մուրողաբար {օտարին} ապրի ողորմութեամբ, ապա արժան էր զխաւար

օտարացեալ է ի սեպհական գրականութենէ եւ {օտարին} ապրի ժառանգութեամբ, նա զօրհանապազ ցուց

ան ամբարձեալ գիտութեանց ամբարտակս առանց {օտարին} ձեռն կարկառելոյ առ որս զարդիս դեգերեմք

, ապա եւ լուսաւորութիւն միջնորդութեամբ {օտարին} լեզւոյ կարող էր ջարդել եւ փշրել զկեղեւ

ւակ ուսանի իւր սեպհական լեզուն եւ ապա՝ {օտարինը}: Ազգութիւնը յառաջ է, քան թէ ընդհա

մ, որ իմ ծնողաց որպիսությունը հարցանեմ {օտարից}, մի՞թե լսողն իրավունք չունի ինձ ասել,

ւն է սոցա մեջ, որ միմյանց որպիսություն {օտարից} են հարցանում, մի՞թե դոքա մին մինի նամա

գաւորուած է մի ստրկական երկիւղ, երկիւղ {օտարից}, երկիւղ ազգականից, երկիւղ ընտանիքից,

, եթէ այդ սովորութիւնը մտել է ազգի մէջ {օտարից}, որի հետ կենակից էր մեր ազգը, կամ որի

ի՞ հալածանք, քանի՞ նեղութիւն. Եթէ {օտարից}, դեռ այնքան ցաւ չէր... Նոյն իսկ մ

եւ եկեղեցու անկախութիւնը պաշտպանելու եւ {օտարից} հեռանալու զգացողութիւնը բարձրացել էր մի

՜ հալածանք, քանի՜ նեղութիւն: Եթէ {օտարից}, դեռ այնքան ցաւ չէր... Նոյն իսկ

սենք։ Հիմի է՞լ խօսենք, երբ {օտարից} շատ Մենք ենք մեր ազգի արիւնը խմում

չէ կարող հասկանալ ո՛չ հին լեզուի եւ ո՛չ {օտարից} առնված բառերը. այստեղ ո՛չ ժողովուրդն է

աց եւ եղբարց եւ ազգականաց վերեւ, այլեւ {օտարները}, որոնք բարի սիրտ ունեին, ես շատ երանե

թիւնքը, որոնց համար ամօթապարտւում էինք {օտարների} առաջեւ: Մեր ազգի խոցերը եւ ցաւերը

ւնքը, եւ կարօտ մնալու չէինք այնուհետեւ {օտարների} վկայութեանը: Որքա՛ն մեծ ամօթ է մեզ

եան եւ որի վերայ հիմնուելով՝ Հայերի եւ {օտարների} առաջեւ սեւացնում է Ներսէս Շնորհալին, գ

Որչափ իմ ազգս կը մնայ ստրուկ {Օտարների} ձեռք, անխօս, տխրադէմ: Ման

ւթենից, իսկ բան ուսանել կամեցողը կարօտ {օտարների} շնորհին։ Այս ողբալի բանի պատճառը պ

, Հայաստանի սահմանագլխեան ցիցերի մինչեւ {օտարների} հողերի վերայ զարկուելը, որ մեծ խորհուր

, իմ երեսի կեղտը պիտի որ ես ինքս ծածկեմ {օտարների} աչքից... Մինչդեռ այսպիսի մտածմու

։ Բայց այսուամենայնիւ ո՛չ թէ միայն {օտարների}, այլ եւ ինքեանց Յիսուսեանների համար,

կան հպարտութեամբ ցոյց էր տալիս Վերսայլը {օտարներին} ՝ կամելով ասել, թէ ահա՛ այն գոգաւոր հա

ը ստանայ վճարել ինձ իմ 33. 000 մանէթը՝ {օտարներին} մնալով 55. 000 մանէթ պարտական: - Բ

ի՞նչ այլեւս հարկավորություն ունեի, որ {օտարներից} լսեի. այդ կանե միայն այն մարդը, որ գի

մերկ եւ քաղցած Հայը, ոչ միայն ճնշուած {օտարներից} եւ բարբարոսներից այլեւ իւր հարուստներից

ւրի երջանկութեան: Նոքա չկաշառուեցան {օտարներից}... Նոքա չնենգեցին իւրեանց ազգին, նո

դ: Լա՛ւ նայիր, հա, չլինի, թէ այս իմ {օտարոտի} այցելութիւնը եւս նիւթ դառնայ քո Յիշատակ

ատ սառնութեամբ ողջունեց ինձ: " Սա ի՞նչ {օտարոտի} մի մարդ է, - մտածեցի ես, - արդեօք ի՞ն

թողած, ընկնում են այդ վէճերի քամակից: {Օտարոտի} են Ձեզ իմ խօսքերը, այնպէս չէ՞։ Պարզեմ

զովսքի Գաբրիէլ վարդապետն։ Մի՛ ինչ {օտարոտի} թուեսցի Վեհափառութեան Ձերում եղանակ բան

չմնաց որպէս ուսումնապետ Ալքիմիայի: Մի {օտարոտի} անցք պատճառ դարձաւ, որ նա հրաժարուի այ

սիացի քնքշութեամբ խեղդէր սորան: Մի {օտարոտի} տեսարան էր: Շաքարեանցը ամենեւին ոչինչ

ծածուկ մնայ միշտ ուրիշից, որ մի գուցէ {օտարոտի} խորհուրդների տէր լինելով, անարժանաբար

կութիւնը: - Առաւօտուն չկար, եւ մի {օտարոտի} բան պատճառ եղաւ, որ գնեցի երգարանը։ Մ

նոյնիսկ Նուրինի անձնաւորութեան կամ այդ {օտարոտի} արարողութեան մասին եւ թէ պահե՛լ է, ի՞ն

րդը քաղաք) գտնուած գեղացիք նկատեցին մի {օտարոտի} երեւոյթ: Վերը յիշուած կայծակի զարկելու

ւ լինի գերեզմանից, ժառանգը նորան իբրեւ {օտարոտի} մի երեւոյթ, իբրեւ մի ճիւաղ կը հալածէ ե

անջեն եւ այլն " եւ թէ. " Մի՛ յուսմունս {օտարոտիս} եւ պէսպէսս դանդաչիք ", կամենում է խելք

ազգից մուրայ, որ իր անսովորութեամբ կամ {օտարութեամբ} գուցէ բնաւ չի պատուաստվի էլ ազգի լեզուի

ուսսիական Համալսարաններումը դեգերուելով {օտարութեան} մէջ, հազարաւոր նեղութենների համբերելով

ստ, իբրեւ մեքենայ ծառայելով արտասուելի {օտարութեան} մէջ տասն-քսան տարի, կամ մեռանում է այն

նութիւնը՝ այդ մեզանից ընկած հատուածը, {օտարութեան} մէջ, պատերազմելով բազմադիմի նեղութեննե

դ Ձերով համարեա՛ յարկաւ ժողովեալ էի իմս {օտարութիւն} եւ Ձերով սատարութեամբ շարունակեմ զընթաց

, եթէ նա մի մեքենայ է՝ Հայի զաւակի մէջ {օտարութիւն} պատուաստելու, լաւ է մանուկներին տգէտ Հ

ը անցուցանում էր պարզ երկնքի տակ. նորա {օտարութիւնը} ժողոված էր ո՛չ թէ մի բնակութեան յարկի մ

Աղաչում եմ եղբայր, չմոռանալ ինձ այս {օտարության} մեջ, չմոռանալ, որ ես այս բոլորը քաշու

եզ, կհարկադրվի առանց արծաթ չթողուլ մեզ {օտարության} մեջ, եթե հարկ լինի մնալ այնտեղ եւ գործ

ձ տանջում է այն միտքը, որ դու այստեղ, {օտարության} մեջ, կարող ես առանց փողի մնալ, բացի ա

լի է, լավ ծակե իմ սիրտս, եւ ես իմ այս {օտարությանս} մեջ ամենայն օր նորոգեմ իմ սրտիս խոցերը

եք, առել եք ու կերթաք. փոխանակ ինձ իմ {օտարությանս} մեջ մխիթարելու, ամեն օր կաշխատիք, որ

անգչում այստեղ, ինչքան լինի, փոքր է, {օտարությունը} նրա համար դժվար է: Քաղաքումս մեծ պ

ափ ի բերան պապանձեմ առ մերազնեայս եւ առ {օտարս}, մինչ հարցանեն զպատճառ վաթսուն եւ հինգ

ոց հակամ իտեալ իցեն ի պէսպէս տեսութիւնս {օտարս} մեզ եւ եկեղեցւոյ մերում: Որպէս ի

ր եւ վճարեց իւր կեանքը, որի եւ ոսկերքը {օտարք} եւ ոչ մեք արժանի եղանք ընդունելու:

ւթիւն պատուական հեղինակիդ եւ մերային եւ {օտարք} ՝ ասացեալ են ի շարադրութիւնս իւրեանց զն

55. 000 մանէթ պարտական: - Բայց այդ {օտարքը} ի՛նչպէս ապա պիտի ստանան իւրեանցը քո մար

ին ու հոքնան: Պազերկյաններն տեղիս ամեն {օր} պիռժան կերթան, աչքերը դեպի Ստամպոլին կ

թաղած ըլլայիք նե, կենե աղեկ էր, ամեն {օր} աչքին տիմացն չէր ըլար, ինձի տեղով հայտ

մի՛ պակասեր եւ թաթիեորիի բանին դուն ալ {օր} չանցուցած հետեւե: Սիրելի Գրիգոր եղբ

, եւ ես իմ այս օտարությանս մեջ ամենայն {օր} նորոգեմ իմ սրտիս խոցերը, որոնց համարը

մոտ գնացած եկած չեմ, ես չեմ կարող ամեն {օր} ամենի մոտը պատահել, ես բանի ու գործի տ

մ, առավոտ մինչեւ 2 ժամը լինում եմ ամեն {օր} Համալսարանումը, հետո նստում եմ տանս իմ

նձ իմ օտարությանս մեջ մխիթարելու, ամեն {օր} կաշխատիք, որ նոր նոր խոցերով սիրտս ծակ

երեքս էլ աստուծով: Այս գիրիցս քանի մի {օր} առաջ մի գիր գրիլ եմ օֆիցեր հայ Գեորգ Հո

տարին Պետեր. պատճառը բերանով կասիմ մի {օր}: Ամառը խոստացել էիր գալու, ինչպե՞ս

պ. Պոպովն, ես հիվանդացա եւ պառկեցա 18 {օր} մեծ նեղության մեջ. վերջապես աստված ողո

, որ գրել է պ. Բալասանյանցը: Ես երկու {օր} մնում եմ Վարսովիա, որ հարկ մերժողությո

ը, որի մասին հայտնած եմ երբեմն եւ ամեն {օր} մաշում է հոգիս: Իմանալով այս բոլոր

առաջարկողքը, որ ամիս ու կես կամ lիսուն {օր} միմիայն ծովի վերա պիտի ճանապարհ կատարել

քը սկսված լինելով, մտա թատրոն եւ մյուս {օր} ուղեւորվեցա դեպի Նեապոլիս: Նեապոլսի

ւն " անունով: Այդ օրագիրը սորանից երեք {օր} առաջ ասում էր, թե շուտով պիտի ազատվին

, եւ իրավունք ունին, որովհետեւ ինքյանք {օր} ու գիշեր պարապած են յուրյանց թշվառ աբեղ

նշնչացեալ ի կատաղութենէ մրրկիս, ի միւս {օր} հարկեցայ մտանել յայլ շոգենալ, որ զեզեր

ի անկայ անտի եւ յերեկն, որ 11/23-երորդ {օր} էր ամսոյս, մուտ արարի ՚ի Լոնդոն, ուստ

ին, որ գտանիւր առ նա ինքն, ի նոյն իսկ {օր} յղեաց առ պ. Հագն, պաշտօնական գրութեան

քանի ժամանակ: Սուեզից մինչեւ այստեղ 24 {օր} ծովի վերա էի. շատ մրրիկների եւս պատահե

սիո "-ի վախճանի մասին: Այդ ի՞նչ դժբախտ {օր} է հոկտեմբերի 17-ը: Նրա խմբագիրը բարի ժ

եկող շաբաթ կուղարկես մի ֆունտ՝ մի քանի {օր} սրանից առաջ ուղարկածիցդ, բայց միայն՝

Ինձ համար շատ հետաքրքրական կլինի մի {օր} կարդալ " Կռունկում " մատնանշված հոդվածն

տակիցների կենդանի ձայնը. իսկ նա դեռ մի {օր} էլ հետաձգում է՝ լոկ ի սեր վարդապետի.

ակի զբաղվի դրանով, եթե չի ցանկանում մի {օր} նորից այնպիսի վիճակի մեջ ընկնել, որպես

ում, բայց եւ չի թուլանում: Այսօր քսան {օր} է, ինչ ընդունում եմ ծծմբային խինին եւ

լու տեղես կգրեմ իսկույն, բայց մեկ քանի {օր} դեռ կմնամ այստեղ: Մեր բոլոր ազգականաց

ասա այստեղ, հազիվ մի բնակարան գտա եւ 4 {օր} պառկած էի ջերմով բռնված, մինչեւ ստիպվե

ով բժիշկը ինձ պարզապես ասաց, եւ ես օրե {օր} մոտենում եմ գերեզմանին: Հավատացեք, այ

ենում եմ, վկա է աստված. ջերմը ամենայն {օր} հոգիս է հանում, քրտինքը, հազը եւ թուք

, որ դուն ալ նույն ոգվույն կհետեւիս եւ {օր} առաջ այս գործը վերջանալուն ջանք կանիս,

է, կասե: Աղեկը ի՛նչ է. ջերմը ամեն {օր} չի բռնիլ, բռնածն ալ առաջվան չափ էզելմի

ըլլար: Տարին վաղուց անցավ, որ ես ամեն {օր} ճար կխմիմ եւ բեհրիզ իմ. կհավատաս՝ հոգ

փոշտին ալ Բերբերովին կգրիմ, ամենը մեկ {օր} չեմ կարող: Է՜հ, տահա ինչ ասիմ. աստու

յանց Ցուրտերը, պոռան խըյամեթները 10 {օր} է խափաթմիշ արել են ինձի, տանը մեռելկոխ

ալ այդպիսի բաների: Եւ դու տեսա՞ծ ես մի {օր}, որ այդ կնոջ կամքով կայծակը մի մարդ չք

ի մէջ, ապա սկսանում են ինքեանք եւս օրէ {օր} առաքինանալ, եթէ գտանւում են անբարոյակա

սիրով նորա հետ Վարւում էի. բայց յաճախ {Օր} անց կացնում առաւել, Ուրիշի հետ քնքշութ

: - " Այդ ի՛նչ կարելի բան է, Որ անմեղ {օր} անցանէ. Բայց ես իմ քահանայիս, Խոստովա

. Յունիսի 24-ից սկսած՝ ամբողջ երեք {օր}, անձրեւը գետի նման թափւում էր երկնքից

յն մարդիկը, որոնց ձեռքը ընկնելու էր մի {օր} իմ տխուր Յիշատակարանը՝ իմ անմխիթար միա

, այնուհետեւ անձրեւը կը կտրուի քառասուն {օր} ": Ինչպէս եւ էր այդ բանը, ստոյգը այս

անախորժ վիճակի մէջ անցուցել էի ահա երեք {օր} եւ երեք կիսով չափ անքուն գիշերներ, եւ

ից։ Ես, ահա ինչպէս տեսանում ես, երեք {օր} է, որ փակուել եմ տանս, որովհետեւ ոչին

չ բանով ես պարապած. դու զուր տեղը երեք {օր} տանը չես նստում. երեւի թէ հարստացնում

աւելի է ինձ. արդեօք կը տա՞յ Աստուած մի {օր}, որ ես իմ սիրական ազգը տեսանէի նանրահա

ստ բարոյականութեան տէր մարդ է, ամենայն {օր} նայում է Յիշատակարանիս, որ մի անպատշաճ

: Եւ աւելի լաւ է ուղիղ ճանապարհով երկու {օր}, երկու շաբաթ կամ երկու ամիս յետոյ առող

ն խանութներ, եւ ժողովուրդը ամբողջ երեք {օր} ման է գալիս այդտեղ: Շատ երիտասարդք ամբ

ինութիւն եւ հեռացնեն ժողովուրդը ամենայն {օր} ճշմարիտ լուսաւորութենից, եւ մինչեւ անգ

ի արձագանքը: Նա սովորել է լսել ամենայն {օր} գովասանութիւն, այդ պատճառով այժմեան ժա

, որոնց թիւը աճում է ու զօրանում է օրէ {օր}: Ցնծացէ՛ք, սո՛ւտ ազգասէրք, օբսկո

, Նոր տարին Նոր տարի է, դա մի այնպիսի {օր} է, որ ուրախացնում է ամենների սիրտը: Ա

այս բաները քննելու, Նոր տարին նոյնպիսի {օր} է, ինչպէս Մեծ պահքի երկուշաբթին. օրի

որովհետեւ ես եւս հասկացայ: Մի քանի {օր} սորանից յառաջ, գալիս է իմ մօտ ծանօթներ

, Պ. Բէգզադէ, ես քո դրանը կը չոքեմ մի {օր} եւ ինչպէս նախ եւ յառաջ գորգս ( խալիչա)

ալով կատարել իւր մօր կտակը, գնում է մի {օր} կոմսի տուն եւ գողանամ է օրօրոցից նորա ո

ց, բուսուցանում է մի պարզ ծաղիկ, միւս {օր} ահա Բորէասը իւր մահաշունչ բեւեռային սառ

վիճակի մէջ անցուցանելով օրերս, ամենայն {օր} մի քայլ մօտենալով գերեզմանի բերանին, ա

, - խօսքս կտրեցին Լեզգիները: Երկու {օր} երկու գիշեր ճանապարհ կատարելով՝ վերջապ

ւ անկանոն, ուր խաւարասէր մտքեր ամենայն {օր} գտանում էք ձեր անքրիստոնեայ գործերին եւ

ահ չկայ: Ես ունէի նորա կտակը եւ, ամեն {օր} եւ ամեն ժամ կարդալով նորան, ասես թէ մո

դ վէճը եւ պատերազմը հարկաւոր էր, որ մի {օր} յառաջանային մեր ազգի մէջ, հարկաւոր էր

ուտկալէ բոլորովին հիւանդ: Մօտ իբր քսան {օր} ընկած էի մահճի մէջ, եւ բանագէտ բժիշկնե

մար: Կո՛մս, յոյս ունիմ, որ կը գայ մի {օր}, երբ այդ բոլորը կ՚երեւին Յիշատակարանիդ

ամի զիս ծաղկազարդել, պտղաբերս առնել եւ {օր} աւուր վերածել ի լաւ անդր վիճակ ":

սագիրը - Թիւրքիայում, Հայ օրագրերի օրէ {օր} շատանալու յայտարարութիւնքը, Ցենսօր Թիւ

ըսել է, որ այդ չափ խրտեր են ու չկրցին {օր} մը ոտքի վրայ ելնելով ըսել, թէ " այո՛,

նք մեծ տարակուսի մէջ, եւ անտարակոյս մի {օր} ազգային կրիտիկոսքը կը դատեն այդ բաները

կարող չտեսանել, որ Հայերի մէջ եւս օրէ {օր} առաւել շատ դուրս երեւելու վերայ են օրագ

իւնքը պատմել: Այնպիսի գործեր, որպիսիք {օր} ու ցերեկով գործւում են Բէգզադէի ձեռքով

խայտառակել եւ դատապարտել, որպէսզի օրէ {օր} վերանան եւ անհետանան այդպիսի բարբարոս գ

այս երիտասարդը, խանութի ապրանքները օրէ {օր} սկսանում են հատանիլ, այս պատճառով եւս

իտասարդը վերջին յուսահատութեան մէջ: Մի {օր}, երբ սաստիկ զայրացել էր Բէգզադէի մարդ

որ փողոցի մէջ՝ իւր վաճառանոցի առաջեւ, {օր} ու ցերեկով, գիշերազգեստը հագած, ման է

պարոնը: Բէգզադէի գնալուց մի երկու {օր} յետոյ գալիս է տղայի մօտ սորա քեռին ( այ

եւ մանրամասն օրագրութենից, ուր ամենայն {օր} թուով եւ համարով գրում եմ տեսածս եւ լսա

ան Մատթէոս սրբազանի սիրտը: Մի քանի {օր} սորանից յառաջ ստացած նամակը մի նոր ապաց

րկայումս. արդեօք իւրեանց կեանքի մէջ մի {օր}, մի ժամ, մի վայրկեան մտածում են իւրեա

կօրսետի եւ քրինօլինի հարուստ պաշարներով {օր} յառաջ ամուսնացնէք նորանց, որքան կարելի

Ներկայումս աշխարհի լուսաւորութիւնը օրէ {օր} թուլացնում է ստրուկ ազգերի կերած ծեծերի

յնտեղ, որի վերայ գուցէ թէ բարձրանայ մի {օր} Հայ ազգութեան շինուածը: Ներս մտանե

նորա համախոհների գովեստը, եթէ դոքա մի {օր} սխալուելով տալու լինէին մեզ, նախատինք

ւ դպրութեան Դոն Քիշօդները կը դադարեն մի {օր} իւրեանց ասպետական քաջագործութեններից,

Աղետալի անցքեր, որ պատահում են ամենայն {օր} մեր կողմերում, յատկապէս այս կրօնական վ

. բ. Քրիստոսի ծննդեան եւ մկրտութեան մի {օր} տօնելը. գ. Սուրբ Աստուածի մէջ խաչեցար

հակառակ: Եւ այս, յայտնի, գրաւոր, եւ {օր} ու ցերեկով: Իհարկէ, շատերը թռան դէպի

ողորմելի ստրուկներից աւելի ապրի մի քանի {օր}, եւ այն՝ սպանուածների հաշուով: Այս ա

ւ 1861 թուականի վերջերում, բայց կը գայ {օր}, երբ այն ստուերականը ի լոյս կը ճշմարտո

տարակոյս, եթէ ոչ այսօր, վաղը կամ միւս {օր} պիտի հանդիպի երես առ երես: Ի՛նչ հ

ս-մեռ, կէս-կենդան, անցնում են մի քանի {օր}: Բայց վճարի ժամանակը աւելի մօտեցաւ, ի

հազիւհազ ապրում է, եւ աղքատութիւնը օրէ {օր} տարածում է իւր սեւ վարագոյրը ազգի վերայ

ոպական մարդը պիտի իջանէ Ասիա: Պիտի գայ {օր}, երբ այն պառաւ Ասիան պիտի մանկանայ, ե

, կենդանի մարդերի միլիոնաւոր բազմութիւն {օր} ու ցերեկով համարւում է չքացած, եւ երբ

աքինութեամբ նշանաւոր դառնալու, ամենայն {օր} մեղանչում է այս սրբազան օրէնքի ընդդէմ ե

սայ սուրբ եկեղեցում, որ յամէն շաբաթում {օր} մի պատարագ մատուցանվի վասն թողութեան մե

ասն ինչ անել ծախոյ հանդիսաւոր պաշտօնի՝ {օր} մի ի միոյն տարոջ տէր ողորմեա հայցելով ա

եցւոյն, որ նոյն դրամիցն յամեն շաբաթում {օր} մի պատարագ մատուցանվի վասն թողութեան մե

ել անտէր։ Ի՞նչ հարկաւոր միշտ ամեն {օր} ՝ նոր նոր բաներ մտքէդ հանել, Կամ

, աշխատանք չգիտեմ։ Ամենայն {օր} իմ սեղանում Բաքոսն ազատ խնդումով

Երակներս դողում է։ Ամենայն {օր} ես ու Բաքոս, Աշխատում ենք ժիր ջան

եանքի այս երջանկութեան, Երբ ամեն {օր} կրկնվում է Իմ տանը այս տեսարան։

լ պայման. Կեանքի պատկերն ամենայն {օր} նկարում է արեւը, Քանի չի հասել դ

ն էլ լացեց մի մեծ լաց, Մոռցաւ այն {օր} եւ շունչ քաշել, թող թէ ուտել ճաշ կամ հ

թագուհին Հիւր էր եկել պապի մօտը մի {օր}, երբ նա տանը չէր. " Պարտէզումը ն

Նա անդադար ասում էր. Կգայ մի {օր}, մի վայրկեան, Դու մոռնալով քո ցա

մարդով լիք է, Որոյ մէջը ամենայն {օր} Ձայն, աղաղակ է: Լսարանն է

տութենից: Վարդապետները ամէն {օր} Նոր-նոր բան կ՚ասեն, Ուսանող

Դու պէտք է գաս, ֆըշշ անես Ամէն {օր} իմ ականջին. Ведь ես էն վախտը կ՚ի

Նորա կեանքի թելերը: Շատ {օր} չանցաւ, երկնքիցը Մի այլ վառ աստղ

ն, Անտուն, անտէր աղքատին ": Ամենայն {օր} նորա դռնում Կանգնած էին շատ կառքեր. Մի

ն, Անտուն, անտէր աղքատին ": Ամենայն {օր} իւր մարմինը Անուշահոտ ջրերով Լուանում է

չէ, ներողութիւն: Ամենայն {օր} դուք մեր ազգը Բամբասում էք անխղճմ

իւր կեանքում: Բայց երբ մի {օր}, երեկոյեան ժամանակ, Տուն դառնալո

նգամ. Թէ միւս անգամ մի լուր {օր} իմ ձեռք կ՚ընկնես, Այն ժամանակ ի՛

հետ Վարւում էի. բայց յաճախ {Օր} անցկացնում առաւել, Ուրիշի հետ քնք

" Այդ ի՛նչ կարելի բան է, Որ անմեղ {օր} անցանէ. Բայց ես իմ քահանայիս,

տրտմալից սրտով, Մնացի ամբողջ երեք {օր} վերջին։ Ելայ ու գնացի մեր գ

ուականը դրուած է 17-ը, որովհետեւ փոշտի {օր} է: 17-ին առաւօտ կանուխ բերին ինձ եղբօ

: 20-21 id[em] 21-22 եղինջը արդէն քանի {օր} է թոյլ է, բայց հազը եւ կուրծքիս ցաւը ի

սպասաւոր այդ եկեղեցուն: Ազգը, ամենայն {օր} իրաւունք ունի, այդ հոգեւորներից մինը ի

րչով, այլեւ զէնքով եւ արիւնով, եթէ մի {օր} արժանի լինինք զէնք առնուլ մեր ձեռքը եւ

րագիր կամ ինչ թերթ ասես, որ առանց վէպի {օր} անցնէ։ Թողում ենք այն բազմահատոր վիպաս

ն. միեւնոյն բաները կրկնւում են ամենայն {օր}, չեմ ասում օրացոյցների համար, որ միշտ

եկոյ[եան] ժամը 3 Սուէզից ելայ ( կիրակի {օր} ), մայիսի 7-ին Ադէն ( Թատմոր) մտայ13

ութիւնը, ցանկանալով մարդկային ազգի օրէ {օր} աւելի յառաջադիմութեանը, խորհրդով ցոյց

յլ գրուածքը մինչեւ այսօր։ Եւ այս լեզու {օր} ըստ օրէ աւելի մեծ քայլերով յառաջ գնալը

ել իւրեանից լաւ խօսողներից "։ Միայն թէ {օր} մի յառաջ, եթէ կան, հանդէս ելանէին այդ

եզուն կը ստանայ առաւել քաղաքացութիւն եւ {օր} ըստ օրէ կը մօտենայ իւր նպատակին՝ գեղեց

րջանի մէջ: Տարակոյս չկայ որ կը գայ {օր}, երբ այդ անդրանկական համակարգութիւնը կ

էին մի բարեյաջող նաւարկութիւն: Թէ մէկ {օր} վաղ եւ թէ մէկ օր անագան, ոչինչ. բայց

նաւարկութիւն: Թէ մէկ օր վաղ եւ թէ մէկ {օր} անագան, ոչինչ. բայց մեք, հասանք Բարի

ւց յետոյ իմ ցաւերս բազմացան, եւ ես օրէ {օր} մաշւում էի: Իմ ցաւերս մի փոքր մոռանալո

այ Քարկեդոնի բազմաղէտ կործանումը. երեք {օր} Հռոմայեցիք կոտորում էին դաւաճանութեամբ

եամբ։ Քրիստոս Փրկիչը բարձր ձայնով ամեն {օր} մեղաւորներ է կանչում. " Ինձ մօտ եկէ՛ք

ստացած անթիւ վէրքերս համարելու, որ օրէ {օր} եւ ժամէ ժամ վտանգով ընդունելով՝ համբեր

առ ես եղած։ Այժմ, տեսնելով Տիրոջդ օրէ {օր} Աստուծու փառաւորութեամբ լցուած հմտութիւ

ուխտապահ եւ քաջարանց նախարարքը մի քանի {օր} մնացին այնտեղ եւ իրենց ուխտերը եւ նուէր

ք, Սիւնեաց Մուշէ եպիսկոպոսին կաթողիկոս {օր} կոչում, եթէ չենք սխալւում։ Մենք ընդդէ

երած թաթար բառերի պաշարի վրայ ոչ միայն "{օր} ըստ օրէ", այլ "ժամ ըստ ժամէ", եթէ կարել

այլում են նորա աչքերում։ Այն օրը սուգի {օր} է եղած ե՛ւ վարժապետի, ե՛ւ աշակերտների

, բժիշկ լինելը, որին մարդիկ պիտոյ է մի {օր} հաւատային իւրեանց կեանքը, իւրեանց ընտա

մայրը մտաւ նորա արեւը... Մահից քանի {օր} յառաջ, մինչ տկարութիւնը զայրանալով զայ

մի հողեղէն թանձր պատեան, որի մէջ երեք {օր} յառաջ բնակւում էր մի աննիւթ էակ, մի զգ

: Մոռացայ ձեզ ասել, որ սատանան ամենայն {օր} չէ կրում այս վերարկուն, այլ այն օրերը

առայելով իմ յաւիտենական գայիսոնի տակ եւ {օր} ըստ օրէ մեծարուելով ինձանից, հաւատայ,

այ կողմնապահութիւն, կաշառառութիւն. 52 {օր} դեւերի բարեխօսութիւնը եւս յարգութիւն չո

ւմ է դէպի իւր պաշտօնեայքը), - ամենայն {օր} ահագին հաշիւներ ցոյց ես տալիս իմ ապարան

ցի գեղեցիկ խռովութիւն: Ժողովուրդը երեք {օր} շարունակ կռւում էր որպէս վագր կամ կատաղ

, այս պայմանի զօրութեամբ, նոքա ամենայն {օր} պիտոյ է կռուին, ամենայն օր միմեանց սպա

ոքա ամենայն օր պիտոյ է կռուին, ամենայն {օր} միմեանց սպանեն, խեղդեն եւ չքացնեն, մի

րը սաստիկ բարկացած. - կը վերջացնե՞ս մի {օր} քո այդ զզուելի դատարկաբանութիւնը, որի

իւն եւ ձանձրոյթ. արք եւ կանայք ամենայն {օր} համարեա թէ երեք անգամ կռւում են միմեանց

ւ պարտական է մտածել եւ աշխատել, որ օրէ {օր} աւելի կարողանայ խմել, որովհետեւ մեր հա

հասարակաց վկայութեամբ, այդ պարոնը, մի {օր} մի լաւ երկրպագութիւն եւ ուխտ կատարած լի

քո գլխին, եթէ չէի կարդացել... ի՛նչ {օր} էին ձգել քեզ քո բարեկամքը. հաւատա՛, Շ

արեկամքը. հաւատա՛, Շաքարեանց, դու մի {օր} յանկարծ կը մեռանիս եւ հոգիդ բաց աչքով կ

լ է իմ գլուխը: Փոյթ չէ, դրացի, ես մի {օր} քո դրան առաջեւ եւս կը չոքեմ... -

ահիճ ընկնէի: - Անցեալները... մի {օր}, քաղաքից դուրս գնացած լինելով, մի ծառ

դորան եւս կարող եմ մի բան իմանալ: Քանի {օր} էր արդէն, որ վճռել էի կատարել մի մեծ վ

մի մասնաւոր վնաս չունի, շատ շատ, միւս {օր} պիտի մի ոտանաւոր գրէ, կամ իւր յիշատակա

թիւնը ամենեւին այն չէր, ինչ որ քանի մի {օր} յառաջ: Մանթուխեանցը, ոսկին շինելո

արի՛տն ասեմ, ցաւելու չեմ, եթէ ամենայն {օր} գերեզման փորեմ այնպիսի մարդերի համար,

ճշմարիտ է այն, ինչ որ ասացի: Այս քանի {օր} է, դարձեալ, վեր ու վայր էր այդ պարոնը

տի ակնկալութեան, եւ թէ ինչպէ՛ս ամենայն {օր} երկնքի լուսաւորքը լուսաւորում են երկիրը

ներից. մանաւանդ որ ձեր դուստրը ամենայն {օր} շրջապատուած է հրապոյրներով, ամենայն օր

օր շրջապատուած է հրապոյրներով, ամենայն {օր} բորբոքուած է նորա ուղեղը... ես կարճ

տեղ չկարողանայ ծառայել այս նամակս, մի {օր}, երբ թեթեւացած կը լինիմ գործերից, ցոյ

ին Յովնաթանեանցի ցաւը չէր, որ մի երկու {օր} յետոյ տեղափոխուէին դէպի ամառանոց, բայց

ճաշակ ունէր աշխարհի բաների մէջ: Սա մի {օր} եկեղեցու մէջ պատահմամբ խօսածի համար յան

թէ իմ ձեռքիցս գար ես կ՚աշխատէի ամենայն {օր} խօսել քո հետ այսպիսի գեղեցիկ բաների վեր

ղափար էր Շահումեանց Գէորգը. նա ամենայն {օր} մտածում էր նորա վերայ եւ շատ անգամ երկո

պատասխանեց պառաւը, - ամենայն չորեքշաբաթ {օր} ես գնում եմ Աստուածածնի դուռը: - Այ

քին եւ ասաց իւր ամուսնուն, որ մի երկու {օր} եւս սպասէ, մինչեւ որ ինքը գործ դնէ Ման

նլը-դերէի մէջ ոչինչ չկար: VIII Քանի {օր} անցաւ այն օրից, երբ Աղուանեանցը եկել է

սկ պարոն հայրը նա՞զի նստեց, ես մի քանի {օր} յառաջ, եւ առանց այս բանին եւս, կամենո

իմ ողորմած հոգի մարդը ամուսնացաւ, վա՞տ {օր} տեսաւ. թէեւ Աստծու կամքն էր, որ վեց ա

տութեան մէջ էին. նոքա իւրեանց ցեղով մի {օր} մի խելօք բան չէին գործել. մանաւանդ երկ

յ-խանի պատերազմական պատրաստութիւնը, մի {օր} գնում է նորա փառաւոր, ծառերով եւ շատրո

ապարհը լուացւում է եղած արիւնով: Մի {օր} մեր ցեղապետը Խանի ուրախ ժամանակը ահ ու

ստանի երեւելի մարդերից մինը... Մի {օր} մեր ցեղապետի սրտի անդորրութիւնը վրդովու

, որի մէջ մեր սիրական Հայոց ազգի կեանքը {օր} ըստ օրէ վայրենացաւ, նախնի ժամանակների

պարանքով ազգի տգիտութիւնը եւ լեզուի օրէ {օր} աղաւաղուիլը, թէպէտեւ դոյն այդ ժամանակո

ց թագաւորութեան կործանուելուց յետոյ օրէ {օր} եւս առաւել սաստկանում է տգիտութիւնը, ե

ի Սուրբ Լուսաւորիչ եկեղեցումը, ուր օրէ {օր} բազմացան նորա լսողքը։ Արդէն իւր առաջին

ում եւս տեսած լինէր, թէ պիտոյ է գայ մի {օր}, երբ նորա միաբանութեան գլխաւորը կամ,

անների մէջ եւ յառաջ ու յետոյ պիտոյ է մի {օր} աճէին, կերպարանք առնուին եւ դուրս երեւ

այդ սկզբունքը կամ տարերքը եւ աճելով օրէ {օր} ստանալ մի յատուկ բնաւորութիւն։ Թէ ինչպ

թիւր կը հասկանային եւ կը գայթակղուէին, {օր} ըստ օրէ պատում էին ազգերի միտքը մարդագի

րմանիայի կայսրը, ցուրտ ձմեռան մէջ երեք {օր} գլխաբաց եւ ոտաբոբիկ կանգնած եկեղեցու դռ

վին պապական, որ իւր կարգով ճնշում է եւ {օր} ըստ օրէ չքացնում է առաջին աղբիւրը։ Այս

ղբիւրը։ Այս պատճառով եւս միաբանութիւնը {օր} ըստ օրէ օտարանում է ազգից եւ սա ( ազգը

լ Օսմանեանց զհիւանդութիւն սորա, աւասիկ {օր} ասելով արձակեցին ընդդէմ նորա արս եօթանա

լութեան մերոյ եւ տպագրութեան։ Այս հուր {օր} յօրէ բորբորքեալ տոչորէ եւ ոչ ունի շիջան

մուտ նորոյ աշխարհի, ծաղկեցան եւ ծաղկին {օր} ըստ օրէ լուսաւոր եւ պայծառ հայեցողութեա

արեալ եղեն ի մետասաներորդ դարու եւ անտի {օր} քան զօր յառաջ խաղալով՝ ձեւակերպեցին զմ

զփորձ առնուցու թէ ո՞րպէս աղջկունք նոցա {օր} ըստ օրէ սնանին եւ ուռճանան հոգւով, եւ

ց այս դիտաւորութիւնը։ Իգնատիոսը, քանի {օր}, քանի գիշեր ծունկի վերայ մնալով Աստուա

, բնակիչների կարեկցութիւնը դէպի նա օրէ {օր} աւելանում էր, որ բազմութենով գալիս էին

տաւորութիւնը կատարելու։ Նաւը, մի քանի {օր} այնտեղ կանգնելով, վերջապէս վեր առեց խա

ղեցական վէճերը լսելու, որ ամենայն տօնի {օր} ուսանողները բանում էին լեզուի մէջ առաւե

գիտէր, որ իւր ընկերներից մինը ամենայն {օր} գնում է իւր սիրականի մօտ, որի բնակութի

ետ ձգել նորան այս անմաքուր սիրուցը, մի {օր} ձմեռուայ սաստիկ ցրտի ժամանակ հանեց բոլո

ը բարձրացաւ մինչեւ ութսուն։ Պապը, օրէ {օր} համոզուելով Իգնատիոսի ջերմեռանդութենից

աւելի խոր էր ներգործում հետ զհետէ։ Օրէ {օր} տարածւում էին Լուտերի Վարդապետութիւնը Գ

ուսման ընթացքի մէջ միայն երեք կամ չորս {օր} կարելի էր Աստուծոյ վերայ խօսել ( quaest

րը, նկատելով Յիսուսեանների կարողութեան {օր} ըստ օրէ մեծանալը եւ երկիւղ կրելով, որ

ատապարտել նորանց։ Նոցա կողմնակիցքը օրէ {օր} առաւելանում էին։ Կլեմենտ XIը որոշե

ան իւր անմատչելի սահմաններում՝ լինելով {օր} ըստ օրէ առաւել խորհրդական, առաւել անմռ

ցուցանելու։ Բայց այս կարապները օրէ {օր} աւելի գործի տէր էին դառնում Եկատարինէ Մ

րեալ կերպարանագործութիւնը։ Ուրբաթ {օր} ՝ 1610 թուականի մայիսի 14ին, թագաւորը

արեց Սպանիայի ժառանգութեան համար, օրէ {օր} կորցրեց իւր հոգու զօրութիւնը, իւր իշխա

ն հասարակաց ծախսով։ Ժողովուրդը ամենայն {օր} գումարւում էր նորա գերեզմանի վերայ, որ

նոնադրութիւնը ինքեան Պարլամենտին՝ երեք {օր} ժամանակ տալով։ Յիսուսեանք, երկիւղ կրե

ոյն կարգադրութենից երկրորդ պատճէնը երեք {օր} ժամանակից յետոյ մատուցանէ Պարլամենտին։

ւթեան գաղափարին. քա՛ւ լիցի։ Մենք ամեն {օր} ուսանում ենք նոր լեզուն, ամեն օր մշակո

ամեն օր ուսանում ենք նոր լեզուն, ամեն {օր} մշակում ենք, որքան մեր խելքը զօրում է

շատ քնեցի ", չեն նշանակում ես տեղ, ես {օր}, ես գիշեր, այլ, այս տեղը, ուր որ այ

. գիրքը տպած է անանուն: Երանի՜ թէ մէկ {օր} հայերէն կարդայինք այդ հոյակապ եւ ազնիւ

զոհուածները: Օ՜հ, այդ պառաւները ամէն {օր} եկեղեցի են դնում, եւ ինչպէ՜ս ջերմեռանդ

ան միջնորդութեամբ ցոյց է տալիս մեզ ամէն {օր}, ամէն րոպէ, եւ ամէն վայրկեան: Նա չէ

էտի վրայ, այլ միշտ առաջ է գնում. ամէն {օր} լինում են նորանոր յայտնագործութիւնք եւ

է մեզ կարծել, ուզում են փարատել եւ մէկ {օր} առաջ տեսնել ազգի ազատութիւնը խաւարից,

դ կամուրջից. յայտնի է, թէ կարգը, մէկ {օր} մեզ էլ պիտի հասնէր, եւ ուրա՛խ ենք, որ

ական Մադրասի նաւահանգստում եւ, մի քանի {օր} մնալով Սեյլան կղզու Գալլ քաղաքում ( poi

այսօր Արարատեան աշխարհում եւ որոնք ամէն {օր} լսելով այս սքանչելի բժշկութեան մասին մի

ից չարաչար խայթուած ( ?) աղջիկը, միւս {օր} ողջ առողջ բանում է իր բանը: Հիւան

կրում ա, որ մովրովը գնալուց յետոյ տասն {օր} ուտում են չի հատնում. մի տունն ա նրանն

ին նստելը, իրենց կեցութիւնը երկու երեք {օր} Ղազարապատի դրսումը մեզ տեղիք է տալիս են

անեցին, թէ առանց ծառի էլ մոծակի ձեռքից {օր} ու արեւ չունին. ծառն էլ որ տնկեն, էլ

փոխանակ Հեթումի որդիքն էլ գնում են միւս {օր} աշխատող երիտասարդներից մինի այգին բանալ

տասարդներից մինի այգին բանալու, երրորդ {օր} մի ուրիշ եւ այլն: Այս սկզբունքը մեծ խո

ած ենք եւրոպական բառեր առնուլ: Մենք մի {օր} ցոյց կը տանք այնպիսի թուրքի բառեր, որ

ի է, որ թխուած է, իսկ նոր լեզուն ամեն {օր} եփւում է, ջերմ է եւ սննդարար. ուստի ս

ւկը կը լինի օտարի հացի մուրացկան, ամեն {օր} դռնէդուռ մա գալով՝ կը յագեցուցանէ սորա

եւ եւ տեսանելի առարկաների մէջ, որ ամեն {օր} մեր աչքի առջեւն են, շարժողութիւնը ինքը

նից եւ հասկացողութիւնից, ուստի եւ ամեն {օր} փոփոխութեան է ենթարկւում։ Անցեալ տարու

, որոնց պատկերքը եւ արձանները դուք ամեն {օր} տեսնում էք Վատիկանում։ Տեսէք, մինչեւ

վ այդ լեզուն, գործ դնելով նորան եւ օրէ {օր} աճեցնելով։ Իրաւունք ունի Բէկոնը, մինչ

էին մի խումբ իսրայէլի վրայ, որ նա ամեն {օր} չյիշէր Եգիպտոսի շօշափելի աստուածները,

ղտնիք է, բայց գոհութիւն բնութեան, օրէ {օր} այդ անթափանցելի վարագոյրը անօսրանում է

ւմ է լեզուի մշակութեանը՝ աշխատելով օրէ {օր} դնել նորան մի կարգի տակ։ Կարգ ասելով՝

որ կարելի եղածին չափ մօտ մնալով եւ օրէ {օր} էլ աւելի մօտենալով ժողովրդին՝ դառնար մ

ւելի բազմակողմանի, աւելի հեռատես՝ օրէ {օր} այս երկու բարբառների ներքին կապերը միմե

արելի կերպով պնդելով, ամրացնելով, օրէ {օր} այդ բարբառքը միմեանցից բաժանող պատի այս

ովհետեւ հեղինակը հերիք չէ, որ պիտի օրէ {օր} իջնէր մինչեւ իր բարբառի տակը, այլ եւ մ

ենդանի լեզուն հոսանուտ մի բան է եւ ամեն {օր} փոփոխութեան տակ։ Մենք մեր կարճ կեանքու

ցն ցանկանում էինք դուրս տալ մի հայկական {օրագիր}, աշխարհաբառ լեզվով, հասարակին հասկանա

նչեւ անգամ հրաման ստացան Ռուսաստանի մեջ {օրագիր} տպելու, կրկին անգամ զորացավ մեր սրտի ց

տերությունից տպել ամենայն ամիս հայկական {օրագիր} Ռուսաստանի հայերի համար: Այս խորհրդով

ւթյան հիվանդությանը: Գիտեմ, որ մեր {օրագիր} տպելը քանի մի հնամոլ մարդերի ընդդեմ պիտ

ենք ցույց տալ, թե ինչպե՛ս պիտո է լիներ {օրագիր} ասած բանը մեր ազգի դաստիարակության համա

Մսերը հունվարից կամի " Ճռաքաղը " իբրեւ {օրագիր} տպել ամիսը 4 թերթ, նշանակած գինն է 4-5

) գտանվում է այստեղ եւ հրատարակում է մի {օրագիր} " Անկախություն " անունով: Այդ օրագիրը

n!) լեզուով պիտոյ էր գիրք շարադրել կամ {օրագիր} տպել: Եւ ո՛վքեր են կռուողքը, չկարծես

Փարիզում հրատարակւում է մի նոր ազգային {օրագիր}, թէ լրագիր՝ " Արեւմուտք " անունով, ե

Գալֆայեան վարդապետքը կամենում են մի նոր {օրագիր} հրատարակել՝ " Հրեշտակն Հայաստանի " անո

յառաջ, հրատարակելով " Արեւելք " անուն {օրագիր} ( խափանուած մի Հայ ճիզուիթի դարանագործո

Քահանայն պատասխանում է՝ " Արեւմուտք " {օրագիր}: - Դու ինչպէ՞ս համարձակւում ես կար

ւմ, գոչելով: Հիւսիսափայլը կրօնական {օրագիր} չէ եւ դաւանաբանութեան հետ բնաւ վերաբերո

էր գոյանալ կամ շարունակուիլ մի այնպիսի {օրագիր} կամ պարբերական հրատարակութիւն, որ նուի

ասացինք, թէ մասնաւոր խորհրդի նուիրուած {օրագիր} չէ կարող գոյանալ կամ շարունակուիլ մեր մ

րա ցանկալի նպատակը։ Մեր ընդդիմախօսքը, {օրագիր} հրատարակելով կամ գիրք թարգմանելով, երբ

րտի հաստատ վկայութիւնը այսպէս է, թէ մի {օրագիր} երեւելով մեր ազգի մէջ, պարտական է ոչ թ

լ մատենագրութիւնը վիպագրութիւնն է. ինչ {օրագիր}, ինչ լրագիր կամ ինչ թերթ ասես, որ առա

ամանակուայ տէրութիւնը, նոյնպէս եւ նորա {օրագիր} հրատարակելը, նորա նկրտմունքը եւն եւն,

Միմիայն Ֆրանսիայումը կարգեցի չորս տեսակ {օրագիր}, եթէ հինգերորդը չհաշուեմ։ Առաջին կարգ

ը չհաշուեմ։ Առաջին կարգը անուանել եմ " {օրագիր} շարժողութեան ", երկրորդը ` " հակառակու

նգլիայից, Բելգիայից եւ Բավարիայից հինգ {օրագիր} եւ սահմանել այստեղ, երկրի տակ, հինգ հ

կրի տակ, հինգ հատ քաղաքական-պաշտօնական {օրագիր}, պարտաւորւում եմ պոչովս եւ երդւում եմ

րդ է տալիս անզգամը քաղաքական պաշտօնական {օրագիր} շինելու համար, բերել տալ ֆրանսիական,

ւոր է մեզ դժոխքում քաղաքական պաշտօնական {օրագիր} շինելու համար բերել տալ այդ օրագիրքը,

ւրս են տալիս ժամանակ առ ժամանակ, առանց {օրագիր} անունը վերան դնելու, որպէս թէ իւրեանց

ի Վիեննայ: Նախապատիւ քան զամենեսին {օրագիր} Զմիւռնիոյ իրաւամբ կրեալ զանունդ " Ազգաս

յս վայր ժամանակի ճանաչել զնպատակ նորա: {Օրագիր} այդ յաւէտ քան զայլս թուի մեզ զարմանալի

ոց ազգի մէջ դեռ առաջին անգամն է, որ մի {օրագիր}, իւր վճիռը հրապարակելով, խնդրում է բա

հետեւ հաւատալ, թէ այդ լեզուով գիրք կամ {օրագիր} հրատարակելը կարող է ժողովրդի խօսած լեզո

" յԵւրոպա " Վիէննայի: " ԶԲազմավէպ " {օրագիրդ} ի սկզբանէ անտի գոյութեան նորա մինչեւ ցն

րունակությունը այս է. առաջինը՝ որ այդ {օրագիրը} պիտի դուրս տա պ. Նազարյանցը, ամենայն

արելի է այդ գործը կատարել): Երկրորդ՝ {օրագիրը} բաղկանում է չորս մասնից, այսինքն՝ Ուս

կ պատկերներով եւ օրինակներով։ Երրորդ՝ {օրագիրը} պիտո է անվանվի " Հյուսիսային փայլողությ

արծենում եմ նորանով, որ այդ տպարանը եւ {օրագիրը} պարտական է յուր գոյությամբը եւ հառաջ գն

մարտության թշնամիների հույսը այն է, որ {օրագիրը} կխափանվի, բայց չէ պիտո թույլ տալ, որ

ւ են յուրյանց ծախքով։ Այս օրերս մեր {օրագիրը} մի երկու խոսք խոսելու է " Մասյաց Աղավնո

յան համար: Նոցա միակ հույսն է, որ {օրագիրը} խափանվի, բայց դուք պիտի պաշտպանեք մեզ

, աներկբա մնալով, որ առանց տոմսակի եւս {օրագիրը} պիտի հասաներ մի այդպիսի պարոնի: Ավ

վ սպառնանք գրում են մեզ, հայտնելով մեր {օրագիրը}, թե մենք ազգը մոլորեցնում ենք եւ այլ ա

ւն գործեց ազգի վերա, շատ բաներ խոսեցավ {օրագիրը}, եւ շատ մարդիկ սկսեցին ուրիշ կերպ նայե

րը խայտառակված է եւ " Արեւմուտք " անուն {օրագիրը} սաստիկ խայտառակում է նորան, ես այդ օրա

ի օրագիր " Անկախություն " անունով: Այդ {օրագիրը} սորանից երեք օր առաջ ասում էր, թե շուտ

ատամիտ բան թարգմանելու: Ինչ եւ իցե այդ {օրագիրը} մեր թախըմի օռգանն է. հույս ունիմ, որ

է միայն շարունակելու են " Հիւսիսափայլ " {օրագիրը}, այլեւ նոր նոր գրքեր եւս դուրս տալու:

ել եւ " Հիւսիսափայլ " կտրիճ եւ անխարդախ {օրագիրը}, առանց կարօտելու վերացական անունների գ

ակցութիւնքը - Շահբէգի երազը - Արեւմուտք {օրագիրը}: Հիւսիս... Մի ցուրտ եւ անհամբոյր

գային դպրոցը. - Հրեշտակն Հայաստանի նոր {օրագիրը}. - Մուրադեան վարժարանի աղօթքը: Այ

սքան թող հերիք լինի ծանուցանել, որ այդ {օրագիրը} հրատարակւում է ամիսը երկու անգամ։ Իւրա

թն եւ կէս մանէթ: Ցանկացողքը ստանալ այս {օրագիրը} կարող են՝ իւրեանց խնդիրը պատկանեալ արծ

պով ստանում է եղած Փարիզի " Արեւմուտք " {օրագիրը}: Մի անգամ ներս է մտանում նորա տուն մի

որ, ինչպէս մի անգամ Կալկաթայի Ազգասէր {օրագիրը} հրատարակել էր, այդ բանը ստանալու համար

յսօր ասել, ազատամտութեան կողմից վերջին {օրագիրը} չլինելով, ոչ երբեք ներած է ինքեան եւ ո

էս եւ անխտիր ամեն բանի հետ գործ ունեցող {օրագիրը} բնականաբար պիտի եւ աւելի շատ ընթերցողք

եռ այս կամ այն մասնաւոր նիւթի նուիրուած {օրագիրը} կարող է միայն աչքի տակ ունենալ մի փոքր

նիւթով կամ առարկայով, որին նուիրել էր {օրագիրը} իւր գործունէութիւնը։ Եւ որովհետեւ հասա

իրենք սկսեցին հրատարակել իրենց սեփական {օրագիրը} կամ թերթը, աչքի յայտնի կերպով ցոյց տու

. Fulham, Picadillia ԳՐԵԼԻՔ Արեւմուտք {օրագիրը} - նորա վախճանը Մասիսը - Միսաքեանի յօդո

ասկացողության չափը: Ուրեմն, մեր տպելի {օրագիրը} հանձնառու լինելով ծառայել ժողովրդի օգտի

" անունով դուրս է գալիս դժոխքումը: Այս {օրագիրը} դժոխքի մէջ յայտնի է եւ ընդունւում է որպ

րութեան արժանին այն է, որ տպել է տալիս {օրագիրը} այնպիսի մարդերի անուններով, որ երբեք ս

անուններով, որ երբեք ստանում չէին այդ {օրագիրը}: Սատանան հիմնաւոր եւ խելացի բաները համ

խտելի յատկութեանց շահեցաւ զսիրտ ազգին: {Օրագիրը} այդ հրատարակեալ ի գիտնական Պալդազարեանէ

ամար, բերել տալ ֆրանսիական, անգլիական {օրագիրներ}. դոքա ի՛նչ դժոխքի բաներ են, մանաւանդ

զ շատ ձեռնտու տետրակները, առաջարկում է {օրագիրներ} բերել տալ դժոխքի փառքի համար: -Գան

լինէր. ստոյգ է, որ շատ պարոններ ուրիշ {օրագիրները} իրենց բացասական դատողութեան տակ ձգելուց

է. միմիայն սուտ-սուտ լուրերով լցնում է {օրագիրները}, այնպէս, որ ոչ ոք չկամի կարդալ դորանց

նով աղաղակեցին - ապրի՛ք. իսկ Բրուսսելի {օրագիրները} միւս օրը հրատարակեցին, թէ հոլլանդացիք

անց մեր որոգայթների մէջ, ինձ ենթադրեալ {օրագիրները} աշխարհի երեսին բաժանեցի ես զանազան կարգ

խաւար թագաւորութեան առաջին թշնամիքն են {օրագիրները} եւ լրագիրները, նորանից օգուտ չունի իմ

յառաջացաւ այն ժամանակ եւրոպական եւ ռուս {օրագիրների} եւ լրագիրների մէջ։ Թողում եմ այն մեծ գ

նշուշտ, մեր խօսքը վերաբերում է այնպիսի {օրագիրների}, որ մասնաւորապէս նուիրած չեն իրենց գոր

գործունէութիւնը։ Եւ որովհետեւ հասարակ {օրագիրների} տարածուելու վիճակը եւ չափը շատ լաւ յատն

այն պատճառները, որից առաջանում են մեր {օրագիրների} տարածութեան սահմանափակութիւնը։ Այդ բան

չքի յայտնի կերպով ցոյց տուին, որ ուրիշ {օրագիրների} վերաբերութեամբ այսպէս կամ այնպէս պէտք չ

սին Փարիզ անուն հանդէսը, Մուրադեանցի {Օրագիրների} ներկայ վիճակը, նոցա ինչպէս լինելու պար

ւ չլսուած. եւ այս բոլորը լրագիրների եւ {օրագիրների} շնորհքով, որ հնարեցի ես եւ որոնց վերայ

ես դժոխքի իշխանութիւնը աշխարհի վերայ՝ {օրագիրների} միջնորդութեամբ, խնդրեմ հրամայեցէք բերե

։ Յիսուսեան աբեղայքը, ժամանակակից {օրագիրների} մէջ գովում էին այս զարհուրելի թագաւորաս

կները, որոնք տպած են ֆրանսիացոց զանազան {օրագիրների} մէջ։  Բօնզ նշանակում է Եափոնաց

ատկութիւններ, որ այդ անպիտանը տալիս էր {օրագիրներին}, բոլորը սուտ են, եւ կամի իմ աչքը ներկ

ացի այդ ցուցակներից, եւ լրագիրներով եւ {օրագիրներով}: Նոցանով սուտ են խօսում, գողանում են

ց յԱզդասէր, յԱրշալոյս եւ ի Հիւսիսափայլ {օրագիրս} այլեւ զօրինակս եղեալս առ իս, գտաք ստու

յր, մնա դեռ մեզ յիշել աստանօր զազգային {օրագիրս} եւ լրագիրս, որք հրատարակին ի զանազան մ

է օր առաւել շատ դուրս երեւելու վերայ են {օրագիրք}, լրագիրք կամ այլ բանասիրական հանդէսք:

խոստովանում ենք, որ շատ անգամ այդպիսի {օրագիրք} հազիւ թէ տեսած հրապարակի լոյսը եւ ահա շ

խղճմտանօք առ ի նմանէ: Երանի թէ ողջոյն {օրագիրք} մեր նովին ընթանային կանոնօք, դնելով առ

այլ բանասիրական հանդէսք: Թիւրքիայի Հայ {օրագիրքը} եւ լրագիրքը համարեա թէ ամենայն ամիս հրա

ւմ են մեր ազգի մէջ: Այդ երեխայամիտ {օրագիրքը} եւ լրագիրքը մինչեւ ուխտ են դրել բամբասե

, ինչպէս յոյս ունինք, մի տեսակ մարդերի {օրագիրքը} կամ լրագիրքը արդարացնեն Բէգզադէի եօթն հ

նը դուրս է բղխում լուսաւորութենից: Եթէ {օրագիրքը} մի կողմից պարտական են պահել իւրեանց ազգ

ունեցած էին այն պարոններից դատապարտուած {օրագիրքը} ։ Այս խօսքերը ասելով՝ չենք ակնարկում մ

նամեծ ցանկութիւնը այն է միայն, որ միւս {օրագիրքը}, հեղինակքը կամ թարգմանիչքը նոյնպէս գիտ

ական օրագիր շինելու համար բերել տալ այդ {օրագիրքը}, եթէ այդպիսի հարկաւորութիւն զգալի է դժ

կները, որոնց մասին այսքան աղաղակում են {օրագիրքը} եւ հեղինակները: - Ի սէր Աստուծոյ,

անչափ պարապմունքիս, թե անձնական եւ թե {օրագրական} գործերով: Մինչեւ այս նամակիս Ձեր ստանա

, - ասաց սատանան դառնալով դէպի չար ոգի {օրագրապետը}, - բայց կրկնի՛ր եւ այն, ինչ որ այժմ կ

ծառայ, Ձեր մռայլութիւն, - պատասխանեց {օրագրապետը}, - ես յառաջ եւս ծառայ կարդացի եւ այժմ

ն տպուած, որը՝ 1840-ին, որ մէկն ալ՝ {օրագրաց} ու ժողովոց մէջ արդէն կարդացուած, ուրիշ

ովանիլ խոստովանիմք զարժանաւորութիւն Հայ {օրագրաց} Կոստանդնուպօլսոյ " Նոյեան աղաւնի " եւ "

" եւ " Մասիս ", եւ պատուելի հեղինակաց {օրագրացդ} չկարեմ ք ժխտել զմեր շնորհակալիս, զի եւ

որութեան առհաւատչեայ: Ես չեմ ասում այն {օրագրերը}, որ սորայ եռանդագին հոգացողութեամբ արե

մուտք " կիսամսագիրը - Թիւրքիայում, Հայ {օրագրերի} օրէ օր շատանալու յայտարարութիւնքը, Ցեն

քը, Ցենսօր Թիւրքիայում տպելի գրքերի եւ {օրագրերի} վերայ: Մի նոր քաղաք մտանելով

կ թողնելով մեզ իւրեանց մի քանի համարը: {Օրագրերի} այսպիսի անհաստատութիւնը չէ պիտոյ յանցան

ապրում է առողջ: Մի քանի թեթեւամիտ {օրագրերի} եւ լրագրերի խելացնոր կարծիքներ եւ գաղափ

ն կարծիքները եւս կամ այս ու այն տեղից ( {օրագրերից} եւ լրագրերից) մուրացած տեղեկութիւնքը ե

ուի աչքիդ արտասուքով։ Իհարկէ, ազգային {օրագրերից} գոնէ հարիւրից մինը իմանում էք եւ գիտէք

եցու անունով խնդրում ենք բոլոր հայկական {օրագրերից} եւ լրագրերից, բոլոր գրչաւոր եւ բանագէտ

արին, որի հետ միասին ուղարկեց եւ տպելի {օրագրի} պայմանքը, որի համառոտ պարունակությունը

կտեսանեն. եւ աստուծով առաջին անգամ մեր {օրագրի} վերա, թե ժողովուրդը փոքր ի շատե ճանաչե

, Սիրո ողջունով հայտնում եմ, որ մեր {օրագրի} թույլտվությունը դուրս եկած լինելով, հր

կեցոց աղբաթը խառնվի. այլեւ, որովհետեւ {օրագրի} տարեվերջումը պետք է հրատարակենք ո՞ր քաղ

սարանի գործերը, " Թափառական Հրեայի ", {օրագրի} եւ վերջապես սրբազանի գործերը այնպես են

զած նամակագրությունը: Հույս ունիմ, որ {օրագրի} առաջին ամսատետրակը ստացաք, այժմ երկրոր

հասկացողքս պիտո է ներողամիտ լինինք: {Օրագրի} այսքան գլուխ գալու վրա եւս ուրախ ենք,

ւցինք, այդ իհարկե տեսաք, կտեսնեք միշտ {օրագրի} հետեւյալ համարների եւ նորատիպ մատյաններ

վ ամենայն արտաքին փառքից ու պատվից: {Օրագրի} " Հիշատակարանների " վերա դարձուր առանձի

մեջ Ձեր ազգասիրական գործակցության մասին {օրագրի} հետ, ճանապարհ տալով նորան Ձեր բարձր սր

ասեր ընկերության, պիտի Ձեր վերա առնուք {օրագրի} մասին աշխատելու ծանրությունը: Ի՞նչ

աշխատել հանձն առած ենք: Տարեկան ծախքը {օրագրի} հազիվ հազ կարողանում ենք ծածկել, ասու

ց, ուրախացանք եւ փառավորապես կարդացինք {օրագրի} 11 համարը: Առաջիկա փոստայով մի այլ նամ

Իմ ձեռքը հասած " Հիւսիսափայլ " անունով {օրագրի} մի քանի համարներից տեսանում եմ, որ դու

գուցէ պարոն հրատարակողը տեղ չգտանէ իւր {օրագրի} մէջ իմ գրած բաների համար: Ես, ծանօթու

կով միջնորդ լինիք իմ եւ " Հիւսիսափայլ " {օրագրի} մէջ, որպէսզի ընդունէ իմ աշխատութիւնքը

ն եւս եղաւ դորա համար Կալկաթայի Ազգասէր {օրագրի} միջնորդութեամբ: Ապա այս իրողութիւնը ին

էջ կամ գուցէ բոլոր Ռուսաստանի մէջ, այդ {օրագրի} գործակալ պիտի անուանուի Պ. Նալբանդեանց

ակում են այս կամ այն հրատարակուելու նոր {օրագրի} յայտարարութիւնք: Այո՛, ցաւելով խոստով

եւում ասացինք, օրինաւոր մատենագիրը կամ {օրագրի} հեղինակը պատերազմ ունի ոչ միայն ազգի՝

երջանալուն եւ թէ՛ մեր հրաժարուելուն այդ {օրագրի} գործակցութենից: Շատ անգամ սաստիկ ցանկո

՛տ է եւ այն, որ շատ բան եւս չէ կախւում {օրագրի} հրատարակողից կամ նորա գործակիցներից. ե

տարիմ օրինակները հրատարակել Հիւսիսափայլ {օրագրի} ձեռքով, եւ մեր բարի խորհուրդը այն է,

ել: Ինչպէս մեր միտքը գալիս է, Ազգասէր {օրագրի} հրատարակութիւնը այդ ժառանգութիւնքը ստան

նն Նոյեմբերի բողոքեցի ես ՚ի Հիւսիսափայլ {օրագրի} մերում հրատարակելոյ ՚ի Մոսկուայ ընդ ձեռ

ԵՐԿՈՒ ԽՕՍՔ Թէ ինչպէս է մեր հայեացքը մի {օրագրի} պաշտօնակատարութեան մասին։ Անշուշտ, մ

րութիւնը է միայն յայտնել մեր կարծիքը մի {օրագրի} մասին, թէ նա ինչպէս պիտի լինէր ինքը իր

օտար տրամաբանութեան տակ. չէ՛, այլ թէ {օրագրի} եւ մատենագրի պարտականութիւնն է մշակել ա

ումը եւ ամբողջ թիւ Die deutsche Tribune {օրագրի}. ես ցրւում եմ այս գրուածքը բովանդակ Գե

, ժանիքներով եւ երկայն պոչով, հագնուած {օրագրի} թղթերով, գլխի գդակը ինն կանգուն բարձրո

անեցի ես զանազան կարգերի եւ իւրաքանչիւր {օրագրի} տուեցի առանձին կարգ եւ ուղղութիւն: Միմ

տանաւորներով, որ տպւում են Հիւսիսափայլ {օրագրի} մէջ. այս պատճառով եւս իմ ընթերցողքը չե

տում։ Պարլամենտը, որ չէր կամենում {օրագրի} մէջ արձանագրել Օրլէանեան Դուքսի հրովարտ

փաննոս վարդապետը Նազարեանցի Հիւսիսափայլ {օրագրի} մէջնորդով, այն ճշմարտասիրութեան սպասաւ

մի քանի վայր ի վերոյ թերթեր յօդուածի եւ {օրագրի} անուններով, այդպիսիքը ասում ենք այնքան

սպես բանի, թեպետեւ առանձին գործակից եմ {օրագրին}, ըստ որում մի մարդու անկարելի է այդ գո

ապատիվ] Այվազովսկին հայտնի թշնամի է մեր {օրագրին}, գանգատել է Լազարյանց մեր վերա, եւ սո

ց տեսանում եմ, որ դուք գործակից էք այդ {օրագրին} ։ Ուրախ եմ եւ հոգւով չափ ուրախ, որ ձեր

ն երբեմն տեղեկութիւնք տալ այդ պատուական {օրագրին}, բայց երկբայում եմ, մի գուցէ պարոն հր

ամ ծուռ աչքով նայում ենք նոցա գրքին կամ {օրագրին}, քաւ. Մովսիսի հետ ենք ասում, ո՛ տայր

ւնը - Արձագանք Բիւզանդական անունով յոյն {օրագրին}: 18 դարու վերջին կէսի վերայ մի խորհրդ

պալատական բամբասողի եւ հրատարակողի այն {օրագրին}, որ քանի մի ամսամէջ մի անգամ, " Ստախօ

ն: Չունիմք բան ասելոյ վասն ուսումնասէր {օրագրին} Սինկափորայ, զի ոչ կարացաք ցայս վայր ժա

եցինք), Այվազովսկին ինքը վիրավորվելով {օրագրից}, չէ ուզում ասպարեզ մտանել յուր անունով

իրը սաստիկ խայտառակում է նորան, ես այդ {օրագրից} ասացի հրատարակողին ուղարկել մի քանի օրի

հեղինակութեամբ յիրաւի " Ազգասէր " տառն {օրագրոյն} Կալկաթայի հաստատեաց զիւր Ազգասիրութիւն

նն: Եկեսցուք այժմ ի զննել " Բազմավէպ " {օրագրոյն} Մխիթարեանց անցանելով զկնի " յԵւրոպա " Վ

ՅԻՇԱՏԱԿԱՐԱՆՆԵՐ Կոմս Էմմանուէլի {օրագրութեան} թերթերից Ա. Ապրիլի 20. այսօր շատ

Հիւսիսափայլի " մէջ չտեսանէի անդադար քո {օրագրութեան} թերթերի հատուածները: Ինչպէս երեւում է

ամբութեան եւ խռովութեան առաջին դուքսը, {օրագրութեան} ոստիկանը, գրականութեան մեծ դեւը եւ ամո

ալ Բուբանդուսի ձեւին, առաջին դուքսի եւ {օրագրութեան} ոստիկանի, որ ծառայում է Նորին մռայլութ

ժողովրդի վերայ, - պատասխանեց լեղապատառ {օրագրութեան} ոստիկանը, - վիպասանական ոճը ունի այն յ

նց իւրաքանչիւրքը իւր ժամանակին ընկած են {օրագրութեանս} մէջ: Յիշատակարանքս հատուած են այդ ընդհ

ս հատուած են այդ ընդհանուր եւ մանրամասն {օրագրութենից}, ուր ամենայն օր թուով եւ համարով գրում

հաւո, եւ ծանուցեալ զայս եւ եթ, զի այդ {օրագրութիւն} ճանապարհ էր շահաստացութեան եւ վաճառական

լուսաւոր գաղափարներով հարուստ շարունակ {օրագրութիւններ}, այն Ազգը, որի համար ուսումը եւ գիտու

սքին եւ դատապարտեցինք համարեայ թէ բոլոր {օրագրութիւնների} մէջ: Այդ խօսակցութեան ձեւը աւելի ճարտա

նս բաւական թեթեւ է եւ տանելի: Այսօրեան {օրագրութիւնս} հարուստ է այն խօսակցութեամբը, որ պատահ

ինին եւ շարունակուին լաւ լաւ եւ գեղեցիկ {օրագրութիւնք}, բայց այս բաները թող ինքեանք լինին, թ

իսկ ամենից ավելի՝ քաղաքական եւ գրական {օրաթերթ} մեծ հաջողություն կունենար՝ չնայած մինչ

ր տեղ ծառայություն գտանելով " կարողանամ {օրական} ապրուստ ճարել եւ բժշկությունը շարունակե

ի նիւթական կարողութեանց եւ ի հայթայթանս {օրական} հացին վարեալս անդր քան զովկիան: Բայց ե

լիս: Արքեպիսկոպոսն ցուցանէ զանձն կարօտ {օրական} հացի, եւ զայդ հրատարակէ ՚ի ձեռն լրագրա

աւոր է առանց յիշատակութեան չթողուլ, որ {օրական} մշակութիւնը երեւում է միայն այր մարդերի

եւ անգործ մնացած բիւրաւոր գործաւորքը՝ {օրական} հացի կարօտ եւ վերջին յուսահատութեան մէջ

լիոնները, որ բնակւում են Անգլիոյ մէջ, {օրական} աշխատող, վարձկան մշակներ են, ծառայ եւ

ան եւ անհող, հարկադրուեցաւ դարձեալ իւր {օրական} հացը ճարել՝ ստրկանալով ուրիշին:

չտալ նոցա, ասել է 23 միլիոն ժողովուրդ {օրական} հացի կարօտ ձգել, ասել է, այդ ազատութե

արանքով: Դիցուք, գեղում ստանում էր նա {օրական} հինգ ղուրուշ, իսկ քաղաքում ստանում է ո

որ ազգը, հասարակ ժողովուրդը, կարօտ է {օրական} հացի, քանի որ նորա տնտեսական խնդիրը կա

էպի իւր Բէհեղզեբուղ վէզիրը եւ հարց արեց {օրական} կարգի մասին: Վէզիրը յայտնեց, թէ այն օ

ամ: Սպասի՛ր, ես քեզ այն օրը ձգեմ, որ {օրական} հացի կարօտ դառնաս, նզովեալ․ Հայ չե՞ս,

րո՛ղ էր որեւիցէ ճանապարհով վաստակել իւր {օրական} ապրուստը։ Այս թշուառ իրողութենների մէջ

ջ։ Երեխայք մինչեւ անգամ ունէին իւրեանց {օրական} պարտականութիւնը։ Արհեստներից բերած էին

ելի աղքատութեան արդիւնք: Շատ աղքատ կամ {օրական} հացի կարօտ ծնողք վաճառել են իրենց աղջիկ

բաստիա քաղաքումը փոքր Հայաստանի, երկու {օրաճանապարհ} դէպի հարաւ հեռի Թոխաթից, 1676 թ. փետր

նց յիշատակի այն, որ միւս առաւօտը, որի {օրամտի} մասին խօսեցի, պաշտօնական լուր էր այդ ք

անբան կենդանիների ամենակատարեալը. եթէ {օրանգութանգի} կամ կօրիլլի համար կայ բարոյական խնդիր,

Հենրիկոս IIIի եւ Հենրիկոս IVի, Վիլհէլմ-{Օրանեանի}, Լուդովիկոս XVի, եւ այլն եւ այլն, բա

եւ XV) հետամտութիւնքը եւ ձգտողութիւնքը {Օրանժեանի} ընդդէմ, եւ պաշտպանութիւնքը նախ ապարքայ

, ինչպէս Հենրիկոս VIII-ի եւ Վիլհելմ III {Օրանժեանի} ժամանակ, փոխում է կրօնը, ի վերջոյ ինք

օնի ընկեր, բժշկականութեան վարդապետ Պ. {Օրանսկին} ասաց մի ռուսերէն համառօտ ճառ։ Հացկերու

Սեվաստինսկին, Պ. Մարկոսեանը, եւ Պ. {Օրանսկին} ասացին սրտաշարժ իմաստներով անգիր ճառեր

ահանայապետի շնորհովն է ստանում այն եօթն {օրավար} հողի արդիւնքը եւ այն գեղեցիկ տուները,

ի չհասաւ: Էֆիմերդէ չունէի, որ նայէի: {Օրացոյց} ունէի, բայց երազի մասին բարի ու չար օր

ը Վարդապետարան Քրիստո[նէութեան] Այվազի {Օրացոյց} 1860 ամի Այվազի Խուդաբաշեանի գիրքը Թիֆ

ն Պալատական Մաթեմաթիկոսների պաշտօնում՝ {Օրացոյց} եւ զանազան գուշակութիւնք շարադրելու համ

ները կրկնւում են ամենայն օր, չեմ ասում {օրացոյցների} համար, որ միշտ նոր են տպւում զանազան տ

մարդ, որ դեռ չգիտես, թէ ճշմարտութիւնը {օրացուցի} պէս, տարին մի անգամ փոխւում է. հարկ դ

սութեան Խորենացւոյ եւ Եղիշէի: Ստեփանոս {Օրբելի} պատմաբան, որ յաւէտ ի յարգի է վասն ճշգր

, որպես հայի մտքի եւ զգացմունքի բնական {օրգան}, որպես լուսավորության ու գիտության սան

ականով, որով ուղարկեց 1 ֆունտ թաբակ եւ {օրգանական} քիմիայ Մենդելեեւի. գրում է, թէ 10-ի ն

չ է կրկնվում, իսկ խորխելիս շնչառության {օրգանի} ցնցումների ջղաձգման բնույթը գնալով հանդ

եւէ քիմիական փոփոխության հետ հենց ապագա {օրգանիզմի} կազմի մեջ: Տեղի է ունենում այդ, թե ոչ

ա երբեք չի դրսեւորել ամբողջական կենդանի {օրգանիզմի} հատկանիշներ: Նրանց համար, ովքեր գեթ մ

մտածում վախճանի որպիսության մասին: Եվ {օրգանիզմիս} համարյա անընդհատ հիվանդագին վիճակը, մե

կտեմբերի 25-ին, հետեւապես, կարիք չկար {օրդ} լացով անցկացնել. երկրորդ, չեմ հասկանո

քում բեռնաւորուած յոյսերով Ի՞նչ ես {օրդ} դատարկ անցնում ` հառաչելով ու լալով.

Մարիկս, - պատասխանեց աղքատը, - Աստուած {օրդ} երկայն առնէ... Բայց ես խաբեբայ չեմ,

լինի: - Շատ բարի, հոգիս, Աստուած {օրդ} երկայն առնէ... - Նա երկար հասակով

բայց մի՛ բարկանար իմ վերայ, Աստուած մի {օրդ} հազար առնէ, ես աղքատ կին եմ... Հ

սական վարձիւք պահեսցէ յիշեալ իմ տեղակալ {օրդենին} ի սպասու իւր, քանզի սոքա են տեղեակ իմ

ի բէհանայ յինքն առի ի յիշեալ կառավարչաց {օրդնի} Տեր Ստեփանոս Տեր Յարութիւնեանէ ըստ ծիսի

ուանեալն յիշեալ կառավարչացն եւ կամ նոցա {օրդնի} յիշեալ Տէր Ստեփանոսի եւ ապագայ նորին տե

տալոց պարտական կապեցի զիմ անձն, կայքն {օրդնին} կտակակատարն ժառանգն անուանեալն յիշեալ կ

եփի գունահքեարին հատուցից եւս եւ կամ իմ {օրդնին}, եւ այլն յիշեալ կառավարչաց եւ կամ նոցա

ապագայ նորին տեղակալ յիշեալ կառավարչաց {օրդնուն}, այսու պայմանաւ, այսինքն եթէ վերն յիշ

, եւ այլն յիշեալ կառավարչաց եւ կամ նոցա {օրդնուն}, Արդ եւ զայս յայտնեմ, զի այսու զ

գրադով բժիշկը ինձ պարզապես ասաց, եւ ես {օրե} օր մոտենում եմ գերեզմանին: Հավատացեք,

րի ի խաղաղութիւն, յայնժամ հարկեցան ըստ {օրենի} պատրաստել զթղթեանն ընդ ձեռն օրէնսգիտի ի

իազ, որպէս զի եթէ հաւան իցեն եւ նոքա, {օրենսգէտն} իմ տացէ տպել զայնս: Այլ օրէնսգէտն պ.

ն: Թող խոնարհվին այդ հսկայի առաջ բոլոր {օրենսդիրները}, քաղաքակրթիչները եւ հրապարակախոսները:

ուն տրակտատ չէ՝ չի շարադրվում: Լեզուն {օրենք} չէ՝ չի հրամանագրվում: Որեւէ մտքի արտա

ակտատ չէ՝ չի գրվում, որովհետեւ լեզուն {օրենք} չէ, չի հրամանագրվում ", ինչպես արտահա

եր իս, դուն ալ ան հորը զավակն իս, ինչ {օրենք} է քեզի զրկել: Պարոն Գրիգորը ինձի գր

սիրտերն ցավելուն, ամմա ինչ անինք, որ {օրենքը} չի հրամայիլ, անպես է նը, թող ասին քի

րկավոր հարցերից, ցույց տալով նրան սոսկ {օրենքը}, բայց թե ինչո՞ւ եւ ի՞նչ հիմունքով - այ

եւ թե՛ անշարժ, եւ այս բոլորը, ինչպես {օրենքը} ՝ կհրամայե, ծախե եւ գումարը պահելով յո

բայց նարա ասելովը բան չի ըլլալ, թե որ {օրենքը} կտրե: Ղորդ է, պատկանած ժամանակն ալ մե

պաշտ արդարության դեպքում: Տնային եւ {օրենքի} առաջ ոչ մի զորություն եւ իմաստ չունեցող

այդ վավերագիրը բնավ չունի նման իմաստ եւ {օրենքի} առաջ հավասար է ∞ 0, ես կանվանեի նրա բն

զանազան ֆիզիկական, ընդ որում՝ անփոփոխ {օրենքների}: Մարդկությունն արդեն շատ է տառապել ամե

ամ այն կարծիքը, այդ նրանց չի արգելվում {օրենքով}, սակայն նրանք պարտավոր են արտահայտել ի

ամենայն երջանկութեամբ լրացեալ, երկայն {օրեր} բարեմաղթելու է մեր ամենագթած ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ

նի՞ դար անցաւ, Սիրական լեզուդ ի՛նչ {օրեր} տեսաւ, Քանի՞ հալածանք, քանի՞ նեղո

ՅՈՅU Շա՜տ տարիներ, շա՜տ {օրեր} Անցան դժբաղդի գլխից. Շատ ն

նից ծերութիւն Անցուց, չտեսաւ լաւ {օրեր}, Հանգիստ ու ազատութիւն: Սպ

յ Որոշ փայլում են: Անցած իմ {օրեր}, Իսկ ես ընդունայն Կեանքս վա

Որդիք կորստեան: ՄԱՆԿՈՒԹԵԱՆ {ՕՐԵՐ} Մանկութեա՜ն օրեր, երազի նմա

ՄԱՆԿՈՒԹԵԱՆ ՕՐԵՐ Մանկութեա՜ն {օրեր}, երազի նման, Անցաք գնացիք, այլ

լու. Ո՜հ դուք երջանիկ, ո՜հ անհոգ {օրեր}, Ընդունակ միայն ուրախացնելու:

նխօս, տխրադէմ: Մանկութեա՜ն {օրեր}, ինչո՛ւ այդպէս շուտ Թռաք գնացիք

՜ դար անցաւ, Սիրական լեզուդ ի՜նչ {օրեր} տեսաւ, Քանի՜ հալածանք, քանի՜ նե

ահաղո՛րդ ընկեր. քա՛ջ գիտեմ, որ կը գան {օրեր}, - դոցայ կարմիր ծայրերը բացուել են արդէ

աբեցի նորանց, խոստանալով գեղեցիկ գալոց {օրեր}, հարստութիւն, բարօրութիւն, ազատութիւ

ի մարդ է, որ ոչ թէ մի քանի ժամ, այլեւ {օրեր} պատրաստ էր զոհ բերել իւր բարեկամներին․

թյան կողմից տեսակցության համար սահմանած {օրերը} զուր էին անցնում, այդ պատճառով ես կարծ

ար ավյունով ու հույսերով լի այն երջանիկ {օրերը}: Չնայած մեզանից յուրաքանչյուրի կյանքի

լով անցյալի դառնությունները՝ հիշել հին {օրերը}: Ես շատ կցանկանայի իմանալ նրա արդի վիճ

յց ունէի, բայց երազի մասին բարի ու չար {օրերը} չկային նշանակած. երեւի թէ դորա շինողը

ով կամ ընդհանուր մարդկութեան գործերով: {Օրերը} եւ շաբաթները վազում էին ջրի պէս, բայց

հարիւրին երեսուն աճեցուցած է մինչեւ մեր {օրերը}: Ահա, եղբա՛յր, մի նոր երեւոյթ,

ի համար սորանից հարիւր տարի յետոյ գալոց {օրերը}... Հրաւիրում ենք կեղծաւորները շարե

՛ք ձեր ազգութիւնը, ձեր զաւակների գալոց {օրերը}, յիշեցէ՛ք ձեր հին մայրերի քաշածները եւ

Լուսաւորչից յետոյ, բայց եւ այս պայծառ {օրերը} Հայերի անցել են առանց մի ծառայութիւն ցո

մարդկային կեանքը բիւրաւոր չորսեր: Այն {օրերը} լոկ կեցցէի եղանակ էր եւ ուրիշ բանի վերա

ել է քեզ հասնել: Դարձուր աչքդ դէպի այն {օրերը}, երբ դու մանուկ էիր, կենդանացուր քո յ

` Ինձ են տխրեցնում: Կեանքիս {օրերը} Մրրիկի նման Թռան գնացին.

ան նոքա, Ո՛հ, անիծում եմ ես այս {օրերը}: Լո՛ւռ կաց, դու քնար, այլ

: Անցան եւ անդառնալի անցան այն խաւար {օրերը}, երբ մարդիկ երջանիկ էին համբուրելով մի

արիները վազում են փայլակի շուտութեամբ, {օրերը} թռչում են, որպէս մի վայրկեան: Վախենու

կեանքը ինձ առաւել սիրելի էր քան այն զեխ {օրերը}, որ ես անցուցի Փարիզի մէջ: Բայց, աւա

ի Փարիզի մէջ: Բայց, աւա՜ղ, այն քաղցր {օրերը} անհետ կորան մշտնջենաւորութեան ովկիանոսի

սգոյ հօր իմոյ ( այսինքն՝ հօրս մեռնելու {օրերը} ) մերձեալ են. սպանից յայնժամ զեղբայր ի

այն օր չէ կրում այս վերարկուն, այլ այն {օրերը} միայն, երբ հարկաւոր էր նորան պաշտօնակա

յց տուած լինէիր, չտեսայ մինչեւ այսօր: {Օրերը} անցանում են, մեր կեանքը թռչում է, իսկ

ան վերայ գուշակում էին նոցա համար գալոց {օրերը}: Արեւելեան ազգերը, շատ անձնատուր եղած

յս բանի մասին, մանաւանդ որ Ղրիմ գնալու {օրերը} մօտենում էին: Վերջապէս նա մտածում էր,

ղլու) ասացեալ տեղում, որտեղից կիւրակէ {օրերը} գնում էր Ղալաթիա քարոզութեան համար։ Այ

եղափոխութենների ենթարկուեցաւ մինչեւ մեր {օրերը} ։ Այդ սասանեցուցիչ յեղափոխութիւնքը անտա

որան հետեւողներից շատերը կիրակէ եւ տօնի {օրերը} պահք էին պահում եւ չէին գնում Կօլլէգիու

ծնանէին նահապետական ժամանակների երջանիկ {օրերը} ։ Ֆիլիպպ IIIը, կրթուած լինելով Մարիանն

նորանց Կարգի վերականգնելուց մինչեւ մեր {օրերը} ։ --------------- --------

ասկանան ինչպէ՛ս պիտոյ էր նոցայ, ապագայ {օրերը} աւելի լաւ, աւելի խելացի կերպով հոգալ ո

ցի: Մեր ազգի անցածը տխուր է, այն {օրերի} պատմական յիշատակարաններից արտասուք է հո

ի՛ր բարեաւ: *** Անցած {օրերի}, Անցած ժամերի Դու յիշատակնե

կ նեղութիւն տուեց քորը, թէեւ ոչ առաջին {օրերի} նման: 19 լոյս 20 հանգիստ էի: 20-ին ց

Ո՛հ, ինչ սարսափելի վիհ կայ այն անցած {օրերի} եւ այժմուս մէջ: Այս րոպէիս այդ մարդիկը

իմ գրկից հանելու: Ա՜խ, իմ փլատակուած {օրերի} տխուր յիշատակներ, դուք խառնուեցաք ժամա

ն, որ սա ապագայումը գեղեցիկ եւ երջանիկ {օրերի} մայր դառնայ։ Ազգերը, որ մինչեւ այժմ ա

կը մտածեն իւրեանց անցած ու դնացած տխուր {օրերի} դառն ճաշակը, եւ մի քանի րոպէ եղբայրաբա

պէս եւ գալուանական լոյսը, որ գրեթէ մեր {օրերի} գիւտ է եւ այլ այսպիսիք: Շատ ուրիշ կրակ

Ինչպէս խեղդվում են երեխայք, Շոգ {օրերին} լողալիս, Էն կողմումը քո թշնամի

էին, որ Լուդովիկոս տասն եւ հինգերորդի {օրերին}, տարի ու կէս քննուելով Փարիզի պարլամեն

նաեւ ամերիկեան միսիոներները: Այս {օրերին} Կեսարիայից տեղեկութիւն ստացուեց, թէ 30

ն։ Այսպիսի ուրախ հոգով ողջունեցինք այս {օրերիս} Ռօբինզօն Կռուզօի հայերէն թարգմանութիւնը

է այն աստուածային շունչը, որ աշտարակի {օրերից} բաժանուածքը միաւորում է դէպի մի կապ եղբ

այսօր ձեր նախահարց ոսկերքը: Բայց, այն {օրերից} բռնած, որչափ յառաջ, այնքան ծանր պիտի

ականութիւնը, եւ ոչ այնպէս, ինչպէս հին {օրերից} մնացած, աւանդական կառավարութիւնքը տնօր

ան անունով: Ի՛նչ մնաց մեզ մեր անցած {օրերից}, ի՛նչ վիճակի մէջ ենք ներկայումս, ի՛նչ

ը կարդում ենք այսօր մենք՝ մեր նախահարց {օրերից} հեռացած, նոցա սրտերից օտարացած, կորած

աւ կենտրոնական առաձգութեան օրէնքը, այդ {օրերից} բռնած էլ ջուրը չէ հնազանդւում գաւազաննե

հայտնենք քաղաքին եւ Հնդկաստան ոտք կոխած {օրերիցս} երկու ամիս դուրս հանելով, մնացած յուրա

վտուշն ողջ եւ առողջ է, այս բարեկենդանի {օրերն} ինձ մոտ էր եւ լավ ուսանում է եւ ոչինչ ն

տա): Ես առանց այն էլ ձանձրանում եմ եւ {օրերն} եմ հաշվում, թե երբ կենդանի մարդ կտեսնե

միւսը արիւն թողնելու համար չար ու բարի {օրերն} է ցոյց տալիս։ Ճշմարիտ է՛ եւ չեմ ուրանո

մենք ու պառկենք. Եւ աս կերպով մեր {օրերնիս} ՝ ուրախութեամբ անցընենք. Մեր գիտց

ռաջ, տարու զանազան եղանակների մէջ քանի {օրերով} ծանրաչափի եւ ջերմաչափի գործադրութեամբ,

ի ազդեցութիւնը մեր ազգի վերայ... Ո՛հ, {օրերով}, ամիսներով եւ տարիներով ողբալու նիւթ:

շ բան է. ես այդ խնդրի մասին պատրաստ եմ {օրերով} խօսել, սիրական Շաքարեանց, եւ բացայայտ

յտ երկնակամարը էր նորան տունի փոխանակ։ {Օրերով} ոչինչ չէր ուտում, պատճառ, չէր գտանում

ի՛ որ մեռնէր՝ առանց ոչ թէ շաբաթներով, {օրերով}, այլ եւ ժամերով ապրելու։ Թէ Սօսն ա

էսների եւ գայլերի հետ կռիւ տալիս եւ այն {օրերով} ։ Եւ չնայելով, որ նա մահ է փնտռում, ք

ների եւ գայլերի հետ կռիւ տալիս, եւ այս {օրերով}: Եւ չնայելով, որ նա մահ է փնտրում քան

քերն յայտնեց բացերեւ: " Կեանքիս անցած {օրերում}, Որքա՞ն մարդ էր ինձ սիրում. Ես ապրել

անց հետ մի պայմանաւոր ուրախութիւն. այդ {օրերում} շատ վշտակիր մարդիկ հարկադրւում են պատշա

իւրեանց դառն կամ թթու երեսի վերայ, այդ {օրերում} ուրախ է ցոյց տալիս իւրեան մեծատունը, ո

ուցել է այս կամ այն օգտաբեր գործը։ Այդ {օրերում} ուրախանում է եւ աղքատը, իւր վերջին դահ

տարում եւս, ինչպէս միւս այլ հանդիսաւոր {օրերում}, իրաւունք ունի ուրախանալու այն մարդը,

ր կամ թէ ուրիշ այնպիսի բաներ, որ գալոց {օրերում} լոյս կարող էին տալ պատմութեան. մի՞թէ չ

հայեաց փիլիսոփայութիւնը արժէք չունի մեր {օրերում}: Այն փիլիսոփայութիւնը, որ անմիջապէս չ

նում է ազգը այս ճանապարհը եւ այս վերջին {օրերում}, խուռն յորձանքով, բայց այդ վաճառականն

չթողեցին, բայց նոր ազգերը, որ հիների {օրերում} չկային, նո՞ր ստեղծուեցան, եթէ՞ գետնից

Միթէ կա՞յ դեռ արմաւենին ` Շոգ {օրերում} լայնատերեւը: Նա գանչու՞մ է դարձե

լպին պատուիրել է խիստ սաստիկ ` Տօն {օրերում} մարդ չսպանել բնաւին. Բայց գլխիդ

. ինձ սուրբ Հայրը պատուիրեց, Տօն {օրերում} հոգի չկորուսանել ": - Ուրեմ

ց բացերեւ: " Կեանքիս անցած {օրերում}, Որքա՞ն մարդ էր ինձ սիրում.

նդդէմ պատերազմելով: Ներկայ {օրերում} այլ ի՛նչ սեւ քնար, Սուր է հարկաւ

իտէ, որ Լուդովիկոս տասն եւ չորսերրորդի {օրերում} գործածական զգեստները եւ հագուստները այժ

նք ասում Լուդովիկոս տասն եւ չորսերրորդի {օրերում}. տարուց տարի նորաձեւութիւնը հարկադրում

ում է այս կարդինալը: Սա իւր մանկութեան {օրերում} պատահում է դիպուածով մի հռոմէական վարդա

ում էր ամենեցուն հետ: Բայց նորա վերջին {օրերում} դուրս երեւեցան նորա դժոխային կիրքը, ին

լսելով մեզ յայտնուեցաւ, այլ բո՛ւն մեր {օրերում} եւ մեր ժամանակում այս ամենը կատարուած տ

խաչ չէին ընդունում) եւ եթէ հանդիսաւոր {օրերում} հարկաւորում էր անպատճառ խաչի գործածութի

ւմ կովի միս։ Ապաշխարողքը ապաշխարութեան {օրերում} մոխիր էին ածում գլխներին, որ ստանում է

վերայ, ե՛ւ Պապի վերայ։ Երբ հանդիսաւոր {օրերում} նա իւր մերձաւոր մարդերով, որ բաժանորդ

ընկերության բոլոր դասակարգերի հետ: Մեր {օրերումը} գիտությունը չունի այլեւս ոչինչ նվիրական

երկրորդ աւելի ճոխ հատորի վերայ, որ այս {օրերումը} դուրս է եկած տպագրական մամուլի տակից։

ր. նա, որ այժմ այնպէս շքեղ է, առաջին {օրերումը} մի խեղճ դրութեան մէջ էր, բայց Քուեպեքի

ելի ճանապարհով: Յետոյ այս քահանայապետի {օրերումը}, նորա հոգեւորական գործերի մէջ խառնուեց

սովո՛ր էր նա սիրով յիշել իւր ծերութեան {օրերումը} ՝ ընծայելով նոցա իւր կեանքի բոլոր ուղղո

մեր ազգի ընդհանուր աւերութիւնը Մխիթարի {օրերումը}, խոստովանեցինք մեր հոգեւորների անգործո

նչ դրութեան մէջ էր վերջին անգամ Մխիթարի {օրերումը} ։ Այո՛, տպագրութիւնը եւս հասանելու չէր

ջ այն ամենայն վատ հետեւանքները, որ մեր {օրերումը}, աճելով այն փոքրիկ սերմից պապական հողի

յն պատկառելի եւ խնկելի ծերունին, որ իւր {օրերումը} տեսանելով Հայերի փախչելը լուսաւորութենի

ծում է՝ ոչ թէ այդ բանը եղած է միայն իւր {օրերումը}, այլ եւ հին ժամանակներում։ Թող խօսէ ինք

ի թագաւորներից մինը, իւր կեանքի վերջին {օրերումը}, ո՛չ թէ միայն օտարացաւ ժողովրդից, այլ

ամար: Սկսանում եմ նորանից, որ այս {օրերումս} ձեռքս հասաւ Թիֆլիզի առաջնորդի Ճանապարհո

ն: Արժանապատիւ Խորէն վարդապետը այս {օրերումս} դուրս տուեց Լամարթին ֆրանսիական բանաստե

արեալ հաւատ պահանջելու: Այս վերջին {օրերումս} մի քանի մարդ, չգիտեմ ինչ նպատակով, աշ

ն դուրս եկած լինելով, երկրորդը եւս այս {օրերումս} դուրս կը գայ, մեր ժողովրդական աղքատին

: Ես դեռ կատարյալ առողջ չեմ, եւ այս {օրերս} շատ ցուրտեր կա տեղը: Խնդրեմ գիրդ ան

իմացա սրբազանի բոլոր բաների համար, այս {օրերս}, ինչպես խոստանում է նախարարությունը,

բերովի ձեռքով անպատճառ կստանաս. նա այս {օրերս} ճանապարհ կելլե։ Սրբազան Հայրն, Նա

տվել] կատարեր, բոլորն եւս կլինի, այս {օրերս} վանքի մասին տնօրինություն կլինի, միամի

կանը սկելու են յուրյանց ծախքով։ Այս {օրերս} մեր օրագիրը մի երկու խոսք խոսելու է " Մ

ռնել ամենայն ազգօգուտ գործ: Մինչեւ այս {օրերս} չենք ստացել ոչ մի ստորագրություն, թեպե

եք ինձ տեսակցության ժամանակ, կգրեք մոտ {օրերս} ": Սպասելով տեսակցության կամ ավելի պար

ն իմ անկեղծ հարգանքը: Հավանորեն մոտ {օրերս} Անանիային նամակ կգրես, ապա չմոռանաս նր

զանից, մինչեւ երեքշաբթի, եթե ինքդ մոտ {օրերս} ստանաս: Ողջունի՛ր նորին գերազանցությու

, մի կերպ կկառավարվենք: Ի դեպ, մոտ {օրերս} հավանորեն լույս կտեսնի Իլենկովի տեխնիկա

յդ նրա կողմից լավ չէ: Հավանորեն մոտ {օրերս} Անանիային նամակ կգրես, հաղորդիր նրան ո

այդ նամակի պատասխանը կգրեմ այս մի քանի {օրերս}, հիմա այլեւս տեղ չկա, իսկ դու կիրակի

ամիս է, որ մինիստրից խնդրել եմ եւ այս {օրերս} հույս ունիմ հրամանը անպատճառ ստանալու:

մի արժանի ուշադրութեան բան պատահի. այս {օրերս} իմ բարեկամներից մինի հետ պատահեցայ ես մ

: Ահա, այս վիճակի մէջ անցուցանելով {օրերս}, ամենայն օր մի քայլ մօտենալով գերեզման

։ ՄՏԱԾՈՒԹԻՒՆ ( I) Անցան {օրերս} տխրութիւնով՝ չըտեսայ մի բարեկամ.

: Այստեղ կան շատ լեհացիք եւ դեռեւս {օրեօր} հավելանում են՝ լսվում է մի խուլ ձայն,

զգի կամ ի պահպանութիւն դպրոցաց, որ ըստ {օրէ} թաղի ընդ պարտուք, որպէս քարոզէ յառաջնո

րդերի մէջ, ապա սկսանում են ինքեանք եւս {օրէ} օր առաքինանալ, եթէ գտանւում են անբարոյ

որքը, որոնց թիւը աճում է ու զօրանում է {օրէ} օր: Ցնծացէ՛ք, սո՛ւտ ազգասէրք, օբ

իսամսագիրը - Թիւրքիայում, Հայ օրագրերի {օրէ} օր շատանալու յայտարարութիւնքը, Ցենսօր

ը չէ կարող չտեսանել, որ Հայերի մէջ եւս {օրէ} օր առաւել շատ դուրս երեւելու վերայ են օ

ց եւ խայտառակել եւ դատապարտել, որպէսզի {օրէ} օր վերանան եւ անհետանան այդպիսի բարբարո

մ է այս երիտասարդը, խանութի ապրանքները {օրէ} օր սկսանում են հատանիլ, այս պատճառով ե

րը: Ներկայումս աշխարհի լուսաւորութիւնը {օրէ} օր թուլացնում է ստրուկ ազգերի կերած ծեծ

ը, հազիւհազ ապրում է, եւ աղքատութիւնը {օրէ} օր տարածում է իւր սեւ վարագոյրը ազգի վե

ականութիւնը, ցանկանալով մարդկային ազգի {օրէ} օր աւելի յառաջադիմութեանը, խորհրդով ցո

ածքը մինչեւ այսօր։ Եւ այս լեզու օր ըստ {օրէ} աւելի մեծ քայլերով յառաջ գնալը բացայայտ

ը ստանայ առաւել քաղաքացութիւն եւ օր ըստ {օրէ} կը մօտենայ իւր նպատակին՝ գեղեցիկ եւ ըն

նալուց յետոյ իմ ցաւերս բազմացան, եւ ես {օրէ} օր մաշւում էի: Իմ ցաւերս մի փոքր մոռան

րից ստացած անթիւ վէրքերս համարելու, որ {օրէ} օր եւ ժամէ ժամ վտանգով ընդունելով՝ համ

պատճառ ես եղած։ Այժմ, տեսնելով Տիրոջդ {օրէ} օր Աստուծու փառաւորութեամբ լցուած հմտու

թար բառերի պաշարի վրայ ոչ միայն "օր ըստ {օրէ} ", այլ "ժամ ըստ ժամէ", եթէ կարելի է այսպ

վ իմ յաւիտենական գայիսոնի տակ եւ օր ըստ {օրէ} մեծարուելով ինձանից, հաւատայ, որ ոչին

այլեւ պարտական է մտածել եւ աշխատել, որ {օրէ} օր աւելի կարողանայ խմել, որովհետեւ մեր

էջ մեր սիրական Հայոց ազգի կեանքը օր ըստ {օրէ} վայրենացաւ, նախնի ժամանակների յստակ հա

կերպարանքով ազգի տգիտութիւնը եւ լեզուի {օրէ} օր աղաւաղուիլը, թէպէտեւ դոյն այդ ժաման

նեանց թագաւորութեան կործանուելուց յետոյ {օրէ} օր եւս առաւել սաստկանում է տգիտութիւնը

թիայի Սուրբ Լուսաւորիչ եկեղեցումը, ուր {օրէ} օր բազմացան նորա լսողքը։ Արդէն իւր առա

ւիլ այդ սկզբունքը կամ տարերքը եւ աճելով {օրէ} օր ստանալ մի յատուկ բնաւորութիւն։ Թէ ի

հասկանային եւ կը գայթակղուէին, օր ըստ {օրէ} պատում էին ազգերի միտքը մարդագիր չնչին

ական, որ իւր կարգով ճնշում է եւ օր ըստ {օրէ} չքացնում է առաջին աղբիւրը։ Այս պատճառո

։ Այս պատճառով եւս միաբանութիւնը օր ըստ {օրէ} օտարանում է ազգից եւ սա ( ազգը) նայում

որ կարծէք, եւ անկեալ 'ի յիշողութենէ եւ {օրէ} յօր նուազիմ, ստիպիմ զձեզ կանգնել եւ կա

րոյ աշխարհի, ծաղկեցան եւ ծաղկին օր ըստ {օրէ} լուսաւոր եւ պայծառ հայեցողութեամբք ի բն

առնուցու թէ ո՞րպէս աղջկունք նոցա օր ըստ {օրէ} սնանին եւ ուռճանան հոգւով, եւ թէ զի՞ար

ումը, բնակիչների կարեկցութիւնը դէպի նա {օրէ} օր աւելանում էր, որ բազմութենով գալիս

թիւը բարձրացաւ մինչեւ ութսուն։ Պապը, {օրէ} օր համոզուելով Իգնատիոսի ջերմեռանդութեն

յ, աւելի խոր էր ներգործում հետ զհետէ։ {Օրէ} օր տարածւում էին Լուտերի Վարդապետութիւն

ատելով Յիսուսեանների կարողութեան օր ըստ {օրէ} մեծանալը եւ երկիւղ կրելով, որ մի՛ գուց

ին դատապարտել նորանց։ Նոցա կողմնակիցքը {օրէ} օր առաւելանում էին։ Կլեմենտ XIը որ

անմատչելի սահմաններում՝ լինելով օր ըստ {օրէ} առաւել խորհրդական, առաւել անմռունչ։ Յ

ապացուցանելու։ Բայց այս կարապները {օրէ} օր աւելի գործի տէր էին դառնում Եկատարին

, որ արեց Սպանիայի ժառանգութեան համար, {օրէ} օր կորցրեց իւր հոգու զօրութիւնը, իւր ի

րելով այդ լեզուն, գործ դնելով նորան եւ {օրէ} օր աճեցնելով։ Իրաւունք ունի Բէկոնը, մ

ն գաղտնիք է, բայց գոհութիւն բնութեան, {օրէ} օր այդ անթափանցելի վարագոյրը անօսրանում

ինւում է լեզուի մշակութեանը՝ աշխատելով {օրէ} օր դնել նորան մի կարգի տակ։ Կարգ ասելո

եւ, որ կարելի եղածին չափ մօտ մնալով եւ {օրէ} օր էլ աւելի մօտենալով ժողովրդին՝ դառնա

, աւելի բազմակողմանի, աւելի հեռատես՝ {օրէ} օր այս երկու բարբառների ներքին կապերը մ

ննշմարելի կերպով պնդելով, ամրացնելով, {օրէ} օր այդ բարբառքը միմեանցից բաժանող պատի

, որովհետեւ հեղինակը հերիք չէ, որ պիտի {օրէ} օր իջնէր մինչեւ իր բարբառի տակը, այլ ե

քահանայից քաղաքիս օծանել զպատկերն եւ թէ {օրէն} իցէ հատուցանել վասն այսր զոր եւ իցէ քան

իլով իմ աղախին Աննային. եւ յիմ մահուան {օրէն} սկսեալ որքան եւ կենդանի մնասցէ յիշեալ Ա

բուռն հարկանել: Սակա՞ւք իցեն առ մեզ, {օրէն} լիցի հարցանել, որ ի չափս ինչ արուեստակ

հարկիմք ծառայել: Որպէս զիարդ եւ իցէ, {օրէնս} այս համազօր է վասն անձնիւր անդամոց Քրիս

ականէ եւ ՚ի նոյն միտս: 3. Գրութիւն {օրէնսգ[էտ]ին} Բայլ ի 15/27 թուականէ ամսոյս, որով առա

Կալկաթա, որպէս տեսջիք ՚ի կտակին: {Օրէնսգէտ} պ. Բայլն, ի թղթի իւրում առ Ադմինիստրա

ան Սուպրիմ Կորտի ՚ի պ. Հագէ, ընդ ձեռն {օրէնսգէտ} պ. Պալի, ի վերջէ՝ 14/26 երրորդէ աւու

աքել առ իս զհաշուագրութիւնս պ. Հագի եւ {օրէնսգէտ} պ. Պալի, յաղագս յանդիման առնելոյ զայն

պիսկոպոս Բեկնազարեանց: 7. Գրութիւն {օրէնսգէտ} Պայլին ՚ի 1էն Օգոստոսի ( ըստ նոր տումա

այտարարութեանց: 8. Ստացագիր պարոն {օրէնսգէտ} Պայլի, յ2էն Օգոստ. ( ըստ նոր տոմարի)

ն բողոքոյ եւ գործոյն: 13. Գրութիւն {օրէնսգէտ} Պալի ի 1628էն Օգոստ. 1861, որով պահան

ինեայ Խօջամալեան: 14. Ստացագիր պ. {օրէնսգէտ} Պալիի 17/29էն Օգոստ. համարաւ 104, վաս

96 առ Հ. Գ. Աբգար 22/4 97 առ պ. Պալ {Օրէնսգէտ}, ի մասին Աղաւելեանի 26/8 98......

4 121 Խաֆաֆեանցին 3/15 122 առ պր. Պալ {Օրէնսգէտ} 10/22 123 Հայրապետեանցին 124 Խաֆաֆեա

օրինադրին ( Անգլիա, այսինքն ընդ ձեռն {օրէնսգէտին}, յորոյ ի ձեռս գտանի եւ հաստատեալն կտակ

մ, յաւելի, ընդունել զպատճառաբանութիւն {օրէնսգէտին} Հագի, որով ճգնի նա ի վնաս ազգին, որոյ

կտակագիր հանգուցեալ Բաբաջանեանի: {Օրէնսգէտն} այն որպէս եւ այլք նմանքն նմա, պատկանի

. Սէթն Աբգարեանց առ ի վեր անդր ասացեալ {օրէնսգէտն}, յանձն արար որդւոյ իւրում, յիւր անուն

նական գրութեանբ։ Ի գրութեանս յայս, {օրէնսգէտն} այն, զեկուցեալ պ. Հագին զգալստենէ իմմ

զայլսն թողլով հետեւեալ շոգենալուն: {Օրէնսգէտն} այն, որպէս եւ ազգայինք, գուշակեն, թէ

ստրատորն զճիշտ եւ զմանրամասն հաշիւսն առ {օրէնսգէտն}: Եկամուտն, ի տանէն եւ ի կրպակաց

րութեան օրինացն Անգլիոյ: Եւ մինչդեռ {օրէնսգէտն} եւ փաստաբանն պատրաստէին զթղթեանն, ես ն

՚ի Ռուսսիա: Ի սկսանել իմ զգործն, {օրէնսգէտն} պաշտօնական գրութեամբ պահանջեաց յինէն վա

Այլ ես եկից ի կարգ պատմութեանս. այնինչ {օրէնսգէտն} իմ յարդարեաց զթղթեանն, առաքեաց զայնոսի

քա, օրենսգէտն իմ տացէ տպել զայնս: Այլ {օրէնսգէտն} պ. Հագի ոչ կամեցաւ յօժարիլ ՚ի ստորագրե

դի օրինաց Անգլիոյ: Ելեալ անտի գնացի առ {օրէնսգէտն} իմ եւ առանց յայտնելոյ նմա զխրատելն իմ հ

ւթիւն գործոյն, որում ոչ բնաւ ակն ունէր {օրէնսգէտն} այն անշուշտ նեղսրտեալ, ցայս վայր պահէ

եւ ՚ի դարձուցանել նորա զայն ամենայն առ {օրէնսգէտն} իմ, գործն այն բովանդակ, այն է կտակն

իսի: Աւելի քան զամիս մի դեգերեալ առ {օրէնսգէտս} եւ առ փաստաբանս պարապեցայ պատրաստութեամ

արդարեաց զթղթեանն, առաքեաց զայնոսիկ առ {օրէնսգէտս} պ. Հագին եւ Տիկնոջն Յովհանջան Էլիազ,

՚ի պէտիս դատաստանական ծախուց եւ վարձոց {օրէնսգիտաց} եւ փաստաբանից եւ այն, եթէ ստուգեսցի այ

անութեան եւ բողոք իմ այլեւ դատողութիւնք {օրէնսգիտաց} եւ փաստաբանից ունի տպագրել եւ երբ պատրա

արտ ՚ի ծախիլ ի պէտս պատրաստութիւն թղթոց {օրէնսգիտաց} յորոց պահանջեմ ես զգումարսն եւ ի պէտս տ

եհ Բաբաջանեանի գտանիւր ՚ի ձեռս հայազգի {օրէնսգիտի} պ. Պօղոսի Բայլ, որ եւ կատարէ միշտ զամ

ն ըստ օրենի պատրաստել զթղթեանն ընդ ձեռն {օրէնսգիտի} իմոյ եւ փաստաբանի, վճարելով առ ժամս զ3

որդւոյ իւրում, յիւր անուն պատուէր տալ {օրէնսգիտին} այնմիկ, առանց ամենայն զանցառութեան Հոգ

օրինադրեալ կերպին: Առ այս գրութիւն {օրէնսգիտին}, պ. Հագն ցարդ ոչ ետ պատասխանի ինչ. ե

ն հատուցելոյ ինեւ, պարտ է վճարել զվարձ {օրէնսգիտին}, որ գուցէ թէ անցցէ անդր քան զ1000 ռուփ

օկուրօրն առ այս բողոք պատուիրեաց յիշեալ {օրէնսգիտին} թոյլ տալ բողոքանացն ելանել յանդիման դատ

եակ էր ընդհանուր պատմութեան, ընդհանուր {օրէնսգիտութեան}, հին եւ նոր քաղաքան աշխարհագրութեան:

ւն, Ռուսաց պատմութիւն, հնախօսութիւն, {օրէնսգիտութիւն}, վաճառականութեան ուսմունք, վաճառականո

ոմինիկեանների ժողովները չեն, անգլիական {օրէնսդրութեամբ} մարդու անձնաւորութիւնը պաշտպանուած է ամ

ինադրութենների մէջ եւ ոչ իսկ Հռովմէական {օրէնսդրութեան} մէջ: Հարցասիրութեան արժանի մի խնդիր է

մէջ ասում է, " Հրէական ( մովսիսական) {օրէնսդրութեան} ոգու մէջ, Հեգելի կարծիքով, ցոլանում է

ն էր Յիսուսեանների Քաղաքական եւ հոգեկան {օրէնսդրութեան} հիմքը։ Նոքա ինքեանք դառնում էին դաբիրա

ինք այդ ազգի օրէնսդրութիւնը, որովհետեւ {օրէնսդրութեան} առանցքի վերայ կատարում է իւր շրջադարձը

լով նորա՝ այլ ճիւղերում ունեցած, ազատ {օրէնսդրութեանց} հետ, զարհուրելի է: Երբ տէրութիւն

: Ոչ մի ազատ կառավարութիւն, ոչ մի ազատ {օրէնսդրութիւն} չէ կարող փրկել մարդը ստրկութենից, մինչ

ան. վերստին փոխում է օրէնքը եւ այդ նոր {օրէնսդրութիւնը} նոյն զօրութիւն ունի, ինչ որ ունէր առաջ

ն մի երեւոյթ, եթէ ուսած չէինք այդ ազգի {օրէնսդրութիւնը}, որովհետեւ օրէնսդրութեան առանցքի վերայ

նօրէնութիւնը: Ամենայն իրաւունք եւ {օրէնսդրութիւնք} դատապարտում են յանցանքը եւ ոճիրը, դատա

մ ուսանել եւրոպացիների փոքր ի շատէ ազատ {օրէնսդրութիւնքը}: Անգլիական պառլամենտները խաւար դոմի

ի ես 17 ամեայ մանուկ անչափահաս, յորժամ {օրէնք} յամենայնի ներողաբար վարէր ընդ իս, եթէ

վկայէ " եւ այլն. զայս պահանջեն տեղական {օրէնք} անգլիականք: Գումարդ այդ, որ մնացեա

ու չեն միւս անգամ այն ժամանակները, երբ {օրէնք} տուողները նայում էին կանանց վերայ որպէս

on optique! Բացառութիւնը չէ կարող իբրեւ {օրէնք} քննուիլ, ուրեմն եւ չէ կարող օրինակ դառ

նից, դարձեալ դէպի ծով: Այս, բնութեան {օրէնք} է, օրէնք, որ մի մազի չափ չէ շեղում իւ

եալ դէպի ծով: Այս, բնութեան օրէնք է, {օրէնք}, որ մի մազի չափ չէ շեղում իւր զուգակշի

Եւ յի՞նչ շարժի բնութիւն, Զի՞նչ {օրէնք}, ո՞վ հեղինակ, Չիցէ՞ ձոյլ յիմարու

անելով ընդ նմին լռելեայն, եթէ ամեն այն {օրէնք} եւ մարգարէք մինչեւ յառաջնորդս, իսկ այլ

Չէ՛, կը փըթի եւ այդ պատանք - Դա {օրէնք} է բնութեան։ Այն, որ աշխարհի երես

Բ ՄԵՍՐՈՎԲԻ ՏՕՆԻՆ Մովսէս թէեւ {օրէնք} տուեց, Բայց գիրը կար շատ առաջ,

եւ " իշխող եւ իշխեցեալ ", ինքը դնում է {օրէնք} եւ ինքը դարձեալ հնազանդում է նորան. վե

ով, կենդանի սահմանադրութիւն եւ կենդանի {օրէնք} անսահման եւ լրացեալ իշխանութեամբ:

է ամենայն, որ կախիցի զփայտէ " ( Երկր. {Օրէնք}, գլ. ԻԱ, համ. 23)։ Իսկ խաչուիլը հ

դատաւորն կաշառս. վասն այնորիկ ցրուեցան {օրէնք} եւ իրաւունք 'ի գլուխ ոչ ելանեն. զի ամբ

թէ՛ մեք չենք հաւատում քեզ: Մեր գալը մի {օրէնք} է, որ կատարում ենք, լցուցանում ենք առ

ր նորան ընկերակից: Բնութեան մէջ կայ մի {օրէնք}, եթէ վնասւում է կամ խանգարւում է որեւի

ական ենք հասակը պատուել, եւ այս բնական {օրէնք} է, պատճառ, ծերը երիտասարդից կանուխ է

, որովհետեւ մարդկեղէն աշխարհի մէջ չկայ {օրէնք} եւ կանոն՝ առանց բացառութեան։ Գիտենք,

արդկութեան անդամներից։ Այս մի անժխտելի {օրէնք} է մարդկեղէն աշխարհի մէջ, որի միլիոնաւո

գրականութեան, որպէս պահանջեն կարգք եւ {օրէնք}, այլ միայն քաղել անտի զկարեւոր գիտելիս

ի նոր հայոյն, որպէս պահանջէին կարգք եւ {օրէնք} պատմաբանականք. չիք յայսմ տարակոյս, եթ

ի ու սահմանի տակ էին եւ որոնց մէջ կային {օրէնք} ու կանոն. դուրս եկաւ մի այնպիսի իշխանո

հետ ընտելացնելու համար, արժանի է, որ {Օրէնք} տուողները եւ Հասարակապետութեան քարոզիչք

ցաւորը: Բնական օրէնքը, վսեմակա՜ն {օրէնք} - գերագոյն բոլոր մարդկային օրէնքներից,

ս եւ պատմութիւնը: Եթէ մի ազգի մէջ չկայ {օրէնք}, չկայ իրաւադատութիւն ` համարձակ քարոզո

վուրդը ամենայն իրաւունքով խղճահարւում է {օրէնք} ստանալ անօրէնից, ինչո՛վ ուրեմն պիտի եր

ւ հասկացողութեանց ազնուութիւնը: Ահա մի {օրէնք}, որ բնաւ բացառութիւն չունի: Սարդի ոստ

խօսքը սիրահար մարդու վրայ չէ, սիրահարը {օրէնք} եւ իրաւունք չէ նայում, նա ճըքնում է մի

ւս տեսանում ենք ահա, որ բնական աշխարհի {օրէնքը} թոյլ է տալիս անհատի մէջ յեղափոխութիւն,

շտ, ճիշդ կերպով պաշտել բարոյականութեան {օրէնքը}, բայց մանաւանդ այս խստութիւնը պիտոյ է

ցել է իւր քաղաքականութիւնը, իւր հողը, {օրէնքը}, սուրը եւ դրօշակը: Որ այս րոպէիս բեւե

ր իրաւունքը՝ մասնակից լինելու կտակին, {օրէնքը} պիտի ստորասաբար պատասխանէ Հայերի օգտի հ

կողմից արդեօք, մինչ կառավարութիւնը եւ {օրէնքը} ազդեցութիւն չունին այս խնդրի վերայ: Ստ

պատերազմը, ո՛չ Անգլիոյ սեպհականութեան {օրէնքը}, ո՛չ օդային ազատութիւնը, ո՛չ Ռուսսիոյ

վ յառաջ է, քան թէ կատարեալը: Այս {օրէնքը} չունի ոչինչ ամրութիւն, չունի հետեւական

բայց եթէ նա չէ գողանում նորա համար, որ {օրէնքը} արգելում է գողանալ, նա գո՜ղ է եւ աւազա

մեր համար անբարոյական է, որովհետեւ եթէ {օրէնքը} չարգելուր, պիտի գործէր: Եւ չգործեց ոչ

աժամուժ ամբոխի ( եւ այս կերպով մարդադիր {օրէնքը} շեղուած բնականից, ոչ Մովսէսի տախտակներ

. Гран[овский], I, եր. 27): " {Օրէնքը} պատմաբանաբար հասկանալը, - ասում է Հեգել

նով իսկ պարզապէս վկայում է, որ այդպիսի {օրէնքը} կենդանի ներկայ ժամանակի մէջ ոչ խորհուրդ

ղջ գոյութիւնից է բխում եւ յանցանքը, եւ {օրէնքը} եւ ճակատագրի իրաւունքը: Այսպէս էին

չէ, այլ ցաւագարական եւ պատահական, որի {օրէնքը} երբեք չէ կարող դրուել մարդկային սովորակ

վը կամ թագը: Յայտնի է, թէ քանի որ այդ {օրէնքը} բխում է ազգի հոգուց եւ հասկացողութիւնից

դրական իշխանութիւն ունի իր ձեռքին, ոչ {օրէնքը}, ոչ գրուած կոնստիտուցիօնը եւ ոչ իսկ թա

դեցութիւն ունին նորա վրայ. նա փոխում է {օրէնքը}, սրբագրում է սահմանադրութիւնը, փոխում

լ հնազանդում է նորան. վերստին փոխում է {օրէնքը} եւ այդ նոր օրէնսդրութիւնը նոյն զօրութիւ

հապարտ էին՝ ե՛ւ Հրէից ժողովուրդը, ե՛ւ {օրէնքը} ։ Սոքա՛, չդիմանալով դիւամոլ նախանձին,

վերուցէ՛ք եւ այնպէս կատարեցէք Քրիստոսի {օրէնքը} "։ Իսկ դա նորա հակառակն է աղաղակում.

անում, մոռանում է իւր ազգը, հաւատն ու {օրէնքը}, ոչ պահք է իմանում, ոչ մատաղը, ո՛չ ք

տ հիւանդութիւնք: Եւ այս է պատճառը, որ {օրէնքը} եւս հրամայում է երեք կանգուն խորութեամբ

ր ասում նորա հանդէպ կանգնած մարդը: Այն {օրէնքը}, բնական եւ բժշկական գիտութենների մէջ,

էր իմ վերայ եւս իւր պարտականութիւնը եւ {օրէնքը}: - Այդ զգացմունքը, որ դրդում է քեզ

լեայն քաջալերել յանցաւորը: Բնական {օրէնքը}, վսեմակա՜ն օրէնք- գերագոյն բոլոր մարդկ

արարչագործ աստուծոյ ձեռքից: Մարդկային {օրէնքը} դրուեցաւ, թէպէտեւ շատ անգամ եւ շատ դիպ

րձը մարդկային բարոյական կեանքը: Ինչպէս {օրէնքը}, այնպէս եւ կեանքը, ինչպէս կեանքը այնպ

ն, պիտի մերժենք եւ դատապարտենք: {Օրէնքը} պատժում է յանցաւորը. ասիացին տեսանում

որա հակառակ, եթէ այդ լեզուի կազմութեան {օրէնքը} եւ բաղդասութիւնը սորվենք, այլ բառ ոչ ա

ւնը բաղդասութեան օրէնքի մէջ է. եթէ այդ {օրէնքը} մեզ յայտնի է, մեզ անծանօթ բառ հանդիպել

էս վերը ասինք, եթէ լեզուի բաղդասութեան {օրէնքը} անհասկանալի են մեզ, բանի զօրութիւնը կը

մ է դէպի ուր որ քաշում է նորան բնութեան {օրէնքը}, հովութիւն, զովութիւն եւ պտղաբերութիւ

ական սեռի անհատների աճելութիւնը եւ սորա {օրէնքը}, քայլ առ քայլ երթալով նորա իւրաքանչիւր

, երբ գտան հեղուկ եւ օդանման մարմինների {օրէնքը} - թէ նոցայ ճնշողութիւնը ամէն կողմ հաւաս

րբ Նիւտօնը գտաւ կենտրոնական առաձգութեան {օրէնքը}, այդ օրերից բռնած էլ ջուրը չէ հնազանդւ

դին եւ խելագարին ամենայն ինչ ներելի է. {օրէնքի} եւ պատշաճի խստութիւնը թուլանում է այս ե

ազատութեամբ կատարելով նոցա մէջ իւրեանց {օրէնքի} պէս բոլոր եկեղեցական կարգերը, եւ Արքիմ

անը աւելի վտանգների տակ է ընկնում, այս {օրէնքի} հիման վերայ եւս տիկին Բէգզադէն, մի որդ

բայց այն մարդը, որին գրելու էիք, ձեր {օրէնքի} ընդդէմ պահանջողութեններին լռութեամբ միա

եղեկութիւն տան ինձ մի այսպիսի մարդկային {օրէնքի} մասին, թէ գիտեն: Աննշան եւ միանգա

ւնը ազատ է այնտեղ, եւ կառավարութեան եւ {օրէնքի} կողմից ամենայն յարձակմունք անհնարին: Բ

ու, ամենայն օր մեղանչում է այս սրբազան {օրէնքի} ընդդէմ եւ կամ գնում է արժանաւոր կացուցա

կեցի բերդակալին մի թուղթ, որով խնդրեցի {օրէնքի} Թ հատորը: 14-ին նամակ ստացայ եղբօրիցս

պիսի եկեղեցականութիւնը: Մեր համար, {օրէնքի} եւ իրաւունքի առաջեւ, ոչ եկեղեցական կայ

եանին ընծայելով, շտապում ենք ասել, որ {օրէնքի} եւ իրաւունքի առաջեւ քննւում է եւ դատւու

կոչումները եւ պատուանունները չեն կարող {օրէնքի} եւ իրաւունքի առաջեւ միջնորմն լինել յանց

պաշտպանութիւն: Հոգեւորականութիւնը, {օրէնքի} եւ իրաւադատութեան առաջեւ չունի այն միստ

ն իրաւունքների, պատասխանատու հասարակաց {օրէնքի} առաջեւ: Մարդկութեան գլխից անցածը ու

կները եւս մնալով այս հասարակաց բնութեան {օրէնքի} տակ, ամենայն բան գրելու ժամանակ պիտոյ

որովհետեւ պատմութեան, թէեւ անժխտելի, {օրէնքի} կատարումը չափուած չէ ժամանակով, ուստի

պաշտպան կամ որպէս հակառակորդ պատմութեան {օրէնքի} եւ այլն ( Собран. соч. Грановского т

լը) աշխատում է ցոյց տալ նորա ( այսինքն {օրէնքի} ) հիմքը մոռացուած սովորութեանց. եւ արդ

ուցիր քեզ լուսատու ճրագը։ Կորցրեցիր քո {օրէնքի} պաշտպանը եւ քո բարեբախտութեան վերայ մտա

ձեր օրէնքով դատեցէք "։ Եւ ձգեց նորան {օրէնքի} եւ ժողովրդի ձեռքը, որ երկո՛ւքն էլ մահա

n երաժշտութեամբ: Մի քանի ուսանողներ եւ {օրէնքի} վարդապետներ աղաղակում են, քարոզում են

. եկեղեցին պատկանում է ժողովրդին եւ դեռ {օրէնքի} զօրութեամբ եւս ժողովուրդը պիտի վերահասո

ակը, որ ստացաք այսօր, վաւերացուցա՞ծ է {օրէնքի} զօրութեամբ, - հարց արեց պ. Յովնաթանեա

, - թէ աշխարհը ենթարկուած է մի բնութեան {օրէնքի} տակ, եւ այնպիսի օրէնքի, որ ոչինչ բան

ծ է մի բնութեան օրէնքի տակ, եւ այնպիսի {օրէնքի}, որ ոչինչ բան աշխարհի երեսին չէր կարող

իւթական փոփոխութիւնքը կատարւում էին այդ {օրէնքի} ազդեցութենով: - Ընդունում եմ, - պատ

նքը, որ դրդում է քեզ երկբայել բնութեան {օրէնքի} վերայ, միմիայն անձնասիրութիւն է: Ես ա

Իրաւադատութեան մէջ է ազգի կեանքը եւ այս {օրէնքի} վերայ միայն կարող է մի ազգ յառաջանալ:

հաւասարութիւնը պահանջում է, մարդկային {օրէնքի} միջնորդութեամբ, ընկերական կամ ընտանեկա

վում ենք։ Մտքի զօրութիւնը բաղդասութեան {օրէնքի} մէջ է. եթէ այդ օրէնքը մեզ յայտնի է, մ

ու հոգին բերանը եկած, չէր կարող բնական {օրէնքի} ազդեցութիւնքը քերել իր վրայից, չէր կար

որպէս երեւոյթ բնութեան, ենթակայ են այս {օրէնքին} եւ այս հաշուին: Կարող են ասել, ո

աստիկ մեղք է, արդէն ընդդէմ Աստուածային {օրէնքին} "։ Նա պատժում էր, նզովում է

շմարտութեան, որ պախարակում էր Քրիստոսի {օրէնքին} ընդդէմ գործերը եւ նկարագրում էր ամենայն

անկի՜րթ է եւ անուսումն, որ Մովսիսական {օրէնքին} օտա՜ր է եւ Քրիստոսի տուած շնորհին անտեղ

ելու է, թէ այս բանը ընդդէմ էր Աստուծոյ {օրէնքին} ։ Բայց պապը խոստանում է կատարել Հենրիկո

, բացառութիւն կամենալով լինել հասարակաց {օրէնքից}, մնացել են եւ այժմ եւս ամենայն ջանք գո

, որ դուրս էր բնութեան նիւթական բաների {օրէնքից}, շատ անգամ բռնացնում են մեզ ո՛չ թէ միմ

նգամ եւ շատ դիպուածում շեղուելով բնական {օրէնքից}, ի վերայ այսր ամենայնի, ընտանեկան կամ

գտանէի ի 16 ամեայ իմում հասակի, յորժամ {օրէնքն} տէրութեան տակաւին ո՛չ դատապարտէր զիս եւ

ալ զի մի առ ոտն կոխեսցի արդարութիւնն եւ {օրէնքն} տէրութեան: Զպատճէն հրովարտակին դնեմ ՚ի

, զկնի բառիս հրամայեցին: Որովհետեւ {օրէնքն} տէրութեան ոչ բնաւ ներգործեն ՚ի Սինօդին

ոյս քաղաքական Մագիստրաթի որպէս հրամայեն {օրէնքն} կայսերականք: Այլ որովհետեւ 'ի նախն

ամուրջ: Եւ խաղեր ասող հրեշտակը մի՞թէ {Օրէնքն} այս յարգող ջատագովը չէ. Ամեն փակ դուռ

ս հո մենակ մեզ համար չի՞. սաղ աշխարհքի {օրէնքն} ըտենց ա. դու քու բարութիւնիցն ես տանու

ւլ-Պինանդ: Բայց պատմութեան {օրէնքնե՞րը}. Բարոյական մարդկութեան Ո՞վ շ

խնդիրը եւ տեսանենք, թէ կայի՞ն այնպիսի {օրէնքներ} բնական եւ բարոյական աշխարհներում, որ թ

ւնից, անցած կեանքից Հանում է ճիշտ {օրէնքներ} Եւ փրկում է դիպուածներից Մար

ավիժում եմ իշխանութիւններ, փոփոխում եմ {օրէնքներ} իմ ճաշակով, եւ ինքնիշխան տիրում եմ երկ

եւ անսահման, իրաւունք տուեց Կարգին նոր {օրէնքներ} եւ կանոններ սահմանել իւրեան իսկ Կարգի հ

համար Յիսուսեանները չունէին յատկացուցած {օրէնքներ}. իւրաքանչիւր առանձին պատահմունքների հա

ոլոր աստիճանաւորքը, դուրս էր տալիս նոր {օրէնքներ}, երեւելի գործերի ժամանակ հրաւիրում էր

քննում էին տարեկան բոլոր գործերը. նոր {օրէնքներ} դնում էին եւ հիները փոխում։ Յիսուս

թյսւնը տուել է նորան անխախտելի եւ սուրբ {օրէնքներ}, որ բնաւ եւ մէկ մազի չափ խոտորմոնք չու

ողովրդին, որին անհասկանալի են բնութեան {օրէնքները}, սոցա բնական եւ աստուածադիր պաշտօնակատ

ին վերայ տալիս է զրոյ: Այո՛, բնութեան {օրէնքները} կատարւում են ճիշդ մաթեմատիկական հաշուով

ուսիր մարդը, իմաստասիրէ ընկերութիւնը, {օրէնքները}, մարդկութեան կեանքի երեւոյթքը, գտի՛ր

բնութեան այսպիսի յայտնութիւնների սուրբ {օրէնքները} եւ չէին կարող եւս լինել, պատճառ, այդ

ի հասարակութիւն, որ ունէր իւր սեպհական {օրէնքները}, կանոնը եւ իրաւունքը. երեւեցաւ նոր տէ

ւթեան պատմութիւնը, այդ քաղաքակրթութեան {օրէնքները} եւ նոցայ կերպարանագործութեան յարակից եղ

ի աշխատի ոչ միայն ինքը ուսանել բնութեան {օրէնքները}, այլեւ ուրիշին օգնել, եթէ ինքը աւելի

աստուածադիր սահմաններին, քաշքշելով այն {օրէնքները}, որ մարդու կամքին բնաւ չեն ենթարկւում

վ քարոզել ինձ այլեւ աստուածը, որի գրած {օրէնքները}, մի ակնթարթում, ինչպէս Երեմիայի " Կաթ

բնութեան օրէնքներին եւ որ մեկնում է այդ {օրէնքները} աստեղաբաշխութեան եւ երկրաչափութեան կանո

ոծակի կեանքը, նորա որպիսութիւնը, նորա {օրէնքները}: Մոծակն ի՞նչ է, որ մարդ նորա կեանքը ս

թիւնը այսպէս է խօսում, " կամ ուսի՛ր իմ {օրէնքները}, տիրէ՛ ինձ, օգո՛ւտ քաղէ ինձանից. կամ

րդապետութիւնը հաստատուած է Տէրութենական {օրէնքների} վերայ, բայց գուցէ " Մեղուի " հրատարակո

ւնիք վայելելու ՄԵՐ Ինքնակալ գայիսոնի եւ {օրէնքների} հովանաւորութեան տակ: Այս բոլոր առ

մէջ մէկ վայրկեան մտածել էին նոր լեզուի {օրէնքների} եւ պայմանների վրայ, հազիւ թէ կարող էին

ց ինձանից, թէ փո՞քր բաներ կան բնութեան {օրէնքների} վերայ յառաջացող, որ տգէտ եւ խաժամուժ ա

ւթենից: Բոլոր բնական եւ մարդկային {օրէնքների} մէջ զտանում ենք միայն այո՛, կամ ո՛չ.

Բայց որովհետեւ նա գիտէ, թէ ի՞նչ բնական {օրէնքների} ազդեցութեամբ երեւում են այդ գոյները, ե

ծ եւ ընդդէմ է մինչեւ այժմ յայտնի բնական {օրէնքներին}: Ինչպէս եւ եղած լինէր, միայն բանը

անատես լինելով բնութեան փոփոխականութեան {օրէնքներին}, հասկանալով նոցայ նպատակը, պիտի պահան

իջոցում, մօտ եւ հպատակ մնալով բնութեան {օրէնքներին}, նոյնպէս հոգին պիտոյ է գտանէ իւր համար

էին այդ հաւատները Տէրութենական հիմնաւոր {օրէնքներին} ։ Բօնզերը գլխաւորքն էին այս զանազան կրօ

ր, որ նոցա համար տէրութենական հիմնաւոր {օրէնքներին} հակառակ գործ գործեց. Ադամ Շօյլ Յիսուսե

մնանք նոր լեզուի ոգուն բաղդասութեան եւ {օրէնքներին} ։ Առանձին առանձին առնված բառեր սորվելը

եցական կանոնադրութեանց, այլ, բնութեան {օրէնքներին} եւ որ մեկնում է այդ օրէնքները աստեղաբաշ

սուտ չէ, ուրեմն եւ ենթակայ է բնութեան {օրէնքներին}, իսկ բնութեան մէջ մենք տեսնում ենք, ո

պահանջէ, որ իւր մարմինը ազատ մնար այս {օրէնքներից}. եթէ նա ազատ մնացած լինէր սկզբումը, կ

սուցիչներին։ Այս կանոնադրութեան առաջին {օրէնքներից} մինը այս էր՝ Nemo novus introducat dua

եմակա՜ն օրէնք- գերագոյն բոլոր մարդկային {օրէնքներից}, վաղուց արդէն հասկացուցել է աշխարհին,

կերպարանագործուելու, պատճառ, բնութեան {օրէնքներն} էին, որ բաղկացուցին նորան, այն սկզբնա

գործ՝ ե՛ւ աստուածային, ե՛ւ քաղաքական {օրէնքներով}: Ի՞նչպէս կարելի է գովել մի վաճառականու

եանցի համար այդ քաղաքական եւ եկեղեցական {օրէնքներով}, որպէս սոսկալի սրբապղծութիւն, դատապար

ենթարկուելով նորա ազդեցութեանը, բնական {օրէնքներով} ինքը իւր մէջ կենտրոնացած, ցուցակ է լին

ելի մօտ է երկրի մակերեւութին), բնական {օրէնքներով} ստանում է հեղուկ յատկութիւն եւ մասնաւոր

մէջ. այնտեղ մարդը ապահովեալ է բնութեան {օրէնքներով}: Այն մարդը, որ բնութեան հետ գործ ունի

այս բաները, որ կատարւում էին բնութեան {օրէնքներով}: - Ին՛չ անզգամ մարդ է դա, ի՛նչ չա

մուսինը, որ, աստուածային եւ քաղաքական {օրէնքներով}, պարտական էր հնազանդուիլ նորան եւ գնալ

պատճառ, շրջապատած էիր նոյնպէս բնութեան {օրէնքներով}: - Քո մարմինը հողանալով բուսուցանու

ենք օտար լեզուներ սովորել։ Բայց թէ ինչ {օրէնքներով} միմեանց հետ են կապվում այդ բառերը, մէկ

ութիւնքը. թէ՞ դորայ հակառակ, բնութեան {օրէնքներով} հրաշալին մեկնելով, ցրուել միջնադարեան

ին. " սահման եդ եւ ոչ անցանեն ": Այդ {օրէնքներով} կառավարւում է ամէն ինչ, որ մենք տեսնու

սնում է մինչեւ 13300 ոտնաչափ: Նոյն այս {օրէնքներով} եւ պատճառներով Հիմալայեան սարի ձիւնական

երին, որոնք, կապուած լինելով բնութեան {օրէնքներով}, պիտի աստիճան աստիճան թողուին իրենց կե

Չկայ աշխարհիս երեսին բան, որ բնութեան {օրէնքներով} չկատարուէր. ինչ որ այդպէս չէ, սուտ է

ա վերայ, եւ նա, բնական եւ աստուածադիր {օրէնքով}, այն ժամանակ միայն կարող էր պահել իւր

անուեցայ, հաստատուն, Եկեղեցու միջումը {Օրէնքով} պսակուելով: Ես ապրել լաւ գիտէի. Ո՞ւր

կան ծանրութեան պատճառով, արդէն Նիւտոնի {օրէնքով} կապուած էին երկրագնդի կենտրոնի հետ...

այց ասա՛ խնդրեմ, ազա՞տ եմ ես, միմիայն {օրէնքով}, քաղաքականապէս ազատ կոչուելով, ազա՞տ

ան երեսին: Նա հալածում է նորան, ոչ թէ {օրէնքով} կամ որեւիցէ կառավարչական ոյժով կամ արգե

ամրութիւն, չունի հետեւականութիւն: Այս {օրէնքով}, մի մարդ, որ կամէր պարապիլ որեւիցէ ար

ստատուն, Եկեղեցու միջումը ` {Օրէնքով} պսակուելով: Ես ապրել լաւ գի

յանցանքի մէջ անանցանելի վիհ կար, բայց {օրէնքով} տրուած պատիժը համարւում էր մաքուր արդար

բնաւ չգտայ դորանում, դո՛ւք առէք եւ ձեր {օրէնքով} դատեցէք "։ Եւ ձգեց նորան օրէնքի եւ ժո

3)։ Բանի զօրութիւնը այս է. եբրայական {օրէնքով} անիծուած էր այն մարդը, որ փայտից կախու

նց զրկուածի իրաւունքը խեղդելու: Բնական {օրէնքով}, իրաւունքների հաւասարութիւնը պահանջում

զուներից առնված բառերը ժողովրդին յայտնի {օրէնքով} կապակցել։ Ժողովրդի պարտականութիւնն է հ

րականութիւնքը այլասեռ են, ուստի բնական {օրէնքով} նոքա քաւում են, որ միանան իրար հետ: Ե

ս բոլորը լինում են այն մէկ անգամ դրուած {օրէնքով}, ինչպէս մարդը ապրում է եւ բազմանում է

ից սաստիկ տաքանալով, ջերմութեան բնական {օրէնքով}, որ լայնացնում է ամենայն մարմին, լայն

ը խանգարուած է այդտեղ, պատճառ, բնական {օրէնքով}, հեղուկ եւ օդանման մարմինները ամէն կող

ւ իւր քոյր Լէնչի, հանդերձ կնքով պիաթօյ {Օրէսթոս} եւս Լամաթ. սոցա գինն Եալջիս քաթումն թա

Որ հանապազ իւր ազգայնոց ցնծացնում է {օրէցօր}: Ցնծա՛յ, ուրեմն եւ դու ինքնի

նալն եւս հոգատարների կողմումն էր: Վէճը {օրէօր} ձգուելով երկարեցաւ եւ քնեց երկու տարի:

նալը եւ իւրեանց ազգի անբախտ վիճակը, որ {օրէօր} այնպէս թշուառանում էր, հոգեւորների իշխ

մ, թե ո՞վ գիտնա Սերոբն Պալչոքին թաղման {օրը} ինչպես կսկծվեցավ, վա՜յ տիրոջն, արդըխ

, եւ երեկի, որ էր ամսույս 10, կիրակի {օրը} ժամից հետո խնդրել էի ինձ մոտ ճաշ ուտել

կ կունենաս, արի այս հանդեսը տեսնելու: {Օրը} դեռեւս հայտնի չէ, իմացվածովը կգրեմ:

շատ տարիներ ուրախ եւ առողջ անցկացնի այդ {օրը}: Սեղմում եմ սիրելի Անանիայի եւ Հովհանն

. Սուլթան-Շահի անվանակոչության հետեւյալ {օրը}: Դա փոքրիկ, սակայն, միանգամայն անվնա

յտնի օրինագծի վերաբերյալ, իսկ հետեւյալ {օրը} մտադիր էր զինված ուժերով հարձակում գործ

կումս ես հույս էի հայտնել, որ հետեւյալ {օրը} կազատվեմ կատառից, սակայն այդպես չեղավ

ան, չար ոգու նման, հենց պատրաստ է այդ {օրը} նրանց մոտ գնալու: Ես դեռ հիշում եմ նրա

նկանում եմ նրան երկար տարիներ տոնել այդ {օրը}: Սեղմում եմ բոլոր բարեկամներիս ձեռքը,

ո տեսության եմ փափագում։ Երեկ չէ մյուս {օրը} վարչությունից խնդրել եմ, որ գոնե զատկի

թե նույնիսկ թույլատրեն, հաջողվի առաջին {օրը}. գուցե երկուշաբթի: Բացի այդ, քեզ որո

ծ "... բայց պետք է հուսալ, որ մռայլ {օրը} հավետ այդպես չի մնա, ամպերը կանցնեն,

գիտեմ, նա իրոք պատրաստվում է հինգշաբթի {օրը} նրա մոտ գնալու, որպեսզի թափ տա): Ես

ւ արդեն, հավանաբար, ստացել ես: Նույն {օրը} քեզանից մի նամակ էլ ստացա մոլորված Անան

րբ դու հեռացար այստեղից, երեկ չէ մյուս {օրը}: Շնորհակալություն նորին գերազանցության

ալուն պես, ստացիր գրքերը եւ հենց շաբաթ {օրը} նամակիդ հետ միասին ինձ հասցրու այն գրքե

ղարկել ինձ: Հիշեցրեք նրան եւ երբ շաբաթ {օրը} գաք, թողեք Գ. Բ. -ի մոտ, ապա թե ոչ՝

իլ իմ, դուրսը մարդ մարդու չի տեսնուլ, {օրը} 2 անգամ սոպա կվառինք, կենե չի տաքնալ ց

ջ, հազարաւոր նեղութենների համբերելով, {օրը} խաւարեցնելով, ստացել է մարդկութեան ընդ

՝ մի մեծ շանթ պատրաստել այդ թշուառականի {օրը} խաւարեցնելու եւ Պլուտոնի թագաւորութիւնը

չկա. նոքա տարին մի անգամ՝ Ծաղկազարդի {օրը}, գնում են եկեղեցի, իսկ այլ ժամանակ Աս

մութիւնը Սուրբ Գէորգ եկեղեցու մօտ։ Այդ {օրը} Թաթարի բառով անուանում են Խդրելեզ: Խդր

նից եկաւորքը: Վանքի ամենաբազմամարդ {օրը} է Վարդավառի կիւրակէն եւ երկուշաբաթին.

օս բժիշկը, որ 12 շիշ գարեջուր էր խմում {օրը}, որ անցեալ տարի տեսանք Մարիենբադումը,

տուած, մի՞թէ վերջապէս ծագել է գթութեան {օրը}: Վերջին խօսքերը ասելու ժամանակ դար

, թէեւ բաւական թոյլ մարմնով: Նոյն {օրը} հրաման ստացայ ներկայանալ Շամիլին:

աս չունի, միայն դու յառաջ գնա: Կը գայ {օրը}, կը ծագէ եւ քո համար այն արշալոյսը, ե

աքից դէպի վաճառահանդէսը, Բէգզադէն միւս {օրը} գնում է վաճառափողոցը ( биржа) եւ այնտե

րօտ ձգել, ասել է, այդ ազատութեան միւս {օրը} պատերազմ ունենալ 23 միլիոն բազմութեան հ

ն, որ գաւառները եւս պիտի հասանեն Պօլսի {օրը}, այն, որ մի գեղեցիկ առաւօտ թէ՛ Պօլսի

լ եւ վնասակար աւանդութենից, որ քեզ այդ {օրը} ձգեց: Պանդխտակիցքը գալիս են նորան

էկ խօսքով իմ առաջին. Երկու թունկի {օրը} չըխմել Մեծ ամօթ է ինձ պէսին։

փոփէ անոյշ ձայնդ Նորա վիշտն ու սեւ {օրը} ։ Միթէ՞ անխիղճ ես դու այնքան

մ է արեւը, Քանի չի հասել դեռ կէս {օրը}, ուրախ է եւ տխուրը: Ընդհակ

յինք ջերմ սրտով, Թէ մինչ մահերուս {օրը} չէինք մոռնալու հոգւով, - Ի վեր այս

ըմատնես քեզ սէրի. Երեկոյացեալ մեր {օրը} Թո՛ղ քեզանով սփոփուի "։

կատարեցի, Իմ ասպարէզը այս օրուայ {օրը} լրացուցի: Ես կերակուր կուշ

Ո՛չ նեղութիւն եւ ո՛չ ցաւ, Նորա {օրը}, տարիները Ինչպէս րոպէ մի անցաւ։

Ha дуэль էլ կը գանչէք Վաղը, միւս {օրը} пожалуй... Ну, я знаю кому

ելքից մտքից դուրս բան է: Ну, սաղ {օրը} գլուխս Պտուտ է գամ, что такой,

Մի պայծառ աստղ խնդագին: Երրորդ {օրը} շատ սգաւորք Փորեցին մի գերեզման,

ցաւ... Շառաչիւն զէնքի... մթնեցաւ {օրը}, Ղազազ, սարբազի գլուխն երեւեցաւ

ստացայ մի նամակ եւ պատասխանը գրեցի նոյն {օրը}, որ կ՚երթայ 28-ին: 28-ին ստացայ մի ն

6-ից եւ պատասխանեցի 8-ին, որ գնաց նոյն {օրը}: 9-ին տեսութիւն եղբօրս հետ եւ Յովհանն

14-ին նամակ ստացայ, պատաս[խանեցի] նոյն {օրը}, կ՚երթայ 15-ին ( 12 շիշ գինի): 15 -ի

տի ընդունուի՞ ռնգեղջիւրը, թէ չէ: Նոյն {օրը} պատասխանեցի, որ կ՚երթայ 23-ին: 25-ին

եղբօրս կուպոնների մասին, որ գնաց նոյն {օրը}: Յունիսի 2-ին նամակ ստացայ եղբօրիցս 1-

ստացայ եղբօրիցս նոյն օրից գրած եւ նոյն {օրը} պատասխանեցի, որ կ՚երթայ 21-ին: 22-ին

քից, 9-ից գրուած. պատասխան գրեցի նոյն {օրը}, որ եղբօրս տամ երկուշաբթի: 19-ին տեսո

մ[ած] Բոկլ եւ շերամադարմանութիւն. նոյն {օրը} պատասխանեցի: 31-ին նամակ ստացայ եղբօր

ն նամակ ստացայ 13-ից գրուած, որին նոյն {օրը} պատասխանեցի, որ կ՚երթայ 15-ին: 16-ին

անդերձ թաբակով եւ մունշտուկներով, նոյն {օրը} պատասխանեցի, որ կ՚երթայ վաղը: 24-ին

ցս հանդերձ քեռորդուոց նամակներով, նոյն {օրը} պատասխանեցի եղբօրս, Աւտուշին, Գաբրիէլ

22-ին նամակ ստացայ եղբօրիցս եւ միեւնոյն {օրը} պատասխանեցի: 26-ին նամակ ստացայ եղբօր

ուարի 1-ին նամակ ստացայ եղբօրիցս, նոյն {օրը} պատասխանեցի, որ կ՚երթայ վաղը: 3-ին տ

ն: 13-ին նամակ ստացայ եւ գրքեր, նոյն {օրը} պատասխանեցի: 13-ին յայտնեցին ինձ երրոր

, թերթեր, թաբակ, խաղող եւ այլն. նոյն {օրը} պատասխանեցի: 20-ին տուի գրուածքս քննու

ստացայ եղբօրիցս եւ 1 ֆունտ թաբակ: Նոյն {օրը} պատասխանեցի, չգիտեմ երբ կ՚երթայ: 3-ի

բօրիցս եւ Հիւսիսափայլը, 1864 №2: Նոյն {օրը} պատասխանեցի, որ կ՚երթայ վաղը: 13-ին

մակ ստացայ եղբօրիցս 22-ից գրուած, նոյն {օրը} պատասխանեցի, որ կ՚երթայ վաղը: 26-ին

ւը: 7-ին նամակ ստացայ եղբօրիցս, նոյն {օրը} պատասխանեցի, որ կ՚երթայ վաղը: 10-ին

ն: 14-ին նամակ ստացայ եղբօրիցս, նոյն {օրը} պատասխանեցի, որ կ՚երթայ վաղը: [Յետոյ

մակ ստացայ եղբօրիցս 20-ից գրուած, նոյն {օրը} պատասխանեցի: Յոյս ունիմ, թէ վաղը երթա

մակ ստացայ եղբօրիցս 27-ից գրուած, նոյն {օրը} պատասխանեցի, որ կ՚երթայ վաղը: Յունիսի

ն: 12-ին նամակ ստացայ եղբօրիցս, նոյն {օրը} պատասխանեցի հանդերձ հեռագրով ի Նախիջեւա

ստացայ եղբօրիցս եւ 1 ֆունտ թաբակ: Նոյն {օրը} պատասխանեցի: Այս նամակը տուի 18-ին առա

1-ին նամակ ստացայ Յովհանն[էսից] եւ նոյն {օրը} պատասխանեցի: 4-ին նամակ ստացայ եղբօրի

ւում է: 7-ին նամակ գրեցի եղբօրս, նոյն {օրը} երեկոյեան նամակ ստացայ, թաբակ եւ բալ:

: 13-ին նամակ ստացայ եղբօրիցս եւ նոյն {օրը} պատասխանեցի, Աւտուշին եւս գրեցի: 17-

ին: 26-ին նամակ ստացայ եւ խաղող, նոյն {օրը} պատասխանեցի, որ կ՚երթայ վաղը: 30-ին

մբերի 1-ին նամակ ստացայ եղբօրիցս, նոյն {օրը} պատասխանեցի: 3-ին նամակ ստացայ եղբօրի

մակ ստացայ եղբօրիցս 27-ից գրուած, նոյն {օրը} պատասխանեցի, որ կ՚երթայ վաղը: 31-ին

մէոն] Գ[րիգորեւիչի] առողջութիւնը: Նոյն {օրը} պատասխանեցի, որ կ՚երթայ վաղը: 29-ին

նշահի] 10 օրից վերադարձը Փարիզից. նոյն {օրը} պատասխանեցի, որ կ՚երթայ վաղը: Նոյն օր

րը պատասխանեցի, որ կ՚երթայ վաղը: Նոյն {օրը} գրեցի եւ առ Ֆ[եօդո]ր Իւան[ովիչը] մօրս մ

մակ ստացայ եղբօրիցս 23-ից գրուած, նոյն {օրը} պատասխ[անեցի], որ կ՚երթայ վաղը: 27-ի

եւ ցաւից: Քրտինք ունէի: 16-ին ամբողջ {օրը} առաւ[ոտեան] 9-ից մինչեւ 4 ոտքի վրայ ման

նամակ ստացայ եղբ[օրիցս] եւ թաբակ, նոյն {օրը} պատասխանեցի: 20-21 եւ 21-22 հանգիստ ե

երբեք արգելառիթ ենք Պ. Չամուռճեանին, {օրը} եօթը ճանապարհ կատարել Բիլուարտի աստուած

1861 Նէապոլսից ելայ Գենուա մտայ Նոյն {օրը} ելայ Գենուայից եւ Թուրինի եւ Սաւոյի վեր

այ Մարսէյլից ելայ 23, որ էր Զատկի ա) {օրը} Ալեքսանդրիա մտայ ( մտանք) 29 Ալեքսանդր

, առաւօտ ժամը 9 Քահիրէ ( մտայ), նոյն {օրը} զկնի կէս աւուր ( կէսօրից յետոյ) ժամը 4

դէն ( Թատմոր) մտայ13 Ադէնից ելայ նոյն {օրը} երեկոյ[եան] Ցէյլոն մտայ մայիսի 22-ին Ց

23-ին Մադրաս մտայ 27-ին Մադրասից ` նոյն {օրը} երեկոյ[եան] Կալկաթա մտայ ( երեկոյ),

ատահում, նշանով ասեմ, որ իմանաս: Այն {օրը}, երբ վերակացուի դաւաճանութիւնքը հասնու

ն օգնականի հրաժարուիլը գործարանից: Այն {օրը} երեկոյին նա շատ սրտաշարժ ոճով խօսում է

րայ մտածողներին: Դու պէտք է մինչեւ այն {օրը} հառաչես, մինչեւ քո անօրէնութեանէ վրեժը

ւթեամբ հեռացաւ եւ անհետացաւ: Միւս {օրը} որպէս թէ կամեցայ դէպի հայրենիքս վերադառ

կ չկայ ասել. Քրիստոսի ահագին եւ անաչառ {օրը} չի լռիլ, այլ անշէջ կրակին կը մատնէ։ Ե

տարիր, մինչեւ իմ այն տեղից հալածուելու {օրը}, վանքի եկամուտից կամ բերուած ընծաներից

ւքը, որ փայլում են նորա աչքերում։ Այն {օրը} սուգի օր է եղած ե՛ւ վարժապետի, ե՛ւ աշա

ի միասին իւր տուն, որովհետեւ այն տխուր {օրը} ո՛չ ոք մեզանից չէր կամենում բաժանուիլ ի

նան. - յետոյ ի՞նչ եղաւ: - Չորրորդ {օրը} ես հաշտեցուցի նորանց այն պայմանով, որ

ապրի՛ք. իսկ Բրուսսելի օրագիրները միւս {օրը} հրատարակեցին, թէ հոլլանդացիք գիշերով մ

չեց սատանան ( Ասմոդեյը վերակացու էր այն {օրը} դժոխքի մէջ), - Ասմոդե՛յ, որպէս վարձ

ասել, եթէ ոչ սրտիս խորքիցը օրհնել այս {օրը}: Ձեր մռայլութիւն, եւ դուք, դժոխային

ւմ է սորան: Քունը իսպառ փախաւ աչքիցս, {օրը} ինձ տարի էր թւում. վերջապէս, զրկուելո

արդու փորը կուշտ լինի, ըմպելիքը առատ, {օրը} ուրախ, սիրական կինը կողքումը: Եթէ, ս

ասին, ինչքան եղած էին դոքա մինչեւ նորա {օրը}: Այղ աշխատութեան խորհուրդը է, բանալ մ

մ, կատա՞կ է իմ հետ խմել. ես նորան այն {օրը} ձգեմ, որ շունը ձեռքից հաց չառնու, - պ

: Պ. Մարկոսը խնդրեց յատկացնել խնջոյքի {օրը}. նորան պատասխանեց Շաքարեանցը, թէ լինե

դո՛ւրս, անզգամ: Սպասի՛ր, ես քեզ այն {օրը} ձգեմ, որ օրական հացի կարօտ դառնաս, նզ

, ուստի դուրս եկաւ, անիծելով իւր ծնած {օրը}, իւր հայութիւնը, որովհետեւ ուրիշ ամէն

նցը. - Նախ որ ես դեռ որոշած չէի գնալու {օրը}, երկրորդ, գործերս դեռ չեմ աւարտել, ե

: Թիւթիւնճի-օղլուն տանը չէր. նա այն {օրը} ճաշ եւս չէր կերած տանը. երեւի թէ զանազ

կայ. ի՞նչի է քիթդ կախած: - Ամբողջ {օրը} տուն չես եկել, այժմ եկած չեկած, այդ է

յտնեց իւր կնոջը եւ Մանուշակին, թէ նոյն {օրը} ահա բժիշկ էր կանչելու: Մանուշակը դարձե

են ամբողջ գիշեր հիւանդի գլխի տակ. միւս {օրը} երեկոյեան ժամանակ, այսինքն ճաշից յետոյ

ղլուն պատրաստութիւն տեսաւ թեթեւի. միւս {օրը} Հոլոյին կնիկը, որ երեւելի թեթեւ թափող

ջուց տայ. իսկ միւս հազարը ամուսնութեան {օրը}, եթէ այդպէս համաձայնի, պսակը կարող է

մտադրութիւնը, եթէ Աստուած տայ ինձ այն {օրը}, որ ես խունկ ծխեմ դրացու աղջկանը մեր շ

են նոյն գիշերը Բաղչէ-Սարայից: Հետեւեալ {օրը} մտանում են նաւ, եւ փախչում են Կոստանդն

թիւն բանալ դրացու հետ աղջկայ մասին միւս {օրը}. պատճառ, այն օրը անցած գնացածի յիշատա

ետ աղջկայ մասին միւս օրը. պատճառ, այն {օրը} անցած գնացածի յիշատակութիւններով վրդովո

յս պատճառով Աստուածածնի վերափոխման տօնի {օրը}, նա աշակերտների հետ միասին հեռացաւ կու

ական ցաւեր ունեցող հիւանդներից, ամբողջ {օրը} ման էր գալիս ափրոդիտական ցաւերով վիրաւո

անգամ այնպիսի մեղքերին, որ մինչեւ այն {օրը} Պապը միայն քաւում էր։ Պապին մնացել էր

։ Ամբողջ գիշեր աղօթքի հետ եղաւ եւ միւս {օրը} գնաց Արքունի պալատ։ Երբ կամենում էր նե

յս զարհուրելի թագաւորասպանութիւնը։ Այն {օրը}, որ Հենրիկոս III-ը սպանեցին Փարիզի մէջ

անուանել այս մարդասպանութիւնը), միւս {օրը} խոստովանեցրել է նորան եւ հաղորդել Յիսու

էր նորան Մարգարիտայն, որի հետ պսակուած {օրը} Փարէզը արիւնով էր լուացուել). այս պ

պատրիարքարանում նրա հրատարակման առաջին {օրը} Կանոնադրութեան ներկայ հակառակորդներից գ

ւր որ այժմ կանգնած ենք, անապատ է, այս {օրը}, որ անցնում է, ուշացել է, այս գիշերը

սեւ սրտի աղջիկ. ի՛նչ անեմ, խաւարէր էն {օրը}, որ դու լիս ընկար, էն քշերը հէրդ ջաղա

ին եւ լսում ենք նորա խօսքերը ծաղկազարդի {օրը} եկեղեցում եւ տերեւ տարած ժամանակը - Վար

ք չգիտենք, թէ հայոց թագաւորները Ներոնի {օրը} ընկնելով զուարճութեան համար հրապարակ էի

Սօսը խնդրում է նորանից ծաղկազարդ կիրակի {օրը} իր քաղած մանուշակները Վարդիթերին տալ եկ

րեխին, որ մի կապայ ես կարում, թէ էքսի {օրը} խօսքիցդ դուս ա գալի, ասում ես, թէ ա՜յ

ընենց տուն չի ըլնիլ սրանցում որ էս իրէք {օրը} իրան տարեկան ղաւուրմէն անի ոչ, բրդին հ

կողմ ցրված կորած են, որոնց անունը եւս {օրըստօրե} մոռանում եմ: Վասն որո ինչքան որ այժմ ձ

կտրողական ընթացք չունեցան մինչեւ այժմ, {օրըստօրե} սպասում ենք հրամանի, որ, ինչպես լսում

էս. ափսո՛ս, որ այդ բանը վերջացնում են {օրըստօրէ}: Հոգով չափ ցանկալի էր, որ այդ գեղեցիկ

առնուլ եւ մտածութեամբ կարդալ եւ աշխատել {օրըստօրէ} մաքրել լեզուախօսութիւնը՝ չլսուած բան է

ւանդ տեսանելով, որ լուսաւորութեան սէրը {օրըստօրէ} արմատ արձակելու վերայ է, թէեւ սակաւ մա

րող մնալ, քանի որ տէրութեանց ծախքերը, {օրըստօրէ} բարձրանալով, լեռնանում են, եւ քանի որ

քաղաք կամ մայրաքաղաք, նշանակում է, թէ {օրըստօրէ} պակասում է երկրագործների թիւը, հետեւաբ

Բայց, չնայելով այս բոլորի վերայ, ազգը {օրըստօրէ} թողնում է իւր երկիրները եւ կենտրոնանում

ուածքի վիճակը, եթէ նորան կազմող մասերը {օրըստօրէ} ընկնին, եւ մնացողը եւս առ վաղիւ յարատե

վաճառակա՛նը, եւ կարողութեան տէր մա՛րդը {օրըստօրէ} կը հարստանան: Զուգահեռաբար սորա հետ կը

լինին իբրեւ ազգ ապրելու. իսկ եթէ ոչ, {օրըստօրէ} կ'անհետանան, որպէս մի կաթիլ համատարած

իւր զէնքի յաղթութեամբ, իւր սահմանների {օրըստօրէ} լայնութեամբ: Դնենք, թէ այն մարդիկը,

, որ ազգը չզլանայ իւր ձեռնտուութիւնը, {օրըստօրէ} թատրոն յաճախելով եւ այս ոչ միայն թատրոն

սի եվրոպական մասում՝ այսինքն՝ Բեբեկ, {Օրթա} -Քեյ, Բերա, Ղալաթիա, Խասքեյ, Էյուբ,

հասցեով կուղարկե ինձ Պետերբուրգ, որ 6 {օրի} ճանապարհ է այժմ: Ներեցեք շտապ գրութ

եկան գործի համար դուրս գնացած լինելով: {Օրի} մռայլոտ մթութիւնը, այդ մարդու թրջուած

խաչը ցոյց է տալիս արիւն թողնելու համար {օրի} լաւութիւնը: Ճարս կտրուեցաւ, վեր կացայ

այդ աննշան քանակութիւնը կամ եթէ ամբողջ {օրի} մէջ նշանակած է մի հատադեղ ( pilula) "

ների առաջեւ, առանց մտածելու, որ գալոց {օրի} համար չունէր հացի գին անգամ: Բայց մի ո

ի օր է, ինչպէս Մեծ պահքի երկուշաբթին. {օրի} կանաչը եւ կարմիրը ո՛չ ոք չէ տեսել մինչե

եւ Հայոց վաճառականութիւնը: Եւ այն {օրի} վաճառականը ոչ միայն կ'ազատուի Եւրոպացոց

ւիլ: " Ապա հաւատով խոստովանիմը ո՞ր {օրի} համար է, յիմա՛ր, Նարեկացու սքանչելի ե

ել էր իւր անձին հետ, կարողացաւ երեսուն {օրի} մէջ չքացնել բանականութիւնը եւ ինքնագոյ

6 օրինակի փող 2 օրինակ Իզմիրեանցին 1 {օրի[նակ]} Աջեմեանցին 1 - Եզեանց 1 - Բուդաղ[եանց

ստը եւ Քրիստոսի ծննդից հետո 3-րդ դարում {Օրիգենի} հավաքած հունական թարգմանությունը, որը

հդ բաց է, պասպորտ տուողդ պատրաստ, ո՞ր {օրիդ} ես սպասում, ի՞նչ ես փտրում Րեդուտկալէո

րական հեռագրով դատաստան սկսանել, նույն {օրին} եվրոպական հաշվատան ձեռքով Լոնդոնի վերա

ց կատարելապէս ազատուած: * * * Նոյն {օրին}, երբ որ պատահել էր իմ եւ Պ. Բէգզադէի

ւմ է մի աղքատ Թուրք կնոջ տուն, որ նոյն {օրին} ազատուել էր ծննդական ցաւից, երբ ծնել է

տի ոսկերքը: Արդէն պապի նոյնիսկ մահուան {օրին} նա գործարանումը բազմաթիւ պաշտօնակիցների

ն կարգի մասին: Վէզիրը յայտնեց, թէ այն {օրին} պարտական էին յայտարարութիւնք կատարել.

, Մխիթարեան հոգեւոր կարգի հիմնարկութեան {օրին}, այսինքն՝ 1717 թուակ. սեպտեմբերի 8-ի

16 23 Կ. Մ. Հայրապետեանցին, այս թղթի {օրինա[կը]} 17 24 Կ. Մ. Հայրապետեանցին 19 25 Ս

նտին վաճառեց իր համաձայնությունը հայտնի {օրինագծի} վերաբերյալ, իսկ հետեւյալ օրը մտադիր էր

բարեհաճեսջիք շնորհել ինձ զարձակուրդ ըստ {օրինադրեալ} կարգին, մեծ արարեալ ի վերայ իմ ղՁեր բա

ումարեալ դրամս, առ ի յանձնել ինձ, ըստ {օրինադրեալ} կերպին: Առ այս գրութիւն օրէնսգիտին

եթէ հարկ է սկսանել զգործն, ըստ կերպին {օրինադրին} ( Անգլիա, այսինքն ընդ ձեռն օրէնսգէտին

ոքա համաձայն են թագաւորութեան ընդհանուր {օրինադրութենների} հետ, բարի ճանաչեցինք հաստատել, եւ մշտ

կը չենք տեսանում ոչ մի ներկայ տէրութեան {օրինադրութենների} մէջ եւ ոչ իսկ Հռովմէական օրէնսդրութեան

նմանէ Ձերդ բարձու սրբազնութեան զոր նոյն {օրինակ} եւ Ձերդ բարձր սրբազնութիւն յայտնեալ էր

ն, որ գտանիմ ըստ ամենայնի անծանօթ նոր {օրինակ} հիւսուածոց դաւադիր ծուղակի Բարսեղի քահա

արարությունքը: Ահա ուղարկում եմ քեզ մի {օրինակ}, որ կարդաս, հոգիդ փառավորվի ու ցնծաց

Հետեւյալ փոշտերով կուղարկեմ մի քանի {օրինակ} եւս, որ ցրվես քո ծանոթներին եւ քո բնակ

. պ. Հայրապետյանցը այնպես գիտե, որ մի {օրինակ} մնենի մեք քո հետ տվել ենք Սիվերսին, ես

րից ասացի հրատարակողին ուղարկել մի քանի {օրինակ} պ. Նազարյանցին, եթեւ ցենզորն թողու,

, որ տարիներով հարկ լինի մնալ, եւ մեք {օրինակ} ունինք Հ. Սարգիս Թեոդորյանին ինն տարի

եզանից առաջին մեքենայով ուղարկել ինձ մի {օրինակ} Կ. Պոլիս տպված ( 1857) աշխարհաբար Աստ

ւթյուն հանձն առեք, աղաչում եմ, տալ մի {օրինակ} երկաթի ճանապարհը, կարելով կտավի մեջ եւ

ն իւրում: Այսօր ուղղեցի առ նա զգիր մի {օրինակ} զայս: " Մեծարու Տի՛կին, Նե

այլի ի 16էն Օգոստ., որով առաքէ զսպեալ {օրինակ} գործոյն եւ բողոքանաց ի մասին Բաբաջանեան

ին Բաբաջանեան հրիտակին: 11. Տպեալ {օրինակ} Բաբաջանեան բողոքաց: 12. Տպեալ օրին

ինակ Բաբաջանեան բողոքաց: 12. Տպեալ {օրինակ} Կատարինէ Խօջամալեան բողոքոյ եւ գործոյն

ւշադրության արժանի է, ապա ինձ համար մի {օրինակ} ճարիր, հավանաբար, այստեղ Գլազունովի մ

եւամտությունը, այլեւ ծառայում էր իբրեւ {օրինակ} նրան շրջապատող մյուս պետությունների համ

րելի է ներել մյուս վրիպումները, ինչպես {օրինակ} նավաստիների բռնի հավաքագրման մասին, եւ

սի կարճ ժամանակամիջոցում, ինչպիսին է, {օրինակ}, քսան տարին: Անանիան ցույց է տալիս

մ քրոջորդի Վատուժյանը դեռ կարող են նրան {օրինակ} ծառայել: Այն կյանքը, որ այժմ վարում է

նքան անիմաստ է, որ ամոթ է հիմա խոսել: {Օրինակ}, հանգստացուցիչ այն պատասխանը, որ իբր

ւնեցող նյութերի տարբերությունը, ինչպես {օրինակ} ՝ քարյուղի եւ սաթի " եւ այլն: Ափսոս,

ությունը ու, եթե կարելի է, վերցնես մի {օրինակ} նրանից եւ ուղարկես ինձ: Ի՞նչ է, տալիս

րեր: Հաճախ կարեւորագույն ժողովներում, {օրինակ}, պառլամենտներում, ոչ բոլոր անդամներն

Մի բուսական կամ մի ծառ, առնունք, զոր {օրինակ} ՝ փշատը, որ Հայաստանում տալիս է քաղցրա

ապա նախ եւ յառաջ թող ինքը առաքինութեան {օրինակ} լինի իւր զաւակի առաջեւ, թո՛ղ ոչ թէ միա

կարողութիւն, արի գործ դիր նորան, բարի {օրինակ} դարձիր մեր միւս կարող եղբայրակիցներին,

աւանող ասեմ, Աստուած ազատէ: - Մեզ {օրինակ} չեն քո յիշած մարդիկը, որ Էֆիմերդէն բան

է հաշտ չէք միմեանց հետ, դուք, որ պիտի {օրինակ} լինէիք ձեր ազգին, քարոզում էք բարոյակա

յց մեր ազգին հարկաւոր է հեռի մնալ: Մեզ {օրինակ} չէ այս դիպուածում եւրոպացին. նորա բարո

չ հարկաւոր է նորածին մանուկը առնուլ մեզ {օրինակ}, պատանու համար մինչեւ նորա խելահասութի

բրեւ օրէնք քննուիլ, ուրեմն եւ չէ կարող {օրինակ} դառնալ ընդհանուրին: Այսօր ամեն մա

անցել է, անօգուտ է այլեւս: Նա, իբրեւ {օրինակ} միայն, իբրեւ խրատ, կարող է երեւել մեզ

ոլորովին ձրի ներկայանում են մեզ, իբրեւ {օրինակ}, հարկ է, որ խրատուինք եւ չ'երթանք այն

ւրեանց կոչումը եւ այնպէս մի կողմից բարի {օրինակ} հանդիսանալով իւրեանց յաջորդներին, միւս

զգերի կատարած փորձը պիտոյ է մեզ խրատ եւ {օրինակ} լինի: Նախիջեւանի հասարակութեան վե

էս ահա վասն հաստատութեան չորք թուղթ մին {օրինակ} գրեցի եւ ի ներկայութեան վկայիցն ստորագր

գրեցաք որպէս վկայ. վերն գրածն չորք մին {օրինակ} համեմատ միմեանց գոլով, մի եւ նոյն ժամա

առն 1784, Մայիսի 30. չորք դանայ ի մին {օրինակ} կտակ ունիմ գրեալ, յորոց եւ մինն առաքեա

բ հրեշտակին. Չի՛ք ի բնաւս, չի՛ք {օրինակ}, Որպէս գրկաց նա կուսին: Զմ

իր լինէր առ ամենեսին, եթէ գուցէ արդեօք {օրինակ} ի պատմութեան մերում, զի կոչեցեալ իցէ ա

ն ասում են. " Նայեցէ՛ք, սա {օրինակ} ձեզ, Չապրեց մեզ հետ, նա հպարտ է

աւար ու գէջ հողի մէջ Պիտի փըթեն մի {օրինակ}, Պիտի ուտեն որդ ու ցեց։ Այս

Նա ամենուն կը հանդիպի Մի {օրինակ}, անխըտիր Ե՛ւ հանգչողին պալատներու

ւ՜տ... ի՞նչ վնաս... Միւսներին էլ {օրինակ}... Խօսքը բերանը մնաց: " Տօ՛

աոանձին ծրարի մէջ կ՚ուղարկենք նորան մի {օրինակ}: Ո՜հ, ի՛նչ ցաւալի պաշտօններ, ի՜նչ

վերաբերութեամբ բաժանել էին թարգմանում, {օրինակ} ՝ je partage votre opinion, я раздѣляю

ում են որպէս տաճիկ լեզուի ազդեցութիւն. {օրինակ} ՝ շատ նախադրութեանց վերջադաս դրուիլը,

Հայերի հոգեղէն կեանքը կը շարունակուի մի {օրինակ}, ինչպէս եղել է եւ կայ եւ կը մնայ այնպէ

ատի քրտինքը եւ բարի եւ Ազգաշէն գործերով {օրինակ} դառնալ նոյնպէս իւրեանց ընկերներին։

ուրդը այն չէ եղել, որ իմ գրածը ուրիշին {օրինակ} դառնայ. ես միմիայն ցանկացել եմ, որ այ

ք, 2 հատ. եր[ես] 68: ՅԻՇԵԼԻՔ Քանի մի {օրինակ} Թափառական հրէայ առնուլ Արեւմուտքի թերթ

էս Պօղոսեան Չուվալեան 6 օրինակի փող 2 {օրինակ} Իզմիրեանցին 1 օրի[նակ] Աջեմեանցին 1 -

Եզովին Նախիջեւան, Նազար Չէրքէզով, 1 {օրինակ} Հիւսիսափայլ Sommerfeldt № 46 -1859, в

ւթեան ձեռնով պատրաստած մի պիտանի անօթ, {օրինակ} հաւատարմութեան, առաքինութեան, եւ ճշմա

մեծ է, մի բազմաթիւ ժողովրդեան կենդանի {օրինակ} համարուելով, պիտոյ է նորան մեծ մեծ առա

կուած հնարները շատ պարզ բաներ լինելով, {օրինակ} սառն ջրով լուացուիլ, զբօսնուլ, ճանապա

վարդապետի մօտ. բայց աւա՜ղ, այն ուրիշ {օրինակ} չէր, այլ բո՛ւն գրչագրիցը արտագրուած,

տեսնէ այդ գրքի անունը, իմանայ, թէ ինչ {օրինակ} է եղել մեր ձեռքում, եւ թէ ո՛ր տպագրութ

րներից են տպուած. այս րոպէիս աւելի լաւ {օրինակ} չունենալով մեր ձեռքում՝ գո՛հ եղանք գտն

Այս այն աստիճանի պարզ կանոն է, որ բնաւ {օրինակ} եւս չենք ուզում բերել։ Բայց ի՜նչ աս

եզուի մէջ տեղ տեղ գործածուած այս ձեւը, {օրինակ} ՝ " գլուխ բանը առողջութիւնն է ", փոխան

մ) միայն մի վեվ է առնում, իսկ թէ անդէմ, {օրինակ} ՝ աներեւոյթ եղանակ, այն ժամանակ ե՛ւ վեվ

ւական մօտաւորութիւն ունէին հին լեզուին, {օրինակ} ՝ բերեմ բայի կատարեալի երրորդ դէմքում աս

վ իւր ուսմանը, քունը հատանելով "։ Այս {օրինակ} ահա պարապելով ամբողջ վեց տարի, երբ աւա

եմարանին վերաբերութեան: - Ինձ ի՞նչ {օրինակ} են մի քանի հայ դպրոցականք, որ քեզ նման

ր ուսուցանում է հասարակ մետալները, զօր {օրինակ}, երկաթը, պղինձը, անագը եւ այլն, ազն

արցանէի, որ բաց մնար նորա բերանը, զօր {օրինակ}. " Որ 'ի լերինն այլակերպէալ ցուցեր զքո

, - այլ նորա մէջ կան զանազան բաներ, զօր {օրինակ}, փայտանիւթ, կուպր, ջուր, օսլայ, սո

լ հանքեր, բայց նոքա տարրական չեն, զոր {օրինակ}, երկու հանք, որ բաղկացած էին առանձին

ժան էր, որ մէք եւս ուսանէինք նորանից, {օրինակ} առնուինք նորանից եւ հետեւէինք նորան: Բ

կը, արդարեւ արժան էր, որ ամենայն ծնող {օրինակ} առնուր նոցանից. նորա հագուստները մաքու

մէջ դնում են եօթն տեսակ չոր միրգ, զոր {օրինակ} արմաւ, չամիչ, թուզ եւ այլն, եւ այլն

ենով, այնպէս քնքուշ, որ պատճառ ունէին {օրինակ} առնուլ Փարիզի տարազահնարքը, այդ շռայլո

նդանութեան դարմանատարութիւն: Քանզի զոր {օրինակ} անցեալ գնացեալ էին դարքն նախնականք եւ ո

լեզուի, եւ ո՞վ այդքան վստահ մինչեւ նոր {օրինակ} տրամաբանութեամբ առաջարկելով հետեւեցուցա

ն, կարկատելով զանհեդեդ պատճառանս, զոր {օրինակ} առնեն այսօր իմաստունք հայոց հնասէրք եւ

տեղծանէ, զորմէ բան պատմի ի Խորնոյ զայս {օրինակ}. " Եւ տեսանէ ( սուրբն Մեսրոպ) ո՛չ ի ք

ոնական թուղթս ժողովոյն Եփեսոսի եւ զճիշտ {օրինակ} թարգմանութեան եօթանասնից Հին եւ Նոր Կտա

նելին Ղազար ի Թղթի իւրում առ Վահան զայս {օրինակ}. " Երանելի փիլիսոփոսն Մովսէս, որ արդա

ցս լցին կենցաղոյս եւ զի՞ պիտի ներկայիցն {օրինակ} պար առնուլ ի նախնեաց. բնական է զի ներկ

ւոր է երեւակայել մի սահմանեալ տեղ. զոր {օրինակ}, եթէ Քրիստոսի քարոզութիւնների վերայ,

ութեամբ իւր խօսած ճառովը, որ կարո՛ղ էր {օրինակ} լինել դպրոցական իմաստակութեան ( սոփեստո

զորօրինակ Յիսուսեան դպրոցների մէջ իբրեւ {օրինակ} ցոյց տուած չափաբերական գրուածը՝ անունո

անուանուեցաւ Եւրոպական Բրամին։ Նորանից {օրինակ} առին եւ այլ Յիսուսեանք. նոքա թողում էի

պատիժ, բայց մեծամեծ յանցանքները, զոր {օրինակ} Յիսուսեան անարգիլը կամ վշտացնելը ( ?)

Յետինն չար քան զառաջինն"։  Զոր {օրինակ} ՝ հերետիկոսական, սխալական, աստուածուրացա

ինչի բառ է, թէեւ թուրքի հոտ է գալիս. {օրինակ} ՝ Չալ։ Ճլպինդը անշուշտ հայի բառ է, բա

րծածված։ Նոր լեզուի մէջ կան բայեր, {օրինակ} ՝ տամ, գամ, երբեմն եւ՝ լամ, որ իրեն

նդհանուր եւ միակ լծորդութիւնը է ումեմ. {օրինակ} ՝ գրում եմ, տեսնում եմ եւ այլն։ Իսկ տ

եւոյթ եղանակները՝ տեսնելիս, նայելիս, {օրինակ} ՝ " նորան տեսնելիս ասա ", " նորա վրայ

նաեւ Աշտարակում, նախդրիւ տրականի տեղ, {օրինակ} ՝ գալիս, գործ են ածում սեռականը, բայց

ը միայն ներգործականի եչը ինի փոխվելով, {օրինակ} ՝ գործեմ-գործիմ, բայց նոր լեզուի մէջ ա

դուրս են գալիս այդ ընդհանուր կանոնից, {օրինակ} ՝ կորուցանել, կամ կորցնել. յայտնի է,

եւ-ով բառերը երբեմն վեվով կը գրեն. զոր {օրինակ} բուրուառ եւ բուրվառ, երիվար եւ երիւար

ամ հին լեզուով էլ չեն կարող արդարանալ։ {Օրինակ} ՝ հին լեզուում հաշտեմ բայը նոր լեզուի մ

արելի է բայերը դնել առանց եմ, ես է'ի. {օրինակ}, " ի՞նչ են անում ծոյլերը "՝ " ուտում

ղ, ո՞րը նոցանից ընդունէ որպէս հետեւելի {օրինակ} ։ Նոր լեզուի մէջ, թէեւ կան վեց հոլո

մտքով չէ կարելի հականալ ըստ իր խնդրով, {օրինակ} " վկայքն պսակին ըստ ճգնութեանցն ", այն

, միմիայն մերժելու եւ չէ ասելու համար: {Օրինակ}, կրակ է եւ լոյս ունի Դրումոնդի ասած կր

ութիւնը, որ գեղացիք անում են միմեանց: {Օրինակ} Հեթումն ուզում է այգին բանալ ( թաղը վեր

ն դէպի ուրիշ գաղափարները անզգայ։ Մեք, {օրինակ}, դեռ չենք տեսած, որ հացը թէեւ միայն ն

երը իրանք գրեն աւելի մաքուր եւ յստակ եւ {օրինակ} լինեն մեզ իւրեանց մաքուր հայախօսութենով

որքան մի բնական երեւոյթի կամ իրողութեան {օրինակ} ։ Բացի սորանից, այն բանը, ինչ որ անցե

կ՚ունենային ձանձրանալու։ Բայց մի քանի {օրինակ} հարկ եղաւ դնելու, որովհետեւ չկամեցանք

ունուած է բոլորից իբրեւ քաղաքականութեան {օրինակական} գործ։ Իգնատիոսը անգիտաբար դրեց նորա հի

վաւերացոյց զերեսփոխանական զթուղթն, ըստ {օրինական} ձեւոց, այն է ստորագրութեամբ կառավարչի

, ողորմած տեր, ճշտությամբ կկատարեք իմ {օրինական} խնդիրքը: Իմ ականջիս է հասել, որ պ

այդ վավերագիրը ոչ մի ուժ չունի, ոչ մի {օրինական} իմաստ, այդ պատճառով ես վճռականորեն չեմ

ւ ոչ մի վավերագիր, եթե հասարակությունը {օրինական} կարգով չի հանձնարարել նրան կատարելու այ

: Պարզ է, որ նրանք չէին կարող կատարել {օրինական} վավերագիր, թեկուզ 40-ի փոխարեն ստորագր

, բայց միթե՞ հասարակությունը պարտավոր է {օրինական} ճանաչելու նրանց աճուրդը: Սակայն ովքե՞ր

րված գործով եւ այլն, կարելի՞ էր արդյոք {օրինական} ճանաչել այն: Պարզ է, որ այդ անկարելի

յլը կհարկադրե ինձ զինել նրան իմ անունից {օրինական} հավատարմագրով, որով ես կզիջեմ նրան իմ

երեւոյթին արդարութեանը հրապարակային եւ {օրինական} սպանութիւն չէ՞: Քրիստոնէութիւնը սէ

ի եւ սուտ վկաների թակարդի մէջ բռնուելով {օրինական} սպանութիւնք գործել, միթէ այս աւելի հաւ

լով երեւում էր, որ նոցա գործերը ունէին {օրինական} ձեւեր, վասնորոյ չէր կարելի բոլորովին դ

ագրողներին. բայց որովհետեւ այն զուրկ է {օրինականության} ամենափոքր նշույլից անգամ, այդ պատճառով

Թարգմանիչքը) զամենայն մատեանս 'ի ստոյգ {օրինակաց} "։ Աստուածաշնչի թարգմանութեան մասին

խօսում, եւ որովհետեւ ասում է 'ի ստոյգ {օրինակաց}, ուրեմն՝ երկրորդ թարգմանութեան մասին

խօսից Քրիստոսի ի քարոզութեան, կամելով {օրինակաւ} ցուցանել, եթէ մեծատունք թշուառք դատապա

այն առ Հայոց ջատագովութիւն եւ այս այնու {օրինակաւ}, որ ընդդէմ ելանէ միշտ կրթութեան եւ դիտ

երու մէջ մտնելու եւ Մխիթարեան համախոհին {օրինակաւը} ժողովրդեան մէջ գայթակղութիւն ձգելու միտ

աց, որ պիտի հաւանեցնէիր, բայց երկրորդ {օրինակդ} յարմար չէ եւ ես շատ ուրախ եմ, որ շփոթո

ատասխանեց Թիւթիւնճի-օղլուն, - որ առաջին {օրինակդ}, այսինքն կղմինդրը, հողից շինուած լինե

լապէս փոխելով. աւելի լաւ էր բառ առ բառ {օրինակել} Բեռնարդէն դը Սան-Պիեռի " Պաւլոս եւ Վիրգ

հակասող սխալը: Չէ՞ որ Տուրինյան պալատի {օրինակելի} բանավիճողներից ոչ մեկը եւ կամ Ֆլորենցիա

, քանզի կաթողիկոսին գրած թղթիս պատճենը {օրինակեցի}: Հույս ունիմ, որ ձեր նամակը չպակա

ն, ըստ համեմատ ձեռնագրեալ ի սոյնոյ իսկ {օրինակէ} ։

ոյն զայս պատմութիւն, գաղափարեալ յընտիր {օրինակէ}, խոստանայ հայրենասիրաց արգոյ Մկրտիչ Էմ

ոյս] տեսաւ յԵրուսաղէմ, այլ տպեալ աղճատ {օրինակէ}, զոր յամին 1853 նոր ի նորոյ տպագրեաց յ

յամին 1853 նոր ի նորոյ տպագրեաց յընտիր {օրինակէ} արգոյ Մկրտիչ Էմին ի Մոսկվա քաղաքի: Զկն

, զոր յետոյ նոր ի նորոյ տպագրեաց յընտիր {օրինակէ} Մխիթար վարդապետ Սեբաստացի՝ առաջնորդ ու

ած չէ այս կանոնից: Տեսնում ենք ամբողջի {օրինակը} մեր մասնավորումը, նույնպես մասնավորինը

Մոսկվա Հ. Գ. Սրբազանին գրած թղթին {օրինակը}, որ խնդրել եմ, ուղարկեցեք պ. Սալթիքյ

ս արդարեւ հասուցել եմ Սիվերսին այդ բանի {օրինակը}, բայց ասացի թե քո հետ միասին Մոսկվայից

ունում եմ իմ հաշվիս վրա։ Իհարկե գրածիս {օրինակը} քեզ կուտան, եւ դու կտեսնես, որ բնավ կ

՝ մահու պատկերը կամ թէ մարդկային կեանքի {օրինակը} որպէս հայելու մէջ նկատելով թառամած տերե

ստութենից, բայց ցաւելին այս է, որ այդ {օրինակը} եւս հերիք եղած չէ Պ. Իսահակեանցին:

, սար ու ձոր... Այս նորանշան իրաւունքի {օրինակը} չենք տեսանում ոչ մի ներկայ տէրութեան օր

է նորա գրածը լինէր մի այնպիսի բան, որի {օրինակը} տեսուած լինէր որեւիցէ քաղաքակրթեալ ազգի

նութեան ձգտողութեններից: Սորա շօշափելի {օրինակը} տեսանելի է Անգլիոյ մէջ: Ամէն մարդ

աշուով: Այս ապագայի ստուերական եւ թոյլ {օրինակը} Պօլսի մէջ երեւցաւ 1861 թուականի վերջերո

կ սքանչելի հայկաբանութեան, որի մի քանի {օրինակը} ցոյց տուինք, որովհետեւ ճշմարիտը խօսելո

ց, եւ ինքը պ. հրատարակողը ստացել է իր {օրինակը} հանգուցեալ տէր Յովհաննէս Շահխաթունեան ա

, պատահեցաւ տեսանել այս Թղթի մի ձեռագիր {օրինակը} Ս. Էջմիածնի մէջ, Արժ. Դանիէլ վարդապե

՝ պ. Էմինը բնա՛ւ ապացոյց չունի։ Թղթի {օրինակը}, որ տպել է, ապացոյց չէ, որովհետեւ այ

ում են ե՛ւ Եղիշէն, ե՛ւ Փարպեցին։ Վերի {օրինակը} թերեւս այս էլ կարող է ցոյց տալ, որ Փար

ում է շարունակութիւնը, այսինքն՝ բերելու {օրինակը} ։  Բառական թարգմանութիւն է յուն

: - Շատ բարի, ընդունում եմ եւ փայտի {օրինակը} եւ խոստովանում եմ, որ բան չքացնել չէ կ

ը այն էր, որ չունէինք այս նամակի մի այլ {օրինակը}, իսկ առանց համեմատութեան, միմիայն հետեւ

ան ձեւը շատ զարմանալի էր։ Ահա՛ նորա մի {օրինակը} ։ Իգնատիոսը գիտէր, որ իւր ընկերներից մ

, ուրեմն կարդալով միանգամայն աղճատուած {օրինակը}, հրամայեց գրել դատապարտութեան կոնդակ,

ղէմի վանականութիւնից դուրս: Դրա առաջին {օրինակը} Յակոբ Նալեան պատրիարքն է, որ ընտրութեա

խնդրում երեւակայութիւնից: Սորա մի քանի {օրինակը} ցոյց տուինք, բայց համեմատաբար աւելի թե

առաջիկայ տարում։ Սորա պարզ եւ շօշափելի {օրինակը} թերեւս շորերի վրայ տանք։ Տասը տարի առա

ության հայտնի կլինի ստորագրողի անունը, {օրինակի} թիվը եւ գումարի որքանությունը։ Ձեր

ւնը: Մի կարճ բան իմ կեանքից պատմեմ քեզ {օրինակի} համար: Ես ծնած էի Սուննաթ, բայց, երե

ահամբոյրս, ուստի լոկ հրաման նորա առանց {օրինակի} եղեալ է անպտուղ ": Այստեղ բամբասւո

ասարդը: Սա սկսում է իսկոյն հաշիւ տալ: {Օրինակի} համար ասենք, թէ երիտասարդի ձեռքը յանձն

րաժեշտ էին որպէս աղբիւրներ կամ նիւթեր, {օրինակի} համար. 1. Ընկերութիւնը կը հոգար հ

րոպոլ ` Յովհաննէս Պօղոսեան Չուվալեան 6 {օրինակի} փող 2 օրինակ Իզմիրեանցին 1 օրի[նակ] Ա

տ ամէն բանի մասին, ինչ որ նա ասում է, {օրինակի} համար, անճոռնի անդրանկական ( майоратны

ձնում է սորան մի ցուցանելի գործ. ապա, {օրինակի} համար, եթէ 2000 ռուբլի կաշառք կ՚առնուր

է եւ ցաւ է մեզ խոստովանիլ, այդ եւս ըստ {օրինակի} առաջնոցն էանց գնաց եւ եղեւ ի մոռացօնս ա

ւ այն ի նշանակեալ ժամ ու՝ որպէս թէ ըստ {օրինակի} առ հասարակ երկասիրութեանց՝ մարթ էր կազ

ն քաղաքացիք բաւական կարգաւորել զայն ըստ {օրինակի} իրական դպրոցաց Եւրոպացւոց, լինէր գէթ ն

ական է վարջաւորութեանը բացառականի։ {Օրինակի} համար. այս աշխատութեան 11 երեսում, փո

ց եւ հակասութեանց կարգ ենք դնում մենք, {օրինակի} համար, հետեւեալ մի քանիքը: Այն մ

ղ-տեղ էլ ամբողջ ազգի ոգու եւ ձեւի հետ: {Օրինակի} համար գնում ենք այստեղ նորա " Ջան գիւլո

ասում եմ Հնդկաստանի փողերի մասին թղթերի {օրինակին}, որ կարողանամ առաջին համարի մեջ հրատար

ղությունների մասին: Լավ կլինի, եթե իմ {օրինակին} հետեւին եւ այն անձինք, որոնց ձեռքում է

Կաթողիկոսի պատկերը, համեմատ լուսանկար {օրինակին}, որ ստացուել էր Կոստանդնուպօլսից, շնո

նէավայել բարի նախանձով հետեւում են նոցա {օրինակին}: Բայց այն խնկելի մարդերի բարի խոր

ելու համար, որ հետեւին Ձեր ամենահպատակ {օրինակին}, յաւիտենական կամօք հաճեցաւ շնորհել Ձեզ

Մարկոսը եւս, հետեւելով պ. Շաքարեանցի {օրինակին}, սկսեց ծխել թուրքի թաբաքը եւ, արձակել

ն. Հետեւեցէք, քուրիկներ, Եւ դուք մեր {օրինակին}: Հասիք, հասիք, քուրիկներ, Մեզ աշխա

ւր սառն ջրով, ամենեքեան հետեւեցան նորա {օրինակին}, նա բարձրացրեց բաժակը օդի մէջ եւ ասաց

նոքա, ողջը միասին հետեւելով Իգնատիոսի {օրինակին}, մտան զանազան հիւանդանոցներ՝ տկարների

կողմումը, եւ, հետեւելով իւր վարդապետի {օրինակին}, իսկոյն մտաւ այնտեղի հիւանդանոցը, սկս

անջան Պետրոսեան: Վերն կտակի չորք {օրինակից} մինն Սուպրիմ Կոռտումն Բէնկալու դատաստան

անին, պ. Էմինի ձեռքով։ Այդ տպագրուած {օրինակից} է արած մեր թարգմանութիւնը։ Ինչպէս պ.

, բայը չպիտի բայ լինի, բայց մենք վերի {օրինակից} տեսնում ենք, որ կարդում, բերում, վառ

կամ յամի 1846, կամ 1847, զորոյ չունիմ {օրինակն}, եւ առաւել քան զայս, առ ի ծածկել զարժ

։ Դնեմ 'ի գրիս թուղթ մի համառօտ, որոյ {օրինակն} այս է։ Առ սրբազան Հայրդ երկու գիրս

անում կարճ ժամանակամիջոցում բավականաչափ {օրինակներ} կան, որպեսզի հնարավոր լիներ մատնացույց

ղերը, Մայիսի 30-ին: Շատ փորձեր եւ {օրինակներ} ստորասաբար պատասխանում են այս խնդրին,

եանց բրդի յատկութիւնը: Շատ կան այսպիսի {օրինակներ}, բայց մեք այս փոքրից եւս տեսանում ենք

- Իսկ ես ասում եմ, որ կան այդպիսի {օրինակներ} եւ չէ պիտոյ հեռի տեղերում որոնել. մեր

ող եւ դաստիարակող ընդհանրապէս։ Շատ {օրինակներ} ունինք մեր աչքի առաջեւ, որ մեծամեծ աշխ

ոսի պարգեւած Աւետարանից կամենան այսպիսի {օրինակներ}, աւելի խի՛ստ եւ աւելի զարհուրելի՛ բանե

ստուծոյ ձայնը, Քրիստոսի պատուէրը։ Շատ {օրինակներ} կան պատմութեան մէջ, որ ապացուցանում էի

շտութեամբ չի գործադրուել: Կան բազմաթիւ {օրինակներ}, որոնք ցոյց են տալիս, թէ Երուսաղէմի պ

ների մէջ տեսնում ենք այսպիսի զարհուրելի {օրինակներ}. " Ձեռք կանանց ողորմածաց եփեցին զմանկո

ն կը տան ուրիշի ( !!!). քանի՞, քանի՞ {օրինակներ} կան, որ ընչանք քեզնից մի օգուտ չեն ուն

պիտոյ էին այդքան խօսք, վկայութիւնք եւ {օրինակներ} ։ Շատ եւ շատ զարմանալի է, որ այդ հն

աճկաստանումը կամ Ռուսաստանում։ Կան շատ {օրինակներ} ։ Այն գաւառական լեզուներն մեզ ամենեւին

թիւնն է այս գործի մէջ այնպիսի փաստեր եւ {օրինակներ} հանդէս հանել, որ աւելի իրական աշխարհին

4 իսկական բաժանորդ ( փա՛ստ է), մնացած {օրինակները} տարածում է այնպես, pour amour propre:

ծամիտ մարդերի դրութիւնը. այդ բանի քանի {օրինակները} տեսած եմ: Խեղճ ողորմելիքը չէին կարող հ

իւնը յանձն առանց այդ կտակների հաւատարիմ {օրինակները} հրատարակել Հիւսիսափայլ օրագրի ձեռքով,

ւէ ազգի մէջ այդ անճոռնի փիլիսոփայութեան {օրինակները}, որպէս զի դորանով խայտառակուի այն պարո

ելով, որ անդադար ուսումնասիրում են հին {օրինակները} ( այսինքն հին հեղինակները), գերմանակա

իսկոպոս ձեռնադրել իր արբանեակները, որի {օրինակները} եւ սոցա ողբալի հետեւանքը միշտ անպակաս է

գրէր հեղինակը, եւ նորա առաջին տպագրած {օրինակները} ջնջուեցան որքան կարելի էր Յիսուսեանների

իլիսոփայութեան վերահասու լինելու: Սոցա {օրինակները} խիստ շատ կան Ասիայում, ուր այլաբանական

ր դրութեններով միայն շատանալ։ Բայց այս {օրինակները} դրինք՝ ոչ թէ խոստովանելով հին լեզուի դ

Յուրաքանչյուր ստորագրող պարոնի անունը, {օրինակների} թիվը եւ գումարի որքանությունը Ձեր ձեռքո

, նշանակելով ստորագրողների անունները, {օրինակների} թիվը եւ հետեւաբար գումարի որքանությունը

քների եւ հանքաբանական եւ կենդանաբանական {օրինակների}: Այնտեղ են դարձեալ հիւրընդունարանը եւ

քննել եւ համեմատել այդ ձեռագիրքը ուրիշ {օրինակների} հետ եւ այլն, եւ այլն: 2. Կը որոն

ցած չէր աւարտել կամ պարզագրել, իսկ սեւ {օրինակների} մէջ շարունակութիւնը եւ վերջը մենք չգտան

Ի՞նչ զանազանութիւն կայ առաջին եւ վերջին {օրինակների} մէջ, - հարցրեց Շահումեանցը: - Այն,

Հեռու ենք մենք մեր այս գործը այս տեսակ {օրինակների} շատութիւնով բեռնաւորելու դիտաւորութիւնի

մարդ, որ չկարողանայ մի օգուտ քաղել այն {օրինակներից}, որ մարդկային կեանքի փորձերի որպէս հետ

պիտո է զարդարվեն գեղեցիկ պատկերներով եւ {օրինակներով} ։ Երրորդ՝ օրագիրը պիտո է անվանվի " Հյո

մութիւնքը պատշաճաւոր խնամով, հազարաւոր {օրինակներով} ձրի կը բաժանէր ազգի աղքատ եւ չքաւոր մար

անը կենդանի, գործնական գաղափարներով եւ {օրինակներով}, ազատում է հասարակութիւնը այդ գաղափարք

ութիւնից։ Այս դրութիւնը մենք արդէն {օրինակներով} արդարացուցինք, բայց համեմատաբար աւելի

դրիւ տրական է դիմորոշ յօդի հետ միացած։ {Օրինակներով} այդ ամենը ցոյց տալը քերականութեան գործն

տալով, եւ թոյլ տալուց ետքը՝ նոյն իսկ {օրինակներով} մեր դրութիւնը պաշտպանելու եւ հակառակ կա

ւնը դարձյալ կարող ենք բնության շոշափելի {օրինակներովը} մեկնել: Գիտենք որ թե մի բուսական առանց

նը բնա՛ւ հաշուի մէջ չէ դնում այդ Թուղթը {օրինակող} գրագիրների սխալանքը եւ դարերի ծանրութիւ

րորդումն խօսքը Փարպեցու խօսքը չէր, այլ {օրինակող} գրիչների աղճատանք. պատճառ, մէջ բերուա

մու բերանը տալ՝ եկեղեցական կապիտալների {օրինակով}: Եթե նրանց հարուցած աղմուկն այդ նպա

ին։ Բայց Վաղարշակի հիմք դնելով եւ նորա {օրինակով} պիտոյ է մտածել, որ մեր ազգի մէջ եւս մի

արդ էր, ինչպէս մի փոքր ժամանակից յետոյ {օրինակով} կը տեսանես: Մոռանում էի քեզ ասելու, ո

լապէս տեսանել եւ քննել, եթէ ո՛չ հայելի {օրինակով}, որ թէեւ հազարաւոր տարիներով ընկճած էի

րը այլ է, փայտը այլ. դու ինձ կղմինդրի {օրինակովը} փոքր մնաց, որ պիտի հաւանեցնէիր, բայց

րոյ թարգմանչի ": Սուրբ Սահակի ձեռագրից {օրինակուած} լինելը արդարութիւն եւ իրաւունք է համարո

ան, ըստ որում, ուրիշի աշխատութեամբ էր {օրինակուած}, ո՛ւր մնաց, որ հեղինակի եւ Սուրբ Սահա

կատարելագործվիլ ասելու։ Վերը մէջ բերած {օրինակում}, նա հերիք է համարում, ներգործականի եչը

որականացնել, ինչպէս ամրապնդիլը, իսկ այս {օրինակում} կրաւորականացուցել է միայն ու (վեվի տեղ

գայ, զվկայագիր մետրիկական, եւ զերկուս {օրինակս} թղթոց, մինն՝ հրովարտակի կառավարչական

նա զհրաման, յաղագս ժողովելոյ զցրուեալ {օրինակս} Վարդապետարանին եւ արգելոյ զուսանել կրօն

իւնս ներկա ժամանակիս: Բազում են առ մեզ {օրինակք} աննուէր քահանայից եւ անկնդրուկ եպիսկոպո

ր անմխիթար Նախիջեւանին: Կտակների {օրինակքը} ` համար 1, 2, 3, 4 եւ 5 Ահա՛ այ

ռաջին կտակն հանգուցեալ Բաբաջանեանին իցէ {օրինաոր}, ըստ որում ի նմա գտանի ստորագրութիւն ե

ետ, ժամանակակից կենդանի հայկական լեզվի {օրինաչափություններով}: Պարսկական, արաբական եւ թաթարական լեզ

Աստուծոյ առաջեւ պարտական էք ընթացք տալ {օրինապատշաճ} ազատութեան: - Մեղայ, մեղայ, - ձա

կարգուած, ընդունում է եւ թոյլ է տալիս {օրինապատշաճ} ազատութիւն. ձեր տեսութիւնը սխալ է:

պետք է երեւի հայոց ազգի մեջ եւ պիտի մի {օրինավոր} ընթերցանության գիրք դառնա՝ միեւնույն ժ

մ դարձել. հիվանդությունիցս հետո մի լավ {օրինավոր} առողջության երես տեսած չեմ, որ քիչ մը

, առաջին անգամը 3000 մանեթ: § 2. {Օրինավոր} թղթով քաղաքի լրացյալ երեսփոխան կարգել ա

բերվին մեր ձեռքով եւ սեփականվին քաղաքի {օրինավոր} ատենական վճռադատությամբ, եւ որքան առձե

նահատությունը կլինի անգլիական դատաստանի {օրինավոր} վճռադատությամբ: § 10. Երբ որ բերած

ոլոր պայմանները պիտի գրվին եւ հաստատվին {օրինավոր} դաշնագրով, քաղաքի հետ, այնպես որ ոչ ք

կը մնար իբրեւ մի անլուծանելի առեղծուած {օրինատուերի} եւ Տէրութենական մարդերի համար, եթէ 158

է գտից զայլ եղանակ կենաց ըստ հասարակեալ {օրինաց}: Խոնարհ ծառա Միքայէլ Ղազարեան Նա

լ ինձ զբաւականութիւն պահանջեալ համաձայն {օրինաց} տէրութեան, զզրկանս իմ ի Բարսեղ քահանայ

մ եւ քահանային Բարսեղի համաձայն սրբազան {օրինաց} տէրութեան կայսերական հրովարտակաւ ծանուց

մոց զրկանաց ի յիշեալ քահանայէն համաձայն {օրինաց} ամենաողորմած կայսերութեան Ռուսաց՝ յոր

0-րորդ յօդ. Ժ հատորոյ Սվօդին քաղաքական {օրինաց} արգելեալ լինին այդօրինակ հրաւէրք: Եւ թ

ւթեանց եւ պ. պրօկուրօրն հակառակ կարգին {օրինաց} համաձայնեալ է ընդ զայն մինչդեռ պարտական

արանի տեղւոյս Կորտ անուանելոյ եւ, ըստ {օրինաց} պետութեանն Անգլիոյ, ամենայն գործ սկսա

սկ երկրորդն 1600: Վաճառս այս է հակառակ {օրինաց}, քանզի հակառակ է կտակին: Այլ որպէս

են մտանել ՚ի ներկայ դատ իմ, քանզի ըստ {օրինաց} պետութեանն Անգլիոյ, այդ դատ պարտի առան

յ պատճառաց. ա) զի դատաստանն, ըստ {օրինաց}, չորեքամսեայ ժամանակաւ փակի, սկսեալ ՚

ւց եւ եթ վկայից, այնինչ ըստ յայնժամեան {օրինաց} ( այժմ հերիք են ստորագրութիւնք երկուց վ

կոքումբք վկայիւք ըստ յայնժամեան եւ արդի {օրինաց} Անգլիոյ: Ելեալ անտի գնացի առ օրէնսգէտն

ր լոկ արարեալ ի կենդանութեան, որ, ըստ {օրինաց} Անգլիոյ, վաւեր է միշտ երկուք վկայիւք ե

Պրօկուրօրին, որպես զի սա ստիպեսցէ ըստ {օրինաց} զօրէնսգէտն պ. Հագին, համաձայնել ընդ բ

Ո՞չ հրեշտակն ցցասաց Պատկա՛ռ այդմ {օրինաց}, Զամենայն փակեալ բանայ, Զի

պարտութեամբ, ըստ ամենայն սաստկութեանցն {օրինաց}, այլովք հանդերձ: Այսու գործողութեամբ

. " ըստ սննդակից գոլոյ ինձ ի մանկութենէ {օրինաց} Աստուծոյ ")։ Փարպեցին այս Թղթի մէ

. Բնագրում ասած է. " Քանզի ընդ գիտնոյ {Օրինաց} են խօսքս " ( եր. 46)։ Պաւղոսիցն է փո

փոխ առնում այս ձեւը. " Զի ընդ գիտունս {օրինաց} խօսիմ " ( Թ. Պաւղ. առ Հռովմ., գլ.

նդ գինիներ տասն եւ ութն շիշ: Կատարումն {օրինաց} եւ մարգարէիցը կը լինի լաւ Մարասկէնով,

աւանց, հիմնաւորելոց առ հասարակ ի վերայ {օրինաց}, եդելոց ի Թէոդոսէ եւ ի Յուստիանոսէ, ե

նիսի նոյն 1848 ամի: 2 Ըստ զօրութեան {օրինացն}, որովհետեւ ցայն վայր չունէի ես զարձակո

ն Հայոց եւ զպատասխանատուութիւն իմ առաջի {օրինացն} Ռուսսիոյ, ըստ պաշտամանս, հարկ անժխտել

ր անդր ասացաւ: Այսպիսիք ըստ զօրութեան {օրինացն} Անգլիոյ մնան միշտ ի տեսչութեան Ադմինիստ

պատրաստութեամբ թղթոց ըստ ճիշտ զօրութեան {օրինացն} Անգլիոյ: Եւ մինչդեռ օրէնսգէտն եւ փա

22)։ " Առէ՛ք զնա դուք, եւ ըստ ձերոց {օրինացն} դատեցարուք " ( Յովհ., գլ. ԺԸ., համ

ասում է. " Քրիստոս գնեաց զմեզ յանիծից {օրինացն}, եղեալ վասն մեր անէծք). զի գրեալ է

յն, եգիտ զայնս ի պատշաճեալ կարգի, ըստ {օրինացն} հրամայելոյ, զորմէ ստորագրութեամբ անդամ

թերորդ աշխարհագրութեան, ուստի արձակեալ {օրինաւոր} վկայականաւ մտի ի կոչումն հոգեւոր զորմէ

անային առ իս բաւականացուցանել զիս, այլ {օրինաւոր} պահանջմամբ իմոց զրկանաց ի յիշեալ քահանա

յ, պարտաւորեալ գտանի մտանել իւր ի թիւս {օրինաւոր} աշակերտաց բարձրագոյն ուսումնարանին, լի

անել, որպէսզի ընկալեալ զայն, մարթացից {օրինաւոր} եղանակաւ մտանել յամենահպատակ ծառայութիւ

ետութենէ, որպեսզի ընկալեալ եղեց ի թիւս {օրինաւոր} ուսանողաց: Ես չունելով ի ձեռին զհարկաւ

ւթեան Համալսարանին, եւ անցանիլ ի կարգս {օրինաւոր} ուսանողաց, աւարտելով միանգամայն եւ զքն

կնի ստանալոյ զգումարն, զտունն հանդերձ {օրինաւոր} հաշուագրովք եւ տեղեկութեամբք զվաճառմանէ

պարանքով իւր հոգին տրամադրած լինելով մի {օրինաւոր} դպրոցում կամ համալսարանում, լուսաւորու

դ գանձը, չգիտեմ։ Միայն, երբ վերջապէս {օրինաւոր} դատաստան բանալով սկսեցին պահանջել այդ գ

ց: Տպարանը պիտոյ է մտածել, որ բաւական {օրինաւոր} բան եղած լինի, որովհետեւ մինչեւ այսօր

որ, ընկերութիւն կազմելով, բանային մի {օրինաւոր} գործարան այդ բանի համար: Ամենայն ինչ ձ

ը պարծենան շինականների առաջեւ, բայց մի {օրինաւոր} ընկերութիւն այդպիսի անամօթ լրբութիւնը կ

ի ձայն, չէ իմանում, որ մեր համար նա է {օրինաւոր} ազգասէրը, որ, առանց մեզանից արծաթ խնդ

ատասխանը, հարցմունքին յարմար չէ՞, կամ {օրինաւոր} չէ՞։ Ասես, թէ դանակով կտրել, ձգել է

պահանջելով, տեսուած բա՞ն է Հայերի մէջ {օրինաւոր}, կապակից, հիմնաւոր ապացոյցներով եւ փա

ութեան պատմութեանը: Խորհուրդ ենք տալիս {օրինաւոր} կերպով կարդալ եւ հասկանալ Խորենացին, ե

ուրախութիւն գոյացնել իմ մէջ, մինչեւ դա {օրինաւոր} կերպով եւ իրաւունքով արժանի լինի դպրոց

միայն կ'ընդունենք, երբ Պ. Իսահակեանցը {օրինաւոր} վկայութեամբ կ'ապացուցանէ, ըստ որում,

րբէք իրաւունք չունինք ուրախանալու առանց {օրինաւոր} պատճառների, եւ այդ պատճառքը էին մեր գո

որովին խեղդելու մարդկային բանականութեան {օրինաւոր} ազատ հոսանքը: Տեղ տեղ, բայց շատ փոքր

զգը: Երանի կը լինէր, որ Թիֆլիզի Հայքը {օրինաւոր} թէատրոնի մէջ ցանկանային տեսանել իւրեանց

վ, այլեւ ամենայն կամակորութեամբ իմ հետ {օրինաւոր} եւ հիմնաւոր հաշիւ տեսանելուց փախչելով,

նւում ես մահու պարտական: - Ամենայն {օրինաւոր} իշխանութիւն, որ Աստուծուց է կարգուած,

նագիրը մինչեւ այն աստիճան աղճատ էր, որ {օրինաւոր} սրբագրութիւնը, նորից գրելու աշխատութեա

, մինչեւ որ դու ինքդ տեսանես եւ գրես մի {օրինաւոր} քննութիւն: Աւելորդ է մի խօսք եւս

եւ անդաստիարակ մարդիկ վկայեն, բայց մի {օրինաւոր} մարդու անվայել է այդպիսի անալի եւ անհամ

ան մէջ, այն վերոգրեալ բոլոր բաները եւս {օրինաւոր} քննելով, չէ կարող սահմանել օդի օգտակար

գանգատում է դպրոցի անպիտանութենից եւ մի {օրինաւոր} մարդ չէ տալիս իւր որդին այդ դպրոցը: Աշ

իւնը, որ ծանրացնելու էր, անտարակոյս, {օրինաւոր} վարժապետների այցելութեան եւ ուսուցչութե

գ) Դպրոցից յառաջ հոգաբարձութիւն գործել {օրինաւոր} ազգային դաստիարակներ պատրաստելու համար

եր ազգի մէջ, ինչպէս վերեւում ասացինք, {օրինաւոր} մատենագիրը կամ օրագրի հեղինակը պատերազմ

Էջմիածնի մէջ պիտի հիմնուի՞ արդեօք մի {օրինաւոր} դպրոց, մինչեւ այժմ լուր չունինք:

ել, միւս կողմից՝ անհրաժեշտ են ազգային {օրինաւոր} դպրոցների հիմնարկութիւնք: Բայց այս րոպ

ն եւ ճանաչում են մի հոգեւոր գլուխ, որի {օրինաւոր} հրամանները միշտ ընդունելի եղած են, ընդ

ւմը: Մինչեւ այժմ մեր ազգը չունի մի {օրինաւոր} պատմութիւն, մի այնպիսի գործ, որ արժան

ւմ նոյնպէս հռչակել յառաջանալի օգուտը մի {օրինաւոր} պատմութեան երեւելուց։ Այս վերջինս, շա

ւրեմն Լուսաւորչից 1070 տարի յառաջ անցաւ {օրինաւոր} թագաւորութեան կարգ: Քրիստոսից 149, ու

ս ասել, եւ այս բանը կ՚երեւի պարզ, եթէ {օրինաւոր} կերպով քննութեան տակ դրուի մեր Աստուածա

ացորդքը: 5. Գտանուած հնութիւնքը՝ {օրինաւոր} եւ ուսումնական քննութեամբ, կը հրատարակ

, մէջ բերելով նորա աղճատաբանութիւնքը եւ {օրինաւոր} կարգով հերքելով նորա բոլոր սխալական գաղ

ոպական գիտութիւնը ընդունել է նորան եւ, {օրինաւոր} քննութիւն առնելով, հատուցել է արժանի վ

երի երեւելը: Խորենացին կարդացողը, եթէ {օրինաւոր} կարդացել էր, պիտի անշուշտ տեսանէր, որ

ց եւ ուղարկել նորան արեւելեան Հնդկաստան {օրինաւոր} վերադասութիւն գործելու համար: Մի այդպի

Նախիջեւանը այդ արծաթագլուխքը այսպիսի {օրինաւոր} եւ պատշաճաւոր կերպով կարգադրելուց յետոյ

ւորական պաշտօնս ըստ ծիսի քրիստոնէականաց {օրինաւոր} եւ միջակ ծախիւք. սակս տեղւոյ գերեզմանի

վայր: Բաժին հարազատ եղբարցս, թէ {օրինաւոր} ուստր եւ կամ դուստր զաւակ ունիցեն նոքա

ցեալ երկու բաժինն երկու հարազատ եղբարցս {օրինաւոր} նախկին զաւակացն նոցա ուստեր կամ դստեր՝

ֆի ոմն մին բաժին: Բաժին քուերս թէ {օրինաւոր} ուստր եւ կամ դուստր զաւակ ունիցի, նոյն

իցէ։ Բաժինն կտակակատարոյս՝ թէ ունիցի {օրինաւոր} նախկին արու զաւակ երկու բաժնէն մին բաժի

բաժինն երկու հարազատ եղբարցս թէ ունիցին {օրինաւոր} նախկին արու զաւակ, այլ եթէ ունիցին ոչ

ին ազգականք նորա: Եկեղեցիքն, ընդ ձեռն {օրինաւոր} դատաստանի պարտաւորեալ զԽալիպեանն ՚ի հատ

ր այս վերջին ժամանակներում հայերը երկու {օրինաւոր} վիպասանութիւն ստացան՝ " Վէրք Հայաստանի

զարգացնել լուսաւորութեան սերմը, մինչեւ {օրինաւոր} գործի չ'կար խոպանացած երկիրը վարելու եւ

յնպէս, որ, առանց նախընթաց կարօտութեան {օրինաւոր} դպրոցների եւ Համալսարանի, հասկանալի լի

ւ աւելի վեր բարձրանալ։ Իսկ մեք ո՛չ եթէ {օրինաւոր} պատուանդան, այլ եւ առանց մի ոտք կոխելո

դէմ վեր կը կենաս, եթէ նա առանց որեւիցէ {օրինաւոր} պատճառի արձակ է վերակացուն. այս պատճառ

ջասիրտ պաշտօնաւոր երիտասարդներից մինը, {օրինաւոր} կերպով հանդիպեցաւ սորան: Այնուհետեւ նա

հասկանալով բանի որպիսութիւնը կարողանամ {օրինաւոր} կերպով մտածել դոցայ վերայ: Մնացած

լինի "։) Պատճառ, ճշմարիտ, արդար եւ {օրինաւոր} խօսքը՝ ժողովրդին խրատելու համար ասուած

ք ես բարձրացրել: - Չկայ եւ ո՛չ մի {օրինաւոր} բան, բացի հնդկական ապստամբութենից ընդդ

բերել: - Ին՞չ պատճառով չկայ ոչ մի {օրինաւոր} ապստամբութիւն. ի՞նչ եղան այն ապստամբու

ը եւս, ինչպէս աշխարհի երեսին, փոքր էր {օրինաւոր} եւ հիմնաւոր բաների յարգ ճանաչողը:

քաղաքում ծնած էր 1394-ին, չերեւեցաւ մի {օրինաւոր} ալքիմիկոս, թէեւ շատ կային աննշան մարդի

ուրեմն խեղճ ողորմելի բաներ, ըստ որում {օրինաւոր} բան չէին կարող ունենալ: - Ի՛նչ պատ

կութիւն չէ, այլ յառաջ է բղխում գործերը {օրինաւոր} եւ խելացի կերպով յառաջ վարելուց: Դնենք

ակասելու էր նորան մի մարդ, որի պաշտօնը {օրինաւոր} կերպով ոչ ոք չէր կարող լցուցանել, եւ ո

ն բանը շինելով, փոխանակ իրաւունք տալու {օրինաւոր} կերպով քննելու այս բոլորը, պահանջելով

ա արծաթ հարկ վճարէ Գրիգոր պապին եւ նորա {օրինաւոր} յաջորդներին, սոցա՝ Դալմաթիու վերայ ու

տողութեան, ոչ կամելով ունկն մատուցանել {օրինաւոր} բանից եւ ապացուցութեանց առ ի մտածողացն

կարծում էր, թէ կանուխ է դեռեւս Կարգին {օրինաւոր} եւ վաւերական հաստատութիւն խնդրել։ Նա ե

սպառնացան Պապին, որ թէ նա չ'հաւաքի մի {օրինաւոր} ընդհանրական ժողով, ինքեանք ազգային ժող

գեւորութենով ջարդեց Լայենէզի կարծիքները {օրինաւոր} եւ առողջամիտ փաստերով, եւ խոստացաւ հետ

ն արձանագրել թագաւորական հրամանը, որով {օրինաւոր} էին ճանաչւում Ֆրանսիայի մէջ բոլոր պապակ

յս բանը պիտոյ է ապացուցուի, մի ազատ եւ {օրինաւոր}, լրացեալ ժողովքով։ Եթէ Սիկստոս չ'հնազ

ր Տէրութիւնը ընդունէ այս Հասարակութիւնը {օրինաւոր} ։ Քանի մի նահանգներում զինուորների մէջ

ան պատմութեան տուած լուսով, - որովհետեւ {օրինաւոր} բանաստեղծութիւնը հետեւանք է մի օրինաւոր

օրինաւոր բանաստեղծութիւնը հետեւանք է մի {օրինաւոր} կապակից եւ պատմական կեանքի, իսկ մեր հա

ունէր Հայաստանը, մենք չենք ունեցել մի {օրինաւոր}, եւրոպական հասկացողութեամբ, բանաստեղծ

ձեռքի շնորհքի վրայ, որ թէ նորա ձեռքին {օրինաւոր} գործիք լինի եւ մի քանի անգամ այդ բանը օ

ր գործիք լինի եւ մի քանի անգամ այդ բանը {օրինաւոր} կերպով ցոյց տուող, նա հետ չի մնալ եւրո

հայ դպրութիւնը եթէ 200 տարի էլ ներգործէ {օրինաւոր} կերպով, այնուամենայնիւ չպիտի կարողանայ

ապարհը։ Աստուծու մա՛րդը՝ Ենո՛վքը, որ {օրինաւորապէս} ամուսնացա՛ծ էր, հաճո՛յ գտնուեցաւ Աստու

ւղթդ այդ ըստ ինքեան զրկեալ է յամ[ենայն] {օրինաւորութեանց}, հետեւաբար եւ ի յարգանաց ըստ հետեւեալ

մի կողմից խոստովանեցաւ Վերանորոգութեան {օրինաւորութիւնը} ՝ իրաւունք տալով Պրօտեստանտներին ( բողո

ահուանն ի յիշեալ կառավարչաց աստ կարգեալ {օրինին} յաջորդելով զտեղի իմ, զյիշեալ տունն եւ

արեկարգութեանց կառավարիչսն եւ կամ զնոցա {օրինին} եւ վերայ իմ կտակակատարաց առ իմ կտակակատ

այս ինքն յիշեալ կառավառիչքն եւ կամ նոցա {օրինին} իմ կտակակատարաց զգործսն առ իմ ստատն քնն

ւցիչ, ինչպէս մի Ամազոն, Միսսիսիպի կամ {Օրինոկոյ}, կամ մի ամերիկեան կուսական անտառ. թէե

ոյ զորդիս իւրեանց, իբրեւ արգելեալ եղեւ {օրինօք} յուսուցանելոյ, ըստ տնօրէնութեանց սմօթր

բեւեռեսցեն, դարձեալ անդատապարտ համարիմ {օրինօք}, զի այդոքիկ յօրինեալ են ընդ ձեռն իմոց

եւ նոյն զերիս ռուփիս պահանջէ. եւ առնու {օրինօք}, եթէ վարձեսցես ի նոյն իսկ յութերորդ ժա

, այն է 16 ֆունտ ստերլինգ. կարգեալ նմա {օրինօք} այլեւ վճարել Սուպրիմ Կորտին, որ նախ քա

այլոց. եւ զվերն յիշեալ իմ տուած գետինն {օրինօք} դատաստանի տիրեսցեն եւ խառնեսցեն ընդ գետ

ւմ նոյնպէս բարակացաւի երեւելուն: Եւ մի {օրիորդ}, բոլորովին հիւանդանալով, յանձնուած են

տեսնեմ, Մի հրաշագեղ, մատաղահաս {օրիորդ}, Աւազանի ափի վերայ խոնարհած,

2-ին նամակ ստացայ 1-ից գրած, եղբօրս եւ {օրիորդ} Մագդալինէի ստորագրութեամբ: Ստացայ նաեւ

ամար, եթէ միայն կար արդարեւ մի այդպիսի {օրիորդ} իւրեանց քաղաքում: Երբ մի փոքր հանդ

- Աա՛, Մահտեսի Թովմասի տանի՞ց, ուրեմն {օրիորդ} Մարիամն է ածողը: - Ինչպէ՞ս. դուք

, - ես այսօր առաւօտ եւս այնտեղ էի, եւ {օրիորդ} Մարիամը ածեց իմ համար Պորտիչիու Համը ա

քեան ամբոխուեցան, վեր կացան տեղերից եւ {օրիորդ} Մարիամը նոյնպէս դադարելով երգելուց եւ ա

ին ողջունելուց յետոյ դէմքը դարձուց դէպի {օրիորդ} Մարիամը եւ ասաց․ - Ես յատկապէս ներս մտա

անք պահանջելու իրաւունքը: Գիտէ՞ք այս, {օրիորդ} Մարիամ, - ասաց կոմսը ծիծաղելով: Օ

Մահտեսի Թովմասին ասաց. - Օրհնած, եթէ {օրիորդ} Մարիամը ունէր " Տէր կեցո "ի նօտերը, ին

ազնիւը, աւելի հաւանելին չգտաւ: - {Օրիորդ} Մարիամը ցոյց է տուել դորանով իւր ճաշակա

ում էիք, - շարունակեց նա դաոնալով դէպի {օրիորդ} Մարիամը: - Այո՛, - պատասխանեց օրիո

դստերը, որ մօտ գնայ ֆօրտօպիանին: {Օրիորդ} Մարիամը սկսեց ածել եւ երգել: Երգեց

անալու պատճառների թիւը: Վերջապէս, {օրիորդ} Մարիամը աւարտեց իւր երգելը եւ ածելը, ե

ց: Այս մասին բոլորովին անընտրող էր {օրիորդ} Մարիամը, ըստ որում գաղափար եւս չունէր

ի կեանքը միշտ գործ ունի նիւթի հետ: {Օրիորդ} Մարիամը այս թղթի կարդացուելու ժամանակ դ

: - Միթէ՛ չէ կարելի, - պատասխանեց {օրիորդ} Մարիամը, - որ դուք մի փոքր վաղ ճանապար

ձեր կարծիքը նորա մասին: Այս ասելով {օրիորդ} Մարիամը մօտ քարշեց աթոռը ֆորտօպիանօին,

դէպի հող: Երբ աւարտեց երգը {օրիորդ} Մարիամը, ամենի, աչքը դարձան կոմսի վեր

ժարական ողջոյն տայով բոլորին, խոստացաւ {օրիորդ} Մարիամին ներկայ լինել Եումի գալու ժաման

ալ Շահումեանցի նամակը, այսպէս. {Օրիորդ} Թիւթիւնճի-Օղլու Մ... Հոգուս ցանկա

ցրած ամուսնութիւն, երջանկացուցել էի մի {օրիորդ}, որ զոհ էր գնալու իւր քաղաքի վայրենի ե

դի մէջ եւ ասաց. - Խմելով այս բաժակը {օրիորդ} Թիւթիւնճի-օղլուի անունով, ես պարգեւում

ի կառավարիչ Ժիրար անունով Յիսուսեանի եւ {օրիորդ} Լա-Կատիերի մէջ։ Յանցանքը յայտնագործուե

տեղ պատանի աղջիկների եւ կին մարդերի մէջ {օրիորդական} ասացեալ տկարութիւնը ( chlorosis), եւ

ան հարկադրուի ամուսնանալ իւր հետ: Բայց {օրիորդը} ընտրում է կուսանաց վանք գնալ։ Այս բանը

մի պատուաւոր մարդ, տեսանելով հարսնացու {օրիորդը}, մինչդեռ ման էր գալիս Բէգզադէի կառքով

ւում է իւր դարաւոր արմատից: {Օրիորդը} կտրում է ու երգում է, Նորա երգը

դու ինձ գթա՛, ասա՛, Ո՞վ է փորող {օրիորդը} եւ դու ո՛վ. Ինչո՛ւ այդպէս գիշատու

ուքս քոյր ենք միմեանց անբաժան ", {Օրիորդը} պատասխանեց հեգնելով. " Նա երէցն

է Իտալացին ": Ասաց. տուեց {օրիորդը} Իւր եղբօրը մի դրօշ, Մետաքս

թէ այդ հաւի մէջ տեսանում էի այն գեղեցիկ {օրիորդը}, որ խելքս առել էր գլխիցս: Ուրախ ուրախ

ծութիւնք էի առնում եւ նկարագրում էի այն {օրիորդը}, որ անշուշտ համարում էի յաւերժահարսն:

հրէշի ինձ երեւելը ապացուցանում էր, թէ {օրիորդը}, որի վերայ սիրահարուած էի, արդարեւ ադ

: Նա մտքումը դնելով անպատճառ գտանել այդ {օրիորդը}, որի համար խելքը թռուցել էր պ. Շաքարե

քարեանցը, խնդրեց սորանից նկարագրել այդ {օրիորդը}: Պ. Շաքարեանցը թէեւ բանաստեղծ չէր

աքարեանցի փոխանակ: Նա յայտնեց, թէ այդ {օրիորդը} բարձրահասակ է, սպիտակ, մազերը շիկագոյ

Շաքարեանցը կարծում էր նոյնպէս, թէ այդ {օրիորդը} պիտոյ է գեղեցիկ եւ սուր ձայն ունենայ․ ն

մենայն հարց ու խնդիր անտես չառնել, այդ {օրիորդը} գտանելու համար, եթէ միայն կար արդարեւ

մենայն կերպ հնար գործ դնել նորա սիրական {օրիորդը} որոնելու համար, մեծ ախորժանքով լսեց թա

չեւ անգամ իմ պէսին երգել, - պատասխանեց {օրիորդը} մի փոքր կարմրելով: Բայց բոլորովին սուտ

դ Մարիամ, - ասաց կոմսը ծիծաղելով: {Օրիորդը} շառագունեցաւ եւ զգաց վէճի աւելորդութիւն

իորդ Մարիամը: - Այո՛, - պատասխանեց {օրիորդը}: - Չէ՞ կարելի, որ վերստին կրկնէք

մսը վերջացնելով իւր խօսքը, դարձաւ դէպի {օրիորդը} հարցանել, թէ ինչ թուղթ էր այն: Օրիորդ

րիորդը հարցանել, թէ ինչ թուղթ էր այն: {Օրիորդը} պատասխանեց, թէ մի տաղ է, եւ թէ պատրաս

եանքը, վայելած ու լիացած էին, գլխաւոր {օրիորդը}, վեր կանգնեցաւ իւր տեղից եւ չցրեց իւր

իեւնոյն ժամանակ արդարացուց եւ Լա-Կատիեր {օրիորդը} ՝ չ'նայելով Յիսուսեանների հետեւողութեան

եւ տխուր անցքի պատմութիւնը, ուր ազնիւ {օրիորդը}, Ագապին, զոհ է գնում գիշերադէ՜մ մարդո

նրիկօն սիրահարւում է մի Լէոնորա անունով {օրիորդի} վերայ, որի վերայ սիրահարուած էր եւ կոմ

ռով, որ համարձակուել էր սիրահարուիլ մի {օրիորդի} վերայ, որի հետ ինքը՝ երիտասարդ կոմսը

իցէ: Ահա այդ գործակատարին նշանում է մի {օրիորդի} հետ: Մարդիկ, տեսանելով, որ Բէգզադէն

րութիւն եւ խնամք է ցոյց տալիս հարսնացու {օրիորդի} վերայ, զարմանում են: Բայց այդ զարմանք

ր մահու սարսափ բերեց վերաս: Իմ գեղեցիկ {օրիորդի} ուրուականը կանչելը եւ այդ հրէշի ինձ երե

, - շարունակեց Մանթուխեանցը. - եթէ այն {օրիորդի} համար էք ասում, որ միշտ պատահում է նոր

ա լսում եմ, որ շաղփաղփում է մի գեղեցիկ {օրիորդի} մասին, որ չգիտեմ թէ ուր տեսել էր, եւ

անձն առնուլ այդ թէեւ ծանր պայմանը: {Օրիորդի} շրթունքի վերայ խաղաց մի խորամանկ, բայց

մի ջլային տենդի, որ առաջացել էր Ագապի {օրիորդի} սգալի վախճանի պատճառած հարուածից: Բնակ

սը ոչինչ չասաց, միմիայն շնորհակալ եղաւ {օրիորդից}, որ զուարճութիւն պատճառեց, երգելով ու

ձր կաղնի ահագին, Նորա տակին նոյն {օրիորդն} է կանգնած Կացին ձեռքին. ջարդոտու

որան առողջութիւն: Խմեցին եւ միւս բոլոր {օրիորդները}, կրկնելով այս խօսքերը: Սորանից յետ

նց կամ եկեղեցու մէջ եւ կամ բաղանիքում: {Օրիորդների} վերայ խօսք եւս չկա. նոքա տարին մի անգա

անայ Արուսեակ եւ Աղաւնի Փափազեանց արգոյ {օրիորդների} անունները, որոնք առաջինն են, որ քաջու

, որ սեփական է բոլոր հայասեռ կանանց եւ {օրիորդների}, պատուեն իւրեանց կոչումը եւ այնպէս մի

ի հետ, է ծանօթանալ նորա սիրուն բարեկամ {օրիորդների} հետ: - Ես կամէի մեր խնջոյքի մէջ խա

վայելչութիւնը կարող էր տրամադրել պատանի {օրիորդների} սիրտը եւ հոգին դէպի մի րօմանական կեանք

նիմ իմ խրատնելով գլխացաւութիւն պատճառել {օրիորդներին}, - հաւելացոյց կոմսը ծիծաղելով: -

ց տեղը: Երբ բոլորը նստած էին, երեք {օրիորդներից} մեծը վեր կացաւ տեղից եւ ասաց քաղցր եւ ն

նում. բայց այսքան պիտի իմանալ, որ շատ {օրիորդք} մուտ եւ ել ունին նորա տան մէջ, եւ այդ

էջ, մի՞թէ այդ կրթուած եւ դաստիարակուած {օրիորդքը} հայհոյելու էին քո անունը, ո՞չ ապաքէն ա

մենալաւը այս սովորութեններից է այն, որ {օրիորդքը} ծածկում են իւրեանց գլխին բարխատեայ կամ

մուտ եւ ել ունին նորա տան մէջ, եւ այդ {օրիորդքը} թատրոնախաղ աղջիկներ են մեծ մասնով:

կերպ, եւ մին-մին գալով ողջունելով երեք {օրիորդքը}, նստում էին իւրեանց տեղերը: Բայց այնք

մինչեւ որ բոլորը, կարգով ողջունած երեք {օրիորդքը}, նստեցին իւրեանց տեղը: Երբ բոլորը

անակները ձեզ հայտնի է, որ շատ անգամ 25 {օրից} գիր կառնում Նախիջեւանից կամ երբեմն ամիս

յլ գիր, այսինքն երկու շաբաթից կամ տասն {օրից}: Նորա մեջ կկարդաս դու եւս նոր բան ինչպ

գամ լավ քոթակ տրվեց պրոֆերանս[ով]. այն {օրից}, ասում է, բանս հետ զարկեց, մոտ 100 մ

վ, թե մի փոքր հարկավոր էր սպասել: Այն {օրից} մինչեւ այսօր հինգ կամ վեց ամիս անցավ,

եւ ամեն րոպե պատրաստ եմ զոհել, եւ այն {օրից}, երբ գրիչ վեր եմ առել ձեռքս, մինչեւ գ

ին, ըստ որում շատ տարիք են անցած կտակի {օրից}: Տեսանում եք ահա՛, որ մոտից քննելո

կանա, իմանա, թե ի՛նչ բան մնացել է այն {օրից}, ո՛ւր է, ովի՛ ձեռքում, ո՛րքան է բոլո

այդ սերմերը ցանել երկու շաբաթ առաջ այն {օրից}, որից հետո, հավանականության տեսությամ

ն մեջ: Ահա արդեն տասը տարի է անցել այն {օրից}, երբ այդ լեզվով լույս տեսավ առաջին գիր

մանավանդ շտապելու տեղ չունեմ: Մի քանի {օրից} ես կհասնեմ այն կետին, ուր եւ խարիսխ պի

րեւ օծանելիք kali jodatum։ Երկուշաբթի {օրից} սկսած առավոտները խմում եմ մեկական բաժակ

այնպիսի մարդերի համար, որ իւրեանց ծնած {օրից} նուիրել էին իւրեանց անձը ստութեան սպասա

նութեան մէջ, որ շարունակւում էր երրորդ {օրից} սկսած: Յանկարծ ի՛նչ տեսանեմ. մի մարդ

ես կ՚ասեմ ձեզ, որ իմ կեանքը սկսած այն {օրից}, երբ յիշում եմ ինձ, մինչեւ ներկայ րոպ

կին Բէգզադէն, մի որդի ծնանելով, երկու {օրից} յետոյ խեղդում է նորան, անզգուշութեամբ

աւելի վեր բարձրացաւ իմ աչքում, եւ այդ {օրից} ուխտեցի վերջին արիւնս թափել ազատութեան

կից, արձակեցին ձեռքիս շղթաները, երկու {օրից} յետոյ հասայ Րեդուտկալէ բոլորովին հիւանդ

- Մուրադեան վարժարանի աղօթքը: Այն {օրից}, երբ գրեցի երկրորդ Յիշատակարանիս վերջի

- Կեցցէ՜ ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ: Ազատ Աստուածն այն {օրից}, Երբ հաճեցաւ շունչ փչել, Իմ հողանիւթ

էի նորանից Բազուկներս արձակել. Ես այն {օրից} ուխտեցի Ազատութիւնը սիրել: Թոթով լեզո

զինուոր Կամիս գրուիլ այս {օրից}: Ո՛հ, փշոտ է ճանապարհդ, Քեզ շատ փորձ

սանում է մինչեւ ի կատաղութիւն: Մի քանի {օրից} յետոյ գալիս է Բէգզադէն տղայի մօտ եւ, տ

գործակատարը) եւ, յայտնելով, թէ երկու {օրից} յետոյ պիտոյ է միասին ճանապարհ ընկնէին դ

շարժւում ամենայն զօրութեամբ: Երկու {օրից} յետոյ իմանում է խեղճ պատանին, թէ խաբու

գզադէն Մ... հասանելուց յետոյ՝ մի քանի {օրից} յայտնւում է հաճոյակատար գործակատարը եւ

ն նոր է Թափել վերայից: Քո {օրից} այսօր քանի՞ դար անցաւ, Սիրական լեզ

էս էին մեր կանայքը, բայց ի՞նչ մնաց այն {օրից}...: Հա՛յ կանայք, ձեր հետ է այսօր

ալու համար ամենայն հնար գործ դնել: Այս {օրից}, ասում էր նա, կը սկսեմ գրել բոլոր Հայ

ւս անգամ ձեռք առնուլ այդ գիրքը: Ես այս {օրից} մոռանում եմ յաւիտեան որպէս գիրքը, նոյն

րայ խօսողը մահի պարտաւոր: Մի քանի {օրից} յետոյ, երբ արդէն ազատութիւնը, հաւասար

ին ասել ստրուկներին. " Մանկո՛ւնք, այս {օրից} յետոյ ազատ էք կատարելապէս եւ ձեր ստրկակ

եանց հողը պիտի ստանան հրովարտակի թուեալ {օրից}, երկու տարուց յետոյ, իսկ մինչեւ այն ե

իւն առնել մի տեղում, ուր գործի սկսուած {օրից} երեւում է սնանկութեան դալուկը, այսպիսի

ը կը մնայ անշարժ եւ անդամալուծեալ: Այն {օրից} պիտի թուենք ազգային նորոգութեան դարագլո

վերջոյ՝ դրամագլխի տէր մարդոց։ Իսկ այն {օրից}, երբ նա թողեց նորանց եւ դէմքը դարձուց

ի Եւրոպացոց համար ծառայութիւն: Իսկ այն {օրից}, երբ ազգը կը սկսի մշակել հողը, երբ մա

, որ այսօր գրեթէ ամայի եւ խոպան է, այն {օրից} կը կենդանանայ եւ Հայոց վաճառականութիւնը

ռ բառ: Եւ մի՛թէ շա՞տ ժամանակ անցաւ այն {օրից}, երբ ընդհանրական եւ մասնաւորապէս աւստր

չը: - Քեզ ի՞նչ փոյթ: Եւ այն {օրից}, երբ կառավարութիւնքը իւրեանց ընթացքը ա

էս նաեւ դերասանը: Հպարտութեան երեւեցած {օրից} կը դադարի դերասանի մէջ յառաջադիմութեան

եւ տխուրը: Ընդհակառակ ` կէս {օրից} յետ, երբ արեւն ի խոնարհ Ուրախի է

Լերմոնտովից) Յաւերժը ինձ այն {օրից}, երբ Շնորհ տուեց մարգարէի,

Որ աշխարհը իւրեան գերի Ծնած {օրից} կարծել էր։ Շատ հալածանք, շատ նե

ցել բաղդից մի հարուած, Որ գոհ իւր {օրից} հասած գիշերին, Աղօթք է առնում վե

ԱԶԱՏՈՒԹԻՒՆ Ազատ Աստուածն այն {օրից}, Երբ հաճեցաւ շունչ փչել, Իմ հողանիւթ

էի նորանից Բազուկներս արձակել. Ես այն {օրից} ուխտեցի Ազատութիւնը սիրել: Թոթով լեզո

զատութեա՞ն դու զինուոր Կամիս գրուիլ այս {օրից}: Ո՛հ, փշոտ է ճանապարհդ, Քեզ շատ փորձ

ր է Թափել վերայից: Քո {օրից} այսօր քանի՜ դար անցաւ, Սիրական լ

Հողս միստիկի գլխին: Եւ այդ {օրից} պատմութիւնը Դառնում է ճիշտ գիտութի

-ին: 19-ին նամակ ստացայ եղբօրիցս նոյն {օրից} գրած եւ նոյն օրը պատասխանեցի, որ կ՚երթ

-ին: 22-ին նամակ ստացայ եղբօրիցս նոյն {օրից} գրած, որով ուղարկեց ձուկ, բակսիմատ եւ

5-ին: 16-ին նամակ ստացայ եղբօրիցս նոյն {օրից} գրուած: 18-ին տեսութիւն եղբօրս հետ եւ

8-ին: 8-ին նամակ ստացայ եղբօրիցս նոյն {օրից}: 10-ին տեսութիւն եղբօրս հետ, առաջիկայ

Մայիսի 2-ին նամակ ստացայ եղբօրիցս նոյն {օրից} գրուած: 5-ին տեսութիւն եղբօրս հետ. առ

4-ին: 3-ին նամակ ստացայ եղբօրիցս նոյն {օրից}, 4-ին պատասխանեցի: 7-ին նամակ ստացայ

րութիւնը եւ Բերբերի եւ Սուլթ[անշահի] 10 {օրից} վերադարձը Փարիզից. նոյն օրը պատասխանեց

սին: 5-ին նամակ ստացայ եղբ[օրիցս] նոյն {օրից}, որով գրում է ` ա) նամակս մինչեւ այժմ

-ին: 6-ին նամակ ստացայ եղբ[օրիցս] նոյն {օրից} եւ Աւտ[ուշից] 25 դ[եկտեմբերի]. 7-ին պա

հայոց ազգը, իր թագաւորութեան կործանման {օրից}, ստրկանար որեւէ քրիստոնեայ կառավարութե

լու հետեւանքը, յանցանքը եւ մեղքը, այս {օրից}, դնելով Կրօնական ժողովի զանցառութեան վ

, " Հիւսիսափայլի " առաջին անգամ երեւցած {օրից} ուշ դնելով մայրենի նորախօսութեան, միշտ

ջրանցքով բաժանւում էր Ֆրանսիուց եւ այն {օրից} մինչեւ այսօր, մինչդեռ ցամաքահողը ազատո

նէի չարաթոյն ժանիքից գազանների, որ այն {օրից} սկսած ծածուկ դարան մտնելով եւ իրենց անհ

մքի կատարողքը դոքա եղան։ Որովհետեւ այն {օրից}, երբ դու, Տէ՛ր, քո անարգ մարդ մեծարո

, եթէ ճշմարիտ չէ ասածս, անարգէ՛։ Այն {օրից}, երբ դո՛ւ, Տէ՛ր, ինձ վանքը տարիր, մ

Գարդմանի վանքից եկած էր մեր վանքը, այն {օրից}, երբ սորա հիմքը ձգել էին, եւ մինչեւ ի

ծ կարծիքը. իսկ Փարպեցու Թղթի յայտնուած {օրից} այդ կարծիքների գինը կոտրեցաւ։ Եւ այսու

արժապետի, ե՛ւ աշակերտների համար։ Միւս {օրից} արդէն ուսման ընթացքը ընդունում է մի այլ

Այո՛, այդպէս է, Ձեր մռայլութիւն: Այն {օրից}, երբ սկսեց կանգնել արեւմուտքումը միահե

ուր մի քանի բան սովորում էին, բայց այն {օրից}, երբ նա ստացաւ ծայրագոյն իշխանութիւնը

ան տակ իւր ամուսնութենից յառաջ. ես այն {օրից} տեսայ ձեր դուստրը, երբ նա կարօտեցաւ իմ

ս ձեզ խօսք տալ: - Ուրեմն ես մի քանի {օրից} սպասեմ պատասխանու... - Անպատճառ,

ցուցիչ գաղափարներից: Մանուշակը ծնած {օրից} լսել էր մեզիմեն աղեկների մասին, նանրահ

ը համբուրելով Մանուշակի ձեռքը, - եւ այս {օրից}, դու կարող ես ազատ համարել քեզ Աղուանե

ոչինչ չկար: VIII Քանի օր անցաւ այն {օրից}, երբ Աղուանեանցը եկել էր Թիւթիւնճի-օղլ

շեմքի վերայ, իբրեւ քո հարսի ապայ այն {օրից} պիտի փոխեմ նորա վարքը, բարքը, մտածութ

եւելի մարդիկը. պատճառ, Առաքեալը, այդ {օրից} սկսած նայելով Ռուսիայի վերայ որպէս իւր

եան արեւը ծագելուց յետոյ, մանաւանդ այն {օրից}, երբ լուսաւոր կերպով եւ հոգու գիտակցու

ւ այլ կերպով չէր կարելի արդարանալ։ Այդ {օրից} ահա Մխիթարի գաղափարը ստրկանում է պապակա

ւմ է պապականութեան օգտի հայեացքին, այդ {օրից} սկսանում է երեւելապէս չքանալ Մխիթարի մի

ական գործունէութիւնը. նորա աշակերտների {օրից} սկսանում է նա շարժուիլ։ Բայց այդ մ

եղաւ պաշարեալներին. Ֆրանսիացիք մի քանի {օրից} յետոյ քաղաքը առին։ Իգնատիոսը գտանւում

ս կողմ քարշել երկրպագութեան համար։ Այս {օրից} ահա նորա գաղափարը կազմած է, կարգը ( sy

մած է, կարգը ( systema) պատրաստ, այս {օրից} կամքը ստացաւ իւր յատկացեալ պաշտօնը։ Բա

թիւնը, վեր առեցին այլ ուղղութիւն։ Այս {օրից} նոքա յայտնւում են ամենայն տեղ իբրեւ թագ

ցառութեան, այս վճիռը յայտնուելուց երեք {օրից} յետոյ դուրս գալ Փարիզից, իսկ տասն եւ հ

ոյ դուրս գալ Փարիզից, իսկ տասն եւ հինգ {օրից} յետոյ՝ Ֆրանսիական Տէրութեան միջից։ Նո

նալ իւրեանց Յիսուսական հանդերձը եւ երեք {օրից} յետոյ կեանքի եղանակ որոշել, այսինքն՝

քի պայմանները սուրբ պահելու համար. այդ {օրից} սկսած, դատապարտութեան տակ ընկաւ նա, ո

օղոսի պէս հոգեւորք, եթէ կան, թո՛ղ այս {օրից} չոգան իւրեանց գլխի ճարը. կամ ուղղեն իւ

յարգութեանը, նամանաւանդ այն բարեգուշակ {օրից}, երբ ընթերցասիրում էի ձեր քաղցրաճաշակ

վեր, սարի գլուխը բարձրանալ, բայց այն {օրից}, երբ Գալիլեյը իր գնդակները ձգեց Պիզայի

եց Պիզայի թէք զանգատնից դէպի վայր, այն {օրից}, երբ ծանրութիւնը որպէս ընդհանուր յատկո

ր յատկութիւն տրուեցաւ մարմիններին, այն {օրից}, երբ գտան հեղուկ եւ օդանման մարմինների

ւնից վախում է " առածը մերժուեցաւ, այն {օրից}, երբ Նիւտօնը գտաւ կենտրոնական առաձգութ

ց չէ կարելի սորանից եզրակացնել, թէ այդ {օրից} իսպառ ընկաւ որսորդութիւնը: Գրեթէ երկու

կաթողիկոսը շինեց: Տօթահար միաբանը կէս {օրից} յետոյ դուրս է գալիս երբեմն այդ լճի լայն

՛նչ է պատճառը, որ Եգիպտոսից դուրս եկած {օրից} այնքան դարաւոր ժամանակներում, ինչ որ չ

ի համար, իմ անձնականը եւ ստացականը այն {օրիցն} եմ ես ուրացել, երբ, աչքս բանալով, բա

րայ, իսկ Պ. Չամուռճեանը թռչում է նաեւ {Օրիօնից} բարձր... Գիտենք, դարձեալ պիտի պա

եցիկներից Բերրիեան դքսուհին, խլում էին {Օրլէան} Դուքսի բոլոր ժամանակը։ Երբ նա հարկադրո

պին ընդունել նորան սուրբերի կարգը։ {Օրլէանեան} Դուքսը իւր գործակատարութեան սկզբումը շա

XI-ը, որ գալոց ժողովքը հրաւիրուի։ {Օրլէանեան} Դուքսը ոչինչ հաւատ չէր պաշտում։ Նա միօ

ն երբեմն սպասաւոր էր Սէն-Լօրանս անունով {Օրլէանեան} Դուքսի դաստիարակի մօտ։ Շուտով զարթեցան

, որ չէր կամենում օրագրի մէջ արձանագրել {Օրլէանեան} Դուքսի հրովարտակը Unigenitus կոնդակը Ֆր

մ կարմիր քամու բորբոքը կարող էր հասցնել {օրհասական} վախճանի, իսկ ես նրան ափսոսում եմ, այո

ւնքին այսպէս տուեց պատասխան. " Քո {օրհասը} մօտեցել է, տախտակներ Պատրաստում

նելով մեր անձը ամեն կողմից պաշարուած եւ {օրհասի} գրկի մէջ, արտասուալից աչքով աղօթեցինք

տագրի ձեռքով " Մեղուի " համար պատրաստած {օրհասին} ։ Բայց զուր է այս խրախոյսը եւ քաջալերու

կանում է կեանքից պրծնել Ու հետեւել {օրհասին} ։ Նորան այն էլ դիւր է սրտին

մասին ", պատասխանում է Կաթողիկոսը. " {Օրհնա՛ծ}, ինչ անհանգիստ մարդ ես. քեզ մի բան աս

ովրդից. այս պատճառով եւս ասում էին. - {օրհնա՛ծ}, այսքան տարի եկեղեցու դրանը ծերացար,

իմ եւ հետեւիմ ", այլեւ, " Օ՜վսաննայ, {օրհնալ} եկեալ յանուն Տեառն " ասելով, ծունկ կը

չ կերպով եւս յայտնուի մարդկութեան մէջ, {օրհնած} է, որովհետեւ հոգի կայ նորանում, որովհ

չափով եւ այդպիսի ուժով չեն երեւել նորա {օրհնած} հետեւանքը, ինչպէս անգլիական պառլամենտա

աւօտուն վաղ մարդ ուղարկելուս պատճառով: {Օրհնած} հոգի, ո՞չ ապաքէն տոմսակումս գրել էի հր

չէ, մեք ուրիշ մտածելիք ունինք: - {Օրհնած}, մտածելուց գլուխներս ճաքեցաւ, փոքր մն

ը: - Դարձեա՞լ գերեզման... - {Օրհնած}, այս տարի դեռ տասներորդն է, որ փորում

օտ քարշելով, Մահտեսի Թովմասին ասաց. - {Օրհնած}, եթէ օրիորդ Մարիամը ունէր " Տէր կեցո "

ղ ասին քի տերտերին հրամայե, քահանա թող {օրհնե} տեսին. հեչ կըլլա՞, աս ալ այնպես կպատկ

ն, օրհնեալ, որ գաս յանուն Տեառն ": " {Օրհնեա} ՛, Հայր սրբազան, զժողովուրդ քո զայս,

՛, Հայր սրբազան, զժողովուրդ քո զայս, {օրհնեա} ՛ զժառանգութիւնք քո զայս, հովուեա՛ եւ բ

մարդու բերանից լսելով այսպիսի խօսքեր: {Օրհնեա՛լ} է Աստուած: Պարոն Տիրատուրեանի առաջ

էն, - եթե ոչ սուրբ բնութեան։ Ե. {ՕՐՀՆԵԱ՜Լ} ԼԻՑԻՍ, ՔՈ՛ՅՐ Սիրտ քո օտա՛ր լիցի

Սիրատենչակ լքեալ հիգին, Յաւիտեան {օրհնեա՜լ} լիցիս: Թէ ոյր չիցէ գլխոյն

Օժտեսցէ միշտ Ամանորայն՝ Յաւիտեան {օրհնեա՜լ} լիցիս: Թէ սիրակեզ հէգ ծարա

Եւ մի՛ կացցէ ակնդ վճիտ՝ Յաւիտեան {օրհնեա՜լ} լիցիս: Մատաղերամ հէգ այգորդ

եզ բուսցի միշտ քաջապէս, Յաւիտեան {օրհնեա՜լ} լիցիս: Եկեալ ումեք վարդիցդ

քեզ ի գոգ տացի շարժուն, Յաւիտեան {օրհնեա՜լ} լիցիս: Զ. ՄՈԳՊԱՇՏԷՆ ՅԱԶԷ

ւ սիրտք լցեալ խնդութեամբ, աղաղակեն. " {Օրհնեալ} եկեալ յանուն Տեառն, օրհնեալ, որ գաս յ

աղակեն. " Օրհնեալ եկեալ յանուն Տեառն, {օրհնեալ}, որ գաս յանուն Տեառն ": " Օրհնեա՛, Հ

լսել Պ. Իսահակեանցից, թէ այդ բարի եւ {օրհնեալ} յիշատակի արժանի մարդիկը ինքեա՞նք դիմեցի

սովորցնում է Աշխատողներին: {Օրհնեալ} լինի քո սահմանողը, Թող սուրբ լին

արկանելին ձեր քամակից տանելով։ Եւ ձեր {օրհնեալ} մայրը եւ Անոյշ-Վռամը, իրենց հոգեսիրութ

եւ ուղղափառ հաւատի ուսումը ստացած են քո {օրհնեալ} մօրից եւ նո՛յն իսկ Տիրոջիցդ։ Եւ հասակո

րեսը։ Ահաւասիկ Փարպեցու խօսքերը. " Եւ {օրհնեալ} զամենեսեան, նախ գային 'ի քաղաքն Վաղարշ

Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի գիտէ՛ որ է {օրհնեալ} յաւիտեանս, զի ո՛չ սըտեմ։ 'Ի Դամասկոս

Փարպեցու Պատմութեան մէջ կարդում ենք այդ {օրհնեալ} տիկնոջ գովասանութիւնը եւ այնտեղ, ուր խօ

իսուս Քրիստոսը, վկայում է մեր խօսքին։ {Օրհնեալ} է Աստուած, որին ճանաչելը պարգեւում է մ

եց ջարդ ու փշուր եղած Յիսուսեան Կարգը։ {Օրհնեալ} Ալեքսանդր Կայսեր հրովարտակը) Յիսուսե

 Ցաւում եմ, որ չունիմ պատրաստի {Օրհնեալ} Ալեքսանդր Կայսեր հրովարտակի պատճէնը, որ

լով, տակաւին ստանում էին իմ ոտներս այն {օրհնեալ} փալախայի հարուածքը. Յիրաւի, որ մեծ բ

ինձ տուան Սէր, կին, առ ի՞նչ Տէր {օրհնեաց}, Յի՞նչ ակնարկէ նորա բան, ԹԷ

սաւ ո՛խս Յակովբայ վասն օրհնութեանցն զոր {օրհնեաց} զնա հայր իւր, եւ ասէր Եսաւ 'ի մտի իւրո

, գլ. Ե, համ. 24)։ § 46. " Եւ {օրհնեաց} Աստուած զՆոյ եւ զորդիս նոցա, եւ ասէ ցն

սցես, որ եթե աշխատություն Հանձն առնուք {օրհնել} ինձ մի նամակով, իմանաք, թե ո՛ւր եւ ի՛

ութեամբ վաստակում են, եւ ամենակալ Տէրը {օրհնել} է նոցա վաստակը: Երբ աւարտեցի խօսքս

ւն, վճարել էր իւր պարտքը, եթէ Աստուած {օրհնել} է քեզ հարստութեամբ, ինչու դու մասնակից

ետոյ հրամայէ պատրիարքին... խաչը ձեռքին {օրհնել} Հայոց ազգը, որ այսքան ժամանակ դուրս էր

ացուցանում ենք ձեզ մեր հնարներին, որով {օրհնել} է ամենակալ տէրը մեր ձեռքի վաստակը ":

մնում է ինձ ասել, եթէ ոչ սրտիս խորքիցը {օրհնել} այս օրը: Ձեր մռայլութիւն, եւ դուք, դ

անպակաս առնել, ննջեցեալների գերեզմանը {օրհնել} տալ, մատաղը չմոռանալ եւ պահքը պահել․ ե

տ կամքին։ Գեներալը կարո՛ղ էր նուիրել ( {օրհնել} ) նորանց ուխտապահ չորս ուխտերին, որոնց

վ. " Ահա ո՞ւր գայ միւս թարգմանն ": Եւ {օրհնելոյն} ի հեռաստանէ լուեալ զդռնչիւն մահաձայն աղ

ակ առատացած Նախիջեւանու վերայ, վերստին {օրհնելու} է իւր հովանաւորների յիշատակը, եւ, ամե

շ շատերի մասին, որոնք վախճանեցան՝ ո՛չ {օրհնելու} համար բանալով իրենց բերանը։ Այս պատ

երով եւ շատրուաններով զարդարած պալատը, {օրհնելու} նորան: Խանը ընդունում է այս հոգեւոր ան

րն ծառէ ծառ Իւրեանց ճռվըղով {{Կ՚օրհնեն} քո գալը, Ո՛վ երկնից դեսպան,

Կարապետ եւ այլ այսպիսի ուխտատեղեր, որ {օրհնենքագիր} ստանանք: Ախ ի՛նչ գեղեցիկ են այդ օրհնու

Օծեալ մեր, դու ես Փրկիչ մեր, եւ զքեզ {օրհնեսցեն} անձինք մեր: Եւ այսօր ի շնորհաբեր գալստ

շաձայն Ցաներեւոյթս սրովբէից {Օրհներգուաց} երգակից Գտաւ Քեզ յերեքսրբեանն:

րովբէից քո անտես ` Եղաւ զուարթ երգակից {Օրհներգութեան} - ձօնուած քեզ: Տէ՛ր, նայիր քո ծառայի

, Տէր որ Էն, Լի՜ երկինք քո փառքով, - {Օրհներգում} է սերովբէն Եւ վերցընում ունելով Կայծը կ

նչու՞ տուեց ինձ Սէր, կին, ինչո՞ւ Տէրն {օրհնեց}, Ակնարկում է խօսքն այն ի՞նչ ` Թէ ` աճե

Կեցցէ՛, կեցցէ՛ մեր Ալեքսանդր, {օրհնեցելոյն} համանուն, Նորա ժառանգ Նիկողայոս լ

ուն, - ես շատ ուրախութենով յոժարեցայ եւ {օրհնեցի} այդ լինելու ամուսնութիւնը, եւ ահա՛ մատ

ւթեանը, որին լինելով մի լոկ սպասաւոր՝ {օրհնեցինք} եւ ընդունեցինք այդ պատերազմը: Անհն

րեխորհուրդ ընդհանուր ձեռնարկութիւնը թող {օրհնէ} Բարձրելու աջը: ՄԵՔ, քննելով ձեզանից Մ

տի Որդւոյ ձեռի քընարը, Քեզ {{կ՚օրհնէ} միշտ անմոռաց Արարատի ծընունդը։

չքն էլ թողեց բաց։ Անձն իմ, {օրհնէ} այն Աստուածը, Որ փրկել է քեզ մահի

սառն աչքով նայի այս բանի վերայ եւ պիտի {օրհնէ} նորա Արարիչը, որի ձեռագործքը անմահ են

ստիարակած նորան, նա պիտոյ է ապագայումը {օրհնէր} քո յիշատակը եւ աղօթէր քո գերեզմանի վերա

........................... {Օրհնի՛ր}, նահապետ, օրհնի՛ր, սիրական, Քո

............ Օրհնի՛ր, նահապետ, {օրհնի՛ր}, սիրական, Քո սուրբ այս լեզու, ազ

..................... {Օրհնի՛ր}, նահապետ, օրհնի՛ր, սիրական, Քո

...... Օրհնի՛ր, նահապետ, {օրհնի՛ր}, սիրական, Քո սուրբ այս լեզու, ա

ս ինչի՞ն - եթէ ոչ սուրբ բնութեան: Ե. {ՕՐՀՆՈՒԱ՜Ծ} ԼԻՆԵՍ, ՔՈՅՐ... Ով կոյս, թող սիրտդ օտ

ր ընդունես Սիրակարօտ լքեալ հէգին ` Յար {օրհնուա՜ծ} դու լինես: Թէ ոք գլխի տեղ չունենայ,

նուց ` քեզ Ցից ընծայէ ամէն տարին. Յար {օրհնուա՜ծ} դու լինես: Թէ սիրակէզ հէգ ծարաւին Պտղ

ուես, Չի՛ ցամաքի աղբիւրդ վճիտ, - Յար {օրհնուա՜ծ} դու լինես: Թէ տաս այգիդ մշակելու Ջահէ

ս ` Բունդ կը լինի միշտ զօրաւոր, - Յար {օրհնուա՜ծ} դու լինես: Թէ մէկը գայ վարդըդ խնդրի,

դու տանես Եւ տաս գինին քո խմելու ` Յար {օրհնուա՜ծ} դու լինես: Զ. ՄՈԳԱՊԱՇՏԸ ԶՈՀԱԲԵՐՈՒՄ Է

ալիս միւս թարգմանն էլ " ասելով։ Եւ այն {օրհնուածը}, հեռուից լսելով նոցա մահաձայն աղեղների

ին) զմի տեօրտի պիրլիք, ընկալաք մեծաւ {օրհնութեամբ} եւ զանուն ձեր եւ համայն ննջեցելոց ձերոց

նալ զարձակեալն ՚ի վեհափառութենէդ կոնդակ {օրհնութեան} երեքտասներորդէ ամսեանն Մարտի համարաւ 13

կաթողիկոսը ընդունելով, շնորհեց մեզ իւր {օրհնութեան} կոնդակը, որի մէջ " խարդախամիտ գրուած,

ան մեծ արծաթ առաւ, պապից նորա համար մի {օրհնութեան} կոնդակ հանելու: Ի հարկէ, պապը այնպիսի

նքագիր ստանանք: Ախ ի՛նչ գեղեցիկ են այդ {օրհնութեան} գրերի ոճը եւ շարադրութիւնը: 'Ի սուրբ ե

ձեր եւ համայն ձերայնոց... եւ այսպիսի {օրհնութեան} գիր շատ անգամ կարելի է կէս մանէթով ստան

իցի աստուածասիրութեանդ ", կը շարունակէ {օրհնութեան} գիրը, " զի զօր առաքէալ էիք ձեռամբ ( այ

ր կարող էր միաւորել այս երկու սիրահարքը {օրհնութեան} պսակի կապով: Բայց այդ դեռեւս չոր յոյս

չեց աղքատին բակի մէջ, աղքատը քթի տակից {օրհնութեան} խօսքեր ասելով, մտաւ բակը: - Ահա՛ ք

էի, որ այս երկու սիրող սրտերը կապուէին {օրհնութեան} պսակի կապով: Ինչպէս դու, նոյնպէս եւ ե

. անընդդիմանալի են, արդա՛րեւ, ինչպէս {Օրհնութեանց} Օրհնութիւնների մէջ գրուած է, այս երկու

տ եւ անդ որպէս եւ զկնի նորա, եւ թղթովք {օրհնութեանց} առաքելով առ մեծամեծս 'ի նոցանէ, եւ առա

28. " Եւ պահէր Եսաւ ո՛խս Յակովբայ վասն {օրհնութեանցն} զոր օրհնեաց զնա հայր իւր, եւ ասէր Եսաւ

ոյենց Չամուռճեան Պրուսացի ": Ի՞նչ {օրհնութիւն}, կամ ի՞նչ գոհութիւն մատուցանենք պ. Չա

օգնէ իւր ընկերին, եթէ նա այն արծաթովը {օրհնութիւն} դնէ եւ բարի յիշատակ ժառանգէ, եթէ նա խն

եւ հայհոյուիլ, քան թէ Կրօնական ժողովի {օրհնութիւնը} վայելել Պ. Չամուռճեանի շնորհակալութեան

որ բարի աղջիկ պիտոյ է լինիս. Աստուծոյ {օրհնութիւնը} անպակաս լինի վերայիցդ: - Այս նամակը

եմ զաւա՛կս, քո հնազանդութիւնը: Աստծոյ {օրհնութիւնը} լինի քո վերայ: Այս խօսքի ժամանակ ար

ուշակի հետ ամուսնութիւն եւ մեր ծնողական {օրհնութիւնը}: - Ի՞նչ ես ասում, ո՛վ մա՛րդ: -

երը եւ այլ ուխտաւորների հետ միասին Պապի {օրհնութիւնը} ստանալով, շարունակեց իւր ճանապարհը։ Ս

ն նոքա ընկնել Պապի ոտքերը, խնդրել նորա {օրհնութիւնը}, մատուցանել նորան իւրեանց ծառայութիւնն

տարելու համար անպատճառ հարկաւոր էր Պապի {օրհնութիւնը} եւ մանաւանդ ողորմութիւնը. պատճառ, Իգն

Պապին ներկայացրեց նորանց, որ տուեց իւր {օրհնութիւնը} եւ ճանապարհի համար յիսուն դուկատ։ Բացի

արդասէր ընդունելութենից, ստանալով նորա {օրհնութիւնը} եւ երկու հարիւր դուկատը, որ հաւաքուած

եւ Աստուածընկալ դրանէ... աստուածային {օրհնութիւնն} եկեալ հանգիցէ, ծաւալեսցի ի վերայ ձեր ե

նալի են, արդա՛րեւ, ինչպէս Օրհնութեանց {Օրհնութիւնների} մէջ գրուած է, այս երկուքը՝ Սէր եւ Նախ

ում մխիթարութեամբ՝ խնդացի ընդ աղօթս եւ {օրհնութիւնս}, զորս հեղուիք ՚ի վերայ իմ որպէս ծայրագ

ւթյունը եւ մարդկությունը: Այսպիսի {օրհնությամբ} լի ու առատ դարու քաղաքացի հայը ի՛նչպես

եղադրությունը, քան թե մի հիմար թշնամու {օրհնությունը}, մանավանդ որ ես արժանի էի մեղադրության

եջ: Խնդրելով Ձեր բարձր սրբազնության {օրհնությունը} եւ աղոթքը, մնամ միշտ պատրաստական խոնար

ող, այնքան ճշմարտութիւն: Թո՜ղ, մի՛շտ {օրհնուի} գիտութեան նահատակների անմահ եւ նախանձել

: Քեզ սիրեց Հայաստան, Քեզ {օրհնում} է բիւր բերան, Քեզ դաբնի պսակներ հ

ց է տալիս մեծ յօժարութիւն, գովում է եւ {օրհնում} է Աբովեանին եւ խոստանում է կատարել նորա

ւմ է նորանց եւ... ինչ այլեւս կամիք, {օրհնում} է օտար աշխարհում, պանդխտութեան մէջ իւր

բարեհոգի կին է եղած, որին մինչեւ այսօր {օրհնում} են Նախիջեւանի ծեր ծնողքը, հագնում է իս

պայմանաժամը եւս հեռի չէ. այսօր չորրորդ {օրն} է, որ ռմբակոծում են Գայեթան՝ Սպանիան

նքն զթուղթն, այլ ի վաղիւ հասանէ վերջին {օրն}, աւելի քան զոր չկարէ պահել եւ ՚ի դարձ

, Սեմյոն Գրիգորեւիչի, անվանակոչության {օրն} է. Հենց որ ստանաս նամակս, բարեւի հետ

Իմ սիրելի եղբայր, Երեկ չէ մյուս {օրն} ստացել եմ գրքերն ու խմորեղենը, իսկ երե

վ կուլ տված լինեի: Այսօր միայն չորրորդ {օրն} է, ինչ կրկին սկսեցի պարապել, բայց մի՛

, հիմա այլեւս տեղ չկա, իսկ դու կիրակի {օրն} իմաց տուր նրանց, որ նամակը մենք ստացել

ու ուղարկել ես ինձ երեքշաբթի, ես նույն {օրն} էլ վերադարձրի պ. պարետին, ենթադրելով

այլն, եւ այլն. ընդունեցի, եւ այս 2-3 {օրն} էլ տան պիտանի բաները ճարելու աշխատելով

, որ ասել չէ կարելի: Հաւատա՛ ինձ, այն {օրն} է ձգել նորանց, որ կարծեմ թէ այդ երկուք

աղցրիկ ` ցօղը քեզի փաղաքշեց, Միւս {օրն} ահա արեւի տակ քո երեսը պերճ փայլեց:

սաց մեզ հայերէն. - տեսանո՞ւմ էք, ի՛նչ {օրն} ենք ձգել սորան, այսինքն թէ ինչպէ՛ս արբ

ւ թէ որոշ տեղեկութիւն եւս չունի Թրեանցի {օրով} եղած աղօթքի մասին: Միւս կողմից այլ մար

արիա: Եթէ, արդարեւ, սուրբ Սահակի {օրով} լինէր դադարեցուցած մեր կաթողիկոսների ձե

անքը պատմութեան ընդդէմ: Ներսէս Երրորդի {օրով} բոլոր ազգը պահանջեց Կաթողիկոսից, որ սա

ցր է՝ մրրկից յետ զեփիւռը, Խաւար {օրով} յայտնըւում է մեզ արեւի պատիւը: Չ

բայութեան ենթակայ խնդիր չէ։ Մեծ Վահանի {օրով}, Ղազար Փարպեցու կրօնաւորների վրայ տեսո

է, թէ Ս. Գրիգոր Լուսաւորչի եւ Տրդատի {օրով} Վաղարշապատը, եղած լինելով կենտրոն քրիս

նք կարող ասել, թէ բո՛ւն Ս. Լուսաւորչի {օրով} է եղել այդ անուանափոխութիւնը. ըստ որու

ւր քսան տարի յետոյ՝ Կոմիտաս կաթողիկոսի {օրով}, կառավարում էր այդ եկեղեցին մի Յովհանն

ում են միայն այն բանը, որ եղել է իրենց {օրով}, կամ մօտ է իրենց ժամանակին, իսկ հին բ

ւորեց 457-ին։ Աղանի հայրը մեռաւ Լեւոնի {օրով} ։ Աղանը Հայաստան վերադարձաւ հօր մահից յ

իւնեաց աշխարհում մնալը Մուշէ կաթողիկոսի {օրով} էր, ուրեմն 502 թուականից յետոյ. թէ՞ ո

։ Պատճառ չունինք չընդունելու, որ նորա {օրով} էլ կային։ Պ. Էմինը, թէեւ առանց հի

որ այս ականաւոր անձը, Գէորգ կաթողիկոսի {օրով}, մինչդեռ Սեւանայ վանքում էր լինում, կար

, Մեծ Վահանի պատերազմերի ժամանակ Պերոզի {օրով} ։ Չենք կարող թոյլ տալ, որովհետեւ, եթէ Ձո

ն մի երեւելի զօրավարի: Եթէ ազգը Թորոսի {օրով} տեսել է մի խորհրդաւոր անցք, բայց Թորոս

ութիւն, աւելցնում ենք, թէ Արտաշէս Բ-ի {օրով} լսում ենք Խորենացու բերանից երկրագործու

մը Հայաստանում, մինչեւ որ այդ թագաւորի {օրով} անգործ երկիր չկայ եղած Հայաստան: Բայց

ն կարողացաւ վերջապէս Ֆերդինանտ երկրորդի {օրովը} հաստատուիլ Նիդերլանդիայի մէջ։ Միմի

յետոյ, այսինքն՝ Իգնատիոսի յաջորդների {օրովը}, այդ բաները գործիք դարձան զարհուրելի ք

լամենտը եւ Համալսարանը։ Ֆրանսիսկոս IIի {օրովը} անցան պատմական ասպարէզի մէջ հռչակաւոր Գ

բառ խօսելուց յետոյ ասաց. - Անցեալ {օրուայ} խօսքերիցդ տեսայ, որ մոլորուած ես դու,

առնել մի աշխարհում, ուր դրամի գինը մի {օրուայ} մէջ այնքան անգամ փոխւում է, որ ո՛չ առն

կրականին, երկու, երեք, չորս կամ հինգ {օրուայ} ճանապարհով: Մեք չենք ասում, թէ հ

առնել, կատարեցի, Իմ ասպարէզը այս {օրուայ} օրը լրացուցի: Ես կերակուր

ընկերական յարաբերութեանց չմօտեցան։ Այս {օրուայ} օրս Եւրոպայի մէջ գրեթէ թագաւորեալ մատեն

որ մարդը հարիւր տարի ապրեցաւ, բայց մի {օրուայ} ճամփայ չգնաց, բայց եղան ժամանակներ, ե

եղ, վազում է անհաւատալի արագութեամբ մի {օրուայ} մէջ կատարելով հարիւրաւոր մղոններ, կամ

ալու ճիշդ մաթեմատիկական հաշիւը, թէ այն {օրուայ} ճաշի համար ծախսուած արծաթից. որքա՛ն բա

որ մի՛ գուցէ յանկարծ ծնողքս, մի երկու {օրուայ} մէջ ձեռքս ոտքս կապած, վեր առնուն ու տա

վ կարող է խաբել մի այր մարդ, եւ այն մի {օրուայ} մէջ. կին մարդու սիրտը շատ քնքուշ է եւ

տելով եւ միտքը ամենեւին չհեռացնելով այն {օրուայ} ճաշկերութենից: - Նա եկել էր, - շարո

կղզիները, ուր խաբեբայութեամբ մկրտեց մի {օրուայ} մէջ տասն երկու հազար մարդ։ Կասկած ունե

ծ նմանութեան պատմութիւնն ընենք, ու այս {օրուան} ունեցած իր պատուաւոր եւ Առաջակայ վիճակո

ը շատոնց գիտէինք, այսուամենայնիւ, այս {օրուան} օրս կը դնէ, կը վերցնէ Հայաստանեայց Հայ

ւ յիշատակարան ես պահում տանդ եւ ամենայն {օրում} պատահած կամ լսած անցքերդ գրում ես այնտե

թուականին Դեկտեմբերի քսան եւ մի երրորդ {օրում} ՝ ՄԵՐ Թագաւորութեան երկրորդ տարումը:

րեանցի կառավարութեան ժամանակ, բայց իւր {օրում} ՝ երբէք ոչ, եւ թէ որոշ տեղեկութիւն եւս

պիտոյ է ասել, որ դոյն այդ հաղորդութեան {օրում}, մի եպիսկոպոս չհաղորդուեցաւ եւ, դուրս

ան է այս յոյսը, Արդեօք երբէք իւր {օրում} Մարդու լցեց փափագը, Թէ լոկ

Դա մեծատան մի աստղ էր, Որ իւր {օրում}, իւր կեանքումը Խիղճ ասածը չըգիտէ

Կեղծաւորի դա աստղ էր, Որ իւր {օրում} ուղիղ մի խօսք Մարդու երբեք ասած չէ

չէ ժողովրդին. հազարամեայ աւերանքը մէկ {օրում} չէ շինւում. մնայ, որ այդ աւերանք էլ չ

յ չգնաց, բայց եղան ժամանակներ, երբ մի {օրում} մէկ դար քայլեց: Պարոն, դու գիրքդ ամու

ւթիւն են հաւաքում իրենց գլխին դատաստանի {օրում} եւ չե՛ն լսում Պաւղոսի բողոքը. " թէ որ

. ապսպարում եմ ապստամբութիւն նշանակուած {օրում} եւ ժամում, գահավիժում եմ իշխանութիւննե

ոխուէին դէպի ամառանոց, բայց տիկինը այդ {օրում} ժամադրել էր ամառանոցում մի տեսութիւն.

մ են օգնելու տասը-քսան երիտասարդք եւ մի {օրում} աւարտում են գործը: Դորա փոխանակ Հեթում

- Հերի՛ք է, - գոռաց սատանան, - դու քո {օրումդ} քո խելքից մի բան գրած չես, ինչ որ ցոյց

դատապարտել մի մարդ, եթէ սորան, որ իւր {օրումը} չէր տեսած ո՛չ սիրամարգ եւ ո՛չ արագիլ,

պի կոնդակով 1540 թուականի դեկտեմբերի 27 {օրումը} հաստատուած էր։ Այս կանոնադրութեան վերա

։ Այս քաղաքի մէջ 1720 թուականին մարտի 4 {օրումը} Պարլամենտի անդամքը ընդունեցին Unigenitu

մէջ։ Վերջապէս 1773 թուականի յուլիսի 21 {օրումը} Պապը ստորագրեց այն կոդակը, որով ջնջում

, որ տուել էր 1814 թուականի օգոստոսի 18 {օրումը}, վերականգնեց ջարդ ու փշուր եղած Յիսուս

ծերակուտին 1815 թուականի դեկտեմբերի 19 {օրումը}. շուտով սորանից յետոյ հալածուեցան Ռուս

էլ քեզ բաշխեցի. թող ասեն ոչ, Սօսը իր {օրումը} կաշառք ա կերել ": Պ. Աբովեանցը (

աց: Երկրորդ, աղաչելովն Յիսուսի, {օրումս} առաջ դրվեցայ ելանելոյ աստի ծովով առ ի յ

նույնը. հարց է ծագում, թե ինչո՞ւ Ձեր {օրոք} դիվիդենդ էլ է մնում, իսկ նրանց ժամանակ

ացավ թե ոչ, պատասխան չունիմ մինչեւ այս {օրս}: Սրբազանն Պետերբուրք է: Ավետիք Խա

բայց դեռ բանի էսենցիալն չկա, այս քանի {օրս} ամեն բանը վախճան կստանա եւ կկարգադրվի,

ց գիտէինք, այսուամենայնիւ, այս օրուան {օրս} կը դնէ, կը վերցնէ Հայաստանեայց Հայրապե

ան յարաբերութեանց չմօտեցան։ Այս օրուայ {օրս} Եւրոպայի մէջ գրեթէ թագաւորեալ մատենագրո

կի։ Թողունք, որ Մխիթարեանք մինչեւ այս {օրս} լոկ թարգմանիչք են եղած եւ մի երեւելի հե

թ չերեւեցաւ Մխիթարեանց մէջ։ Մինչեւ այս {օրս} չէ երեւեցած դոցա մէջ մի ուսումնական անձ

նը. հին լեզուի մէջ " տեղիս անապատ է եւ {օրս} տարաժամեալ ", նոր լեզուի մէջ " գիշերս

ւմ է արտաքին բնութիւնը: Այսօրուայ {օրս}, մեր նոր լեզուի բաղդասութիւնը մեծ մասո

լ թոյլ տալով, այնուամենայնիւ այսօրուայ {օրս} մեր բոլոր պէտքերը նա է հոգում մեզ համար

աստիճանի թուլությունը եւ վերջումը տասն {օրվա} հիվանդությունս, ինչեւիցե, այժմ փառք ա

ի 14-ի առավոտյան. ես հո չէի կարող երեք {օրվա} ընթացքում պատրաստել հաշվետվություն, Դո

նկ բառեր։ Բայց այս կայ, որ անհնար է մէկ {օրվայ} մէջ կամ մէկ տարու մէջ, միայն տեսական կա

մ ձանձրույթից, գիրք չունեմ համարյա այն {օրվանից}, երբ դու հեռացար այստեղից, երեկ չէ մյ

ռաջուայ Վենետիկի Եպիսկոպոսը) եւ Պետրոս {Օրտիցը}, այն երեւելի Աստուածաբանը, որի հետ Իգ

ւ կարողացան շրջել նորան իւրեանց կողմը։ {Օրտիցը} ինքը Պապին ներկայացրեց նորանց, որ տուե

գործող անձն էր Պապական պալատի մէջ։ {Օրտիցը} ինքը այս երեք ընկերները տարեց Պապի մօտ

Նոցա մէջ էին նաեւ Կարդինալ Կօնտարինի եւ {Օրտիցը} ։ Այս վերջինս հեռացաւ Կասսանօ սարը եւ ա

ծաբանական դասեր, չ'նայելով, որ ինքը՝ {Օրտիցը}, այն ժամանակներում երեւելի աստուածաբան

Իբրեւ երեսփոխան Կարոլոս Vի գործերումը, {Օրտիցը} հարկադրուած էր մնալ միշտ Հռովմի մէջ, վ

ը հասանելուց յետոյ, ողջից յառաջ գնացին {Օրտիցի} մօտ եւ կարողացան շրջել նորան իւրեանց կո

գործը։ Նա կարողացաւ իւր նախկին թշնամի {Օրտիցի} հաւատարմութիւնը շահել, որ այն ժամանակո

Սուէզ մտայ հոկտեմբերի 24 Քահիրէ ` նոյն {օրր} Ալեքսանդրիա 20 Ելայ նոյեմբերի 2 Երուս

ն նստած կառքերում Դէպ ազատութեան չքնաղ {օրօրան}, Դէպի սուրբ սիրոյ հայրենիքը, ուր Խն

Անդունդի վերայ այսպէս քանի ժամ, {Օրօրաց} ճօճաց տարաբախդ նաւը. Գիշերը կոխեց

ւթեան ամենայն Հայոց, որպէս նաեւ առաջին {օրօրոց} հայկական ընդհանուր Քրիստոնէութեան, փոխ

ծանուի բողոքականութեան եւ անհաւատութեան {օրօրոցը}: Ո՛վ գիտէ, թէ ինչպէ՞ս անուշ է գալիս ա

ը ջուրն է եւ ջրոտ ցեխերը, սոքա են նորա {օրօրոցը}, որ այնտեղ կայ: Սառը բնաւ վերաբերութի

հակառակ, սուտ սուտ գովասանութիւնները, {օրօրոցի} երգի տեղ երգելով քնած ազգի ականջին, թա

պատմական իրաւունքով արդարացնել, ժանգոտ {օրօրոցի} մէջ բացին նոքա իրենց աչքերը: Մեր յարաբ

, գնում է մի օր կոմսի տուն եւ գողանամ է {օրօրոցից} նորա որդին, որ տանի, այրէ կրակում եւ

ութիւնն գրկեցի: Մինչ գիշերը անհանգիստ {Օրօրոցում} կապկապած Լալիս էի անդադար, Մօրս քունը

ութիւնն գրկեցի: Մինչ գիշերը անհանգիստ {Օրօրոցում} կապկապած Լալիս էի անդադար, Մօրս քունը

ածային, որ միջնորմ արկանէ ընդ ընկերս, {օցտ} է եւ փեռեկտէ զմարդիկ իրերաց. առ մեզ,

խարհակալական հանդիսումը, ծաղկեցնել իւր {օփէումի} վաճառականութիւնը, որ մեզ շատ ձեռնտու է

միայն առողջանայ: Պարացելսոսը պատրաստեց {օփիւմից} երեք հատադեղ եւ քսան եւ չորս ժամի մէջ ա

եան հեղինակին 'ի նմին քաղաքի։  {օք} վերջաւորութեամբ գործիականը միմիայն "ձեռ

էջ 1214 թուականին եւ ուսումն է առած նախ {Օքսֆորդում}, յետոյ Փարիզում: Նորա աշխատութիւնքը կ

ս գիրիցս քանի մի օր առաջ մի գիր գրիլ եմ {օֆիցեր} հայ Գեորգ Հովհաննիսյան Շահխաթունյանցի հ

ն առաքել յատենատեղի մի անուանեալ " Ֆօռն {օֆֆիս} " եւ ապա ի հիւպատոսարանն Ռուսսիոյ: