Մ. Նալբանդեանի աշխատանքների համաբարբառը և յաճախային բառարանը

Կայ ` միմիայն այն նա է: {Րախացի՛ր}, դու, ցնծա՛յ, բերկրեա՞յ, Մուս

ի ժառանգները չեն դոքա, թո՜ղ որ նոցանից {Րահան} արաբը Արաբիայից Կոստանդնուպօլիս գալով մ

Ուր կայ մի կոյս գեղանի: {Րամ} -րամ մարդիկ կ'երթան այնտեղ, Բայց ո

ւր կայ մի կոյս գեղանի: Րամ-{րամ} մարդիկ կ'երթան այնտեղ, Բայց ո՞վ տ

։ Նոքա որոշեցին ուղղել դէպի նորա սիրտը {Րավալեակի} սուրը այն ժամանակ, երբ Հենրիկոսի մեծակ

հաւատարիմքը, նորա շարունակ հրաժարուելը {Րավալեակի} խորհրդակիցքը գտանելուց եւ պատժելուց եւ

կոս չորրորդին՝ ցցելով նորա կուրծքի մէջ {Րավայլեակի} դանակը։ Պապականութիւնը շատ դիպուած

ր թագաւորը, մնաց կանգնած։ Այս միջոցին {Րաւալեակ} աբեղայն, անկիւնի քամակից դուրս գալով,

։ Մեծ շփոթութեան մէջ ընկան բոլորը։ Եթէ {Րաւալեակ} ձեռքից թողնէր իսկոյն դանակը եւ անհետանա

րելին եւ Յիսուսեանների պաշտպանը, տուեց {Րաւալեակը} Մօնտինի ասպետի ձեռքը, որ փակեց նորան դ

արարութեամբ շատ թոյլ կերպով կատարուեցաւ {Րաւալեակի} գործի քննութիւնը։ Այսուամենայնիւ, հար

ուհի Նիզովեան Նովա-Գօրօդի, Չերնիգովի, {Րեազանու}, Րոստովի, Եարոսլաւի, Բելոզերսկի, Ու

շխան Նիզովեան Նովա-Գօրօդի, Չերնիգովի, {Րեազանու}, Պօլօցկի, Րոստովի, Եարոսլաւի, Բելօզ

կարգը Քեօլն քաղաքում եւ վերջապէս դարձաւ {Րեգենսբուրգի} եպիսկոպոս: Սա եւս Բեքոնի նման աշխատում

եժէ եւ Բօբադիլիա գնացին Գերմանիա։ Լեժէ {Րեգենսբուրգի} մէջ այնպիսի ջերմութեամբ խօսեց Վերանորոգ

ից 23/5 Նազար[եանցին] Չեթու, Սահակ {Րեդայեցի} տուն Սալտիկ[եանին] տէր Յարու[թիւնի

ան շիշ, Շամպայն, շատ լաւերը, Կլիկ եւ {Րեդերեր} քսանչորս շիշ. Մադեռա, Խերէս, Ռէյն-վէ

ն, Կոմս Էմմանուէլ. Ապրիլի 14, 1858. {Րեդուտկալէ}: Իմ ձեռքը հասած " Հիւսիսափայլ " անունո

ԿՈՄՍ ԷՄՄԱՆՈԻԷԼ, Մայիսի 17, 1858. {Րեդուտկալէ}: Վերջին նամակովս, որի հետ ուղարկե

Համար 1. Սեպտեմբերի 18, 1858, {Րեդուտկալէ}: Ողորմած պարոն ԿՈՄՍ ԷՄՄԱՆՈՒԷԼ

ամանակ. զարմանալի մտածութիւն, Ղզլարից {Րեդուտկալէ} կնքահայր խնդրել: Բայց սոքա երկրորդական

սի մի մարդ։ Ճշմարիտ, եթէ Ղզլարից դէպի {Րեդուտկալէ} երկաթի ճանապարհ լինէր, անպատճառ, կնքա

արտագրում եմ բառ առ բառ. " {Րեդուտկալէ}, 14 Փետր., 1859 թ. ՈՂՈՐՄԱԾ ՊԱՐՈ

եռքիս շղթաները, երկու օրից յետոյ հասայ {Րեդուտկալէ} բոլորովին հիւանդ: Մօտ իբր քսան օր ընկա

տեմ՝ ի՛նչ չար հոգի դրդեց ինձ դուրս գալ {Րեդուտկալէից} դէպի Կովկասու սարերը... Ի՛նչ ծածկեմ պա

էիր գնում: - Գալիս էի Ռուսսիայից՝ {Րեդուտկալէից} դէպի ձեր իշխանութեան սահմանը: Գուցէ ձե

, ո՞ր օրիդ ես սպասում, ի՞նչ ես փտրում {Րեդուտկալէում}: Աստուծոյ սիրուն, ասացէք՝ ինչպէ՞ս չս

նկարագրելով Յիսուսեանների ընթացքը դէպի {Րեննըպօնի} ժառանգները, կարո՛ղ էր ըմբռնելի կերպով

, որի մասին դու գրում ես: Շատ ուրախ եմ {Րեստենի} վերաբերյալ: Խնդրում եմ բարեւս հաղորդես

4 կամ ավելի, մանավանդ Պետերբուրգի քաֆե-{րեստորանումը}: Մնաս բարյավ եւ ողջ եղիր. սպասում

լպանտեան, որպէս եւ գտանի արձանագրեալ ի {րեվիզսկի} սկազկային ութերորդ աշխարհագրութեան, ու

հակալ եղաւ նորանից, կատարելով մի խորին {րեւերանս}: - Տեսանենք, - ասաց Մահտեսի Թովմա

տ վատաբաղդութիւն կը համարեմ ինձ, եթէ {{ո՛րեւիցէ} գնով խլուած էր իմ ազատութիւնը: Մեր կրօ

չգիտէ, որ անխտիր եչի տեղ է, ռայի տեղ {րէ} եւ այլն է գործ ածում, այդպիսի պարոնից

ի պատճէնը: 30/18 Մարտի 1860, {Րէդութկալէն}: Սիրելի եղբայրս Կոմս Էմմանուէլ

ագանքը, ոչ եթէ Մասեաց դարեւանդից, այլ {Րէդուտկալէից} ՝ Պոնտոսի եզերքից, ինչպէս ինքը՝ Պ. Ի

ոստով Դօնի վրայ. Տպարան " Դոնսկայա {Րէչ} " 1906 Ростовъ на Дону. Ти

նների փոփոխութեան մասին Ֆրանսիայի մէջ։ {Րիկչի}, որ այն միջոցին փոխանակ անզօր Կլեմենտ

լինէր հասկանալ ջնջուած Կարգի գաղտնիքը։ {Րիկչի}, ինչ ժամանակ նորան հարցնում էին, չ'կա

Կարգի Գեներալի հետ, այսինքն՝ Լաուրենտ {Րիկչիի} հետ Յիսուսեան Կարգի կանոնադրութենների փ

րի պահպանութեան տակ։ Կարգի Գեներալ {Րիկչին} բանդ դրուեցաւ, Յիսուսեանների Դիւանատու

սեանների մէջ առաւել փառաւորուեցան Մատէօ {Րիկցի} ՝ խորամանկ եւ հնարագէտ մարդը, ինչպէս Լ

նդդէմ զինաւորել Կայսրը Յիսուսեաններին։ {Րիկցի} գործ դրեց Եւրոպայի մէջ բաւական հասարակե

րբ քննութիւն բացուեցաւ այս բանի մասին, {Րիկցի}, ինքեան կողմնակից ունենալով մի քանի դի

троение) եւ դրութիւնը: Զարմանալով {Րիշելիօյի} եւ Նապոլէօնի սեփական առանձին յատկութիւն

ը քաղաքակրթութեան վրայ. նորա յաջորդը, {Րիշելիօն}, չեմ յիշում անունով, միայն թագաւոր Լո

։ Համալսարանի անդամներից մինը՝ Էդմօնտ {Րիշիէ}, շատ ուսումնական եւ խելացի մարդ, որ ա

կառակ, մի խօսքով հերքել իւր ասածները։ {Րիշիէ} չ'լսեց խիստ նախարարի եղբօր հրամանին, ե

ուրծքը, միւսը դէպի թիկունքը։ Ողորմելի {Րիշիէ} ճար չ'գտաւ, որ չ'ստորագրէ արդէն պատրաս

եւ հերետիկոս, բայց այս օգուտ չ'բերեց։ {Րիշիէի} գիրքը մեծ տպաւորութիւն գործեց ժողովրդի

ր խօսքին։ Նա արտաքին կերպով հաշտուեցաւ {Րիշիէի} հետ, եւ հրաւիրեց նորան ճաշ ուտելու իւր

ու իւր մօտ։ Ճաշից յետոյ առանձին մնալով {Րիշիէի} հետ, առաջարկեց մի քանի խնդիրներ, որ յ

թագնուած էին սենեակի մէջ, յարձակուեցան {Րիշիէի} վերայ եւ ուղղեցին երկու դանակ, մինը դէ

էր նորընծայ Կարդինալից, որ հարկադրէ նա {Րիշիէին} հրաժարուիլ իւր գրքից եւ գրել նորա հակառ

րածուեցաւ, թէ այդ բանը եղել է Կարդինալ {Րիշիլէին} հաճոյանալու համար, որ հովանաւոր էր Յիս

, որով արգելք դրուեցաւ այս գրքի վերայ։ {Րիշիլիէ} Կարդինալը, որ ատում էր Յանսէնին այն պա

իտէր ոչնչացնել բոլոր խոչընդակութիւնքը։ {Րիշիլիէի} բռնաւորական բնաւորութիւնը եւ խորամանկու

եւ սկսեց պաշտպան լինել Յիսուսեաններին։ {Րիշիլիէի} մահից յետոյ Յիսուսեանների գործի ընթացքը

կերպով ջատագովում էր իւր կարծիքը։ {Րիշիլիէն} չէր սիրում ամենեւին, որ հակառակուէին ի

այի քաղաքական գործերի կարգին։ Հանճարեղ {Րիշիլիէն} զարմանալի ճարտարութենով աշխատում էր հաս

լի դիպուածների մէջ նշանաւոր էր հանճարեղ {Րիշիլիէն} ։ Ես ցոյց կը տամ միայն նոցա այն ներգործ

արդինալը մնաց միօրինակ, ինչպէս էր դէպի {Րիշիլիէն}. պատճառ որ, սա ինքը եւս իւր թշնամիքը

Հայրապետեանցին, Նախիջեւան 18/30 112 0[{րիորդ]} Մ. Խաֆաֆեանցին, Պետերբուրգ 113 Խաֆա

էր դրած վէրքը։ Այս մարդը անուանւում էր {Րոբեր} -Ֆրանսիսկոս Դամիէն, որ ծառայում էր Յիսո

էր հեթանոսութեան համար տանելի երեւիլ։ {Րոբերդ} Նօբիլի Յիսուսեանը հագաւ առաջին անգամ Բր

դէպի Յիսուսեանները, կերպարանագործել է {Րոդէնի}, դ'Էգրինիէի, Դիւբուայի եւ այլ մարդերի

բոլոր եւրոպական թագաւորութենների մէջ։ {Րոդրիգէզ} մնաց Պօրտուգալիայում, ուր այնպիսի ազդե

։ Սկզբումը դեռեւս Ֆրանսիսկոս Կսաւիէն, {Րոդրիգէզը} եւ Բոբադիլիան ունէին ոգեւորութիւն, որ

III - 7- 54 Դրեզդ[ենից] Բռեսլաւ 6- 45 {րոպ}. II - 4- 77 III - 3 -28 Բռեսլ[աւից]

իմ կյանքը իմ աչքումը ոչինչ է, եւ ամեն {րոպե} պատրաստ եմ զոհել, եւ այն օրից, երբ գր

լուսավորության, եթե ձեռքերից գա, ամեն {րոպե} կխափանեին, բայց հույս առ աստված, ամեն

րքերի եւ նույնիսկ կլիմայի դրոշմը ": Մի {րոպե} այստեղ կանգ առնենք: Ենթադրենք, որ Անգ

աշալի եղանակ էր եւ ես նրանից օգտվեցի 20 {րոպե}, կարող էի բաց օդում ավելի մնալ, բայց

ան տեսակցության համար, որը գեթ մի քանի {րոպե} մոռացնել է տալիս տաղտկալի իրականություն

է այն բարեկամին, որն իր հերթին, ոչ մի {րոպե} չի մոռացել նրան, չի կորցնում կրկին տես

ույս ունեմ, որ եթե քո խոհեմությունը մի {րոպե} թողել է քեզ, այնուամենայնիվ ձեռք կբերե

նշանակեալ տեղ գալը, սպասում են րոպէ առ {րոպե}. սպասում է եւ ամբողջ քաղաքը նոցայ հետ

այր, Փետրվարի 28-ի նամակդ ստացա այս {րոպեին} ՝ Մակոլեյի 3-րդ հատորի եւ Բոքլի " Քաղաք

ուրգ Իմ թանկագին եղբայր, Այս {րոպեին} ստացա 13-ի թվակիր նամակդ 12 շիշ գինու հ

եսօր Իմ սիրելի եղբայր, Այս {րոպեին} ստացա քո նամակը ծխախոտի հետ միասին. շն

մին հոգոց ասե: Իմ առողջությունս այս {րոպեիս} այնպես է, ինչպես թողել էիր Մոսկվայում

ԵՂԲԱՅՐ ԻՄ, ԼՈՒՍԵՂԵՆ ՂԱԶԱՐՅԱՆ, Այս {րոպեիս} ստացա քո մարտի 13-ի գրած գիրդ եւ կարդալ

թույլ տան տեսակցության, բայց մինչ այս {րոպեն} խնդրիս պատասխանը չունեմ, չնայած հուսով

որ մեր սիրելի եւ բարեկամ կճանաչես ներկա {րոպեումս}: Այստեղ լսեցի, որ կաթողիկոսը ճանապ

արել իմ դրությունը, որ համարյա թե ամեն {րոպես} հաշված է: Ես գիտեմ քո իմ վերա ունեց

ն եւ դաստիարակության համար: Մինչեւ այս {րոպես} դեռ Մոսկով չեն եկած Սիբիրից ո՛չ ձեր եղբ

դրությունը, որի մեջ գտնվեցա մինչեւ այս {րոպես}: Սիրտս շատ կոտրած է, եւ ոչինչ բան

գետի նման թափւում էր երկնքից՝ առանց մի {րոպէ} դադարելու: Այս առատութիւնը անձրեւի պատ

կարօտ չենք այն պարոններին, որ ամենայն {րոպէ} ծակում են մեր սիրտը... Այս պատճառով,

համար տալ մեզ, որ եւ ֆոսֆորի նման, մի {րոպէ}, մի ակնթարթ վառուելով, միւս րոպէում թ

է այդ գործը: Նա ամենայն տեղ, ամենայն {րոպէ} զանազան ազգասիրական խօսքերով աշխատում է

իճակի մէջ: Աւազակի հոգին մոռանում է մի {րոպէ} իւր պատահական դրութիւնը, մոռանում է օգ

բաների մասին խօսել մինչեւ մի այլ յաջող {րոպէ}: Ժ. 18/30 Յունիսի 1859, Հօ

րմաչափը եւ էլեկտրաչափը ձեռքին՝ ամենայն {րոպէ} փորձելով եւ զննելով: Այս ասածներիցս եւ

ոշտ են վարւում քահանաների հետ՝ ամենայն {րոպէ} իշխանութիւն գործ դնելով նոցա վերայ: Ap

նդդիմութեան տունկը: Եւ այսօր, ամենայն {րոպէ}, հեռանում են միմեանցից ազգը եւ կառավար

քանզի պէտք կայ, քանզի հացի խնդիրը ամեն {րոպէ} բաղխում է նորա դուռը: Եւ մի այդպիսի վա

ւրդի մէջ, որ վերացականից յառաջ ամենայն {րոպէ} զարկւում է իրական կարիքների հետ: Իսկ ե

վայրկեան, ամեն ժամ. Թէեւ ամենայն {րոպէ} մեր տիրութեան ժամերում Մխիթարէր ամ

, Նորա օրը, տարիները Ինչպէս {րոպէ} մի անցաւ։ Իւրեան պատող ծանօթներից

Ամեն բան ընկաւ մտածութեան տակ, {Րոպէ} չմնաց ազատ կամ ունայն: Գիտա

ք դրած են մէջտեղ։ Չանցաւ մի {րոպէ}, եւ ահա եկան Զանազան մարդիկ, իմ

սանուտ բան լինելով, համարեա թէ ամենայն {րոպէ} փոփոխութեան եւ նորոգութեան տակ է։

ազմուածքի մէջ: Պատերազմում մի ժամ, մի {րոպէ} հերիք են շատ անգամ դարաւոր յոյսեր ոչնչա

ամարուած լուսատու ճրագը: Այո՛, մի {րոպէ} փայլատակեց Հենրիկոս IV-ի ազդեցութիւնը ք

սատանան դժոխային բարկութեամբ. - ե՛կ մի {րոպէ} իմ մօտ: Գրապետը մօտեցաւ նորան ահ ու դո

րգ գործողութիւնը շարունակուեցաւ մի քանի {րոպէ}, երբ նոքա 2000 ասպարէզ տեղ վազեցին զան

րին հաւատան եւ ինչ առնեն. նոքա ամենայն {րոպէ} սպասում են կորստական դիպուածների, վազո

ղափար, մի այնպիսի գաղափար, որ ամենայն {րոպէ} մահացուցիչ էր, ես միլիոնաւոր մարդ հանե

եանցի թուլացած զօրութիւնքը: Արդարեւ մի {րոպէ} հոգի առնելուց յետոյ, երկու սրտակից բար

ոմս էմմանուէլը, - չէ կարելի, որ ես մի {րոպէ} չմտանեմ Մահտեսի Թովմասի տուն: Մնացէք բ

նօտերը, ինչո՛ւ չասացիք առաւօտ, որ մի {րոպէ} աւելի յառաջ վայելած լինէի այդ երգը լսել

ացողութեան վիճակի մէջ: Կոմսը, իւր մի {րոպէ} նեղանալը դատապարտեց իսկոյն, աչքի տակ ա

. ճշմարիտ է. Թիւթիւնճի-օղլուն, եթէ մի {րոպէ} ուրախանում էր, կամ այս մտածութիւնը եւս

լու համար: Հազիւ թէ անցել էր քառորդ {րոպէ}, պարոն Շահումեանցը ներս մտաւ: Թիւթիւն

եր առեց, երբ աւարտել էին խմելը: Երկու {րոպէ} չքաշեց նոր լցրած բաժակներ յայտնուեցան ե

րակի մի նշանակեալ տեղ գալը, սպասում են {րոպէ} առ րոպե. սպասում է եւ ամբողջ քաղաքը նո

ում էր, որ ուղիղ տասն եւ մինին, ոչ մի {րոպէ} աւելի, ոչ մի րոպէ պակաս, պիտոյ է տեսա

ասն եւ մինին, ոչ մի րոպէ աւելի, ոչ մի {րոպէ} պակաս, պիտոյ է տեսանէ Շահումեանցին:

այ բերել Մանուշակի ուշը: Արդէն տասն {րոպէ} կը լինէր, որ Շահումեանցը պարտէզն իջած

երկիւղ կրելու: Ճշմարիտ է, ես մի քանի {րոպէ} ուշացայ, բայց ես չեմ մեղաւորը, փողոցի

ապականութիւնը լոկ դիմակ էր, թէ ամենայն {րոպէ} կարելի էր վայր ձգել երեսի վերայից այդ խ

ով ցոյց տուեց Մխիթարեանց այս հոգին՝ մի {րոպէ} մոռանալով, թէ խօսում էր Հայերի հետ, ո

ների յիշատակը Ազգերի սրտից, որ ամենայն {րոպէ} սպանում էին նորան բարոյապէս։ Ոչինչ տեղ

ած տխուր օրերի դառն ճաշակը, եւ մի քանի {րոպէ} եղբայրաբար հաշիւ ու համար կը տեսնեն միմ

ութեամբ ցոյց է տալիս մեզ ամէն օր, ամէն {րոպէ}, եւ ամէն վայրկեան: Նա չէ հերետիկոսը,

մ էր։ Ուրեմն նոյն արհամարհանքը ամենայն {րոպէ} հասանում է եւ պիտոյ է հասանի եւ դէպի նո

թէ Խորենացու այդ ողբ գրելը պտուղ չէր մի {րոպէական} նեղսրտութեան, մէջ էի բերել նորա նզովքը

անի ընթացքը, իսկ այսպիսի երկիւղի համար {րոպէական} ընդունելութիւնը մի՞թէ նման չէ Վարդանանց

ւթեան չէ օգնում. տերեւքը ստանում են մի {րոպէական} զովութիւն եւ այս չափ միայն: Այսպէ

գամ փոխւում է, որ ո՛չ առնողը գիտէ նորա {րոպէական} արժէքը, եւ ո՛չ տուողը, վաճառականութիւ

ժամանակ, երբ նա չէ բորբոքւում իբրեւ մի {րոպէական} կայծ, իբրեւ պատահական եւ հանգամանքների

օնական ժողովը լոկ սպառնալիք չհամարէ կամ {րոպէական} վաղանցուկ կրքի ծնունդ, ո՛չ, ո՛չ: Այժ

քաղկեդոնական հռչակել՝ առիթ առնելով նորա {րոպէական} ակամայ սխալը։ Ահաւասիկ բուն ճշմարտութիւ

թիւնքը վերջացան տաղի հետ միասին: Տիրեց {րոպէական} լռութիւն: Դժոխքի այն ահագին տարածութեա

ր ոչ այնքան արժանի ուշադրութեան: Տիրեց {րոպէական} լռութիւն: Շահումեանց պարոն Գէորգը ա

: Խօսքերը վերջացան եւ տիրեց մի քանի {րոպէական} լռութիւն, երեւում էր մի բան կամէր ասել

հետեւելով մի անցողական, կամ լաւ ասել, {րոպէական} շարժառիթի ազդեցութեան... Մինչդեռ

մ, նախնական եւ անքաղաքակիրթ կեանքի մէջ {րոպէական} չնչին տհաճութիւնքն անդամ կարող են շատ ա

ի երեսին, - վեր առեց Թիւթիւնճի-օղլուն, {րոպէաչափ} լռութենից յետոյ, - բայց մեր խօսքը մահի

նէ աղայ Խաչատրոյ Լազարեանց. ի նմին իսկ {րոպէի} մատոյց զայն Բարձր Սրբազան Գլխոյ իւրոյ՝

խորժակի հետ, կամեցար եւ կատարեցիր. մի {րոպէի} գործ է: - Մեք այնպէս դաստիարակուած

չկամի նա ապրանքը պահել իւր ձեռքում, մի {րոպէի} մէջ կամեցաւ եւ ահա պատրաստ են վաճառական

ազդեցութիւն էին գործում նորա վերայ: Մի {րոպէի} մէջ ուղղելով իւր այլայլուած դրութիւնը,

զարկը շատ երկար էր թւում. իւրաքանչիւր {րոպէի} մէջ խեղճ Մանուշակը ի՞նչ օդեղէն ամրոցնէր

եւ երկիւղը, ինչպէս սաստիկ մրրիկները մի {րոպէի} մէջ հալածում են ամպերի բազմութիւնը:

ինի սորան բարւոքելու համար, իսկոյն այդ {րոպէին}, որպէս մի ելեքտրական հարուածով վերջանա

ը եւ մեծ ու փոքր Տրիանոնքը: Եւ եթէ այն {րոպէին} հարիւրաւոր տարիներով յետ գնար ժամանակը

, նա չէ կարող պահպանել իւր անձը եւ այն {րոպէին} մեռնում է: Արտաքին ոյժերը յաղթահարում

ւթեան դատաստանի առաջեւ: Բայց այն {րոպէին}, հասարակութեան մնում է միայն ընդունել

ծեցիր, ինչո՞ւ իմ պարոն մարդին Այն {րոպէին} ցոյց չտուիր քո ստեղծուածք սուրբ ձեռին,

Վերջին ոյժը թափել ուզեց Ընդդիմանալ {րոպէին}, Ծնօտները սաստիկ սեղմեց Ատա

րիւնում... Թէ հնար լինէր քեզ այդ {րոպէին}, Խաւարուիլ իսկոյն գիշերի մթնում

որ չէի ուզել. աղբաթս խառնուեցաւ, նոյն {րոպէին} հետ դարձուցի. չգիտեմ կառնո՞ւ այսօր, թ

աւ մարգարէութիւնը քահանայապետի, որ այն {րոպէին}, երբ ստիպողական խօսքերով աղաչում էր հե

անօգուտ եւ ձանձրալի լացից, եւ ահա նոյն {րոպէին} արթնացայ խոր քնիցս. մոմս յանգել էր, ս

. այրը սպասում է իւր սիրականին եւ տեսած {րոպէին} ասում է, - գոնէ այժմ մի փոքր հանգիստ վ

որ ցուցել էր ծայրագոյն Բրամինը, որ այն {րոպէին} ներկայացաւ տէր սատանայի առաջեւ: Մահադե

իւր բարեկամներին․ բայց ի՛նչ առնես, այս {րոպէին} նա այնպիսի դրութեան մէջ է, որ ժամանակը

լիս, թէ ծանրութիւն էր իւրեան խօսել այն {րոպէին} օդի վերայ: Արդարեւ, եթէ մարդու կե

եւ այդ ճանապարհորդութեամբ ապրում է այն {րոպէին}: Այդպիսի րոպէներում մարդու բոլոր զգացո

րծարանը, համարեա թէ սառչում է, եւ այն {րոպէին} նորա վերայ ընկած ճառագայթը մի առարկայից

ս տանել մեր ընթերցողքը նորա տունը, այն {րոպէին} երբ կոմս էմմանուէլը անձնատուր եղած մելա

դեց Խանլը-դերէն, որ լցուած էր նոյն իսկ {րոպէին} անհամար քուրերով, որոնց հրաւիրում էին

վութեան աստիճանը. նա սպասում էր վերջին {րոպէին}, որ պիտոյ է յայտնէր նորան կամ աւետիք կ

ստուած մարդու մէջ սորա ստեղծագործութեան {րոպէին} ։ Նա խաւարեցնում է այն կայծը, որ բանակ

III-ը, որ հալածում է Պապականները։ Այս {րոպէին} Բիւսսի-Լեկլեր ( Bussi-Leclere) անունով

նի վերայ եւ կտոր կտոր արեցին նորան նոյն {րոպէին} ։ Յակոբ-Կլեմանը ժամանակ չ'գտաւ իւր խորհ

կայ, որ ժողովուրդը, իսկոյն, կարդացած {րոպէին}, չէ կարող հասկանալ ո՛չ հին լեզուի եւ ո

ուրեան Շահբէգ: P. S. " Այս {րոպէիս} ձեռքս հասաւ Մոսկուայում տպած " Նոր քնար

ս խորհրդածութենով պարապուած է միտքս այս {րոպէիս}, մինչ գրում եմ Յիշատակարանիս այս տողեր

որ մեր ազգը Նախիջեւանու մէջ, որին այս {րոպէիս} յիշեցնում եմ այն ամենայն մայրական գթասր

ով, այլեւ միմեանց մօտ, կազմում են այս {րոպէիս} մի բաւական տարածուն նաւահանգիստ: Սոցան

տաւանութեան եղջիւրը: Փոյթ չէ՛, որ այս {րոպէիս} վատամարդիկ են դարձած այդ նահատակները խա

ւթեան արժանի Նախիջեւանը, տեսանելով այս {րոպէիս} իւր վիճակը, գո՛նէ պիտի բարւոքէր ներկան

ռաջնորդուելով նոցա ձեռքով, արդարեւ այս {րոպէիս} բացարձակում է իւր խարդախ ազգասէրների ձա

որոնց մէջ մի չար բաղդով տեսանում եմ այս {րոպէիս} եւ Պ. Իսահակեանցը: Դա է այն ապառաժը,

լ է շատ ցրտաշունչ փոթորիկներ, բայց այս {րոպէիս} նորա ճակատը փորձում է արեւմտեան խոնաւ ե

է եղած Նախախնամութեան կամքը, եւ ես այս {րոպէիս} երեք ամսական լռութենից յետոյ հարկադրուա

րդիս, վատաբաղդութի՞ւն է, եւ դու, այս {րոպէիս} գտանուելով իմ ձեռքում, յանդգնո՞ւմ ես ա

ղը, օրէնքը, սուրը եւ դրօշակը: Որ այս {րոպէիս} բեւեռից մինչեւ բեւեռ ցրուած աշխարհի երե

ւոր դպրոցների հիմնարկութիւնք: Բայց այս {րոպէիս} ի՛նչպէս կարող են հիմնուիլ այդ դպրոցքը,

սկանում: - Կը հասկընաս, եւ, այս {րոպէիս}: Որքա՞ն հող ունիս դու: - Հարիւր

առնես.... Եւ թէպէտ ես այս {րոպէիս} կարող եմ, Բայց մի երկու խափանարա

այս տողերս գրում եմ, հանգիստ եմ: Այս {րոպէիս} նամակ ստացայ եղբօրիցս այսօրից թուականով

եմ, տկարութիւնս խիստ թոյլ է ազդում այս {րոպէիս}: 17 լոյս 18 գիշերը լաւ անցուցի, առաւօ

այ այն անցած օրերի եւ այժմուս մէջ: Այս {րոպէիս} այդ մարդիկը քաջ գիտելով, որ արժանաւորո

եան պատկանած մի գիրք եւայլն "։ Այս {րոպէիս} մեր սիրտը լցուած է հոգեպայծառ ուրախութե

ւ ժամանակ, որովհետեւ մի չար բաղդով այս {րոպէիս} այնտեղ ենք հասած, որ չենք կարող, առան

րիներով չարչարանքի վաստակը դարձած է այս {րոպէիս} մի յաւիտենական գեղեցիկ արձան, որով պիտ

աղճատուած ձեռագիրներից են տպուած. այս {րոպէիս} աւելի լաւ օրինակ չունենալով մեր ձեռքում

կրկնել նորա ասածները։ Սոքան են այս {րոպէիս} մեր ձեռքում եղած գրքերը, որոնց մէջ խօս

ամպած։ (?) Այս ծանօթութիւնը գրելու {րոպէիս} յունարէն Աստուածաշունչը ձեռքիս չէր, որ

տալ մեր ազգին, բայց մի չար բաղդով այս {րոպէիս} հարկադրուած ենք մեր գրիչքը շաղախել արտա

մեր առաջեւումը, դագաղի մէջ դրած է այս {րոպէիս}, չէ՛ նա, որին կորուսինք մեք՝ նորա բա

ն, բանական եւ յաւիտենական էակ, որ այս {րոպէիս} անտեսանելի է մեր մարմնաւոր աչքին։ Մեր

իւր վերայ այն կաւեղէն զգեստը, որ, այս {րոպէիս}, մեք ամենեքեան ունինք։ Այսպիսի տխո

ը։ Բայց դո՛ւ, բարեկամ մեր, որ այս {րոպէիս} հեռացած ես, ընդունիր մեզանից մեր տխուր

որ շնորհ բերեց մեր մօտ, որի մասին այս {րոպէիս} խօսեցաւ նորին մռայլութեան խաւարափայլ վէ

. այս ո՞ր քամին փչեց քեզ մեր մօտ, այս {րոպէիս} խօսում էինք քո մասին: Պ. Մարկոսը խնդր

մ է եւ կապում է, որ դժուարանում եմ այս {րոպէիս} ձեզ խօսք տալ: - Ուրեմն ես մի քանի օ

քը կապում էին նոցայ բերանը, ինչպէս այս {րոպէիս} դու, մինչդեռ ոչինչ խօսած չէի. եթէ լաց

ւած խօսքերով ասաց դրականապէս: - Այս {րոպէիս} պահանջում եմ քեզանից այդ խորհրդական մատ

ել այն մարդուն, այն միջնորդին, որ այս {րոպէիս} ասէր նորան իւր հօր համաձայնութեան լուրը

ում են կրօնների պատմութեան մէջ, որ այս {րոպէիս} ժամանակ չունինք հանդէս բերել։ Մեք

արտական էք հրաժարուիլ ձեր գրքից կամ այս {րոպէիս} մեռանել "։ Մինչդեռ այս խօսքերը ասում է

եւ ասաց թագաւորին. " Եթէ Կարդինալը այս {րոպէիս} երեւի Պալատի մէջ, ամենեքեան կը մտածեն

անձիր աշխատել ենք եւ աշխատում ենք, այս {րոպէիս} էլ: Վերջացնենք մեր հատուածը:

նորան. " Խնայի՛ր, խնայի՛ր ": Այդ {րոպէից} կոմսի որդին եւ Մանրիկօն դառնում են միմե

վերայ հաւասարակշիռը եւ իրաւունքը, այն {րոպէից}, ասում ենք, ազգութիւնը դարձաւ կառավար

քիի ընթացքի եւ գործերի պատմութիւնը այն {րոպէից}, ուր դադարում է Վ. Հայր Սարգսի Մուրադ

րգութիւնքը կանգնում են, նա մեռած է այն {րոպէից}, երբ նորա վերջին միտքը ընկել էր թղթի վ

ւած վիճակի մէջ: Նա պիտի հետ դառնայ այն {րոպէից} սկսած, երբ կանգնել էր իր ճամփի վրայ:

խուր տպաւորութիւն թողեց մեր վերայ: Այս {րոպէից} մեր բոլոր կիրքերը լռուած ու կապուած են

եւ իսկոյն լցրեց բաժակները արաղով: Այս {րոպէից} սկսած Մանթուխեանցի եւ Շաքարեանցի յարաբե

, շտապում եմ սկսանել իմ պատմութիւնը այն {րոպէից}, երբ, ինչպէս ասացի, կոմս էմմանուէլը

ւ մեր ազգին մեծ օգուտ... Մի քանի {րոպէից} յետոյ, երբ փոքր ինչ հանգստացել էր պ.

՛ս զարմացայ վերահասու լինելով. մի քանի {րոպէից} յետոյ դուրս երեւեցաւ մի լայն վարտիքով հ

իռը խանգարելու համար եւ այդ մի ժամը կամ {րոպէն} կարո՛ղ է եւ յարմարութիւն ունի, ջլերի ա

ոն. պատճառ, հասել էր ահա ճակատագրական {րոպէն}, կամ պիտոյ է անչափ ուրախանար կամ ստանա

օրութիւնը եւ իշխանութիւնը: Պատահում են {րոպէներ}, երբ ե՛ւ բարբարոսը, ե՛ւ աւազակը թուլա

ն երեւոյթքը: Կեանքի մէջ կան եւ այնպիսի {րոպէներ}, երբ մարդը պիտի խոսէ միմիայն իւր հետ,

րկաթի կեանքում Խնդալ, վայելել ոսկի {րոպէներ} ։ Մի յիշեցնե՛ք, մի՛, այն զգա

դը էր խղճմտանքը, բայց ի՞նչ առնես, կան {րոպէներ} մարդու կեանքի մէջ, որ նման չէին նորա ա

նայնիւ, լինում են այդպիսի մարդու համար {րոպէներ}, երբ բնական ազդեցութիւնը, յաղթահարելո

զնիւ եւ առաքինի ունակութիւնքը, ո՛չ այն {րոպէները}, որոնց միջոցին բաժանորդ էինք գտանուած

չ միշտ, գոնէ շատ անգամ, այսպիսի քաղցր {րոպէները} ընդհատւում են այդ րոպէների բնաւորութեան

, քաղցր հաճութեամբ սովոր էր մտածել ազատ {րոպէների} մէջ իւր ազգի վերայ. դեռեւս ուսման ժամա

յսպիսի քաղցր րոպէները ընդհատւում են այդ {րոպէների} բնաւորութեան մի բոլորովին հակառակ հանդի

կը համարել էինք մեր կեանքի ամենաերջանիկ {րոպէներից} մինը: Բայց ո՛ւր էին այս մտածութիւն

, իւր Աստուծոյ հետ: Այդպիսի նուիրական {րոպէներում} մարդը հրաժարւում է նիւթական աշխարհից,

րդութեամբ ապրում է այն րոպէին: Այդպիսի {րոպէներում} մարդու բոլոր զգացողութիւնքը եւ կարողութ

, մի րոպէ, մի ակնթարթ վառուելով, միւս {րոպէում} թողնելու էր այրուածքը իւր անպիտան հոտով

ել կրակի մէջ կոմսի որդին... Մանուկը մի {րոպէում} չքանում է բոցերի մէջ: Բայց ի՞նչ յուսահ

դաստիարակուած չենք, որ կարողանայինք մի {րոպէում} փոխել մեր սրտի եւ հոգու վկայութիւնը։ Մ

մէջ պատահածը չպատահէր եւ մեր մէջ. այս {րոպէում} անչափելի է մեր ուրախութիւնը, ըստ որում

ւթեան, որով շրջապատուած է հոգիս ներկայ {րոպէում}: Չկարծէք, թէ իմ տխրութիւնը յառաջա

ց ազգի հիւանդ կազմուածքը գտանւում է այն {րոպէում}, երբ յառաջանալու էր դարձը դէպի առողջու

փոքր նեղացնում էր ձանձրոյթը, Մի {րոպէում} սպանում էիք ձեր անձը, Դեռ որպէս

դարերով շշնջեցին այդ նահատակների վերջին {րոպէում} արած բողոքների արձագանքը: Եղո՜ւկ ձե

պէս պտուտուեցաւ նա մի ամբողջ շաբաթ, մի {րոպէում} կատարելով իւր առանցքի վերայ 666 դարձուա

մի աշխարհից դէպի միւսը խօսում են երկու {րոպէում}, ելեքտրամագնիտական հեռագրով: Եթէ մի խ

դ երեք քայլափոխութիւնը կատարուեցաւ հինգ {րոպէում}, յետոյ սոսկաց յանկարծ եւ մի վայրկենի մ

ս, որ այդ քո շատ մեծ կարծած փոսը նա մի {րոպէում} կը լցնէ, եւ քեզ դժուար չէ լինելու այսո

, որ նորա կուսական սիրտը զարկում էր մի {րոպէում} ո՛չ առաւել, քան թէ ութսունհինգ անգամ:

սենեակը, բայց նորա սիրտը կարո՞ղ էր մի {րոպէում} հարիւրներով չզարկել, այո՞, եւ դուրս չ

րոտումը այն այլակերպութեան անթարգմանելի {րոպէում}, նայում ես սարի ձեւին, զննում ես նորա

է եղել պարոն Շահումեանցի սեղանին, միւս {րոպէումը} իսկոյն անձնաճանաչութիւնը հրամայում էր լ

սրտի եւ հոգու դատաւորը, այս հանդիսաւոր {րոպէումս}, մի քանի դատապարտող խօսքեր ունէր մեզ ա

այծի, առանց որեւիցէ ապահովութեան, այս {րոպէումս} գտանւում է նեղութեան մէջ դրամական մասին

րից, երբ յիշում եմ ինձ, մինչեւ ներկայ {րոպէս} գտանւում է միօրինակ տխրութեան մէջ: Ինձ

վ, թէ բարեպաշտ կտակակատարքը մինչեւ այս {րոպէս} չեն հասել իւրեանց նպատակին, զգում ենք

ցի տանից, Մանթուխեանցը, որ մինչեւ այս {րոպէս} մեծ բռնութիւն գործ դնելով իւր վերայ, վ

մարդու համար, ինչպէս էի մինչեւ ներկայ {րոպէս}, այդ փոքրը եւս բան արժէր: Ձեզ քաջ յայ

... Եւ այլ միւս անգամ մինչեւ այս {րոպէս}, Կամ գուցէ յաւէրժ զրկուեցայ բախտից

ԵՐԿԵՐԸ ՀԱՏՈՐ ԵՐԿՐՈՐԴ {Րոստով} Դօնի վրայ. Տպարան " Դոնսկայա Րէչ "

ան Նովա-Գօրօդի, Չերնիգովի, Րեազանու, {Րոստովի}, Եարոսլաւի, Բելոզերսկի, Ուդօրսկի, Օ

րօդի, Չերնիգովի, Րեազանու, Պօլօցկի, {Րոստովի}, Եարոսլաւի, Բելօզերսկի, Ուդօրսկի, Օ

րպէս եւ քաղաքացիքը, ամենայն տնից երկու {րուբլի}, բայց նահանգական բնակիչքը, յատկապէս շ

տարի վաճառականքը իւրեանց արծաթագլխից, {րուբլիուց} մի պրոցենտ, պատկանաւորքը արուեստաւորնե

ին 14 Լալաեւին 15 Բուդաղեանցին 16 {Րուդնեւին}, յունուարի 17/29 [Լոնդոնից] 5/17 17

որան 15/27 34 Մարիա Նիկոլաեւնային 35 {Րուդնեւին} 36 Խաֆաֆեանցին 37 " Մեղուին " 38 դ

ր]բուրգ 91 մեր տունը, Նախիջեւան 92 {Րուդնեւին}, Մոսկուա 93 Կալկաթայի տէր Յ[ովհաննէս

ն 11 Բերբերեանցին 12 Սուլթանին 13 {Րուդնեւին} 14 Կովայլսկուն 5 15 " Մեղուին " 7 16

ակները եւ հասարակապետութեան քարոզիչքը՝ {Րուսսօն} եւ Մօնտեսկիէն, beneplacita multitudini

, միմիայն Լիսաբօն ուղարկեց երկու մարդ՝ {Րօդրիգէզ} եւ Կսաւիէ անուններով։ Նա, օգուտ քաղել

ցը շուտով այնպէս հարուստ կը դառնայ, որ {Րօթշիլդը} կոպեկ չարժէ նորա առաջեւ: - Ի՛նչ ես

էին դ'Էբերնօն, Մօնբազօն, Լեւարդէն եւ {Րօկլօր} դուքսերը եւ դը-լա-Ֆօրս եւ Միրաբոյ մարկի

յիշատակը, - Ֆրանսիսկեան կարգի աբեղայ, {Րօճեր} Բեքոնը: Րօճեր Բեքոնը ծնած է Սօմերս

սկեան կարգի աբեղայ, Րօճեր Բեքոնը: {Րօճեր} Բեքոնը ծնած է Սօմերսետ կոմսութեան մէջ 1

պակաս, քան թէ կարող էր մարդը, եւ խեղճ {Րօճեր} Բեքոնը իւր դաւաճան կարգակիցների ձեռքով

ատանի օրիորդների սիրտը եւ հոգին դէպի մի {րօմանական} կեանք... Պ. Յովնաթանեանցի մասին

ից առանձնացած հողաբաժինը Սուրբ Դիմիտրիյ {Րօստովսկիու} ամրոցին, ինչպէս դորա սահմանքը դէպի Դօն