7
Սիմէոնեանցին
8
Միանսարեանցին
9
{Ք[ուաքեռա]ց}
10
Բերբերեանցին
11
Արամին
[Փարի
մայիսի
1852
Քիշնեւ
Պերնէն
արուն
{քա}
նէ
պալխ
նէ
քսի,
խաֆեիով
խմէ:
Հազի
մազյաղ,
որ
խարջած
լինիցին,
եթէ
մինչ
ի
{քա}
ռասուն
հազար
ռուփի
եւս
իցէ
իւր
անցեալ
ժ
նին
չէ
բացում
իր
սիրտը
Անոյշի
առջեւ.
"
{Քա}
՛,
ինձ
տուր,
ես
քո
աղպոր
ղարաւաշն
եմ
(
բարկութիւնը
եւ
անպատշաճ
են
համարում.
"
{Քա}
՞,
ընչի՞
ես
էս
բարի
լսի
առաջին,
սուրբ
թող
էնքան
հաչան,
հոգիները
դուրս
գայ.
{քա}
՛,
խիզա՛ն,
էս
ի՛նչ
կրակ
ա,
ամօթ
չունի
ո՛չ,
թող
լռէ՛։
Արդ,
դո՛ւ,
Տէ՛ր,
{քա՛ղցր},
խոնարհամի՛տ,
արդարասէ՛ր
եւ
ճշմարտասէ
արծողքը։
Եւ
ուտող
խմող
եւ
պի՛ղծ
մարդիկ
{քա՛ղցր}
ախորժանքով
ընդունում
էին
այդպիսի
բաների
Մինչ
ես
գամ
ի
թուխս՝
Յիս,
որձա՛կ
{քա՛ջ},
յի՛ս
".
Ասէ
եւ
կուտ
կուտայ
ի
հարցմունս
առաջարկել
մանկտւոյն
մերոյ,
{քա՛ջ}
ճանաչեմք
զնախապատրաստութիւն
մտաց
եւ
կամ
ան
էր
մեզ
վհատել,
տրտմահաղո՛րդ
ընկեր.
{քա՛ջ}
գիտեմ,
որ
կը
գան
օրեր,
-
դոցայ
կարմիր
նհմտութիւնը,
ահա:
Նա
իւր
որպիսութեանը
{քա՛ջ}
տեղեակ
լինելով
եւ
այն
եւս
լաւ
իմանալով
ւ,
ասաց
"
Թո՛ղ
ձեր
խօսքը
լինի,
սակայն
{քա՛ջ}
իմացիր,
որ
մի
փոքր
ժամանակից
դու
ինքդ
սած
բաներիս
եւ
ինձ
քեզ
հետ
կը
թաղէ,
որ
{քա՛ջ}
հովուի
աներկիւղութիւն
է։
Ո՞ւր
է
արդ
թադրել,
գրել
է
մի
արժանաւո՛ր
մարդ,
որ
{քա՛ջ}
էր
ճանաչում
Ղազար
Փարպեցու
արժանաւորութ
էկ
անգամ՝
Հրատ։
Երկրորդ՝
Փարպեցին
{քա՛ջ}
ճանաչելով
Կամսարականների
յարգը,
շա՛տ
ա
կամ
անձնական
ցաւի
կամ
վտանգի
պատճառով.
{քա՛վ}
լիցի,
ես
մի
անհամ
մարդ
պիտի
լինէի,
որ
ստեղծել
էր
նորան
վատթար
լինելու
համար.
{քա՛ւ}
լիցի
այսպիսի
ամբարշտութիւն:
Առաքինի
մա
րստութիւն
եւ
փառք
պարգեւէ
մարդկութեան,
{քա՛ւ}
լիցի.
հեռի՜
այսպիսի
մոլորութիւն:
Մարդ
րոն
Իսահակեանցի
գլխից.
հեռի՜
մեզանից,
{քա՛ւ}
լիցի,
անաթեմա՛:
Պ.
Իսահակեանցը
Խ
թելու
համար:
Անձնական
շահը
չէ՛,
ո՛չ,
{քա՛ւ}
լիցի,
մարդկութեան
սէրն
է,
որ
ստիպում
ղ
ի
մարգարէս
",
որպէս
ասեն
Գիրք:
{Քա՛ւ},
եւ
մի՛
լիցի,
ասեմք
եւ
կնքեմք,
այլ
զ
տ
խարդախ:
"
Փարգա՜ստ,
տէ՛ր
իմ,
{քա՛ւ},
Ադամ
",
Կրկնէր
անդրէն
սերովբէն
:
Ո՛չ
յայն
միտս
զի
վրէժխնդիր
եղէց
նմա,
{քա՛ւ},
զի
ամօթ
ինձ
համարիմ
մարտ
դնել
ընդ
նմա
ին,
եթէ
առցուք
զայն
ըստ
Այվազովսքւոյ
-
{քա՛ւ}
լիցի
մեզ
գլորիլ
յայսանակ
վիհ
մոլորութեա
ութեան
կողմնակից
լինելու
թէութեամբ:
{Քա՛ւ}
լիցի
մեզ.
ո՛չ
երբեք:
Պարտաւորուածը
քա
ցաւ
եւ
արգելուեցաւ,
եւ
ո՛չ
թէ
ասողից,
{քա՛ւ}
լիցի,
"
որովհետեւ
շնորհը
յետ
չէ
դառնու
համար,
անարդիւն
նորա
փրկարար
արիւնը.
{քա՛ւ}
լիցի
մեր
կողմից
այսպիսի
անարժան
մտածութ
պ.
Մարկոսը
մի
անսովոր
արբեցող
մարդ
է.
{քա՛ւ}
լիցի.
այդ
զրպարտութիւն
կը
լինէր:
Պ.
ընթերցող,
թէ
երեւում
էր
նրա
կուրծքը,
{քա՛ւ}
լիցի,
եւ
իւրեանց
ձեռքով
մանած
ու
գործե
ւրեմն
այդ
Աստուծոյ
պատուէր
կատարե՞լ
է,
{քա՛ւ}
լիցի:
-
Ճշմարիտ
է
ասածդ,
-
խօսեց
Շա
իմութիւնը։
Պատմութիւնը
պատասխանւոմ
է՝
{քա՛ւ}
լիցի։
Միջին
դարերումը,
մինչդեռ
ժողովր
ը
աւելի
մօտ
է
կատարելութեան
գաղափարին.
{քա՛ւ}
լիցի։
Մենք
ամեն
օր
ուսանում
ենք
նոր
լե
նեղսիրտ
եւ
հալածասէր
ուղղութեանց
վրայ.
{քա՛ւ}
լիցի՛:
Բոլոր
Եւրոպան
անցաւ
այդ
կամուրջ
այկաբանի
կամ
բանաստեղծի
տեղ
ենք
դնում.
{քա՜ւ}
լիցի:
Դուզնաքեայ
մէկը,
տառապեալ
մարդ
էների
հաշւումն
է
",
-
ասում
է
Գիրքը:
{Քա՜ւ}
եւ
մի
լիցի.
ասում
ենք
եւ
վերջացնում,
ւան...
Դու
ընկեր
ես
վշտերին...
{Քազ}
հետ
նոքա
կը
խօսեն,
որ
պատահմամբ
հիւր
ե
...
եւ
անուն
կնոջն
Մադիանացւոյ
հարելոյ
{Քազբի}
"
(
Թիւք,
գլ.
ԻԵ,
հ.
6-8,
եւ
10-15
նեակ
է
նշանակում
եւ
ոչ
հնոց.
եւ
Զամբրին
{Քազբու}
հետ
ո՞ւր
է
մտնում
հնոցը.
յայտնի
է,
թէ
ի
ցն
իմոյ
եւ
վասն
իմ
տանս
եղելոցն,
երկու
{քաթայ}
եւ
մին
կարտ
գետին
եմ
տուեալ
եկեղեցւոյն
դապետ,
Մոսկուա,
1861,
հրատ.
պ.
Յ.
{Քաթանեանց}.
Թովմա
Արծրունի,
Պատմ.
տանն
Արծրո
ամ
թէ
իմ
յանձնարարութեան,
ում
ունեցածի
{քաթէն}
այ,
քաթէս
այս
վերաբերի
կտակակատար
եւ
ե
քաթումն
թալապ
եւս
ունիմ
գրած
եւ
մնացեալ
{քաթէն}
բալանս
41531/2
փարդաւ
քոյր
ջուքամում
ին
նձնարարութեան,
ում
ունեցածի
քաթէն
այ,
{քաթէս}
այս
վերաբերի
կտակակատար
եւ
եղբայրակից
պ
ցոյց
կտայ
թալապի
չորրորդ
հատորում
միոյ
{քաթի}
բալանս
տաջիկս
տասն
եւ
չորս
հազար
ութ
հա
ւ
մին
14841
փարդաւ
քաղաթ
դրամ,
եւ
որոյ
{քաթի}
անուանակոչութիւնն
այ
բարեկամի
կամ
թէ
իմ
սրոպի
գերեզմանի
այցելուի
նամակը
-
Գամառ-{Քաթիպայի}
պահանջողութեան
պատասխանը:
Անց
եմ
Պ.
Հրատարակողին,
ինչպէս
Պ.
Գամառ-{Քաթիպայի}
եւ
մի
քանի
նոր
ոտանաւորքը,
որ
վերոյիշե
այժմ
կրիտիկոսների
կարգը՝
քննելով
Գամառ-{Քաթիպայի}
Եզովպոսի
առակները:
Այս
բանում
եւս
չէ
կ
եւ
տպուած
Ռօբինզօնի
պատմութիւնը՝
Գամառ-{Քաթիպայի}
աշխատութենով։
Ս.
-Պետերբուրգ,
1857։
Կռուզօի
հայերէն
թարգմանութիւնը,
Գամառ-{Քաթիպայի}
աշխատութեամբ
լոյս
հանած
եւ
շինած
ազգայի
ենք
տալ
այսպիսի
կարծիք։
Պ.
Գամառ-{Քաթիպայի}
աշխատութիւնքը,
տետրակներով
տպած
մինչեւ
,
թէպէտ
մի
գովանի
բան
չէ
դա։
Պ.
Գամառ-{Քաթիպայի}
ասածը՝
"
գրել
այնպէս,
ինչպէս
որ
խօսու
կառակութեան
պատճառը։
Եթէ
Պ.
Գամառ-{Քաթիպայի}
սրտի
վկայութիւնը
համաձայն
է
նորա
գործած
ի
տակ
լինելով,
հարկադրում
են
Պ.
Գամառ-{Քաթիպային}
զոհել
լեզուի
մաքրութիւնը
եւ
յատկութիւնը
ելով
մեր
խօսքը,
յայտնում
ենք
Պ.
Գամառ-{Քաթիպային}
մեր
սրտի
անկեղծ
շնորհակալութիւնը։
Կը
ց
Դարձեալ
մի
այլ
նամակ
ստացայ
Պ.
Գամառ-{Քաթիպայից}
(
Ս.
-Պետերբուրգից),
որ
մեղադրում
է
ի
քայլափոխում
տեսանում
ենք,
որ
Պ.
Գամառ-{Քաթիպան}
ուշադիր
չէ
լեզուի
մաքրութեանը,
այլ,
շ
րբեմն
մի
անհասկանալի
պատճառով
Պ.
Գամառ-{Քաթիպան}
հետեւում
է
Տաճկաստանի
Հայոց
մէջ
գործածա
անների։
Ինչպէս
մեզ
թւում
է,
Պ.
Գամառ-{Քաթիպան},
իւր
բացառականի
է
վերջաւորութիւնը,
որ
երէն
թարգմանած
գրքի
մէջ։
Պ.
Գամառ-{Քաթիպան}
հետաքրքիր
է
ասում
Ռօբինզօնի
վարքը։
Այդ
։
Բայց
ինչպէս
երեւում
է,
Պ.
Գամառ-{Քաթիպան}
եւ
ուրիշ
մարդիկ
սխալւում
են
այդ
բանի
մէ
այաբար.
շատ
բնական
բան։
Պ.
Գամառ-{Քաթիպան}
ուշ
չէ
դրել
նոյնպէս
բառերի
յարմարագրութ
որպէս
իսկ
գիտես
եւ
քոյդ
ասացածովն
նոյն
{քաթում}
եղած
1425
հատ
եափանի
ոսկե
դրամի
գին
106
եփաննոս
Յարութիւնեանի
ձեռն,
որ
պարոնին
{քաթումն}
թալապ
եւս
ունիմ
գրած
եւ
մնացեալ
քաթէն
բ
օյ
Օրէսթոս
եւս
Լամաթ.
սոցա
գինն
Եալջիս
{քաթումն}
թալապ
ամ
գրել,
վասնորոյ
յետ
մահուանէս
ձին,
սանր,
երկու
բարակ
մոմեղէնը
եւ
մի
{քաի}
կոտոր
արճիճ:
Յետոյ
մի
հատ
ձու,
եօթն
ա
1
Մկրտիչ
վարդապետին,
Բաբամեանց
112
{Քալանթար[եանին]},
ստրախ[ովոյէ]
24
113
Սանասարեանցին,
95
Սիմէոնեանցին,
ապա[հովագրեալ]
96
{Քալանթարեանցին}
26
97
Վարդազարեանցին,
ուսմ[ան]
վրայով
ր
պան
է
հեմ
կսկիծի
հանդիպել,
հեմ
ճամբա
{քալել},
եւ
մանավանդ
կլսիմ
որ
Խառքովա
խայրախը
ամենիցքին
վերան
մնացած
է
մինչեւ
այսօր,
{քալփաքիներն}
էլ
ընկած
են
կեցած
տեղը:
Մերոնց
ողջ
ան,
կամ
վասն
այլոյ
իրիք
ախտի,
ժպրհիցի
{քակեալ}
զցանկ
դաշինն
կռելոյ
բանիւ
արեամբ
մարդաց
Սեբէոս,
եր.
140)։
"
Յետ
որոյ
ապա
{քակեալ}
սորա
(
Կոմիտասայ)
զփայտակերտ
գմբէթ
Սրբ
պատի
այս
աղիւսը,
այն
քարը,
միւս
սիւնը
{քակելով}
։
Պիտի
կարողանային
այդ
երկու
բարբառքը
ե
ին,
թէ
մեք
լուաք
'ի
դմանէ
զի
ասէր.
ես
{քակեցից}
զտաճա՛րդ
զայդ
ձեռագործ,
եւ
զերիս
աւուր
րյա
բոլոր
բորբոքումների
դեպքերում,
իբր
{քակող}
եւ
լուծողական
միջոց:
Բժիշկներից
ոմանք
նչել
աքսորից
Յիսուսեան
աբեղայքը։
Պսակը
{քակուեցաւ},
եւ
Հենրիկոսը
գնաց
Լիօն՝
իւր
երկրորդ
եւ
ի՜նչ
անհասկանալի
քրմական
գաղտնիքներ
{քակում}
է
նա,
ի՜նչ
համարձակ
քայլափոխներ
է
անու
մբ
կա,
եթե
այն
նյութերի
միաբանությունը
{քակտվի},
աշխարհս
եւս
կքանդվի.
այս
բաները
լավ
կան
մահը.
այսօր
մենք
վերլուծւում
ենք,
{քակւում}
ենք
միայն
նիւթապէս
ազգային
անձնաւորութե
ւմ
են
կաթողիկոսների,
որովհետեւ
գլխաւոր
{քահայութեան}
(
որ
նո՛յն
է
եւ
գլխաւոր
քահանայ
եւ
քահա
ս
է
նը,
թող
ասին
քի
տերտերին
հրամայե,
{քահանա}
թող
օրհնե
տեսին.
հեչ
կըլլա՞,
աս
ալ
այ
ՊԵՏ
ՉՈԼԱԽԵԱՆԻՆ
ԱՐԺԱՆԱՊԱՏԻՒ
ՀԱՅՐ
ԿԱՐԱՊԵՏ
{ՔԱՀԱՆԱ}
ՉՈԼԱԽԵԱՆՑ,
Ողորմած
տէր,
Ես
թէպէտ
ք
ՄԵԾԱՊԱՏԻՎ
ԲԱՐԵԿԱՄ.
ՏԵՐ
ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
{ՔԱՀԱՆԱ}
ԳԵՈՔՉԵՅԱՆ,
Ձեզ
հայտնի
է
պատմություն
ԼԱԽԵԱՆԻՆ
ԱՐԺԱՆԱՊԱՏԻՒ
ՏԷՐ
ԿԱՐԱՊԵՏ
ՀԱՅՐ,
{ՔԱՀԱՆԱՅ}
ԱՍՏՈՒԾՈՅ
ԴԱՐՁՐԵԼՈՅ,
Քան
զայս
յառաջ
ՉՈԼԱԽԵԱՆԻՆ
ԱՐԺԱՆԱՊԱՏԻՒ
ՏԷՐ
ՀԱՅՐ
ԿԱՐԱՊԵՏ
{ՔԱՀԱՆԱՅ}
ՉՈԼԱԽԵԱՆ,
Զգրութիւն
Ձեր
ընկալայ
որ
հանայագործութեամբ
ի
Գրիգորիպոլ,
զի
անդ
{քահանայ}
ոչ
գոյ,
վասն
զի
տէր
Մակարն
առ
աստուած
o
93
ԱՌ
ԱՐԺԱՆԱՊԱՏԻՎ
ՏԷՐ
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ
ԱՒԱԳ
{ՔԱՀԱՆԱՅ}
ՍՈՒՐԲ
ՆԱԶԱՐԷԹ
ԵԿԵՂԵՑՒՈՅՆ
ՀԱՅՈՑ
՚Ի
ԿԱԼԿԱ
լօքները,
գիտնականները,
կարդացողները,
{քահանայ}
ասես,
վարդապետ
ասես,
եպիսկոպոս
ասես,
չ
թէ
միայն
քրիստոնեայ
չեն,
ոչ
թէ
միայն
{քահանայ}
կամ
եպիսկոպոս
չեն,
այլեւ
մարդ
չեն:
Վա
եւ
թէ
վեհապատիւ
նորընտիր
Հայրապետ՝
Մեծ
{քահանայ}
Մատթէոսը,
Պօլսից
ելանելու
ժամանակ
երդմ
գտանւում
է
Փարիզում,
որպէս
ֆրանսիական
{քահանայ},
բայց,
այնուամենայնիւ,
միեւնոյն
ուղղ
րելու:
Մի
երկու
բաժակ
գինի...
մի
{քահանայ},
մի
"
Հոգւոց
",
եւ
պանդուխտի
սիրտը
պա
ռնադրեաց
առաջի
մեր:
Տէր
Ստեփաննոս
{քահանայ}
Տէր
Յարութիւնեան,
Մարգար
Յովհաննէսեան
իտեմք
եւ
վկայեմք
իսկ
զանարատութիւն:
Եւ
{քահանայ}
ոք,
կամ
աբեղայ,
կամ
եպիսկոպոս,
որ
ձե
՛ւ
լիցի
մեզ.
ո՛չ
երբեք:
Պարտաւորուածը
{քահանայ}
ճանաչելով
պիտի
արհամարհենք
քահանայութիւ
ների
կրթութեան
եւ
դաստիարակութեան
մէջ:
{Քահանայ}
ունինք,
որ
կարդալ
չգիտէ.
քահանայ
ունի
էջ:
Քահանայ
ունինք,
որ
կարդալ
չգիտէ.
{քահանայ}
ունինք,
որ
հայերէն
չէ
կարող
խօսել:
Яковлевич
Ростовцов
Մարտիրոս
Յովհաննէս
{քահանայ}
Մ[?]աւգեան.
թիւ
ի
աշակերտաց
տեարց
Լազա
ւոր
քահայութեան
(
որ
նո՛յն
է
եւ
գլխաւոր
{քահանայ}
եւ
քահանաների
գլխաւոր.
ըստ
որում
մեր
լ
ժողովեալ
հայրապետացն
Հայոց
խնդրեալ
գտին
{քահանայ}
ոմն
Յովսէփ
անուն...
եւ
հրամանաւ
Վարդան
նոյն
Փարպեցու
կրկին
եւ
կրկին
ասելով
լոկ
{քահանայ}
էր),
թէեւ
կարգուած
"
գլուխ
ամենայն
Հ
թեան
պատճառով
եւ
սարկաւագը
անուանւում
է
{քահանայ}.
Սուրբ
Ղեւոնդը,
Պարսից
հրապարակում,
մէջ
գլխաւոր
քահանայութեան,
կամ
գլխաւոր
{քահանայ},
կամ
որ
նոյն
է՝
քահանայապետ
բառերը,
Նա
քսան
տարեկան
հասակում
ձեռնադրուեցաւ
{քահանայ}
եւ
մի
փոքր
յետոյ
Կարին
քաղաքում
Մարգար
աշակերտներից
մի
քանիքը
ձեռնադրել
տուեց
{քահանայ},
որոնց
եւ
ուղարկեց
քարոզութեան
համար։
գ
յետ
ընդունելոյ
զայլ
աստիճանս,
եւ
ապա
{քահանայ},
յետոյ
վարդապետ
եղեւ
ըստ
սովորութեան
Հ
կան՝
տեսութեամբ
զարգացեալ՝
[Յովհաննէս
{քահանայ}
Միրզոյեան
վանեցի,
դասատու
հայկաբանութե
:
Ի
դարձ
առնել
Վռամշապհոյ
ի
Միջագետաց,
{քահանայ}
ոմն
յազգէ
ասորի
Աբել
անուն
խոստանայ
նմա
նիչ
կաթուղիկեայց:
Մատթէոս
Ուռհայեցի
{քահանայ},
գրող
պատմութեան
խաչակիր
զօրաց
եւ
թագա
նտեղ
մի
մատուռի
մէջ
Լայենէզը,
որ
արդէն
{քահանայ}
էր,
պատարագ
արեց,
եւ
պատարագից
յետոյ
էին
դեռ
քահանայական
կարգը,
ձեռնադրուել
{քահանայ}
ո՛ր
եպիսկոպոսից
եւ
կամենան։
Իգնատիոսի
եան
եւ
ողջախոհութեան
ուխտը։
Նոքա,
{քահանայ}
ձեռնադրուելով
Արդէնեան
Եպիսկոպոսից
պահք
թեան
աստիճանը,
եւ
եթէ
մի
սոսկական
անձն
{քահանայ}
է
դառնում,
եւ
ըստ
վկայութէան
անձին
իւր
ը:
Եթէ
ժողովուրդը
դատապարտելով
մի
{քահանայ},
համարում
է
նորան
քահանայութենից
լուծո
կան
ժողովը
այսուհետեւ
պիտի
ճանաչէ
նորան
{քահանայ},
ապա
ուրեմն
պիտի
հակառակի
Քրիստոսի
հրա
ժապետը
հրամայեց
ասելով.
որդի,
դու
ո՞յ
{քահանայ}
չես
լինելու,
էնդուր
համար,
որ
ժամագիր
,
այսինքն՝
աբեղայ,
որ
առաջ
ամուսնաւոր
{քահանայ}
էր
եւ
այրիանալով
վանական
դարձած։
Առհաս
ել
զձեր
ողջոյն,
բայց
տէր
Աւետիսն
գտանի
{քահանայագործութեամբ}
ի
Գրիգորիպոլ,
զի
անդ
քահանայ
ոչ
գոյ,
իւնը,
զգեստաւորելով
եւ
մերկացնելով
իւր
{քահանայական}
զգեստներից
պարտաւորուածը:
Այդ
դատապ
ց
նոցա
միջից
նորանց,
որոնք
չունէին
դեռ
{քահանայական}
կարգը,
ձեռնադրուել
քահանայ
ո՛ր
եպիսկոպ
իւնք,
որ
վնասակար
էին
եպիսկոպոսական
եւ
{քահանայական}
իրաւունքներին,
թէ
Կարգը
այս
ճանապարհով
րհուրդին
հաղորդելու
ժամանակ
ճիշտ
պահուի
{քահանայական}
կանոնը,
եւ
կատարուի
այս
ցանկութիւնը
առ
ւմ
էին
ամենացած
պաշտօններ
եւ
չէին
կարող
{քահանայանալ}
։
Ժողովողները
հրաժաւում
էին
իւրեանց
սեպ
ին
ժողովողներից
նորանով,
որ
չէին
կարող
{քահանայանալ}
կամ
վարժապետ
լինել
եւ
նորանց
ուխտապահակ
կանը,
տաղարանը
եւ
այլ
այսպիսիք
միմիայն
{քահանայապատկան}
ուսանելիք
են,
այժմ
գրիչ
պիտի
առնուս
ձե
որս
հեղուիք
՚ի
վերայ
իմ
որպէս
ծայրագոյն
{քահանայապետ},
մանաւանդ
շարժեալ
ի
զգացմանց
սեպհական
մնալով
վեհափառութեան
Ձեր
Սրբազնակատար
{քահանայապետ},
ամենախոնարհ
ծառայ
եւ
որդի
ի
14
օգ
ձուկ,
եւ
զամառն
յաղագս
տօթոյ
տեղւոյն՝
{քահանայապետ}
աշխարհիս՝
տէր
Մուշէ,
տանէր
զիս
առ
ինք
Հայոց
կաթողիկո՞ս
է
հասկանում
պ.
Էմինը
{քահանայապետ}
աշխարհին
խօսքը,
եւ
ուզում
է
ասել,
թէ
նոյն
երկրի
վերաբերութեամբ
աւելցնում
է
"
{քահանայապետ}
աշխարհին
"
խօսքը,
որով,
յատկացնելով
ն
լխաւոր
քահանայութեան
խօսքը,
որպէս
նաեւ
{քահանայապետ}
բառը,
միմիայն
Հայոց
կաթողիկոս
է
հասկան
հասկանում
պ.
Էմինը,
ինչպէս
Մխիթարեանք
{քահանայապետ}
խօսքով՝
Հռովմի
Պապը։
Թիւր
ըմբռնողութի
գործ
են
ածւում
փոխանակ
թանձրացեալի)
եւ
{քահանայապետ}
խօսքերը,
բո՛ւն
յունական
archiereus
բառ
աստիճան,
բայց
եւ
այնպէս
անուանւում
են
{քահանայապետ}
թէ՛
իւրեանց
արժանաւորութեան
եւ
թէ՛
վարա
ասացինք,
թէ
Փարպեցին
լոկ
քահանային
էլ
{քահանայապետ}
է
կոչում,
հարկաւոր
է
աւելցնել,
որ
մեն
իս
հաւանականաբար
ենթադրել,
թէ
Փարպեցու
{քահանայապետ}
խօսքը
վերաբերւում
է
նաեւ
գո՛նէ
Սուրբ
Ղե
քահանաներին։
Անտարակոյս,
պ.
Էմինի
{քահանայապետ}
խօսքը
միակողմանի
հասկանալն
էր
պատճառը,
մերժում,
թէ
գլխաւոր
քահանայութեան
կամ
{քահանայապետ}
խօսքերը
չէ
կարելի
եւ
կաթողիկոս
հասկանալ
,
կամ
գլխաւոր
քահանայ,
կամ
որ
նոյն
է՝
{քահանայապետ}
բառերը,
միմիայն
կաթողիկոս
են
նշանակում
ամ
եւս
սեղանակից
լինել
իւրեան.
ծերացած
{քահանայապետը}
խաբուեցաւ
դորայ
շողոմարարութեամբ,
ինչպ
արթնեցնէ
թմրածները
եւ
խրատէ
անմիտները:
{Քահանայապետը}
վախճանեցաւ,
թէ
ո՛չ,
այն
նենգաւոր
հոգի
անհիմն
բաներ։
Նախ՝
Փարպեցու
յիշած
{քահանայապետը}
Հայոց
կաթողիկոս
չէ,
այլ
Սիւնեաց
եպիսկո
ՐԲ
ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ
ԱՄԵՆԱՅՆ
ՀԱՅՈՑ,
ԾԱՅՐԱԳՈՅՆ
{ՔԱՀԱՆԱՅԱՊԵՏԻ}
ԱՐԱՐԱՏԵԱՆ
ՄԱՅՐ
ԱԹՈՌՈՅ
ՍՐԲՈՅ
ԿԱԹՈՂԻԿԷ
ԷՋ
դարձաւ
անգոսնելի
ճանապարհով:
Յետոյ
այս
{քահանայապետի}
օրերումը,
նորա
հոգեւորական
գործերի
մէջ
լցրեց
նա
այստեղ
-
որ
այս
մարդս
այժմ
եւս
{քահանայապետի}
շնորհովն
է
ստանում
այն
եօթն
օրավար
հողի
երը,
որ
ունի
նա
Քուէպէքի
մէջ,
խաբուած
{քահանայապետի}
սիրոյ
առ
նա
շնորհն
են:
Բայց
թո՛ղ
թեան
դիմակի
տակ
ման
եկող
հոգի
չէր,
ապա
{քահանայապետի}
կենդանութեան
ժամանակը
պէտք
չէր
այնքան
չ
ինչեւ
իւր
կեանքի
վերջին
ժամերը
հայհոյել
{քահանայապետի}
ոսկերքը:
Արդէն
պապի
նոյնիսկ
մահուան
օր
Ահա՛
այստեղ
կատարուեցաւ
մարգարէութիւնը
{քահանայապետի},
որ
այն
րոպէին,
երբ
ստիպողական
խօսքեր
պառ
դնի
ընդ
հայրագութ
հոգողութեամբ
Մեծի
{Քահանայապետիդ}:
Այո,
ո՛չ
ոք
ի
կաթողիկոսաց
մերոյ
,
առ
ի
ներկայանալ
վեհաստիճան
ծայրագոյն
{քահանայապետիդ}
ըստ
զօրութեան
շնորհաձիր
կոնդակի
Ձերոյ,
ակնածութեան,
որով
մնամ
միշտ
ծայրագոյն
{քահանայապետիդ}
սրբազնակատար
հովուապետիդ
ամենախոնարհ
ծ
ով
զհաստատութիւն
եւ
զօրհնութիւն
վեհափառ
{քահանայապետիդ},
յայն
սակս
մինն
յերեսփոխանաց
պ.
Նալբա
միածին,
'ի
համբոյր
սրբազնեալ
աջոյ
մեծի
{քահանայապետիդ}
'ի
վերտողեալ
միտս:
Վեհափառ
տէ՛ր,
յ
վմ,
եթէ
այս
ազգ
մինչեւ
ցաւուրս
սրբազան
{քահանայապետիդ}
գտաւ
հարազատ
եւ
հաւատարիմ
որդի
սուրբ
եկ
այ
դիւրեաւ
յաղթել,
այսինքն,
մօտենալով
{քահանայապետին}
եւ
չարաբանելով
իւր
մեծ
բարերարը,
որի
հ
օս
դառնալով
այս
ապաշնորհին,
հաւանեցրեց
{քահանայապետին}
թոյլ
տալ
սորան.
որով
ճանապարհ
ստացաւ
ս
առնումք
համարձակապէս
ասել,
եթէ
յո՛ր
'ի
{քահանայապետից}
մերոց
ակնարկէ
Ղազար.
արդեօք
'ի
Յովհան
յ
եւ
հրաժարուիլ
իւր
անօրէնութիւններից:
{Քահանայապետն}
եւս,
որ
քաջ
ճանաչելով
մարդկութիւնը,
գ
եւ
հռոմէական
ազգի
հաստատութիւնը:
Բայց
{քահանայապետն}
եւս
չէր
մեղաւոր,
որովհետեւ
նոցայ
յանձն
փարիսեցիների,
դպիրների,
քահանաների
եւ
{քահանայապետների}
նիւթական
շահաստացութիւնը։
Ժողովուրդը,
հոգով
եւ
ճշմարտութեամբ։
Նա
հրապարակեց
{քահանայապետների}
արծաթսիրութիւնը),
քահանաների՝
ժողով
15,
6.,
Մարկոսի
7,
13։
Հրէից
{քահանայապետների}
ագահութիւնը
եւ
արծաթսիրութիւնը
պիտոյ
է
ոնցից
ահ
կար,
թէ
կործանելու
էին
Հռովմի
{Քահանայապետների}
ութ
հարիւր
տարի
ունեցած
իշխանութիւնը,
ել
սուրբ
գահին,
ուրեմն
եւ՝
Հռովմէական
{քահանայապետներին},
եւ
թէ
սոցա
ծայրագոյն
իշխանութիւնը
բոլ
րոզութիւնքը
եւ
մկրտւում
էր
նորա
ձեռքով։
{Քահանայապետներին}
եւ
միւս
այլ
վերեւումը
յիշուած
մարդերին
ացուի
փաղաքշական
խօսքերով։
Մինը
Հռովմի
{քահանայապետներից}
կողոպտեց
եկեղեցական
գանձը,
իւր
աւարով
րն
դիրեկտօրին
զոր
գրեաց
նորին
գերամբարձ
{քահանայապետութեան},
յաղագս
ընդունելոյ
զորդեակն
ձեր
ի
լսար
ՈՍ
ՎԵՀԱՊԵՏԵԱՆԻՆ
ՆՈՐԻՆ
ԳԵՐԱՄԲԱՐՁ
ՍՐԲԱԶԱՆ
{ՔԱՀԱՆԱՅԱՊԵՏՈՒԹԵԱՆ}
ՏԵԱՌՆ
ՄԱՏԹԷՈՍԻ
ՎԻՃԱԿԱՒՈՐ
ԱՐՔԵՊԻՍԿՈՊՈՍԻ
զիսն
հարկանէ:
Ձերոյին
աստուածարեալ
{քահանայապետութեան}
ողորմած
տէ՛ր
մնամ
կատարեալ
հպատակութեամ
ծրար
մի
յանուն
Նորին
Գերամբարձ
Սրբազան
{Քահանայապետութեան}
գրեալ
որպէս
թէ
ի
նորին
գերազանցութենէ
եղանակ
հրամանի
նորին
Գերամբարձ
Սրբազան
{քահանայապետութեան}
՝
դիւանատունս
պատիւ
ունի
ընդ
այսմ
առաքե
ինձ
յանդիման
լինել
նորին
սըրբազնակատար
{քահանայապետութեան}
ի
մասին
գործոյն
զեկեղեցական
հաշուոց,
տ
վ,
բազմեցրեց
նորան
հռոմէական
եկեղեցւոյ
{քահանայապետութեան}
աթոռի
վերայ
եւ
ցոյց
տուեց
այնքան
մեծարա
յ
նորան
բարբարոս,
չարանախանձ,
անարժան
{քահանայապետութեան}
եւ
ուրիշ
այսպիսի
անտեղի
խօսքեր
մէկ
մէկո
խնդրուածոց
ամենայն
հաւատացելոց
եւ
աթոռ
{քահանայապետութեան}
"
(
եր.
333)։
"
Շինեսջի՛ր
տաճար
ա
եկեղեցին
Մայր
էր
ամենայն
Հայոց
եւ
աթոռ
{քահանայապետութեան},
թէեւ
այն
միջոցին
քաղաքական
պատճառների
կրօնական
ընդհանուր
աւերութեան
միջոցին,
{քահանայապետութեան}
իրաւունքը
վաճառւում
էր
քաղաքական
կեղեքի
եսիոսի
Արիոպագացւոյ՝
Յաղագս
երկնայնոցն
{քահանայապետութեանց}.
Գրիգորի
Նիւսացւոյ՝
բանք
Աստուածաբանա
սզի
Աղուանից
կաթողիկոս
չհասկանան
Մուշէի
{քահանայապետութիւնը},
յայտնում
ենք,
որ
491
թուականի
Վաղարշ
ւնը
պիտոյ
է
հարկաւորապէս
չափից
անցանէր.
{քահանայապետութիւնը},
որ
ստանում
էին,
թանգ
արժէր
նոցա։
Վերջի
թիւնը
ծաղկում
էր
Ֆրանսիայի
մէջ։
Հռովմի
{Քահանայապետութիւնը}
տեսանում
էր
իւր
մօտակայ
կործանումը։
Ամ
տէք,
յայն
միտս,
զի
նորին
սրբազնակատար
{քահանայապետութիւնն}
մի՛
հաստատեսցէ
զմեզ
եւ
այլն,
եւ
այլն,
,
նախանձի
պատճառով
Հրէից
ժողովուրդը
եւ
{քահանայապետքը},
առաջ
ժամանակներում
ծաղր
անելով,
թշնա
պաշտօնի
պատճառով։
"
Հրաման
տային
սուրբ
{քահանայապետքն}
Աստուծոյ
կապելոցն
նախարարաց,
աղօթից
եւ
մի
բան
ուսած
չեն
այդտեղ,
որոնցից
ոմանք
{քահանայացած}
են,
եւ
Յիշատակարանիս
գրողը
շատ
անգամ
խ
արան
ինչ
հոգեւոր,
յորում
ուսանելոց
էին
{քահանայացուք},
եպիսկոպոսացուք
եւ
առաջնորդացուք:
Հոգ
օրինաց
տէրութեան,
զզրկանս
իմ
ի
Բարսեղ
{քահանայէ}
զոր
հառաջացուցեալ
է
նա
ինքն՝
առանց
տալ
ն
վեհափառութեան.
մինն
՚ի
սրբակրօն
աւագ
{քահանայէ}
սուրբ
Նազարէթ
եկեղեցւոյն
Հայոց
ի
Կալկաթ
ւհաճեսցի
հոգեւոր
կառավարութիւնդ
գիտել
ի
{քահանայէն}
Պոպովեանց
թէ
նա
որ
յերկբայս
գտանի
արդիս
ինաւոր
պահանջմամբ
իմոց
զրկանաց
ի
յիշեալ
{քահանայէն}
համաձայն
օրինաց
ամենաողորմած
կայսերութե
սի
",
զոր
շարադրէի
ի
վարժատան
Պատկանով
{քահանայի},
ի
կատար
հասուցեալ
զայն
ամենայն,
այժմ
ել
Պատկանեան,
որդի
արժանապատիւ
Գաբրիէլ
{քահանայի}
Պատկանեանին,
որ
գտանի
այդ
նպատակաւ
մտա
աւուր
միում
ասացեալ
է
արժանապատիւ
Պօղոս
{քահանայի}
Խռճեանց
եւ
այլոց,
որոց
մոռացեալ
եմ
զան
ք
աւանդին
ըստ
թելադրութեան
տէր
Ստեփանոս
{քահանայի},
ժողովարար
եկելոյ
՚ի
Նոր
Նախիջեւանայ
՚
յլն:
5.
Գրութիւն
տէր
Յովհաննես
Ա.
{քահանայի}
Խալիբեան
՚ի
17/29էն
յունիսի,
որով
ծանո
աբեղաների
ֆանատիկոսութեան
մասին:
"
{Քահանայի}
մինը,
-
գրում
էր
բարեկամս,
-
չգիտեմ՝
նէէսի
որդւոյ
Եղիազարու,
որդւոյ
Ահարոնի
{քահանայի},
յարեաւ
'ի
միջոյ
ժողովրդեանն,
եւ
առեա
Փենէէս
որդի
Եղիազարու,
որդւոյ
Ահարոնի
{քահանայի}
ցածոյց
զսրտմտութիւն
իմ
յորդւոցն
Իսրայէլ
թեանը,
որ
պիտոյ
է
կատարուէր
ամուսնաւոր
{քահանայի}
ձեռքով։
Այս
պապը,
ասում
եմ,
հրապարակ
րանափոխ
եղաւ՝
երբեմն
զինուորի,
երբեմն
{քահանայի},
երբեմն
աղքատի
հանդերձ
հագնելով։
Մտան
կին
աշակերտեցայ
ոմն
Ստեփաննոս
անուն
մէկ
{քահանայի}.
պիտոյ
է
ասեմ,
որ
իմ
ուսումնառութեան
եան
առարկայք
մատակարարւում
էին
դոյն
այդ
{քահանայի}
աշխատասիրութեամբ
վրաց
լեզուով,
որ
այն
յն,
այս
կամ
այն
տիրացուի,
այս
կամ
այն
{քահանայի}
բերանացի
պատմութիւնից
մեզ
հասած,
է
բոլ
պատուական
են:
Իսկ
ինչ
որ
վերաբերւում
է
{քահանայի}
բարկութեան,
տղոց
ճեռերի
եւ
ճօճանակների
րի
եւ
ճօճանակների
հանած
աղաղակի
համար,
{քահանայի}
բնաւորութեան
հարազատութեանը
մենք
ուզում
ե՞րբ
է
իմ
ունեցեալ
զգրութիւն
ընդ
Բարսեղ
{քահանային},
ուստի
եւ
պարտաւորեալ
գտա
այսու
իմով
յ
այ
հասակի
կենաց
չեմ
ունեցեալ
ընդ
Բարսեղ
{քահանային}
զգրութիւն
եւ
ո՛չ
իսկ
զծանօթութիւն:
ալոյ
զօրինաւոր
քննութիւն
ի
վերայ
Բարսեղ
{քահանային},
թէ՝
այդոքիկ
գրութիւնք
յումմէ՞
արդեօք
անդ
զոյգ
ընդ
պատճէնի
պատասխանւոյ
Բարսեղ
{քահանային}
Պոպովեանց
զտողեալն
ի
29-էն
մարտի
սոյն
ա
դ
տուեալ
ինձ
զպատճէն
պատասխանւոյ
Բարսեղ
{քահանային}
Պոպովեանց՝
հրամայէ
ի
դէմ
այնր
տալ
զապա
նարհաբար
խնդրեմ
դատ
առնել
ընդ
մէջ
իմ
եւ
{քահանային}
Բարսեղի
համաձայն
սրբազան
օրինաց
տէրութե
,
վասն
այն
եւ
բազմախարդախ
հեղինակութիւն
{քահանային}
Պոպովեանց
աստանօր
մերկապարանոց
յայտնի,
ինակ
հիւսուածոց
դաւադիր
ծուղակի
Բարսեղի
{քահանային}
Պոպովեան:
Վասն
որոյ
ամենախոնարհաբար
այն
առաքմամբ
պատճէնի
պատասխանւոյ
Բարսեղ
{քահանային}
առ
իս
բաւականացուցանել
զիս,
այլ
օրինաւ
լ)
առանց
հայելոյ
ի
ծակախոյզ
պատասխանիս
{քահանային}
Բարսեղի՝
դատել
ըստ
իրաւանց
աստուծոյ
հա
րոց
ի
Հայոց
եկեղեցւոջ
ընդ
ձեռն
Մարտիրոս
{քահանային}
Թորոսեան,
որ
արարեալ
էր
միմիայն
առ
ի
խ
ցեն
ինձ
եւ
զայլ
որոգայթ
ընդ
ձեռն
Բարսեղ
{քահանային}
Պոպովեանց,
որ
էր
տիրացու
Սարգիս,
որ
յ
ց
առ
իս
զպատճէն
պատասխանւոյ
նոյն
Բարսեղ
{քահանային},
որով
նա
ցուցանէ,
թէ
նա
ինքն
ո՛չ
կարէ
ընտանիք
նորին
ընդ
ձեռն
Թաղանրօգու
լատին
{քահանային},
այսմ
կարեն
վկայել
տոմարագիրք
խոստովան
:
6.
Վերոգրեալ
պատճէն
նամակի
յիշեալ
{քահանային}
եւ
պ.
Յարութիւնի
Աբգար
՚ի
27
դեկտեմբ.
եանց
եւ
ընդ
Խաչիկեան
տէր
Յովհաննէս
աւագ
{քահանային},
լուայ,
զի
թէ
վեհափառութիւնդ
շնորհաբա
ւ
թէ՛
աղքատութիւնը
պատիժ
պիտի
համարուէր
{քահանային}:
Խեղճ
քահանայն,
հոգսից
եւ
նեղութ
իւր
ժամանակին
ուղարկել
իւրեանց
զաւակքը
{քահանային},
սա
իրաւունք
ունի
դատաւորի
ձեռքով
պահա
ա
93
Կալկաթայի
տէր
Յ[ովհաննէս]
ա[ւագ]
{քահանային}
(
ի
մասին
հրիտակացն)
94
Կովայլսկուն,
որ
տոհմից,
ուղարկեցի
այդ
Հայոց
գլխաւոր
{քահանային},
այդ
հոգիների
հիւանդատեսին՝
ասելով.
.,
գլ.
Ա,
համ.
13)։
"
Զի
շրթունք
{քահանային}
զգուշասցին
գիտութեան...
զի
հրեշտակ
Տեա
երեւում,
երբ
ասացինք,
թէ
Փարպեցին
լոկ
{քահանային}
էլ
քահանայապետ
է
կոչում,
հարկաւոր
է
աւ
անդերձը
իբրեւ
կողոպուտ
կպատկանի
ծխատէր
{քահանային},
այս
պատճառով
ահա
մեռեալից
աւելի
եկամո
իք
մեր
գալը,
Տէր
հա՛յր,
-
ասաց
Մկրտիչը
{քահանային},
որ
այսպէս
պատրաստ
սպասում
էիք:
-
ողովուրդը
աղմուկ
բարձրացրեց
եկեղեցում.
{քահանային}
բռնեցին,
կաթողիկոսի
թուղթը
պատառ-պատառ
բան
է,
Որ
անմեղ
օր
անցանէ.
Բայց
ես
իմ
{քահանայիս},
Խոստովանքի
միջոցին,
Բոլոր
գործած
մեղ
Որ
անմեղ
օր
անցանէ.
Բայց
ես
իմ
{քահանայիս},
Խոստովանքի
միջոցին,
Բոլոր
այութեան
անդամոց՝
Կարապետ
եւ
Յովհաննէս
{քահանայից}
եւ
գրագրաց
Եղիա
եւ
1-ոապիոն
դպրաց
եւ
այ
գ
մանէթ
արծաթիս
եւ
ի
խնդրել
իմ
հրամայել
{քահանայից}
օծանել
եւ
զբերեալ
պատկերն
ընդ
ձեռն
իմ,
թեան՝
խնդրեմ
ի
Ձէնջ
հրաման
տալ
միում
ի
{քահանայից}
քաղաքիս
օծանել
զպատկերն
եւ
թէ
օրէն
իցէ
ռուպլին
ծախս
թաղմանս,
հանդերձ
պաշտմամբ
{քահանայից},
յոր
տեղ
որ
մահն
իմ
հանդիպեսցէ,
հինգ
այ:
Հարիր
ռեպլի
Հալաբայ
սրբակրօն
{քահանայից}:
Հարիւր
ռուպլի
նոր
Ջուղայու
սրբոյ
ակիս:
Բազում
են
առ
մեզ
օրինակք
աննուէր
{քահանայից}
եւ
անկնդրուկ
եպիսկոպոսաց,
եւ
այնքան
շա
ց
եւ
առանց
հրաժարական
ողջունի
բաժանուեց
{քահանայից}:
Քահանան
չկարողացաւ
հասկանալ
նորա
այս
վ
եւ
մտօք
ընդ
ամենայն
յարգելի
Քօլլեճեան
{քահանայից},
փափագելով
յայտնել
զայս
իմ
դիտաւորութի
միաբանից)
Դիտրիխ
եւ
Զարեմբա
գերմանական
{քահանայից},
որոց
կամեցեալ
հասկանալի
կացուցանել
Հա
ւաստի
տեղեկութեանս
իմացեալ
եմ
զի
Բարսեղ
{քահանայն}
Պոպովեանց,
ի
լինելն
տակաւին
ի
սուրբ
Աթ
եքաբանութեամբ.
ո՛չ
այլ
զոք
ես
զԲարսեղ
{քահանայն}
միայն
գիտեմ
գոլ
հեղինակ
այդօրինակ
անպատ
բայց
այնուամենայնիւ
կրկին
պարտաւորի
նա
{քահանայն}
Պոպովեանց
քանզի
եթէ
ինքն
գտանէր
յերկբայ
զչարագործութիւնս
չարագործաց,
թէ
Բարսեղ
{քահանայն}
զայդոսիկ
գրութիւնս
ուստի՞
եւ
յումմէ՞
ից
ն
լատին
եկեղեցւոյ
Թաղանրօգու,
որպէս
եւ
{քահանայն}
նոցա
յաւուր
միում
ասացեալ
է
արժանապատիւ
ւարանամ
գիտել,
բայց
կարծեմ
թէ
Մարտիրոս
{քահանայն}
Թորոսեան
գնացեալ
էր
ի
հարսանիս
նորա
եւ
ար
կաթողիկոսն
ամենայն
հայոց,
Յարութիւն
{քահանայն}
Շմաւոնեան,
ի
Մադրասայ,
յիններորդէ
աւո
եղելոց
տեսանի,
թէ
տէր
Յովսէփ
Ստեփանեան
{քահանայն}
Կալկաթայի
հայ
եկեղեցւոյ,
յամի
1825,
՚
,
հարցանում
է,
թէ
ի՞նչ
էր
կարդացածը:
{Քահանայն}
պատասխանում
է՝
"
Արեւմուտք
"
օրագիր:
իժ
պիտի
համարուէր
քահանային:
Խեղճ
{քահանայն},
հոգսից
եւ
նեղութենից
հիւանդանալով,
մ
Լսելով
պատմում
է
քեզ
Գիւղական
խեղճ
{քահանայն}
Թէ
այնտեղ
ամփոփուած
է
Մեր
քաջ
նուեցանք
գերեզմանից,
այն
ժամանակ,
երբ
{քահանայն}
դրեց
խաչի
կնիքը
նորա
մարմնի
յաւիտենական
փախչի
մեռեալը,
այդ
երբեք
լինելու
չէ:
{Քահանայն}
անշարժ
եղիցի
ասելով
խաչի
կնիքը
դնելուց
էր
մի
բարձրաձայն
երգեցողութիւն.
"
Յո՛ր
{քահանայն}
եւ
Ղեւտացին
հանդիպեալ
զանց
արարին,
աւա
հանրապես,
իսկ
յապահովութիւն
գլխաւորացն
{քահանայութեան}
ի
մասնաւորի,
այո՛,
շատանայ
լոկով
նշան
եղիցի
նմա
եւ
զաւակի
նորա
յետ
նորա
ուխտ
{քահանայութեան}
յաւիտենական.
փոխանակ
զի
քինախնդիր
եղեւ
եզ
երկար
բարակ
խօսել։
Նախ՝
գլխաւոր
{քահանայութեան}
խօսքը,
որպէս
նաեւ
քահանայապետ
բառը,
մ
,
թէեւ
կարգուած
"
գլուխ
ամենայն
Հայոց
{քահանայութեան}
"
(
եր.
136)։
Նո՛յնպէս
արժանաւորութե
"
Իսկ
այլքս
եւ
ես
միապէս
եմք
ըստ
կարգի
{քահանայութեան}
"
(
Փարպ.,
Պատմ.,
եր.
136)
մինչդե
,
ասես
թէ
հերիք
չէ
համարում
լոկ
"
գլուխ
{քահանայութեան}
"
խօսքը
եւ
Ս.
Ղեւոնդի
բերնով
Ս.
Յովսէ
սէփին
անուանում
է
"
Գլուխ
ամենայն
Հայոց
{քահանայութեան}
"։
Վերեւում,
երբ
ասացինք,
թէ
Փարպեցի
նդդէմ
չենք
եւ
չենք
մերժում,
թէ
գլխաւոր
{քահանայութեան}
կամ
քահանայապետ
խօսքերը
չէ
կարելի
եւ
կա
թոյլ
տալ,
թէ
Հայոց
լեզուի
մէջ
գլխաւոր
{քահանայութեան},
կամ
գլխաւոր
քահանայ,
կամ
որ
նոյն
է՝
դնենք,
թէ
կարելի
է
այս
տեղում
գլխաւոր
{քահանայութեան}
խօսքը
կաթողիկոս
հասկանալ,
բայց
եւ
այնպ
իւն
անասելի,
բամբասանք
սոսկալի,
անուն
{քահանայութեան}
ընդ
ոտիւք
աշխարհականաց
հեծէ
պատճառաւ
դա
այմանքը,
որի
վերայ
նուիրեալը
ստանում
է
{քահանայութեան}
աստիճանը,
եւ
եթէ
մի
սոսկական
անձն
քահա
իսի
ահաւոր
նզովս
գրով
ի
վերայ
գլխաւորաց
{քահանայութեանդ}
ասացեալ
է՝
ձեզէն
իսկ
գիտէք
տեղեկացեալք
կ
Խորենացու
նզովքը
"
'ի
վերայ
գլխաւորաց
{քահանայութեանն}
"
չէ
կարելի
բացառոցաբար
կաթողիկոսների
վ
լ:
Յետ
մահու
Եզնկայ
Կողբացւոյ
գլխաւորք
{քահանայութեանն}
՝
երանելոյս
տուեալ
զեպիսկոպոսութիւնն
Բա
ցեալ
էր
զահաւոր
նզովս
ի
վերայ
գլխաւորաց
{քահանայութեանն},
յայն
սակս
պարեգօտաւորք
սեղանակապուտ
ձ
նչպէս
արել
է
Կրօնական
ժողովը,
ոչ
միայն
{քահանայութենից}
իսպառ
զրկելու,
որ
չէր
արել
յիշեալ
ժողո
արուած
ժողովուրդի
վկայելով
չէ՞
լուծւում
{քահանայութենից}:
Եթէ
այսպէս
չէ,
ապա
ուրեմն
խաբեբայութ
ապարտելով
մի
քահանայ,
համարում
է
նորան
{քահանայութենից}
լուծուած,
եթէ
ժողովուրդը
ամենայն
իրաւո
ս:
Մեղուն
հրատարակեց
նորա
անձը
միմիայն
{քահանայութենից}
զրկուած.
իսկ
ես
ասում
եմ,
որ
երբեմնակ
էք,
որպէս
զի
արժանի
լինիցի
սա
զաստիճան
{քահանայութէան}
անարատ
պահել
եւ
այլն
":
Ահա
այն
եալք
տային
զհոգին,
ո՞չ
զնոյն
տայ
այսօր
{քահանայութիւն}
եւ
եկեղեցին
-
ուրեմն
եւ
ի
նոցանէ
բղխի
Հ
(
ինչպէս
եւ
Փարպեցին
էլ
ասում
է՝
աւագ
{քահանայութիւն}.
Պատմ.
եր.
106)
որպէս
տեսուչ
քահանա
անուն)
սարկաւագս
՚ի
սարկաւագութենէ
է,
{քահանայութիւն},
սրբոյ
եկեղեցւոյ
՚ի
սպասաւորութիւն,
ը
ւածը
քահանայ
ճանաչելով
պիտի
արհամարհենք
{քահանայութիւնը},
կամք
չունինք,
մատնելով
չարագործը
քաղ
յլակները,
ո՛չ
միայն
ժամանակաւոր
կերպով
{քահանայութիւնը}
լռեցնելու,
ինչպէս
արել
է
Կրօնական
ժողո
ն,
հարցանում
ենք,
անարատ
չպահելով
իւր
{քահանայութիւնը},
իւր
դատապարտելի
գործերի
վկայելով
եւ
ա
օնական
ժողովը,
եթէ
չէ
լուծանում
Պօղոսի
{քահանայութիւնը}:
Եթէ
ժողովուրդը
դատապարտելով
մի
ք
նից,
ինչո՛վ
ուրեմն
պիտի
երեւի
այդպիսու
{քահանայութիւնը},
ստորագրութենի՞ց,
թէ
վեղարից,
դոքա
ա
կ
քրիստոնեայ
եղբօր
հետ:
Ո՛ւր
մնաց
նորա
{քահանայութիւնը}:
Պօղոսի
պէս
հոգեւորք,
եթէ
կան,
աթեւոսյանը:
Տեր
Մովսեսը
ստացավ
ավագ
{քահանայություն}
եւ
ասպետական
նշան
սրբույն
Աննայի
3-րդ
ա
ովի
էարկադրել
զեկեղեցականս՝
զնորընծայ
{քահանայս}
եւ
զտիրացուս,
գալ
եւ
ուսանել
զարհեստ
սանէ
ց215
ռուփիս:
Ընդ
այնմ
գրութեան,
{քահանայս}
այս
առաքէ
եւ
զհաշիւսն,
զորոյ
զօրինակն
օղուռսըզ
ոտքը
Բեսարաբեայ
կոխածին
պէս,
{քահանայք}
թարաքը
էլլան,
եւ
այլն):
Չունիմ
զա
եկեղեցւոջ,
զորմէ
կարեն
վկայել
ամենայն
{քահանայք}
Նախիջեւանայ
բ)
միշտ
խոստովանեալ
եւ
հաղ
լլե։
Սրբազան
Հայրն,
Նազարյանցն
եւ
{քահանայք}
ողջ
եւ
առողջ
են
եւ
ողջունում
են
քեզ:
անութիւն:
Հայր
սրբազան
թէ
չիք
կանոն
զի
{քահանայք}
օծցեն
զպատկերս
ընդէ՞ր
ապա
օծանեն
հրաման
սաղմոս
ասելով,
հոգեմաշ
են
լինում,
իսկ
{քահանայք}
միշտ
ժողովրդի
մէջ,
ամուսինի
եւ
ընտանիք
ն
միութիւն,
յիշիր,
որ
ամենայն
տեղ
կան
{քահանայք}
եւ
պատկանում
են
մի
վիճակի,
մի
իշխանութ
այլ
եւ
ոչ
եպիսկոպոս,
որովհետեւ
հասարակ
{քահանայք}
միշտ
շատ
կային
այդ
ժողովների
մէջ։
"
Շն
այն
այս,
այլ
մեզ
թւում
է,
թէ
նաեւ
լոկ
{քահանայք},
որ
ձեռնադրութեամբ
չունէին
եպիսկոպոսակ
մի
հարցրու:
Տարին
մի
անգամ
մի
քանի
{քահանայք}
գալիս
էին
հաշիւ
տեսանելու,
բայց
ի՛նչ
հ
ործին
":
Առհասարակ
շատ
բարեսիրտ
են
մեր
{քահանայք},
այս
չէ
կարելի
ուրանալ.
երախտագիտութե
իս.
բե՛ր
մատեանները,
-
շարունակում
են
{քահանայք}:
Երեսփոխանը
բերում
է.
եւ
ահա,
եկեղեց
նձին
ժողովով
վճռել
էր,
որ
ո՛չ
թէ
միայն
{քահանայք}
անկին
լինին
այնուհետեւ,
այլ
ով
որ
եւ
կ
նի
գանգատելու
այդ
մասին.
պատճառ,
գիտուն
{քահանայք}
դաշտում
չեն
բուսանում,
գիտուն
հոգեւորնե
նջւում
էր
լաւ
կրթութիւն.
պատճառ,
նոքա
{քահանայք}
էին
եւ
դպրոցների
մէջ
ուսուցիչք։
Նոյնպէ
րչական,
թէ՛
Հռովմէական
եւ
թէ՛
Յունական
{քահանայքդ}
)
եղած
էք,
դուք
էք
Հայաստանն
աւերակ
դա
ական
կարգերը,
եւ
Արքիմանդրիտը
եւ
Հայոց
{քահանայքը}
պիտոյ
է
ստորադրուին
միայնակ
իշխանութեան
նաների
վերայ,
ինչո՞վ
բարձր
են,
քան
թէ
{քահանայքը},
եւ
ինչո՞ւ
համար
շատ
անգամ
անգթաբար
վա
՛վ
էր
հաշիւ
հարցնողը:
Տարեգլխին,
նոյն
{քահանայքը},
նոյն
խորովածը,
նոյն
պատիւը,
տաղը
եւ
երայ.
մէջքը
կապած
մի
գօտի,
որ
ժամարար
{քահանայքը}
գործ
են
ածում:
Մէք
փոքր
ինչ
մանրամա
հետեւիլ,
խաչը,
աւետարանը,
սարքերը,
{քահանայքը}
եւ
ժողովուրդը
վկայ
բռնելով
իւրեանց
ուխտ
,
թէ
կա՛մ
իւր
իրաւասութեան
տակը
գտնուող
{քահանայքն}
(
ըստ
արեւելեան
սովորութեան)
ամուսնացն
ության
մեջ
Վասակը,
Մերուժանը,
Կիրակոս
{քահանան}
եւ
Վեստ
Սարգիսը:
Երկու
զինվորյալ
նա
նորա
հրատարակողը՝
Մանդինեանց
Ստեփանոս
{քահանան},
այնպէս
տղամարդի
պէս
հանդէս
է
եկել
եւ
ն:
-
Ինչպէ՞ս
է
խայտառակել,
եւ
այդ
{քահանան}
ինչ
մի
զօրեղ
մարդ
է,
որ
այդպէս
ջարդել
ր
է
համարում
իւրեան,
քան
թէ
աշխարհական
{քահանան}
եւ
այս
պատճառով
շատ
կոշտ
են
վարւում
քահ
լչութիւնը:
Աբեղան,
տեսանելով,
որ
{քահանան}
կարդում
է
մի
բան,
հարցանում
է,
թէ
ի՞ն
հզօր
եւ
լուսաւոր
տէրութեան
մէջ
գիւղական
{քահանան}
զրկւում
է
իւր
ծուխից,
եթէ
յանկարծ
մի
տ
ժողովրդի
մէջ,
որ
գրել
կարդալ
չգիտէր:
{Քահանան}
ունի
իւր
ծուխի
ցուցակը,
նա
գիտէ,
թէ
ո
ին,
որի
վրայ
մեր
խօսակցութիւնն
է:
Այս
{քահանան}
թէպէտ
բոլորովին
անընդունակ
եւ
անարժան
է
են
տուած
մեզ,
եւ
այդ
տան
Աւագ
անունով
{քահանան}
ասել
է,
թէ.
"
Երբ
էլ
որ
լինի,
ես
իրե
,
գիտէին
միայն,
թէ
այն
մարդուն
է,
որ
{քահանան}
մի
փոքր
յառաջ
բռնել
էր
աղջկայ
ձեռքը
եւ
ժամասացութիւնը
արդեն
աւարտուած
էր:
{Քահանան}
ճանաչեց
պարոն
Մկրտչին
եւ
շնորհաւորեց
նո
մ
էիք:
-
Ամենեւին
ո՛չ,
-
պատասխանեց
{քահանան},
-
մէք
մկրտութիւն
ունինք
առնելու,
կնքա
րաժարական
ողջունի
բաժանուեց
քահանայից:
{Քահանան}
չկարողացաւ
հասկանալ
նորա
այս
շփոթութեան
ձին
իւրոյ
եւ
ամենայն
ժողովրդէանէ,
նոյն
{քահանան},
հարցանում
ենք,
անարատ
չպահելով
իւր
ք
րին
եկեղեցական
պաշտօնեաների
եւ
նորընծայ
{քահանաների}
վերայ
վարժապետ,
որ
Բարձր
Սրբազան
ՄԱՏԹԷ
նան
եւ
այս
պատճառով
շատ
կոշտ
են
վարւում
{քահանաների}
հետ՝
ամենայն
րոպէ
իշխանութիւն
գործ
դնե
աբեղայից,
թէ
ինչ
է
նոցա
իրաւասութիւնը
{քահանաների}
վերայ,
ինչո՞վ
բարձր
են,
քան
թէ
քահանա
ո՞ւ
համար
շատ
անգամ
անգթաբար
վարւում
են
{քահանաների}
հետ:
Աբեղան
պատասխանեց,
թէ
ինքեանք,
ակ
ինչ
ահաւոր
նզովք
գրով
դրել
է
գլխաւոր
{քահանաների}
վրայ,
այդ,
դուք
ինքներդ
շա՛տ
լաւ
տեղե
թեան
(
որ
նո՛յն
է
եւ
գլխաւոր
քահանայ
եւ
{քահանաների}
գլխաւոր.
ըստ
որում
մեր
լեզուի
մէջ
վերա
ութիւն.
Պատմ.
եր.
106)
որպէս
տեսուչ
{քահանաների}
անխտիր
գործ
է
դրւում
եպիսկոպոսների
վերա
՛ք,
ուրեմն
խառնենք
մեր
աղօթքը
Աստուծոյ
{քահանաների}
եւ
տաճարի
սպասաւորների
աղօթքի
հետ
եւ
խն
խորհուրդը
էր
փարիսեցիների,
դպիրների,
{քահանաների}
եւ
քահանայապետների
նիւթական
շահաստացութ
եց
քահանայապետների
արծաթսիրութիւնը),
{քահանաների}
՝
ժողովուրդ
կողոպտելը,
փարիսեցիների
կե
Ղեւոնդին,
եթէ
ոչ
նորա
ընկեր
միւս
բոլոր
{քահանաներին}
։
Անտարակոյս,
պ.
Էմինի
քահանայապետ
ականջ
ունի,
թող
լսէ:
Մի
կողմից՝
{քահանաներից}
պահանջելով
ազգի
զաւակներին
գրել
կարդալ
ունեցաւ,
որոնցից
երկուքը
եղել
են
պապի
{քահանաներից}:
Նոցանից
եւ
ո՛չ
մինը
իւր
պարտական
այում,
յանձնեց
այն
պարտականութիւնը
իւր
{քահանաներից}
մէկին,
որի
վրայ
մեր
խօսակցութիւնն
է:
ակ
մտածել
պէտք
չէ.
համախո՛հք,
գրէ՛ք,
{քահանաներն}
ալ
մէջը
դրէք...
Չը
լեցա՞ւ...
Կէս
միլլ
ում,
ո՛ւր
է,
իւրեան
եպիսկոպոսներով
եւ
{քահանաներով}:
Լեհաստանի
մէջ
մեր
ճանապարհորդութեան
մ
,
զոր
թողեալ
էր
գրով
ի
վերայ
գլխաւորաց
{քահանութեանն},
չերկուանամք
նոյնպէս
սոցա
առ
գրել
զպատ
անդրիայից
ելայ
մայիսի
2,
առաւօտ
ժամը
9
{Քահիրէ}
(
մտայ),
նոյն
օրը
զկնի
կէս
աւուր
(
կէ
սեպտեմբերի
27
Սուէզ
մտայ
հոկտեմբերի
24
{Քահիրէ}
`
նոյն
օրր
Ալեքսանդրիա
20
Ելայ
նոյեմբ
նցին
74
Քեաթիպեանցին
75
Արամին
[{Քահիրէից]}
2/14
76
Սուաճեանին
4/16
77
Նազարեանցի
ի
կէս
աւուր
(
կէսօրից
յետոյ)
ժամը
4-ին
{Քահիրէից}
ելայ
մայիսի
5-ին,
առաւօտ
ժամը
8
Սուէզ
րեք
հարիւր
քառասուն
եւ
երկու
կէս
փարդաւ
{քաղաթ}
դրամ,
որ
փոխարկի
ութսուն
հազար
հինգ
հա
ր
հինգ
հարիւր
քառասուն
եւ
ութ
(
80548)
{քաղաթ}
դրամ
ի
այլոց
տալիքէս,
որպէս
յիշեալ
դեֆ
ութ
հարիւր
քառասուն
եւ
մին
14841
փարդաւ
{քաղաթ}
դրամ,
եւ
որոյ
քաթի
անուանակոչութիւնն
ա
եւ
մանաւանդ
Դուքս
Վելլինգտօնը
առատօրէն
{քաղած}
լինելով
իր
սկզբունքների
արդիւնքը
պատերա
դրում
է
նորանից
ծաղկազարդ
կիրակի
օրը
իր
{քաղած}
մանուշակները
Վարդիթերին
տալ
եկեղեցում:
մանակ
է,
որ
ամեն
մարդ
ամեն
տուն,
ամեն
{քաղաք}
եւ
հասարակություն
ինքը
յուր
խելքը
գլուխ
ովի
21
դեկտեմբ.,
դեպ
ուղիղ
՚ի
Մարսեյլ
{քաղաք}
ֆրանսիական,
ուստի
ելանէ
երկաթուղին
ի
Լ
ընդ
ալիս:
Ելեալ
ի
ցամաք,
ի
Մեսսինա
{քաղաք}
Սիկիլիոյ,
գոգցես
անշնչացեալ
ի
կատաղութ
մէջ:
Շինականը.
-
"
Պարո՛ն,
{քաղաք}
մտանելով՝
տեսանում
եմ
բարձր
տների
վերա
ի
ափը՝
Ազովից
ո՛չ
շատ
հեռի,
եւ
նոքա,
{քաղաք}
շինելով,
անուանեցին
նորան
Նախիջեւան:
տ
ճանապարհ
ունէր՝
կանոն
դնելով
ամենայն
{քաղաք}
մտանող
շինականների
սայլերից
պահանջել
մի
երի
եւ
օրագրերի
վերայ:
Մի
նոր
{քաղաք}
մտանելով՝
ես
ոչ
միայն
անարժան,
այլեւ
ովորութիւն
ունէր
ապրանք
ուղարկել
մի
մեծ
{քաղաք},
երբ
վաճառի
հանդէս
էր
լինում
այնտեղ:
նորան
իւր
ծուխից
եւ
ուղարկում
է
մի
այլ
{քաղաք},
որի
ժողովրդի
թէ՛
սակաւութիւնը
եւ
թէ՛
արկելու
հող
չունի:
Լոնդոնի՝
այն
հսկայ
{քաղաք}
-աշխարհի
հողը,
եօթն
ազնուական
տան
սեպհա
տի
բնակուի
այն
հողի
վերայ:
Իւրաքանչիւր
{քաղաք},
իւրաքանչիւր
գեղ,
պիտի
ունենայ
իւր
յա
ի
գործել:
Նա
թողում
է
դաշտը
եւ
գնում
է
{քաղաք}
կամ
մայրաքաղաք,
նշանակում
է,
թէ
օրըստ
րդը,
որ
թողեց
երկրագործութիւնը
եւ
գնաց
{քաղաք},
վաստակ
է
առնում
դարձեալ,
բայց
երկրագ
ազօր,
բայց
երբ
նա
թողեց
երկիրը
եւ
գնաց
{քաղաք},
այնտեղ
ո՛չ
հողը
կայ
եւ
ո՛չ
նիւթը.
նա
ը,
իւր
զաւակները
եւ
գնալ
Պօլիս
կամ
այլ
{քաղաք}
`
աղքատութենից
ազատուելու
համար:
Բայց
գուն
գործելով
ճոխացուցանել
զմայրենի
իւր
{քաղաք}
զԹէոդոսիա,
յուրում
բնակին
ազգականք
նոր
վ
այս
բոլորի
վերայ,
երբ
Հեգելը
քաղաքից
{քաղաք}
եւ
կայսրութիւնից
կայսրութիւն
իր
սքանչել
ժողովարանների
մէջ
կը
տանջէք
եւ
քաղաքից
{քաղաք}
կը
հալածէք,
որ
ձեր
վրայ
գայ
երկրի
երես
քաղաքն
Վաղարշապատ,
որ
այժմ
անուանի
Նոր
{քաղաք}
"։
Այս
խօսքերից
յետոյ
ամեն
ուրիշ
վկայո
ինչ
ժամանակից
սկսուել
Վաղարշապատի՝
Նոր
{քաղաք}
կոչուիլը,
այդ
մասին
պատմութիւնը
ոչինչ
ս
Թերեզեայ
թագուհւոյն
եկն
դեսպան
'ի
Պէջ
{քաղաք}
յՕսմանեանց։
Ի
նստիլ
տասնապետի
միոյ
ծեր
մ
է
Իտալիային,
այս
երկրում
մի
նշանաւոր
{քաղաք}
չ'կար,
ուր
չ'լինէր
Յիսուսեան։
Շուտով
անճարի
ստեղծած։
Մեր
առաջին
հոլովումը
է
{քաղաք},
քաղաքի,
քաղաքից.
քաղաքներ,
քաղաքնե
ոց
է,
այժմ
գրեթէ
աւերակ,
իսկ
երկրորդը
{քաղաք}
)
գտնուած
գեղացիք
նկատեցին
մի
օտարոտի
ե
ովեալ
գնային
'ի
ճանապարհի,
մերձեալք
'ի
{քաղաքագեօղն}
որ
կոչի
Առեստ.
'ի
ժամանակի
քառասնորդաց
րդին
գտել
է
իւր
հետ
խօսողք
միայն,
որ,
{քաղաքագէտ}
մարդիկ
լինելով,
մի
կերպ
վարուել
են
նոր
ճան
ոչնչութեան,
որ
նաեւ
մի
շատ
հասարակ
{քաղաքագէտ}
եւ
շատ
հասարակ
պուպլիցիստ
չէին
կարող
առ
ս
համարում
էր
ինքը
իւրեան,
որպէս
բարակ
{քաղաքագէտ},
մտքումը
դրեց
անպատճառ
ծանօթանալ
կոմսի
է,
թէ
այժմեան
երեւելի
պատմաբանների
եւ
{քաղաքագէտ}
մարդերի
գուշակութիւնքը
աւելի
ճշդութեամբ
մէջ
մտածողութիւն
եւ
անապատականը
դարձաւ
{Քաղաքագէտ}
(
politicus),
դարձաւ
հիմնադիր
մի
հզօր
Ճշմարիտ,
Յիսուսեանների
մէջ
շատ
ճարտար
{քաղաքագէտներ},
շատ
լեզուագէտներ
եւ
խորամանկ
քարոզիչն
էզի
ձեռքով,
որ
իւր
ժամանակումը
երեւելի
{քաղաքագէտներից}
մինն
էր։
Ոչինչ
հասարակութիւն
աշխար
մէջ
որպէս
լեզուագէտք
եւ
որպէս
խորամանկ
{քաղաքագէտք}
՝
տոգորուած
Մաքիաւելու
հոգով։
Իսկ
Մխիթ
թիւնը
եւ
հոգին
ստացել
էին
փոքր
խորամանկ
{Քաղաքագիտութեան}
մասին
տեղեկութիւններ։
Վերջապէս
Իգնատիո
չէին
յուսահատւում։
Նոքա
նորընծայ
չէին
{քաղաքագիտութեան}
մէջ.
նոքա
գիտէին,
թէ
ի՛նչ
է
նշանակում
՝
կանոնադրութենով
եւ
Լայենէզի
ամենաճիշտ
{քաղաքագիտութենով}
զինուորուած։
Այս
Յիսուսեանները
Կսաւիէի
րագրողքը,
մանավանդ
այժմ,
որ
վարում
եք
{քաղաքագլխի}
պաշտոն,
ուրեմն
ավելի
հնար
ունեք
ներգոր
հայտել
իրենց
կարծիքը
ընդհանուր
ժողովում
{քաղաքագլխի}
պաշտոնական
նախագահությամբ,
բայց
ո՛չ
եր
քաղաքական
կառավարութիւնը
գտանւում
է
Հայ
{քաղաքագլխի}
եւ
Հայ
դատաւորների
ձեռքում,
որ
վիճակով
ձ
կորուսեալ
է
այն.
անհոգութիւն
նախկին
{քաղաքագլխոց}
ժողովեսցէ
ի
գլուխ
գլխոցն
զլրիւ
չափ
արհ
ոյ
զնուաստութիւն
իմ
'ի
տարժանելի
պաշտօն
{քաղաքագլխութեան}
եւ
ահա
ընկալայ
զխնդիր
բազմաց
'ի
հասարակ
րգ
ՆՈՐԻՆ
ԲԱՐԵԾՆՆԴՈՒԹՅԱՆ
ՆԱԽԻՋԵՎԱՆԻ
{ՔԱՂԱՔԱԳԼՈՒԽ}
ՊԱՐՈՆ
ԿԱՐԱՊԵՏ
ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ
ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆՑԻՆ
տի
համար:
Մի՞թէ
մի
իմաստուն
եւ
ազգասէր
{քաղաքագլուխ},
խորհուրդ
կատարելով
քաղաքի
գլխաւորների
լինէր
վսեմացած,
չկայ
նոյնպէս
ազգ,
որ
{քաղաքագործուելով}
՝
բարբարոս
լեզու
ունենար։
Պատճառ,
սոք
նոյնպէս
զուրկ
լուսից,
նոյնպէս
անծանօթ
{քաղաքագործութեան}
արդիւնքներին,
նոյնպէս
անլեզու
վերաբերո
այ,
թէ
Կօնֆուցիուն
Աստուծոյ
պատիւ
տալը
{քաղաքակա՞ն},
թէ՞
կրօնական
գործողութիւն
է,
երկու
կ
աւերացուցեալ
ստորագրութեամբ
Նախիջեւանայ
{քաղաքական}
գլխոյ,
ամենահպատակութեամբ
խնդրեմ
ի
սմի
վեհափառութեան
հասեալ
են
առ
Նախիջեւանայ
{քաղաքական}
գլուխ
ազնուական
աղայ
Յարութիւն
Խալիպովն
լոր
հոգեւոր
դասուն
ընդ
ձեռն
Նախիճեւանայ
{քաղաքական}
գլուխ
ղուբերնսկի
սեկրետար
Խալիպովին
ուս
ւթեամբ
2280-րորդ
յօդ.
Ժ
հատորոյ
Սվօդին
{քաղաքական}
օրինաց
արգելեալ
լինին
այդօրինակ
հրաւէրք
,
առաքելով
զպատճէն
գրութեան
իւրեանց
առ
{քաղաքական}
խորհրդարանն,
զորմէ
քաջ
գիտէք,
յայն
մի
ն
Էջմիածին
Նորին
յարգութեան
պ.
{քաղաքական}
գլխոյ
Նոր
Նախիջեւան
քաղաքի
52.
րիտակաց
Նորին
յարգութեան
պ.
{քաղաքական}
գլխոյ
Նոր
Նախիջեւան
քաղաքի
54.
որդում
է
մայոռ
Ֆեռգուլան:
Մեսսինայի
{քաղաքական}
կառավարությունը,
որի
ծերակույտի
վերա
ծ
լինելուց:
Պ.
Ֆեռգուլան
դրամ
է
խնդրել
{քաղաքական}
կառավարութենից
զորքի
անունով.
քաղաքը
պ
21/24
Հունվարի
1861,
Լոնդոն
ԱՐԳՈՅ
{ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ}
ԳԼԽՈՅ
ՆՈՐ
ՆԱԽԻՋԵՒԱՆ
ՔԱՂԱՔԻ,
ՄԵԾԱՊԱՏԻՒ
12/24
Հունվարի,
1861,
Լոնդոն
ԱՐԳՈՅ
{ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ}
ԳԼԽՈՅ
ՆՈՐ
ՆԱԽԻՋԵՒԱՆ
ՔԱՂԱՔԻ,
ՄԵԾԱՊԱՏԻՒ
կան
8/20
փետր.
1861,
Լոնդոն
ԱՐԳՈՅ
{ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ}
ԳԼԽՈՅ
ՆՈՐ
ՆԱԽԻՋԵՒԱՆ
ՔԱՂԱՔԻ,
ՄԵԾԱՐՈՒ
ՀԱ
րվ.
6
մարտի
1861,
Լոնդոն
ԱՐԳՈՅ
{ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ}
ԳԼԽՈՅ
ՆՈՐ
ՆԱԽԻՋԵՒԱՆ
ՔԱՂԱՔԻ,
ՄԵԾԱՊԱՏԻՒ
,
1861
ամի,
՚ի
Կալկաթա
Հնդկաց։
ԱՐԳՈՅ
{ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ}
ԳԼԽՈՅ
ՆՈՐ
ՆԱԽԻՋԵՒԱՆ
ՔԱՂԱՔԻ,
ՄԵԾԱՊԱՏԻՒ
րոն,
՚Ի
գործոց
յանձն
եղելոց
ինձ
՚ի
{քաղաքական}
կառավարութենէ
Նոր
Նախիջեւանայ
երեւի,
թ
լիսի
1861,
Կալկաթա
8
Օգոստոսի
ԱՐԳՈՅ
{ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ}
ԳԼԽՈՅ
ՆՈՐ
ՆԱԽԻՋԵՒԱՆ
ՔԱՂԱՔԻ,
ՄԵԾԱՊԱՏԻՒ
ՀԱՅՐԱՊԵՏԵԱՆԻՆ
ՆՈՐԻՆ
ՅԱՐԳՈՒԹԵԱՆ
ՄԵԾԱՐՈՒ
{ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ}
ԳԼԽՈՅ
ՆՈՐ
ՆԱԽԻՋԵՒԱՆ
ՔԱՂԱՔԻ
Պ.
ԿԱՐԱՊԵՏԻ
դեռ,
ըստ
հեղինակի՝
"
այն
ժամանակներից
{քաղաքական}
փիլիսոփայությունը
բավականաչափ
առաջադիմո
չ
եղան
այդ
կոնստիտուցիաները,
Ֆոշեի՝
"
{քաղաքական}
փիլիսոփայության
առաջադիմության
"
դեպքու
ներին,
եւ
ես
զզվանքով
երես
եմ
դարձնում
{քաղաքական}
-վիրաբուժական
բոլոր
գործողություններից,
ճանեցին
իրերի
կարգին
հանուն
պ.
Ֆոշեի
"
{քաղաքական}
փիլիսոփայության
առաջադիմության
":
Ֆրան
համար.
բայց
ինչպես
կարդարացնի
Ֆոշեն
"
{քաղաքական}
փիլիսոփայությանն
"
հետեւող
Ֆրանսիային,
ւէ
լավ
պարբերաթերթ,
իսկ
ամենից
ավելի՝
{քաղաքական}
եւ
գրական
օրաթերթ
մեծ
հաջողություն
կուն
ԾՆԻ
ԵՎ
ԶԱՆԱԶԱՆ
ՆՇԱՆԱՑ
ԱՍՊԵՏԻ
'ի
{քաղաքական}
գլխոյ
Նոր
Նախիջեւան
քաղաքի
'ի
Կարապետէ
թուղթ,
վաւերական
հաստատութեամբ
տեղւոյս
{քաղաքական}
Մագիստրաթի
որպէս
հրամայեն
օրէնքն
կայսեր
ատապարտելի
գործ՝
ե՛ւ
աստուածային,
ե՛ւ
{քաղաքական}
օրէնքներով:
Ի՞նչպէս
կարելի
է
գովել
մի
եղ
յիշած
խօսակցութիւնս,
բարեկամիս
մինը
{քաղաքական}
փոստայով
ուղարկեց
իմ
մօտ
մի
ոտանաւորի
պ
եւ
առանձնաշնորհութիւնքը.
մինչեւ
այսօր
{քաղաքական}
կառավարութիւնը
գտանւում
է
Հայ
քաղաքագլխ
տենական:
Եթէ
Պ.
Իսահակեանցի
համար
այդ
{քաղաքական}
եւ
եկեղեցական
օրէնքներով,
որպէս
սոսկալ
կ
երգուած
էր
Նոր
Նախիջեւանում,
մինչդեռ
{քաղաքական}
վարժատան
մէջ
Պ.
Խատամեանցը
եւ
Պ.
Տիգր
պատուելիու
կրօնափոխութիւնքը
հետեւանք
է
{քաղաքական}
գաղափարների
եւ
ո՛չ
բուն
կրօնական
խորհրդ
երը
ընդունեն
Պապականութիւն,
իսկ
երբեմն
{քաղաքական}
մտքով,
որ
Հայերը...
եւ
այլն,
եւ
այլն
չէր,
այլ՝
իբրեւ
մի
որոգայթ,
խորամանկ
{քաղաքական}
խորհրդով:
Ո՛ր
մինը
կարդաս.
"
Հայո
նարան,
զօրք,
բանակ
եւ
այլ
հազար
ու
մի
{քաղաքական}
կամ
զինուորական
պատրաստութիւնք:
Իսկ
Թի
ցի,
մի
արմատական
հնարի
գործադրութիւն,
{քաղաքական}
տնտեսութիւնը
կարգի
դնելու
եւ
դուրս
տուա
փրկութիւն՝
ազգութեան
անունով:
Եւ
{քաղաքական}
նաւաբեկութենից
ապրած
մարդիկ,
եթէ
հասկա
Բայց
սակայն
ազգն
մեր
վերջացեալ
՚ի
{քաղաքական}
խորհրդոյ,
ունէր՝
եւ
այսօր
իսկ
ունի
զե
ն
եկեղեցին,
որոյ
խորհուրդ
բազում
ուրեք
{քաղաքական}
ուղղեցեալ
յօգուտ
եւ
յանձնապահութիւն
պաշ
ՇՆԱՐ...
Եւրոպացոց
առ
հասարակ
{քաղաքական}
մի
ծէս
էր,
Որ
այր
մարդը
հանդիպելի
ւնը,
կամք
չունինք,
մատնելով
չարագործը
{քաղաքական}
կառավարութեան
ձեռքը,
միմիայն
պաշտպանու
գործիք
լինելով
նոցայ
ձեռքում,
ամենայն
{քաղաքական}
իրաւադատութեան
մէջ
տեսանում
է
ինկվիզիցի
շխարհի
մէջ
տեսուած
է,
որ
եկեղեցականը,
{քաղաքական}
կամ
քրէական
յանցանքների
համար
դատուի
կր
նական
ժողովի
տեսչութեան:
Եկեղեցականը,
{քաղաքական}
եւ
քրէական
գործերի
պատճառով
պիտի
դատուի
եւ
քրէական
գործերի
պատճառով
պիտի
դատուի
{քաղաքական}
եւ
քրէական
ատեանների
առաջեւ,
միայն
Կրօ
պաշտպանէ
պարտաւորուածի
իրաւունքը,
եթէ
{քաղաքական}
կամ
քրէական
ատեանները
հակին
դէպի
անարդա
ապա
հոգեւորական,
ուրեմն,
որպէս
կցորդ
{քաղաքական}
իրաւունքների,
պատասխանատու
հասարակաց
օ
ահովեալ
Հոկտեմբեր
10
100
Նախիջեւանայ
{քաղաքական}
գլխոյ,
ի
մասին
հնդկ[ական]
հրի[տակաց],
26
114
Եզեանցին,
Ամատունու
հետ
28
115
{Քաղաքական}
գլխոյ
Ն.
Նախիջ[եւանայ],
կաթ[ողիկոսի]
ունու
ձեռից
դորա
կարգից
դուրս
երկարատեւ
{քաղաքական}
իրաւունքը,
որպէս
ժամանակի
հարազատ
որդի
մէն
կողմից
իր
առջեւի
խնդիրը:
Հեգելը
իր
{քաղաքական}
ասպարէզը
"
Գերմանիան
տէրութիւն
չէ
այլեւ
ձեռքից,
չէր
յիշում
երկայն-պառլամենտը,
{քաղաքական}
պատերազմները
եւ
այսպէս
անուանուած
պոչի
ակութիւնը
արդէն
իրողապէս
երեւում
է
նորա
{քաղաքական}
կեանքում
պարզ
եւ
շօշափելի
կերպով:
Երես
որ
չէ
կարողանում
դորանից
օգուտ
քաղել,
{քաղաքական}
պաշտօնի
մէջ
մտաւ:
Սա
այնտեղ
մեծ
արծաթ
երը,
եւ
միւս
կողմից
դեսպան
է
ուղարկում
{քաղաքական}
դատարանից
զինուորներ
բերելու,
որ
յաղթո
:
Այս
եւս
պատմում
են,
որ
երբ
գերիներին
{քաղաքական}
բանտն
էին
տանում,
նոքա
պատահում
են
մի
մ
էր
Նորին
Մռայլութեան
Տէր
Բէհեղզեբուղի
{քաղաքական}
սկզբունքներին,
որով
նորա
թագաւորութիւն
ոռ
քահանայապետութեան,
թէեւ
այն
միջոցին
{քաղաքական}
պատճառներից
ստիպուած
Վաղարշապատ
չէին
նս
մօր
հաւանութիւնը,
որ
նորա
որդին
ծառայէ
{քաղաքական}
Պօլիցիայի
մէջ,
որպէս
պարզագիր.
եւ
ահա
նորան,
երկրորդ,
որ
ինձ
հարկաւոր
ես.
{քաղաքական}
գործերը
դեռեւս
խանգարուած
են:
Բայց
դառ
Այս
ձեւով
ահա
հնարագործելով
մի
առանձին
{քաղաքական}
գաղափար,
մի
այնպիսի
գաղափար,
որ
ամենա
սահմանել
այստեղ,
երկրի
տակ,
հինգ
հատ
{քաղաքական}
-պաշտօնական
օրագիր,
պարտաւորւում
եմ
պոչ
իւնը...
Ինձ
խորհուրդ
է
տալիս
անզգամը
{քաղաքական}
պաշտօնական
օրագիր
շինելու
համար,
բերել
ի
սորանից,
ինչ
հարկաւոր
է
մեզ
դժոխքում
{քաղաքական}
պաշտօնական
օրագիր
շինելու
համար
բերել
տ
կարծեց,
թէ
նորա
հաւատալու
գաղտնիքը
մի
{քաղաքական}
մեծակշիռ
բան
է․
վասն
որոյ
պ.
Մարկոսը,
հետեւանք
այդ
ազգերի
կերպարանագործութեան
{քաղաքական}
հանդիսում:
Պատմութիւնը
քննում
է
այդ
ան
ունք
մեր
ազգի
պատմութիւնը,
քննենք
նորա
{քաղաքական}
եւ
հոգեբանական
կողմերը:
Բայց
արի
տե՛ս
ում,
ոչինչ
են
վերաբերութեամբ
դէպի
ազգի
{քաղաքական}
կեանքը:
Տէրութեան
սահմանագլխի
այս
կամ
ամ
բնական
բնաւորութիւնը:
Հայոց
կցկտուր
{քաղաքական}
կեանքը
վարելով
իւր
քաղաքականութիւնը
լոկ
ն
որոյ
եւ
չդիմացաւ
հին
կամ
միջին
դարերի
{քաղաքական}
փոթորիկներին
եւ
թագաւորը
փոխեց
իւր
գայի
մօտ
նորա
ամուսինը,
որ,
աստուածային
եւ
{քաղաքական}
օրէնքներով,
պարտական
էր
հնազանդուիլ
նո
օր
երեկոյին
մի
նամակ
ստացայ
ձեր
անունով
{քաղաքական}
սուրհանդակից,
որ
մոռանալով
չմատուցի
մի
ցին.
Յայտնի
էր,
որ
Նախիջեւանումը
չկար
{քաղաքական}
սուրհանդակ,
ուրեմն
ի՞նչ
պիտոյ
է
առնէր
եւ
մոլորութեան
հակառակ,
հիմնում
էր
իւր
{քաղաքական}
կեանքի
կարգերը
ճշմարտութեան
վերայ
էապէս
գործել
այսպիսի
դիպուածների
մէջ,
քան
թէ
{քաղաքական}
կամ
կրօնական
խորհրդով։
Այս
եւս
հաւաստի
ւմ,
եւ
կտրած
բաժանած
իւր
ազգից,
ոչինչ
{քաղաքական}
հանդէս
չէր
կարող
ունենալ
պատմութեան
մէջ
ումը,
երկար
չը
կարողացաւ
մնալ
այդտեղ.
{քաղաքական}
իրողութիւնք
հարկադրեցին
նորան
տեղափոխ
լ
իրաւասութեան
տակ
թագնուած
է
տիեզերական
{քաղաքական}
իրաւասութիւն։
Մեր
ասածի
վկայութեան
չտեսանել,
որ
նա
ներգործում
էր
ամենեւին
{քաղաքական}
գաղափարների
հետեւելով,
կարելի՞
է
համաձ
աւասութեան
հետ
բոլորելով
իւրեանց
մէջ
եւ
{քաղաքական}
արժանաւորութիւնը
այն
վարդապետութեամբ,
պատմութիւնը
հնազանդւում
է
պապականութեան
{քաղաքական}
տեսութեններին,
ուր
փիլիսոփայութիւնը,
էր
Հայաստանի
վերայ,
առանց
մէջ
բերելու
{քաղաքական}
պատճառները,
առանց
կրիտիկոսի
աչքով
գնահ
ցա։
Վերջին
ժամանակներումը,
Հրէաների
այն
{քաղաքական}
եւ
կրօնական
ընդհանուր
աւերութեան
միջոցի
ահանայապետութեան
իրաւունքը
վաճառւում
էր
{քաղաքական}
կեղեքիչ
կառավարութեան
ձեռքով
եւ
այն
մի
հնախօսութեան,
որոյ
զպատճառ
անհաղորդ
եւ
{քաղաքական}
սեւաբաղդութեան,
զայս
թոյլ
լիցի
ասել
(
նն
աշխարհ,
ի
դուռն
առաքելով
Պարսից
ըստ
{քաղաքական}
գործոց
ժամանակին՝
զՍմբատ
ասպետ
եւ
զՎար
ւթեան,
են
սորա
նամականին
վերաբերեալք
ի
{քաղաքական}
կառավարութիւն,
ի
պատմական
եւ
փիլիսոփոս
ւրով
բարոյական
առակօք
եւ
համախմբութեամբ
{քաղաքական}
իրաւանց,
հիմնաւորելոց
առ
հասարակ
ի
վեր
դեռ
ազգն:
Կորուստ
լեզուին,
կորուստ
{քաղաքական}
կենդանութեան
եղեալ
է
պատճառ
կորստեան
բա
արտութիւն,
թէ
Հայք
եւ
ի
ծաղկեալ
վիճակի
{քաղաքական}
կենդանութեան
մինչ
զդրացի
թագաւորութիւնս
ց
այլոց,
աղբիւր
բանաստեղծութեան
ճանաչէ
{քաղաքական}
կեանքն
ազգի,
ուրեմն
եւ
պատմութիւնն:
Հ
կնաբարոյ
վեհերոտութիւն,
որ
համարի
մահ
{քաղաքական}
կենդանութեան:
Հոգի,
որով
կեայ
ազգն,
Տէրութիւն,
որով
իրագործեց
իւր
գաղափարը
{քաղաքական}
շինութեան
մասին։
Թէպէտ
եւ
այս
գաղափարը
,
այնպիսի
խորին
իմաստութենով
եւ
ներկայ
{քաղաքական}
գիտութենների
հմտութենով
գրուած
էին,
որ
.
փոփոխակի
ներգործում
էր,
երբեմն
իբրեւ
{քաղաքական}
մարդ,
երբեմն
իբրեւ
Սուրբ,
եւ
վերջապէս
ործ
էին
կատարում՝
յարմարուելով
իւրեանց
{քաղաքական}
հաշիւների
հետ,
եւ
այս
էր
պատճառը,
որ
զմուածքի
մէջ
ցոյց
տուեց
կատարելապէս
իւր
{քաղաքական}
սկզբունքը։
Եւրոպայի
եւ
Ասիայի
մէջ
նա
պ
ին
անգամից
երեւում
է,
թէ
Յիսուսեանների
{քաղաքական}
Կարգը,
որ
մահացնում
էր
կատարելութեան
հ
Պարագուայի
մէջ
Կրօնն
էր
Յիսուսեանների
{Քաղաքական}
եւ
հոգեկան
օրէնսդրութեան
հիմքը։
Նոքա
ի
անդերձի
քղանցը։
Հասարակաց
կեանքը,
{քաղաքական}
կառավարութիւնը
եւ
զանազան
արհեստները,
րեանց
տիրողքը,
այսինքն՝
Յիսուսեանքը։
{Քաղաքական}
կառավարութիւնը
յանձնած
էր
վերատեսուչներ
անակակից
գործերի
ընթացքը,
դուրս
դրեցին
{Քաղաքական}
սկիզբն
ըստ
ամենայնի
հակառակ
Յիսուսեաննե
,
եւ
որի
հետ
պսակուել
էր՝
յարմարուելով
{քաղաքական}
հանգամանքներին։
Պապը
խոստացաւ
լուծանել
եց,
որով
ապացուցանում
էր
Յիսուսեանների
{քաղաքական}
տեսութեան
բոլոր
վնասը։
Յիսուսեանք
իւրե
կերպը,
ինչ
որ
վերաբերում
էր
Ֆրանսիայի
{քաղաքական}
գործերի
կարգին։
Հանճարեղ
Րիշիլիէն
զարմ
ն
(
այսպէս
անուանուած)
Աստուածաբանական-{քաղաքական}
խնդիրների
մէջ,
որ
այնքան
երկար
ժամանակ
ժողովող։
Սա
մի
շատ
անկիրթ
մարդ
էր,
եւ
{քաղաքական}
գործերը
ամենեւին
օտար
էին
սորան,
վասն
իզի
մէջ,
իսկ
ներքին
խորհուրդը
բոլորովին
{քաղաքական}
խնդիր,
այն
ժամանակ
Փարիզի
հասարակութիւն
գամաւորական
ընդհանուր
ժողովն
էր
ընտրում
{քաղաքական}
եւ
միւս
քիչ
թէ
շատ
նշանաւոր
ժողովների
ա
թէ
շատ
նշանաւոր
ժողովների
անդամներին:
{Քաղաքական}
ժողովը
Կ.
Պոլսի
պատրիարքի
նախագահութեա
ի
անձանց:
Բայց
նրանք
չէին
կորցնում
գէթ
{քաղաքական}
ժողովի
անդամ
լինելու
յոյսը,
իսկ
միւս
կ
չընտրեց
յիշեալ
անձերին,
որով
ոչ
միայն
{քաղաքական}
ժողովի
անդամ
լինելու
միջոցից
զրկուեցին
ժողովի
վարքագիծը:
1.
Կենտրոնական
{քաղաքական}
ժողովը
վաղուց
ի
վեր
բաղկանում
էր
քսան
ա
ն
անգամ,
երբ
Կանոնադրութեան
հիման
վրայ
{քաղաքական}
ժողովի
անդամների
ընտրութիւն
կայացաւ:
Ա
,
ըստ
նոր
կանոնադրութեան,
կենտրոնական
{քաղաքական}
ժողովը
պարտաւորւում
է
ուղարկել
Դռանը
բո
գտանւում
էր
ճնշուած
ե՛ւ
բարոյապէս,
ե՛ւ
{քաղաքականապէս}:
Այդպիսի
սովորութիւնքը
որպէս
ընդհանրապ
չկայ
կեանք:
Հայոց
ազգը
առանց
նորան
եւս
{քաղաքականապէս}
մեռած
է
ներկայումս.
մի
վերանորոգութիւն
նդրեմ,
ազա՞տ
եմ
ես,
միմիայն
օրէնքով,
{քաղաքականապէս}
ազատ
կոչուելով,
ազա՞տ
եմ
ես,
քանի
որ
:
Բանը
մինչեւ
կոմիզմ
է
բարձրանում,
երբ
{քաղաքականապէս}
ճղակտոր
եղած
եւ
մարդկային
իրական
կեանքի
րեց
Մեղուն,
դոքա
բարոյականք
են.
այլեւ
{քաղաքականապէս}
ենթարկելու
նորա
անձը
այն
պատիժներին,
ո
ի
ցուցակը,
եւ
Դուռը,
նշելով
դրանց
մէջ
{քաղաքականապէս}
կասկածելի
անձնաւորութիւններին,
ուղղակի
վերջը,
որի
վրայ
ազգը
մեծ
համարում
ունի
{քաղաքականապէս}
կամ
կրօնապէս,
նայելով
անցքի
բնաւորութե
եւ
միեւնոյն
նոյն
կառավարութեան
տակ
էին
{քաղաքականապէս}:
Երկուքն
էլ
ասիացիք,
երկուքն
էլ
արեւե
դէս
չէ
դոցա,
այլ
արանց
աշխարհականաց
եւ
{քաղաքականաց},
որպիսիք
էին
պատմաբանք
Յունաց
եւ
Հռոմա
ութիւն
օտար
պետութեանց,
որով
զրկեալ
՚ի
{քաղաքականն}
անօթոյ,
կորուսեալ
զմոգականն
ոյժ՝
որ
յ
ործանեց
Բուրբոնի
գահը,
որ
դաշնակիցների
{քաղաքականութեամբ}
եւ
պաշտպանութեամբ
վերանորոգուել
էր
մեծ
րութենով,
նորանից
սահմանուած
Կարգը
իւր
{քաղաքականութեամբ}
կարելի
է
նշանաւոր
համարել,
այն
ժամանակ
մեզ,
թէ
ազգի
հոգին
եւ
հասկացողութիւնը
{քաղաքականութեան}
կամ
կրօնի
մասին
երբէք
նիւթ
չէ
եղել
նորա
մ
դաւանութիւնը
զոհ
բերած
լինէին
իւրեանց
{քաղաքականութեան}
կամ
մի
այլ
ապահովութեան:
Նոքա
լաւ
..
]
Էակներ
խօսում
էին
վատթար
միմիայն
{քաղաքականութեան}
վերայ:
[Բայց
այդ
անցքերը]
Խաղացողքը
րի
տեղ
դասել
եւ
քաղաքականութիւնը,
բայց
{քաղաքականութեան}
ուղղութիւնը
անմիջական
հետեւանք
է
կրօնի
րկութեան
վերայ,
պահում
է
այս
տարրը
իւր
{քաղաքականութեան}
։
Ահա
այն
աղբիւրքը,
որոնցից
անմիջ
ոցա
լուսաւորութեան,
բարոյականութեան
եւ
{քաղաքականութեան}
աղբիւրքը։
Այս
կանոնադրութիւնքն
էին,
ո
եց
այդ
ժողովրդի
մէջ
Աստուածգիտութեան
եւ
{քաղաքականութեան}
սերմեր։
Նայելով
այն
ժամանակի
ազգերի
լու
րջապէս,
թէ
ինչպէս
պատերազմեցաւ
նա
հզօր
{քաղաքականութեան}
հետ,
որ
արդէն
պատմական
ընթացքով
ստացել
Կարգի
տիեզերական
թագաւորութիւնը՝
խորին
{քաղաքականութեան}
բովանդակ
մասներով։
Իգնատիոսը
եւ
մտածած
ը,
այդ
բաները
գործիք
դարձան
զարհուրելի
{քաղաքականութեան}
։
Իգնատիոսի
վարքը
գրողքը
ընծայում
ակերպութիւնը
ընդունուած
է
բոլորից
իբրեւ
{քաղաքականութեան}
օրինակական
գործ։
Իգնատիոսը
անգիտաբար
դ
ն
առ
աստիճան
քանդւում
էր
Կարգի
նենգաւոր
{քաղաքականութեան}
շնչելուց։
Այսպէս
ահա՛
ներգործում
էին
Յ
անքի
տակ։
Յիսուսեան
աբեղաների
խորամանկ
{Քաղաքականութեան}
մէջ
պարունակւում
է
դորա
պատճառը։
Ա
.
որ
ընդդէմ
չլինի
տպելի
բանը
ֆրանսիական
{քաղաքականութեանը}:
Այս
պայմանը
շատ
հեշտ
յանձնառական
է,
է
ազգի,
երեք
թուին
ի
փիլիսոփայութեան՝
{քաղաքականութիւն},
կրօն
եւ
լեզու:
Ազգ,
որոյ
խորտակեալ
երգործում
էր
նա
նոր
երկիրների
մէջ,
ուր
{քաղաքականութիւն}
կամ
բոլորովին
չ'կար,
կամ
եթէ
կար,
այն
քով
ստացել
էր
իւր
կատարելութիւնը։
Հզօր
{քաղաքականութիւն}
ասելով՝
իմանում
եմ
Ֆրանսիայն,
եւ
դիտա
խոյժը
եւ
եռանդը
փոխւում
էր
դէպի
մի
սառն
{քաղաքականութիւն}
։
Այս
գրքի
մէջ
պարունակւում
է
Յիսուսակա
ի
անբաղդ
ազգի,
որ
երբեմն
ունեցել
է
իւր
{քաղաքականութիւնը},
իւր
հողը,
օրէնքը,
սուրը
եւ
դրօշակը
ոց
կցկտուր
քաղաքական
կեանքը
վարելով
իւր
{քաղաքականութիւնը}
լոկ,
ֆիզիկապէս
մեքենականութեան
վերայ
հ
եւ
անբնական
ճանապարհներով
յառաջ
գնալով
{քաղաքականութիւնը},
չէր
կարող
ապրել
որպէս
մի
բարոյական
էա
ւում
է
գլխաւորապէս
կրօնը
եւ
երկրորդաբար
{քաղաքականութիւնը}
։
Այն
պատճառով
երկրորդական
է
քաղաքականո
կանութիւնը։
Այն
պատճառով
երկրորդական
է
{քաղաքականութիւնը},
որ
թէեւ
շատ
ծանրակշիռ
բան
է,
բայց
եւ
ր
պապականութեան
ուղղութիւնը
եւ
խորամանկ
{քաղաքականութիւնը}
։
Այսպէս
ահա,
միջին
դարերում
պապակ
ց.
Ինկվիզիցիօն
պահանջում
էր
այս,
պապի
{քաղաքականութիւնը}
պահանջում
էր
արիւն,
մահ,
հուր
եւ
սուր
ւ
կարելի
էր
երրորդ
աղբիւրի
տեղ
դասել
եւ
{քաղաքականութիւնը},
բայց
քաղաքականութեան
ուղղութիւնը
անմի
կանութեան
երրորդ
աղբիւրը,
որ
է
պապական
{քաղաքականութիւնը}
։
Վաղուց
ահա
պապերը,
իւրեանց
անձը
զիչքը
Հռովմում
դէպի
նորա
հաստատ
եւ
հզօր
{քաղաքականութիւնը},
որի
հիմքը
ստրկութիւն
էր)։
Բայց
Յիս
ւթեան
Արշակունեաց,
որք
յաւէտ
գործք
էին
{քաղաքականք}
եւ
եկեղեցականք,
յաւելուլ
զեղերս
առ
այն
րամայում
է
քար
կամ
փայտ
դառնալ:
-
{Քաղաքակթութիւն}
է
տարածում:
-
Փոքր
Ռուսիան
(
15
մ
ով
էր
ապրում,
գրեթէ
երկնքի
զօրքերին
էր
{քաղաքակից}.
չէ՞
որ
այդ
Հայոց
աբեղայքը
այստեղից
այ
ռ
էր
ի
մարմնի՝
ցանկ
երկնային
զօրացն
էր
{քաղաքակից}.
ո՞չ
ապաքէն
ի
տեղւոջէ
ի
տեղի
աբեղեանդ
բան,
որի
օրինակը
տեսուած
լինէր
որեւիցէ
{քաղաքակրթեալ}
ազգի
դպրութեան
մէջ,
անշուշտ,
կը
հարկա
լութեան
հեղինակները,
որ
գրեթէ
բովանդակ
{քաղաքակրթեալ}
աշխարհին
հրովարտակ
են
տալիս
այնպէս
կամ
կուի:
-
Կուրանով
Աւետարանի
որդի՞ք
{քաղաքակրթել}:
-
Այդ
քաղաքակրթութիւնը
աւելի
փրկ
զանազան
ազգերի,
միմիայն
վայրենութիւնը
{քաղաքակրթելու}
համար:
Անձնական
շահը
չէ՛,
ո՛չ,
քա՛ւ
րկացած
Հայ,
Սկլաւոն
եւ
Յոյն
ժողովուրդը
{քաղաքակրթիչ}
հոգաբարձուից
չզրկուի:
-
Կուրանով
ին
այդ
հսկայի
առաջ
բոլոր
օրենսդիրները,
{քաղաքակրթիչները}
եւ
հրապարակախոսները:
Ինչ
վերաբերում
կատարուել
է
եւ
այսօր
մի
վայրենի
մարդ,
{քաղաքակրթուելով}
պէտք
չունի
շոգենաւին
հասնելու
համար
կոտ
ին,
երբէք
յաջողութիւն
չէ
գտանելու,
եւ
{քաղաքակրթութեան}
պտղաւէտ
սկզբունքը
մեք
պարտական
ենք
որոն
չ:
Սակայն
չէ
պիտոյ
աչքից
հեռացնել
նոցա
{քաղաքակրթութեան}
տարբերութիւնը
մեր
հասկացած
քաղաքակրթութ
ն
բարքի
զեխութիւնքը
եւ
աւերանքը,
որպէս
{քաղաքակրթութեան}
յատկութիւնք,
պատուաստուին
հայկական
ընտ
երեւում
է
առողջ
կեանք:
Եւ
մարդը
կամ
իր
{քաղաքակրթութեան}
աստիճանից
պիտի
հետ
դառնայ,
կամ
բարոյապ
է
փայլատակեց
Հենրիկոս
IV-ի
ազդեցութիւնը
{քաղաքակրթութեան}
վրայ.
նորա
յաջորդը,
Րիշելիօն,
չեմ
յի
I,
ունեցաւ
նոյնպէս
փրկարար
ազդեցութիւն
{քաղաքակրթութեան}
ընդհանուր
գումարի
վրայ
իր
18-ամեայ
վարչ
,
եւ
այնպէս
գաղափարների
համար,
որ
նոր
{քաղաքակրթութեան}
արդիւնք
են
եւ
բնաւ
նոցա
բուն
բառը
հին
լ
նուր
դպրութեան,
նոր
եւ
լուսաւոր
ազգերի
{քաղաքակրթութեան}
պատմութիւնը,
այդ
քաղաքակրթութեան
օրէնք
զգերի
քաղաքակրթութեան
պատմութիւնը,
այդ
{քաղաքակրթութեան}
օրէնքները
եւ
նոցայ
կերպարանագործութեան
ոսկորներ
(
զէնք
շինելու
համար):
Արդէն
{քաղաքակրթութեան}
մէջ
մեծ
առաջադիմութիւն
է,
երբ
մի
վայրե
վուրդը
իսպառ
ազատ
է,
բայց
պ.
գրագէտքը
{քաղաքակրթութեան}
անունով
ներս
են
բերում
ազգի
մէջ
եւ
խանգ
աքակրթութեան
տարբերութիւնը
մեր
հասկացած
{քաղաքակրթութենից}:
Բանդերը
են
նոցա
դպրոցները,
պօլիցական
րաւունք
չունի
ուրիշի
վաճառելու:
-
{Քաղաքակրթութիւն}
է
տարածում:
-
Անգլիան
ամիսը
երեք
նում.
այս
անբարոյականութիւն
է:
-
{Քաղաքակրթութիւն}
է
տարածում:
-
Իռլանդիան,
իւր
աշխ
են
դատապարտուիլ
դէպի
թիարան...
-
{Քաղաքակրթութիւն}
է
տարածում:
-
Պապը,
"
Իմ
թագաւոր
ւանդանալով՝
մահիճ
է
ընկնում...
-
{Քաղաքակրթութիւն}
է
տարածում:
-
Աւստրիան,
իւր
8
մի
ամենում
Վենետիկը
ձեռքից
թողուլ:
-
{Քաղաքակրթութիւն}
է
տարածում:
-
Մորթել
է
Հունգարիան
եմիան
եւ
այլ
գաւառներ
ու
ազգեր:
-
{Քաղաքակրթութիւն}
է
տարածում:
-
Պրուսիան՝
Լեհաստան
նի
դքսութիւնը
եւ
խեղդում
է...
-
{Քաղաքակրթութիւն}
է
տարածում:
-
Ռուսական
բանդերը
լց
է
բանտով,
կնուտով
եւ
աքսորով:
-
{Քաղաքակրթութիւն}
է
տարածում:
-
Յափշտակել
է
եւ
ստրկ
ել
է
եւ
ստրկացրել
է
Ֆինլանդիան:
-
{Քաղաքակրթութիւն}
է
տարածում:
-
Խաբանօք
ճանկել
է
Վր
ւմ
է
նորանց
իւր
ծանրութեան
տակ:
-
{Քաղաքակրթութիւն}
է
տարածում:
-
Եւրոպական
տէրութիւն
Սոքա
ամէնքը,
իբրեւ
բռնի
վարժապետ,
{քաղաքակրթութիւն}
են
տարածում,
եւ
ոչ
ոք
չէ
հարցնում
աշակ
ւթիւն,
իսկ
երկրորդից
անձնազոհութիւն
եւ
{քաղաքակրթութիւն}:
Եթէ
թերեւս
հաւասարութեան
անունով
ւթեան
վրայ,
ու՛ր
ենք
առաջադիմութիւն
եւ
{քաղաքակրթութիւն}
բառերը
բերան
առնում:
Գեղեցիկ
է
խօ
ետարանի
որդի՞ք
քաղաքակրթել:
-
Այդ
{քաղաքակրթութիւնը}
աւելի
փրկարար
է:
Աւետարանից,
թերեւս,
մ
ենք,
բայց
ինչ
է
մեր
պաշտօնը:
Ի՞նչ
է
{քաղաքակրթութիւնը},
status
qus?
ամէն
այդ
ազդեցութիւնքը,
լին
չէ,
քան
Անգլիայի
վիճակագրության
եւ
{քաղաքակրթության}
համեմատական
ուսումնասիրության
մի
ձեռնար
երցումը,
տեսա,
որ
դա
Բոքլի
"
Անգլիայի
{քաղաքակրթության}
պատմությունն
"
է:
Ճիշտ
է,
մի
փոքր
հան
անկյունից:
Ըստ
իս,
պրոգրեսի
տեսակետից
{քաղաքակրթության}
զարգացման
հիմնական
խթանը
կրոնի
մեջ
չէ,
երի
վերածնունդը
եւ
կերպարանափոխությունը
{քաղաքակրթության}
անխուսափելի
հետեւանքներն
են՝
նրա
զարգա
տությունն
ավելի
շուտ
արտահայտությունն
է
{քաղաքակրթության}
եւ
լուսավորության
ցածր
աստիճանի,
որի
վ
ժեղ
ազդեցություն
ունի
մասսայի
վրա՝
նրա
{քաղաքակրթության}
գործում,
բայց
ես
խոսում
եմ
հիմնական
խթ
ոպեին՝
Մակոլեյի
3-րդ
հատորի
եւ
Բոքլի
"
{Քաղաքակրթության}
պատմության
"
հետ
միասին:
Ոչ
միայն
Գերվ
եւ
մշակվում
է
ժողովրդի
ըմբռնումների
եւ
{քաղաքակրթության}
համեմատ:
Լավ
է
թե
վատ,
դա
այլ
հարց
է
դու
հատկանիշը,
հետեւապես,
ժամանակի
եւ
{քաղաքակրթության}
արգասիք
է:
Բայց
եթե
այդ՝
ժամանակը
ոչն
երելով
հասարակական
շահին
եւ
հասարակական
{քաղաքակրթության}
գործի
զարգացման
գրավականին,
ըստ
ամենայ
ենայնիվ,
վախենում
եմ,
որ
Բոքլն
ամբողջ
{քաղաքակրթությունը}
չբխեցնի
բողոքականությունից
կամ
պուրիտան
բարձր
են
կանգնած
անտիկ
աշխարհի
բովանդակ
{քաղաքակրթությունից}:
Այդ
ժողովրդի
գոյության
ամբողջ
ընթացքո
նոր
դարաշրջանի
սկզբին,
երբ
այնքան
էին
{քաղաքակրթված}
եւ
լուսավորված,
որ
ամենայն
պարզությամբ
րովհետեւ
այդ
ազգերը
յետ
են
մնում
եւ
չեն
{քաղաքակրթւում}:
-
Այսպէ՞ս,
ուրեմն,
Անգլիան,
Հ
մ
Մոսկվայում.
Կարպովն
ստացե՞լ
է
արդյոք
{քաղաքամասից}
եւ
մերոնք
իրենց
հերթին
վերցրե՞լ
են
արդյ
գիտե
արդյոք,
որ
ես
Մոսկվայում,
Արբատի
{քաղաքամասում},
նահանգապետի
եւ
գլխավոր
ոստիկանապետի
թ
մի
նամակ,
այլ
ամբողջ
դիսերտացիա
ի
խրատ
{քաղաքային}
կառավարչության
պաշտոնաթող
փարիսեցիների
կից,
ո՛չ
էլ
մյուսից
դուք
չեք
օգտվում,
{քաղաքային}
ծախսերը
եթե
չեն
ավելացել,
ապա
գոնե
մնա
ցիներ,
վաճառականներ,
մեշչաններ
եւ
այլ
{քաղաքային}
դասեր՝
կազմում
է
2.
089.
084:
Իսկ
դիկ,
որոնք
ապրում
են
ու
հանդուրժելի
են
{քաղաքային}
հասարակության
կողմից
-
ազնիվ
են:
Հակառ
հիմքի
վերայ:
Յաւելացո՛ւր
սորա
վերայ
եւ
{քաղաքային}
ծախքը,
որ
ուտում
է
եւ
մաշում
է
բոլոր,
պէս
նոյն
աղքատութիւնը,
գուցէ
`
մի
փոքր
{քաղաքային}
ամոք
կերպարանքով:
Դիցուք,
գեղում
ստան
գելու
եւ
կենդանացնելու
թէ՛
ճաշակը,
թէ՛
{քաղաքային}
կամ
ընկերական
յարակցութիւնքը
մի
ազգի,
երական
կեանքի
շրջանից.
նա
ընկերական
եւ
{քաղաքային}
կեանքի
մէջ
պաշտօն
չունի.
նա
այն
միջոցի
,
ընդհանուր
օրէնսգիտութեան,
հին
եւ
նոր
{քաղաքան}
աշխարհագրութեան:
Գաւառներ
եւ
աշխարհներ
ուած
ազգը
եւ
ներս
բերել
նորան
Եւրոպական
{քաղաքաշինութեան}
շրջանակի
մէջ։
Բայց
ցաւելի
է
ասել,
որ
կամեցած
էին
սկզբումը
գետի
ափից
սկսանել
{քաղաքաշինութիւնը},
եւ
որպէս
թէ
փորձ
արած
էին
մի
քանի
մար
ռքով,
ապա
կարող
է
անմիջապէս
Տագանրոգու
{քաղաքապետի},
Նոր
Ռուսսիայի
կուսակալի
եւ
ներքին
գոր
կատարուած
էր
մեր
ամուսնութեան
խորհուրդը
{քաղաքապէս}
եւ
եկեղեցապէս:
Ամուսնութիւնը
խաղալիք
չ
մօտ
ծանօթի
տուն,
շատ
անտեղի
են
արտաքին
{քաղաքավարական}
արարողութիւնքը:
Կոմս
էմմանուէլը
բո
ն
չես
եկել,
այժմ
եկած
չեկած,
այդ
է
քո
{քաղաքավարական}
խօսքը,
-
պատասխանեց
կինը:
Թիւթիւնճի
լինելու,
եթե
մի
քանի
մարդ
նույնպես
մի
{քաղաքավարի}
նամակ
գրեիք
Այվազովսկուն,
որ
մի
փոքր
զ
րից
մինի
հետ
պատահեցայ
ես
մի
հազուագիւտ
{քաղաքավարի}
մարդու:
Այս
քաղաքավարի
մարդը
երեկ
հազուագիւտ
քաղաքավարի
մարդու:
Այս
{քաղաքավարի}
մարդը
երեկոյեան
ժամանակի
խնդրեց
ինձ
եւ
ու
ձիգ
սպասելուց
յետոյ
յանկարծ
երեւեցաւ
{քաղաքավարի}
մարդը,
բայց
ինչ
դրութեան
մէջ,
զարմանա
իքի
հանդէս
է
կատարուել,
եւ,
արդարեւ,
{քաղաքավարի}
մարդը
երեւեցաւ
շէմքի
վերայ
կարմիր,
ճեր
լ
նորան:
Իսկոյն
հասկացայ,
որ
հիւրը
մի
{քաղաքավարի}
մարդ
պիտոյ
է
լինի,
որովհետեւ,
առանց
ի
անօթ:
Այո՛,
Եւրոպացիք,
ինքեանք
աւելի
{քաղաքավարի}
լինելով,
իրաւունք
ունին
ուրիշներից
եւս
եսակ
կատակով:
-
Ուրեմն
թէ
այստեղ
մի
{քաղաքավարի}
մարդ
կայ,
այդ
իմ
Մանուշակս
է,
որ
ջրի
սքը
նային,
նոքա
թող
աշխատին,
որ
լինին
{քաղաքավարի},
խելօք,
ուսումնական,
բարոյական
եւ
այ
ուսումնական,
բարոյական
եւ
այլն:
-
{Քաղաքավարի}
եւ
պատուական
մարդ
կամի՞ս,
-
ասաց
Թիւթիւ
ւելացուր
փոքր
ինչ
ջուր:
Շահումեանցը
{քաղաքավարի}
կերպով
շնորհակալ
եղաւ
Մանուշակի
աշխատու
էր
կրում,
թէ
լսելու
էր
Շահումեանցից
մի
{քաղաքավարի}
բացասութիւն,
բայց
ժողովելով
իւր
վերջին
շինեմ
քո
համար,
որ
տեսանողը
զարմանայ,
{քաղաքավարի},
հնազանդ:
Առաջինն
ես
նորա
մի
տարի
լեզ
ա
ուսումը
եւ
կրթութիւնը,
ոչ
թէ
այսպիսի
{քաղաքավարի}
նամակ
գրէ
եւ
հրաւիրէ,
այլ
եթէ
լոկ
ծառա
եց
Կարդինալը,
-
եւ
Ձեր
մեծութիւնը
անչափ
{քաղաքավարի}
էք
")։
Մեցցաբարդան
իւր
դեսպանութ
տ,
որ
վերջին
տեսաւորութեան
ժամանակ
շատ
{քաղաքավարի}
ընթացել
էր,
գնաց
Մակաօ
քաղաքը։
Այնտեղ
բոլորովին
ջուր
կտրած
գլխարկը
եւ
ամենայն
{քաղաքավարութեամբ}
սկսեց
թօթափել
նորան
առանձնարանիս
մէջ։
Ո՞վ
ես
դու,
-
հարց
արեց
Շամիլը
բաւական
{քաղաքավարութեամբ}:
-
Հայ
եմ,
-
պատասխանեցի
ես:
առ
հասարակ
ո՞ր
աստիճանի
յարգութեամբ
եւ
{քաղաքավարութեամբ}
է
խօսում
Փարպեցին
Մարզպանին
հետ
եւ
Կամս
իմ
եւ
Պ.
Խ...
մէջ,
որ
ընդդէմ
ամենայն
{քաղաքավարութեան}
եկել
էր
իմ
մօտ
գիշերազգեստով
(
խալաթով
տալիս,
իսպառ
մոռացան
մեր
անունը
եւ
լոկ
{քաղաքավարութեան}
պատճառով
ընդունում
են
մեր
ողջոյնը:
-օղլուն
ժպտեցաւ
եւ
ասաց.
-
Եթէ
բանը
{քաղաքավարութեան}
մնայ,
մեք
երկուսս
եւս
միմեանցից
պակաս
ունէր
պարապ
ժամանակ:
Բացի
դորանից
մեր
{քաղաքավարութեան}
ժամանակը
անցել
է,
այժմ
թող
մատաղահասքը
անուշակը
ժպտեցաւ
քթի
տակից,
չգիտեմ
հօր
{քաղաքավարութեան}
վերայ,
թէ
Շահումեանցի
յանձնառութեան
վե
,
թէեւ
ակամայ,
որպէսզի
վերջինս
այսպիսի
{քաղաքավարութենով}
ներկէ
նորա
աչքերը:
-
Մէք
միշտ
պարտա
ով,
իրաւունք
ունին
ուրիշներից
եւս
ճիշդ
{քաղաքավարութիւն}
պահանջելու,
բայց
մեք՝
ասիացիքս,
զուր
ած
ունի
նորա
վերայ,
բայց
բան
չէ
խօսում
{քաղաքավարութիւն}
պահելով.
սատանան,
մի
նայէք,
որ
սատան
ւ
հինգը
չէ
կարող
լինել,
բայց
մէջտեղում
{քաղաքավարութիւն}
կայ.
մեր
կարծիքով,
այսպէս
պարտական
է
միմեանցից
պակաս
չենք,
ո՞վ
է
տուել
մեզ
{քաղաքավարութիւն},
ծնողքս
մի
կին
մարդու
մօտ
տուել
էին
ին
ց,
թէ
չէ,
մի
ամիս
եղաւ
գնացածը,
ի՛նչ
{քաղաքավարութիւն}
է
մի
նամակ
չգրել:
-
Ի
հարկէ,
այդ
է
մէջ,
սեպհականեց
ինքեան
սնափառութիւն,
{քաղաքավարութիւն}
եւ
մինչեւ
անգամ
Պալատական
կեանքի
շռայլո
յ
ամենայն
բան
փոխւում
է։
Լայենէզի
սառն
{քաղաքավարութիւնը}
իւր
բոլոր
պարագաներով
անցնում
է
դէպի
Ակ
ւ
Շահումեանցը
աւելորդ
էր
համարում
չնչին
{քաղաքավարութիւնները}:
Բայց
այս
երեկոյ
մի
բանը
առաւել
զարման
ով
գրում
եմ
Ձեզ
այս
նամակը,
առանց
սուտ
{քաղաքավարությունների},
որ
մինչեւ
այժմ
եւս
չեն
ամաչում
ոմանք
ոփայությունը,
համենայն
դեպս,
ժխտում
է
{քաղաքատնտեսությունը}
որպես
գիտություն,
բայց
չնայած
դրան,
ն
եծ
ապագա
ունեն:
Գյուղատնտեսությունը
եւ
{քաղաքատնտեսությունն}
առանց
նրանց
մեռյալ
են,
կամ
թե՝
առանց
էին
բնաջինջ
առնել
զայնպիսի
աղանդաւոր
ի
{քաղաքաց}
իւրեանց,
այլ
կուրացեալքն
նախանձու
հերք
լ
է
յօգուտ
Նախիջեւանայ
եւ
Գրիգորիապօլիս
{քաղաքաց}
զերկերիւր
եւ
զյիսուն
հազար
ռուփիս
(
25
եւ
տպարանի
Նոր
Նախիջեւան
եւ
Գրիգորիապօլ
{քաղաքաց}
թողեալ
է
մերձ
իբր
250.
000
Մադրասայ
ռու
ախնեաց
եւ
զաւերակս
տաճարաց,
վանօրէից,
{քաղաքաց},
շինից,
ամրոցաց,
կամրջաց,
բրգանց,
քացոյց
մինչ
իսպառ,
եւ
բազում
այն
է
ըստ
{քաղաքաց}
եւ
ըստ՝
աշխարհաց
կերպարանագործեաց
զհնչ
ծէր
ռամկին
տարաձայն
կերպաւորութեամբ
ըստ
{քաղաքաց}
եւ
ըստ
աշխարհաց:
Լեզու
չէ՛ր
այլ
ինչ՝
եալ
ոչ
տարաձայն
կերպարանաւորութեամբ
ըստ
{քաղաքաց}
եւ
ըստ
աշխարհաց,
այլ
զմի
եւ
եթ
կալեալ
բովանդակել
զչափազանց
յիմարութիւն
մերոց
{քաղաքացեաց},
որք
գոլով
ինքեանք
յիմարք,
զնոյն
եւ
զ
նա
Սիմոնեանն
գոլով
անդ
կոչեցեալ
յոմանց
{քաղաքացեաց}
Նախիջեւանայ
վասն
դաստիարակելոյ
զորդիս
ի
պիսի
վարանս
զարթոյց
յոգիս
ուղղախորհուրդ
{քաղաքացեացս}
համօրէն,
յառնել
ոչ
եթէ
ընդդէմ
թշնամեաց
:
Մեք
այս
բաները
գրում
ենք
որպես
լոկ
{քաղաքացի}
եւ
որպես
լոկ
ազգի
օգտին
ցանկացող,
առան
մբ,
պատկանում
է
ժառանգական
պատուամեծար
{քաղաքացի}
եւ
Առաջին
կարգի
վաճառական
Հայրապետեան
ե
կամ
այն
քաղաքում:
Եւ
եթէ
դու,
լինելով
{քաղաքացի},
զբաղուած
լինելով
վաճառականութեամբ
կամ
ին
է
նորան
`
եթէ
թագակիր,
Եթէ
սոսկական
{քաղաքացի}
լոկ.
Պատճառ
`
ուղիղը
խօսելից
յետո
Պէտք
նի
համար:
Հոգեւորականք
նախ
եւ
յառաջ
{քաղաքացի}
են
եւ
ապա
հոգեւորական,
ուրեմն,
որպէս
Այսպիսի
օրհնությամբ
լի
ու
առատ
դարու
{քաղաքացի}
հայը
ի՛նչպես
կարող
էր
ամենեւին
սառը
մնա
նկեսցի
յերկինս
անունդ
Մեսրոպ,
երկնային
{քաղաքացի}
եւ
առաքելականաւդ
հեզութեամբ
հաճեաց
ներե
իրկս՝
զԳրիգոր,
է
այր՝
յաւէտ
երկնային
{քաղաքացի}
քան
Նարեկացի,
որոյ
աստուածաքարոզ
աղօթք
ն,
ուսանող,
հին
հայագէտ,
վաճառական,
{քաղաքացի}
եւ
գիւղական,
լսել
ապա
կարծեաց
նոցա
իւր
ընկերութեանը,
դադարում
էր
ո՛չ
թէ
միայն
{քաղաքացի}
լինելուց,
այլ
եւ
մարդ
լինելուց.
նա
Յի
թերեւս
15-20
տպագրական
թերթ:
Եվ
մինչեւ
{քաղաքացիական}
նոր
լեզուն
չդասավանդվի
դպրոցներում,
մի
մ
աշխատանքը:
Իսկ
քանի
դեռ
մեզանում
չկա
{քաղաքացիական}
լեզվի
թեկուզ
մոտավոր
քերականությունը,
բարձր
եւ
ամեն
հանդիմանությունից
դուրս:
{Քաղաքացիական}
լեզուն
մենք
առաջինը
ընդհանուր
գործածութ
հոյանքներով
եւ
համատարած
կշտամբանքներով
{քաղաքացիական}
լեզվի
հասցեին,
փոխանակ
ցույց
տալու
մեր
Մենք
հայեր
ենք.
մենք
չունենք
ոչ
մի
{քաղաքացիական}
կաստաներ
եւ
մենք
մաթեմատիկաբար
նույնպես
ստությունը,
բայց
խնդիրն
այն
է,
որ
այդ
{քաղաքացիական}
եւ
սոցիալական
տեսակետներից
պատվավոր
կամ
արական
սեռի
բնակիչների
թիվը՝
պատվավոր
{քաղաքացիներ},
վաճառականներ,
մեշչաններ,
արհեստավոր
արական
սեռի
բնակչության
թիվը՝
պատվավոր
{քաղաքացիներ},
վաճառականներ,
մեշչաններ
եւ
այլ
քաղաք
վուրդը,
համեմատելով
Ռուսսիայի
եզերական
{քաղաքացիների}
հետ,
միջին
թուով
շատ
վեր
է
եւ
ճոխ
իւր
նում
ես
բնակուիլ,
նոյնպէս,
միւս
բոլոր
{քաղաքացիների}
չափով
հող
կը
ստանաս՝
տուն
եւ
բնակութիւ
եւ
հաւասարութիւնը
ո՛չ
միայն
Հռովմէական
{Քաղաքացիների},
այլ
եւ
բոլոր
մարդերի
իբրեւ
անդամների
բռնակալ
եւ
թշնամի
Ռուսսիայի,
որի
խաղաղ
{քաղաքացիներից}
մինը
լինել
վաղուց
վիճակել
էր
ինձ
Նախախն
անալ:
Շնորհավորում
եմ
Ձեր
պատվանուն
{քաղաքացիության}
վկայագիր
ստանալը,
շատ
ուրախ
եմ
եւ
հոգվ
ա,
կեցցե՜
Վիկտոր
Էմմանուել,
գոչում
են
{քաղաքացիք},
այսինքն
միջնակարգ
ժողովուրդը:
Այս
ու
ը
եղած
լինէր
պատրաստել
կրթեալ
եւ
խելացի
{քաղաքացիք},
գիտուն
եւ
լուսաւոր
վաճառականք,
բանագ
ս
վասն
աղջկանց,
յորս
զառաջինն
եթէ
չէին
{քաղաքացիք}
բաւական
կարգաւորել
զայն
ըստ
օրինակի
իրա
արուեստաւորների
ընկերութեանը,
որպէս
եւ
{քաղաքացիքը},
ամենայն
տնից
երկու
րուբլի,
բայց
նահա
է
յուր
գոյությամբը
եւ
հառաջ
գնալովը
իմ
{քաղաքացոց}
եւ
գլխավորապես
Ձեզ:
Այդ
բաների
վերա
հե
լինում,
բայց
դա
կախված
է
յուրաքանչյուր
{քաղաքացու}
բարի
կամքից
եւ
չի
ապացուցում
երբեք,
որ
,
որ
ազատութիւնը
զրկուած
է
իւր
սեպհական
{քաղաքացու}
իրաւունքից
ձեր
սահմաններում...
Անտարակ
ւմ
առաջին
երեք
դարերում
քրիստոնէութիւնը
{քաղաքացու}
իրաւունք
չունէր
Հայաստանում,
գէթ
անտիկ
մեր
ժողովրդական
լեզուն
կը
ստանայ
առաւել
{քաղաքացութիւն}
եւ
օր
ըստ
օրէ
կը
մօտենայ
իւր
նպատակին՝
ւատով
ուղղափառ
Քրիստոնեայ,
ազգաւ
Հայ,
{քաղաքաւ}
եւ
ծննդեամբ
Համադանցի,
գործով
վաճառակա
պոս
Յունաց,
որ
ի
Հայոցս
ազգէ
Սեբաստացի
{քաղաքաւ}
եւ
առ
Անատոլիս
զօրավար,
որպէս
զի
կայսե
լ
նըստեալ
զՇրեշ
բըլրով
զԱրտիմէդ
{քաղաքաւ},
զՔասաղ
գետով:
կռել
կոփել
զդո
ս
խնամ
տարեալ
ինձ
եւ
առեալ
ընդ
իւրեան
ի
{քաղաքէն}
Նախիջեւանայ
եւ
տարեալ
յՕդեսսա
եւ
ի
Քիշի
գալու
որպես
ճանապարհի
ծախք
առաջարկում
է
{քաղաքը},
ոչ
հիմք
ունի
եւ
ոչ
հաշիվ:
Ես
"
Հյուս
,
թե
անօգուտ
չէր
նա
ազգին:
Իսկ
եթե
{քաղաքը},
որի
մեջ
ծնած
եմ,
միաբան
ցանկությամբ
չեն
կարող
գուշակել
այժմեն,
նույնպես
եւ
{քաղաքը}
չէ
կարող
գուշակել
եւ
սահմանել,
թե
ո՛րք
նել
ձգել
Մխիթարյանց
ձեռքը:
Դուք
կամ
{քաղաքը},
առաջարկելով
գնացողներին
երեսփոխանությ
ար
Հնդկաստանում:
Բացի
սրանից,
Դուք
եւ
{քաղաքը}
դատաստանը
աչքի
տակ
առած
լինելով,
չէ
պի
քեր
են
գնած
կտակի
զորությամբ,
գուցե
թե
{քաղաքը}
առ
ժամս
բան
չստանա
ներկա
առձեռն
պատրաստ
գործվեր
բանի
զորության,
այն
ժամանակ
եւ
{քաղաքը}
դժվարանալու
չէր
ծախք
նշանակել
թե
այնտեղ
երկուքի
գնալու
եւ
գալու
ծախք
կնշանակե.
{քաղաքը}
800
ֆունտ
ստերլինգ
եւ
մեր
երթալու
ժաման
հարկավոր
է
դատաստան
մտանել,
եւ
երբ
որ
{քաղաքը}
կհանձներ
մեզ
էլեկտրական
հեռագրով
դատաստ
ն
ձեռքով
Լոնդոնի
վերա
փոխանակագիր
կքաշե
{քաղաքը}
մեր
նշանակած
դատաստանական
ծախքի
համար,
քաղաքին
էլեկտրական
հեռագրով:
§
8.
{Քաղաքը},
ընդունելով
այս
պայմանները
եւ
գործը
հա
դարձյալ
մեր
ձեռքով
հասուցանվի
քաղաքին,
{քաղաքը},
այդ
բոլորի,
թե
շարժականի
եւ
թե
անշար
եւ
առձեռն
պատրաստ
գումարը,
եթե
լինի,
{քաղաքը},
յուր
եւ
մեր
պայմանի
զորությամբ,
իսկո
§
12.
Բացի
երեսփոխանական
թղթից,
որ
{քաղաքը}
պիտի
տա
մեզ,
այս
մեր
բոլոր
պայմանները
ր
դաշնագրով,
քաղաքի
հետ,
այնպես
որ
ոչ
{քաղաքը}
եւ
ոչ
մեք
մեր
ասածներից
չկարողանանք
հետ
Հ.
Աջեմյանի
պայմանները.
եթե
Դուք
կամ
{քաղաքը}
հավանիք
այս
պայմաններին,
ուրեմն
կարող
առաջարկությունը,
սպառնացել
է
ռմբակոծել
{քաղաքը},
եթե
ստիպեն
զիջանիլ
դեպի
այդ
պատերազմա
աղաքական
կառավարութենից
զորքի
անունով.
{քաղաքը}
պատասխանել
է,
թե
Մեսսինան
կամ
Իտալիան
Էգուց
կուղղեմ
ընթացքս
դեպի
հավիտենական
{քաղաքը}:
Այս
Հռովմը
փորձանք
դարձավ
մարդկության
պատվության
առարկա
դառնալ:
՝
Ամբողջ
{քաղաքը}
գիտի,
որ
ես
եկա
Նախիջեւան
հուլիսի
10-ի
խատիպը,
կիսաստվածը
12
տարի
կառավարել
է
{քաղաքը}
առանց
վերահսկողության,
առանց
որեւէ
հաշ
Ալեքսանդր
Վօրօնցով:
Նախիջեւան
{քաղաքը}
մինչեւ
այսօր
վայելում
է
այս
իրաւունքներ
ենից:
Ինչպէս
եւ
եղած
լինէր
այս,
միայն
{քաղաքը}
բաւական
գեղեցկաշէն
է,
տուները՝
եւրոպա
,
սեպհականութիւն
են
մասնաւոր
մարդերի:
{Քաղաքը}
ունի
մի
քանի
խանութներ՝
հին
ժամանակներ
քաղաքի
հարաւային
արեւելեան
կողմից:
{Քաղաքը}
մերկ
է
ծառաստանից.
ոչ
թէ
միայն
չկան
հր
գլուխ
ընտրուած
պարոններից
հոգ
չէ
տարել
{քաղաքը}
սալայատակ
առնելու
մասին,
թէեւ
շատ
հեշտ
սայլերից
պահանջել
մի
սալ
քար
ներս
բերել
{քաղաքը},
ինչպէս
սովորութիւն
էր
Տագանրօգի
մէջ:
նդ,
աշունքին
հաշիւ
ու
համար
չունին
այդ
{քաղաքը}
մտած
սայլերը
ցորենով,
սեխով,
ձմերուկո
լ
ունդեղէններով
եւ
այլն,
եւ
այլն:
{Քաղաքը}
կամ
նորա
շրջակայքը
չունին
մի
առանձին
բե
դորա
ընդդէմ
կայ
եւ
ասելիք:
Եթէ
կամենայ
{քաղաքը},
եթէ
յօժարի
ճանաչել
ճշմարտութիւնը
եւ,
ամանակ
կը
գոյանայ
եւ
արծաթագլուխը:
{Քաղաքը}
եօթանասուն
եւ
հինգ
տարի
է,
որ
կայ։
Դի
մ
կարող
են
մասնակից
լինել
դորան:
Մի՞թէ
{քաղաքը}
չէ
կարող
գոյացնել
իւր
լինելոց
ուսումնար
ուղարկած
է
Լինդմանին
Տաճկաստանի
Բրուսա
{քաղաքը}
՝
քննելու
այնտեղի
ջրերը,
բայց
ինչպէս
պ
ր
մութը
լոյսից,
մտանք
Շամիլի
աթոռանիստ
{քաղաքը}:
Ինձ
հանգստացուցին
Լեզգիները
մի
գոմի
մ
որդ
գլխացաւ
պատճառեմ՝
նկարագրելով
նորա
{քաղաքը}
կամ
տունը,
այլ
բանի
զօրութիւնը
միայն
հ
հասուցանել,
որպէսզի
կա՛մ
ինքը
գնայ
այդ
{քաղաքը},
կա՛մ
մի
այլ
մարդու
յանձնէ,
հաշիւը
եւ
րի
հետ
վերառնուլ
տղան
եւ
հնար
տալ
Մ...
{քաղաքը}
հասանելու:
Իսկ
թէ
սայլորդքը
համարձակու
նէթ
եւ
ճանապարհ
են
ձգում
նորան
դէպի
այն
{քաղաքը},
ուր
էր
Բէգզադէն:
Եօթներորդ՝
Բէգ
թում
էին
դէպի
Դօն
գետի
ափը
եւ
Նախիջեւան
{քաղաքը}
շինելով
սկսանում
էին
մի
փոքր
ազատ
շունչ
րմիր
ծովով
Հնդկաստանի
ծովահայեաց
Բոմբայ
{քաղաքը},
կամ
մի
փոքր
հեռի,
Կալկաթայ:
Ա
տեղից
Յունաց
կողմերը
գնալ։
Հասաւ
Ամիթ
{քաղաքը}
եւ
այնտեղ
մի
քանի
ժամանակ
մնաց։
Այս
տե
ռաջին
անգամ
Էջմիածին
անունը։
Թէ
Նոր
{քաղաքը}
նո՛յն
Վաղարշապատն
է,
այդ
մասին
չենք
ու
անման
որդիքը
եւ
թոռները։
Վաղարշապատ
{քաղաքը}
ունի
այսօր
իր
սեփական
եկեղեցին,
եւ
Ս.
երադարձաւ,
նախ
եւ
առաջ
գնաց
Վաղարշապատ
{քաղաքը},
ուր
իր
սովորութեան
համեմատ,
ինքը
եւ
քաղաքի
Ս.
Կաթողիկէ
եկեղեցին,
իսկ
Նոր
{քաղաքը}
Վաղարշապատն
է,
եւ
Վաղարշապատի
Ս.
Կաթո
իկը
միականի
են,
դու
եւս,
մտանելով
այդ
{քաղաքը},
պարտական
ես
մի
աչքդ
հանել,
որ
հաւասա
թ
մարդու
մասին:
Ինչեւիցէ:
Ահա
այս
{քաղաքը}
գալով
կոմս
էմմանուէլը
ման
էր
եկել
համար
աւոր
է
ամէն
մարդու
հետ
կռիւ
վէճ
բանալ:
{Քաղաքը}
մինչեւ
այժմ
կառավարուել
է,
այսուհետեւ
ո՛ր
չափով
ունի,
այդ
եթէ
դուք
ուրանաք,
{քաղաքը}
վկայում
է...
ես
այժմուս
կամէի
միայն
պարտականութիւնն
է:
Երբ
եկայ
ես
այս
{քաղաքը},
որից
երկար
ժամանակ
հեռացել
էի,
մի
քա
,
-
արդէն
ժամանակ
է.
համարեա
թէ
ամբողջ
{քաղաքը}
բնակւում
է
այժմ
ամառանոցում,
իսկ
մենք
երով
մի
տան
վերայ
մի
չղջիկ
նստի,
բոլոր
{քաղաքը}
կ՚իմանայ,
այսպիսի
քաղաքի
մէջ,
ասում
ե
մ
են
րոպէ
առ
րոպե.
սպասում
է
եւ
ամբողջ
{քաղաքը}
նոցայ
հետ:
Մի՞թէ
այդպիսի
դատարկաբանութ
ի
թանձր
մառախուղ
պատել
էր
բոլորովին
թաց
{քաղաքը},
այս
պատճառով
գիշերուայ
մթութիւնը
թանձ
նափոխ
եղան։
Դորա
հակառակ՝
յաւիտենական
{քաղաքը},
հիմնուած
լինելով
ստրկութեան
վերայ,
պ
ւականին
Ֆրանսիացիք
պաշարեցին
Պամպէլունա
{քաղաքը}
։
Պաշարուած
զօրքը
եւ
առ
հասարակ
բնակիչք
կամարտութենից
յետոյ
արդէն
վճռել
էին
տալ
{քաղաքը}
թշնամու
ձեռքը։
Միմիայն
Իգնատիոսը,
որ
վերջին
յուսահատութեան
մէջ
պաշտպանում
էր
{քաղաքը}
։
Բայց
ոտքերի
վերայ
վէրք
ստանալով
ձախու
ալներին.
Ֆրանսիացիք
մի
քանի
օրից
յետոյ
{քաղաքը}
առին։
Իգնատիոսը
գտանւում
էր
թշնամիների
անդիպեց։
Իգնատիոսը
հասաւ
շուտով
Մանրէզ
{քաղաքը},
որ
հռչակաւոր
էր
իւր
վանքովը
եւ
Աստուա
ւելու
տեղ
նշանակելով
աշակերտներ
Վենետիկ
{քաղաքը}
։
Իգնատիոսը
երկար
չմնաց
հայրենիքի
մ
ում
եւ
երկու
Յիսուսեանները,
գնացին
այս
{քաղաքը},
բայց
Գերմանացւոց
եւ
Ֆրանսիացւոց
եպիսկ
իշերով
եւ
շատ
ծածուկ
հանել
նորան
Կանտօն
{քաղաքը}
։
Բայց
Կսաւիէն
չ'յաջողեցաւ
հասանել
իւր
հանգներին,
սպառնում
էին
կործանել
Փեքին
{քաղաքը}
։
Ցիու
Մանդարինը,
որ
մտերիմ
բարեկամ
էր
ին։
Նոքա
մեծագին
ընծաներով
եկան
Կանտօն
{քաղաքը},
բայց
խարդախ
Շօյլլը
հաւատացուց
իւր
աշա
շատ
քաղաքավարի
ընթացել
էր,
գնաց
Մակաօ
{քաղաքը}
։
Այնտեղ
փորեց,
հանեց
գերեզմանից
խեղճ
մնալը,
այդ
նզովքի
պատճառով
չէ՞:
"
Անի
{քաղաքը}
անիծուած
է.
ո՛վ
որ
այնտեղ
բնակուի,
նո
Նալբանդով
Բնութիւն
ունիմ
ի
Նախիջեւան
{քաղաքի},
ի
Հայրենական
տան։
5.
ՄԱՏԹԵՈՍ
ՎԵՀ
զգիր։
Ինքն
գոլով
ծնեալ
եւ
սնեալ
ի
սմին
{քաղաքի}
նամանաւանդ
բազմաժամանակեայ
պաշտօնատար
գ
եւ
զխորհուրդ
պսակի
կատարեաց
ի
Նախիջեւան
{քաղաքի}
պատրին
լատինաց
ի
ներկայութեան
բոլոր
կոչ
ն
ընկալաւ
զիս
ի
թիւս
հոգեւորականաց
այնր
{քաղաքի}
եւ
դասաւորեաց
ի
կարգի
գղերաց
սուրբ
Լուս
ինեւ:
՝
Բնակութիւն
ունիմ
ի
Քիշինեւ
{քաղաքի}
յերկրորդ
բաժնի
քաղաքին
յանդիման
նոր
որգ
ւթյունը
ձայն
ստանա
այդ
կորած
եւ
մոլորած
{քաղաքի}
մեջ:
8-րդ
համարը
սարը
թամըզին
տպվելով
Վ
ՀԱՅՐԵՆԱԿԻՑ,
ԱՐԳՈ
ԳԼՈՒԽ
ՆՈՐ
ՆԱԽԻՋԵՎԱՆ
{ՔԱՂԱՔԻ}
ՊԱՐՈՆ
ԿԱՐԱՊԵՏ
ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ,
Ձեր
ապահով
ը
3000
մանեթ:
§
2.
Օրինավոր
թղթով
{քաղաքի}
լրացյալ
երեսփոխան
կարգել
այդ
մարդիկը,
ել
այդ
մարդիկը,
որ
նոքա,
որպես
պատկեր
{քաղաքի},
կարողանան
դատաստան
մտանել,
եթե
հարկը
ռանալ
այն,
որ
գնացող
պարոնները,
որպես
{քաղաքի}
երեսփոխանք,
պիտի
երեւին
թե
Հնդկաստանի
,
առանց
յուրյանց
սեպհական
պատիվը,
կամ
{քաղաքի}
պատիվը,
որի
երեսփոխանքն
էին,
ոտքի
տակ
ջողություն
եւ
ողջամբ
վերադարձ,
հանդերձ
{քաղաքի}
շահով:
Շատ
եւ
շատ
ուրախ
կլինեինք,
տաններով
ձեռք
բերելու
իրավունք
ստանալով
{քաղաքի}
կողմից,
չեն
կարող
գուշակել
այժմեն,
նո
եռք
բերելու
հնար
լինի,
այն
ժամանակ
եւս
{քաղաքի}
իսկույն
ստանալիքը
պիտի
լինի
տարեկան
եկա
կացուցանեին
խնդիրը
եւ
գնացողների,
ե՛ւ
{քաղաքի}
առաջեւ:
Ներկայումս
ոչ
առաջարկողքը
յք
հայտ
բերվին
մեր
ձեռքով
եւ
սեփականվին
{քաղաքի}
օրինավոր
ատենական
վճռադատությամբ,
եւ
ո
վկայագիրքը,
Նախիջեւանի
անունով,
նույն
{քաղաքի}
գլխին
եւ
հասարակության,
նույնպես
եւ
առ
գրվին
եւ
հաստատվին
օրինավոր
դաշնագրով,
{քաղաքի}
հետ,
այնպես
որ
ոչ
քաղաքը
եւ
ոչ
մեք
մեր
ազգէն
Հայոց,
բնակելոց
ի
Նոր
Նախիջեւան
{քաղաքի},
երեսփոխան
ընտրելոցն,
պ.
Միքայէլի
Նա
պ.
քաղաքական
գլխոյ
Նոր
Նախիջեւան
{քաղաքի}
52.
ՆՈՐ
ՆԱԽԻՋԵՎԱՆԻ
ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ
ԺՈՂՈ
պ.
քաղաքական
գլխոյ
Նոր
Նախիջեւան
{քաղաքի}
54.
ՅԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
ՍՎԱՃԵԱՆԻՆ
30
դեկտ
ն,
իսկ
ազնվականք՝
թշվառ
ետընթացք:
{Քաղաքի}
մեջ
փառավոր
հրապարակների
վերա
հոյակապ
ճ
դոն
ԱՐԳՈՅ
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ
ԳԼԽՈՅ
ՆՈՐ
ՆԱԽԻՋԵՒԱՆ
{ՔԱՂԱՔԻ},
ՄԵԾԱՊԱՏԻՒ
ՀԱՅՐԵՆԱԿՑԻ,
ՊԱՐՈՆ
ԿԱՐԱՊԵՏԻ
դոն
ԱՐԳՈՅ
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ
ԳԼԽՈՅ
ՆՈՐ
ՆԱԽԻՋԵՒԱՆ
{ՔԱՂԱՔԻ},
ՄԵԾԱՊԱՏԻՒ
ՀԱՅՐԵՆԱԿՑԻ
ՊԱՐՈՆ
ԿԱՐԱՊԵՏԻ
Մ
դոն
ԱՐԳՈՅ
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ
ԳԼԽՈՅ
ՆՈՐ
ՆԱԽԻՋԵՒԱՆ
{ՔԱՂԱՔԻ},
ՄԵԾԱՐՈՒ
ՀԱՅՐԵՆԱԿՑԻ
Պ.
ԿԱՐԱՊԵՏԻ
ՄԱՐԳԱ
դոն
ԱՐԳՈՅ
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ
ԳԼԽՈՅ
ՆՈՐ
ՆԱԽԻՋԵՒԱՆ
{ՔԱՂԱՔԻ},
ՄԵԾԱՊԱՏԻՒ
ՀԱՅՐԵՆԱԿՑԻ
ԵՒ
ԱԶԳԱՍԻՐԻ
Պ.
եւ
Հնդկաստանի,
հաստատեալ
է
ի
Թէոդոսիա
{քաղաքի}
զթուղթ
երեսփոխանութեան,
յորում
ստորագր
ց։
ԱՐԳՈՅ
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ
ԳԼԽՈՅ
ՆՈՐ
ՆԱԽԻՋԵՒԱՆ
{ՔԱՂԱՔԻ},
ՄԵԾԱՊԱՏԻՒ
ՀԱՅՐԵՆԱԿՑԻ
ԵՒ
ԱԶՆԻԻ
ԱԶԳԱՍԻՐ
ՐԳԱՐԵԱՆ
ՀԱՅՐԱՊԵՏԵԱՆՑ
Երեսփոխան
նույն
{քաղաքի},
՚ի
մասին
հնդկական
հրիտակացն,
Միքայե
,
յօգուտ
բարեկարգութեանց
Նոր
Նախիջեւան
{քաղաքի}
(
որ
մերձ
յամրոցն
Ազովու),
խոնարհաբար
,
յօգուտ
բարեկարգութեանց
Նոր
Նախիջեւան
{քաղաքի},
որ
մերձ
յամրոցն
Ազովու,
խոնարհաբար
խ
գալու
ժամանակ
կանգնեցանք
չորս
ժամ
Ադեն
{քաղաքի}
առաջեւ.
սա
հին
Թատմորն
է
արաբական,
որ
ոսի
ԱՐԳՈՅ
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ
ԳԼԽՈՅ
ՆՈՐ
ՆԱԽԻՋԵՒԱՆ
{ՔԱՂԱՔԻ},
ՄԵԾԱՊԱՏԻՒ
ԿԱՐԱՊԵՏԻ
ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ
Երեսփ
Ւ
ԿԱՐԱՊԵՏԻ
ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ
Երեսփոխան
նույն
{քաղաքի}
՚ի
մասին
հնդկական
հրիտակացն
Միքայել
ՄԵԾԱՐՈՒ
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ
ԳԼԽՈՅ
ՆՈՐ
ՆԱԽԻՋԵՒԱՆ
{ՔԱՂԱՔԻ}
Պ.
ԿԱՐԱՊԵՏԻ
ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ
ՀԱՅՐԱՊԵՏԵԱՆՑ
Տ
ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ
ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆՑԻՆ
Նախիջեւան
{քաղաքի}
լիազոր
երեսփոխան,
Սանկտ
Պետերբուրգի
հա
աշտոնական
ժողովում,
ենթադրում
եմ՝
մեր
{քաղաքի}
հասարակության,
իրեն
եւ
Ընկ.
հատուկ
ան
ների
համար
հեռու
գնալու
կարիք
չկա.
մեր
{քաղաքի}
նախկին
խղճուկ
կառավարությունը
դեռ
ամենք
ւրջ
բանով
զբաղվել:
Մի
հոդված
անգամ
մեր
{քաղաքի}
մասին
չեմ
կարողանում
գրել,
գլխացավս,
բայց
վերջապես
ոչ
անհայտ
Ձեզ,
որովհետեւ
{քաղաքի}
անունը
այնտեղից
է
հիշում
ծանոթությունը
ջին
նամակը
գրում
եմ
Ձեզ
եւ...
Այս
{քաղաքի}
մասին
լավ
բան
չունիմ
ասելիք,
անպիտան
մ
'ի
քաղաքական
գլխոյ
Նոր
Նախիջեւան
{քաղաքի}
'ի
Կարապետէ
Հայրապետեանց՝
ամեն
տ
ազգիս
մերոյ
բնակելոյ
'ի
Նոր
Նախիջեւան
{քաղաքի}
զհրիտակս
ողորմութեան
յանուն
դպրոցի,
աղ
Նոր
Ռուսսիական
գաւառի
Նախիջեւանի
{քաղաքի}
Հայոց
հասարակութիւնը
իւր
Պատգամաւոր
Կար
րութիւնքը
միշտ
յառաջանային՝
ուշ
դնելով
{քաղաքի}
եւ
հասարակութեան
պիտոյքին,
եթէ
մասնաւո
բաւական
բարձր
սարի
վերայ,
ափսո՛ս,
որ
{քաղաքի}
շինուածքը
չեն
սկսանում
իսկոյն
գետի
ափից
ս
վերստ
ճանապարհ
պիտոյ
է
կատարել
մինչեւ
{քաղաքի}
սկիզբը:
Պատմում
են,
թէ
կամեցած
էին
սկ
լ,
որ
անհիմն
է
այդ
պատճառը,
որովհետեւ
{քաղաքի}
կենտրոնը,
ուր
գտանւում
է
Աւագ
եկեղեցին
,
սորա
չորս
կողմով,
ցոյց
են
տալիս,
որ
{քաղաքի}
հիմնարկութիւնը
եղած
է
առանց
ուշադիր
լին
պետութեամբ,
մանաւանդ,
որ
գտանւում
էին
{քաղաքի}
կենտրոնում,
համարեա՛
թէ
բոլորը
քարից
ո
Գրիգոր
Լուսաւորչի
անունով,
գտանւում
է
{քաղաքի}
մէջտեղը
մի
մեծ
հրապարակի
վերայ:
Մօտ
տե
է,
որ
ոչ
մի
հոյակապ
շինուածք
չկայ
այդ
{քաղաքի}
մէջ,
որ
պատկանէր
հասարակութեան
եւ
շինո
գամ
միջակ
նաւերի
ընթացքին:
Օդը
այդ
{քաղաքի}
բաւական
լաւ
է
եւ
բաւական
մաքուր
եւ
չոր
է
մի
ապառաժից,
ոչ
շատ
հեռի
գետի
ափից՝
{քաղաքի}
հարաւային
արեւելեան
կողմից:
Քաղաքը
հալը,
այնուամենայնիւ,
դեռեւս
ո՛չ
մինը
{քաղաքի}
գլուխ
ընտրուած
պարոններից
հոգ
չէ
տարել
պատրաստել
Եւրոպա
ուղարկելու
համար:
{Քաղաքի}
բնակիչքը
բոլորը
Հայք
են՝
բուն
հայկական
հասանում
է
մինչեւ
12.
000:
Կեանքը
այդ
{քաղաքի}
մէջ
միօրինակ
է
եւ
ձանձրալի.
կանայք
եւ
ւելու
էր,
թող
թէ
հիւանդը:
Եւ
այդ
{քաղաքի}
մէջ
տեղից
վեր
կացող
մարդը
բժիշկ
է։
Դոց
տեղի
պատճառաբանութեամբ
բամբասւում
է
այդ
{քաղաքի}
մէջ
մեր
գիտնական
բարեկամ,
խոհեմ
եւ
մար
ամ՝
Ապրիլի
23-ին,
տեսանում
են
իւրեանց
{քաղաքի}
բազմութիւնը
Սուրբ
Գէորգ
եկեղեցու
մօտ։
եստասիրութիւնը
շատ
փոքր
հանդէս
ունի
այդ
{քաղաքի}
մէջ.
պատճառ,
եթէ
կար
եւս
մի
որեւիցէ
ա
ջեւանից
կէս
ժամ
հեռաւորութեամբ՝
Ռոստով
{քաղաքի}
մէջ:
Պիտոյ
է
ասել,
որ
Նախիջեւանը՝
իւ
ջ,
կենտրոնական
տեղերից
մինն
է,
եւ
այդ
{քաղաքի}
ամբարներից
կշտանում
են
շատ
եւրոպական
նա
պահէին
գո՛նէ
միմիայն
Ֆրանսիայի
Մարսէյլ
{քաղաքի}
մէջ,
այն
ժամանակ
նոցա
շահաստացութիւնը
ք
անուանել,
անտես
է
արած
բոլորովին
այդ
{քաղաքի}
մէջ:
Երկրագործութեան
զանազան
ճիւղերը,
ւ
փոխատուութիւն:
Հարստութի՞ւն
չկայ
այդ
{քաղաքի}
մէջ։
Ո՛չ,
որովհետեւ
Նախիջեւանի
ժողովո
ճոխ
իւր
հարստութեամբ:
Գլխաւոր
պատճառը
{քաղաքի}
հետ
մնալուն
է
ժողովրդի
անդաստիարակութիւ
ամենայն
կերպով
ամենայն
ջանք
գործ
դնելով
{քաղաքի}
եւ
հասարակութեան
օգտի
համար,
աշխատում
յնքան
չարախորհուրդ
պատճառը
մի
ազգի,
մի
{քաղաքի},
որպէս
եւ
Նախիջեւանի
յետ
մնալու:
ւորեալ
մի
ուսումնարան:
Քանի
որ
այդ
{քաղաքի}
պատուելի
եւ
մեր
սիրական
հասարակութիւնը
ւ
համար
հարկաւոր
է
մեծ
արծաթագլուխ,
թէ
{քաղաքի}
գանձարանը
չունի
այնքան
արծաթ,
որ
կարող
նի
այն
գանգատը,
թէ
չունի
արծաթագլուխ՝
{քաղաքի}
եւ
ազգի
այս
եւ
այն
օգտակար
գործը
յառաջա
րեանց
մասնաւորի
տեղ
դնելով,
թողնում
են
{քաղաքի}
եւ
հասարակութեան
օգուտը
երեսի
վերայ:
Ա
զգասէր
քաղաքագլուխ,
խորհուրդ
կատարելով
{քաղաքի}
գլխաւորների
եւ
ամբողջ
հասարակութեան
հետ
ամենայն
անասունք
եւս
ունին),
որ,
իւր
{քաղաքի}
մէջ
նստած,
վայելելով
ամենայն
ազատութիւ
նում
է
ծանօթութիւն
տալ
որեւիցէ
տեղի
կամ
{քաղաքի}
պատմական,
տեղագրական
եւ
բնական
մասների
րժարանը
գտանւում
է
Սէյնի
միւս
կողմում՝
{քաղաքի}
ծայրում.
բաւական
գեղեցիկ
շինուածք՝
եր
ապարհ
կատարելով,
յանկարծ
երեւում
է
այն
{քաղաքի}
մէջ,
ուր
էր
նորա
վաճառանոցը
կամ
գանգատ
անի
մարդիկ
տեսնում
են
Բէգզադէին,
որ
նա
{քաղաքի}
նշանաւոր
փողոցի
մէջ՝
իւր
վաճառանոցի
առ
ում,
նամակի
մէջ
չէր
գրում
ամսաթիւը
կամ
{քաղաքի}
տեղը:
Նամակի
պահարանի
վերայ
երեւում
էր
ագործութիւնը:
Պիտի
իմանաս,
որ
գեղի
եւ
{քաղաքի}
իւրաքանչիւր
անդամը,
հաւասար
չափով
իրաւ
իւր
յատուկ
հողը,
որ
պիտի
սեպհական
մնայ
{քաղաքի}
կամ
գեղի
հասարակութեան:
Քաղաքի
կամ
գեղ
ան
մնայ
քաղաքի
կամ
գեղի
հասարակութեան:
{Քաղաքի}
կամ
գեղի
բնակիչքը
հաւասար
իրաւունքով
ազ
ւ
թէ՛
ակամայ,
եւ
երթալով
եւ
բնակուելով
{քաղաքի}
մէջ,
ոչ
միայն
փոքրացնում
է
երկրագործնե
ելուածից,
մինչ
չէ
մնում
նորա
ձեռքում:
{Քաղաքի}
մէջ,
համեմատութեամբ
շինական
կեանքին,
ետու
յատկացեալ
եւ
առանձին
Նոր
Նախիջեւան
{քաղաքի}
սուրբ
Գրիգոր
Լուսաւորչի
անուամբ
աւագ
եկ
մէք
եւս
ծնելու
չէինք
որպէս
հայ:
Անի
{քաղաքի}
կործանուելուց
յետոյ
հայերը
Լեհաստան
գաղ
է
կարդում,
կամ
թէ՝
ժողովածու
եւ
Պղնձէ
{քաղաքի}
պատմութիւնը։
Լաւ
որ
այս
վերջին
ժամանակ
իչների
համար՝
ութ
ռուբլի
արծաթով,
այլ
{քաղաքի}
բնակիչներին՝
9
ռ.
50
կոպեկ
արծաթով:
ն
վարդապէտի,
որ
բնակում
էր
հին
Կապուայ
{քաղաքի}
մօտ
գտանուած
գիւղում:
Անապատականը
ընդո
մահացնէր:
Այս
լուրը
շուտով
տարածուեցաւ
{քաղաքի}
մէջ,
այլեւ
շատերը
կարդինալի
կուսակիցնե
եւ
սիրելի
անել
իրեն,
նորան
յանձնեց
Նոր
{քաղաքի}
երեւելի
եւ
հոյակապ
տեղը,
որի
անունը
Սո
Թղթի
անանուն
յառաջաբանը,
գալով
այս
Նոր
{քաղաքի}
՝
այսպէս
է
ծանօթաբանում.
"
կամ
զՎաղարշ
չունի
Նորքի
խօսքը
հանել,
երբ
բանը
Նոր
{քաղաքի}
վրայ
է,
եւ
երբ
Նոր
քաղաքի
էլ
Վաղարշապա
երբ
բանը
Նոր
քաղաքի
վրայ
է,
եւ
երբ
Նոր
{քաղաքի}
էլ
Վաղարշապատը
լինելու
վկայութիւնը
ինքն
յ
ամեն
ուրիշ
վկայութիւնք
աւելորդ
են
Նոր
{քաղաքի}
եւ
Վաղարշապատի
նոյնութիւնը
ապացուցանելո
յ
նորա
զանուն
Աստուծոյ
իմոյ,
եւ
զանուն
{քաղաքի}
Աստուծոյ
իմո՛յ
զնո՛րն
Երուսաղեմի,
որ
ի
.
Կաթողիկէ
Էջմիածինը
էլ
չէ
կոչւում
այդ
{քաղաքի}
անունով։
Այսօրուայ
մեր
ամենայն
Հայոց
ե
տստակն
այրարատեան
գաւառին
'ի
Վաղարշապատ
{քաղաքի}...
եւ
նկատեալ
տեղի
տանն
Աստուծոյ
զցուց
կոպոսաց
Հայոց,
Վրաց
եւ
Աղուանից
'ի
Նոր
{քաղաքի}
'ի
Սուրբ
Կաթուղիկէի
'ի
մայրն
եկեղեցեաց
.
Հայ.,
եր.
36)։
Տեսնո՞ւմ
էք,
Նոր
{քաղաքի}
Սուրբ
Կաթուղիկէի
անունը
տալով,
իսկոյն
բէթ
Սրբոյ
Կաթողիկէին,
որ
'ի
Վաղարշապատ
{քաղաքի},
շինէ
զնա
գեղեցկայարմար
եւ
չքնաղատես
կ
ու)
զհոյակապ
եւ
զականաւոր
տեղին
'ի
Նոր
{քաղաքի},
որում
անուն
էր
Սուրբ
Կաթուղիկէ
եկեղեց
է
"
զհոյակապ
եւ
զականաւոր
տեղին
'ի
Նոր
{քաղաքի},
որում
անուն
էր
Սուրբ
Կաթողիկէ
եկեղեցի
ք
մեր
խօսքը։
Փարպեցուն
յանձնուել
է
Նոր
{քաղաքի}
Ս.
Կաթողիկէ
եկեղեցին,
իսկ
Նոր
քաղաքը
ս
յազգէ,
վիշտս
'ի
հեթանոսաց,
վիշտս
'ի
{քաղաքի},
վիշտս
յանապատի,
վիշտս
'ի
ծովու,
վիշ
երակացութիւն
Կաթուղիկէ
եկեղեցւոյ
'ի
Նոր
{քաղաքի}
"
(
եր.
51)։
Մեզ
թւում
է,
որ
թէ
ներորդ
ամի
բնակութեան
հեղինակին
'ի
նմին
{քաղաքի}
։
օք
վերջաւորութեամբ
գործիական
յց
այժմ
իսպառ
չէ
լսվում։
Առ
հասարակ
այդ
{քաղաքի}
լեզուն
մեծ
փոփոխութեան
է
ենթարկվել,
որո
պետ
էր
յառաջ.
սա
մի
հիւսիսային
երեւելի
{քաղաքի}
մէջ
շինեց
մի
աւագ
եկեղեցի,
որի
երեք
պա
ին,
յանկարծ
200
թնդանօթից
կրակ
բացեցին
{քաղաքի}
վերայ:
-
Ասած
ճախնային
ժողովուրդ
մահը
չբաժանուեցաւ
դորանից.
դա
ամենայն
{քաղաքի}
մէջ,
ուր
նստում
էր,
որպէս
պաշտօնակալ
դարձեալ:
Շատ
մտածեցի,
շատ
որոնեցի
մեր
{քաղաքի}
մէջ,
թէ
կա՞ր
արդեօք
այդպիսի
մի
աղջիկ.
ինակ
մարդը
ծնած
է
1493
թուականին
Ցիւրիխ
{քաղաքի}
մօտ:
Նորա
հայրը,
որպէս
բժիշկ
ուսուց
ն
էմմանուէլ
ասած
մարդդ
այնպէս
չէ,
ամբողջ
{քաղաքի},
ամբողջ
ազգի
սովորութեններին
եւ
հասկաց
էր,
որ
կոմս
էմմանուէլը
բնակւում
էր
այս
{քաղաքի}
մէջ,
ուր
անցան
նախընթաց
գլուխներում
պա
ժամանակ,
կոմս
էմմանուէլը
հեռացաւ
դէպի
{քաղաքի}
ծայրը,
դէպի
մի
պարսպաւոր
եկեղեցի,
որի
է
հասանում
այդպիսի
բաների:
Նա
ապրում
է
{քաղաքի}
մէջ
իւր
չքաւորութեամբ
եւ
յոյս
ունի
հարո
յս
ունի
հարուստների
վերայ,
որ
կը
հոգան
{քաղաքի}
բոլոր
պիտոյքը:
Այսպէս
ահա,
իննսունից
իւր
անձնասիրութեամբ
կապում
էր
ազգի
կամ
{քաղաքի}
յառաջադիմաթեան
ընթացքը:
Խօսակցութեան
ձ
իքները
երեսուն
քառասուն
տարի
պաշտուեցան
{քաղաքի}
կամ
ազգի
վնասի
համար:
Միւս
մնացող
հարո
ի
մասին
խօսեցի,
պաշտօնական
լուր
էր
այդ
{քաղաքի}
պառաւների
բերանում,
թէ
կոմս
էմմանուէլը
նորա
ցանկութիւնը:
Մի
փոքր
նստելուց
եւ
{քաղաքի}
որպիսութեան
մասին
այս
եւ
այն
տեղեկութիւ
գնաց
Մահտեսի
Թովմասի
տանից:
Ժ․
Այն
{քաղաքի}
մէջ,
ուր
անցանում
էին
վերեւում
պատմած
րա
վերջը
եւ
կը
խայտառակուի
իմ
տունը
այս
{քաղաքի}
մէջ
մինչ
ի
սպառ:
Ես
շատ
անբաղդ
մարդ
եմ
ունը
գտանւում
էր
մի
աննշան
փողոցի
մէջ,
{քաղաքի}
ծայրումը.
շինուածքը
փայտեայ,
երեք
պատ
:
Զարմանք
բան
է,
որ
Նախիջեւանի
նման
{քաղաքի}
մէջ,
ուր
եթէ
գիշերով
մի
տան
վերայ
մի
չ
նստի,
բոլոր
քաղաքը
կ՚իմանայ,
այսպիսի
{քաղաքի}
մէջ,
ասում
եմ
ես,
ուր
ամբողջ
ընկերութ
մ
ընդդիմանալուց.
զոհ
պիտոյ
է
լինիմ
այս
{քաղաքի}
բարբարոսական
սովորութեանը,
եթէ
դու
չփր
արդ
չկայ,
եթէ
ոչ,
խայտառակ
կը
լինէինք
{քաղաքի}
մէջ,
թէ
Թիւթիւնճի-օղլուի
Մանուշակը
իւր
ղլուի
անձնական
սովորութիւնքը
չէին,
այլ
{քաղաքի}
սովորութիւնքը.
այս
պատճառով
Մանուշակը
կութեան
մէջ,
որովհետեւ
նա
մեղադրում
էր
{քաղաքի}
սովորութիւնը:
-
Ի՞նչ
է
մարդը,
-
հար
ցել
էի
մի
օրիորդ,
որ
զոհ
էր
գնալու
իւր
{քաղաքի}
վայրենի
եւ
բարբարոսական
սովորութեանը:
աւ
հինգշաբթի
երեկոյ:
VII
Նախիջեւան
{քաղաքի}
շրջակայքումը,
որոնք
նոյնիսկ
քաղաքի
բաժ
ւան
քաղաքի
շրջակայքումը,
որոնք
նոյնիսկ
{քաղաքի}
բաժիններն
են,
կան
զանազան
տեղեր,
որոն
տ
էր
կատարել
նորա
խնդիրը:
Նախիջեւան
{քաղաքի}
նման
տեղում,
մի
հարուստ
եւ
անուանի
մար
նտիր
օրինակէ
արգոյ
Մկրտիչ
Էմին
ի
Մոսկվա
{քաղաքի}:
Զկնի
սորա
յառնէ
Թովմաս
Արծրունի
պատմա
Հայոց՝
կապեաց
յանել
աշտարակի
ի
հայրենի
{քաղաքի}
իւրում
ի
Սմարղանդ,
հրաման
տուեալ
մի
ու
ջացել
եւ
թէ
ամենայն
հաղորդակցութիւն
այս
{քաղաքի}
հետ
կտրուած
է,
յետ
դարձաւ
վերստին
Մանր
լրտես
համարելով
նորան.
ըստ
որում
Պաւիա
{քաղաքի}
մօտ
եղած
պատերազմը
դեռ
չէին
մոռացել։
Ի
ահքով
ու
աղօթքով,
բնակւում
էին
Վենետիկ
{քաղաքի}
մէջ,
քարոզում
էին
ժողովրդին
բարքի
սրբո
բ,
բ)
այն
անդամները,
որ
կը
բնակին
մի
{քաղաքի}
մէջ,
պիտոյ
է
փոփոխակի
իշխեն
միմեանց,
ին
եւ
որով
թոյլատրւում
էր
միմիայն
Փարիզ
{քաղաքի}
մէջ
շինել
Տուն
եւ
Կօլլեգիում
երեխաների
րանի
Աստուածաբանական
Ֆակուլտէտի
եւ
նոյն
{քաղաքի}
Արքեպիսկոպոսի
վերաքննութեանը։
Սուրբ
Ֆա
թներով
կարդինալ
Տուրնոնը
դրուեցաւ
Մակաօ
{քաղաքի}
բանդը։
Պատերազմը
այս
խնդիրի
վերայ,
թէ
Բոլոր
երկիրը,
ինչպէս
վկայում
է
Պօդօզի
{քաղաքի}
ընդհանրական
նահանգապետը՝
Դօն
Մատիա-դը-
Յանսէն
եպիսկոպոս
էր
Հօլլանդիայի
Իպր
{քաղաքի}
։
Հռչակաւոր
լինելով
իւր
գիտութենովը,
բ
նների
ներգործութիւնքը
փրկեցին
նորան։
Է
{քաղաքի}
Պարլամենտը,
ուր
տարուել
էր
գործը,
փոխ
Փարիզից
եւ
գնաց
հեռացաւ
Պօնդուազ։
Այս
{քաղաքի}
մէջ
1720
թուականին
մարտի
4
օրումը
Պարլա
դիր,
այն
ժամանակ
Փարիզի
հասարակութիւնը,
{քաղաքի}
իւրաքանչիւր
թաղերից
մի
մի
մարդ
կարգելով
եւ
տասն
եւ
վեց
հատ
էին
այս
երեսփոխանքը՝
{քաղաքի}
տասն
եւ
վեց
թաղի
թուով,
վասն
որոյ
եւ
պա
վրաց
լեզուով,
որ
այն
ժամանակին
Թիֆլիզ
{քաղաքի}
մէջ
լուսաւորութեան
առաջին
եւ
գլխաւոր
աղ
գին
է՝
մանաւանդ
համեմատելով
Պետերբուրգ
{քաղաքի}
մէջ
տպելու
պայմանների
հետ։
Այս
գրքի
գի
տեղծած։
Մեր
առաջին
հոլովումը
է
քաղաք,
{քաղաքի},
քաղաքից.
քաղաքներ,
քաղաքների,
քաղա
որ
առաջացած
էին
տգիտութիւնից:
Անի
{քաղաքի}
բնական
երկրաշարժից
կործանումը
մի՛թէ
չէ
իրակի
գաւառի
ամայանալը,
որպէս
նաեւ
Անի
{քաղաքի}
աւերակ
մնալը,
այդ
նզովքի
պատճառով
չէ՞
դը
աւելի
խիտ
է,
քան
թէ
նաւահանգստի
կամ
{քաղաքի}
օդը,
որ
անմիջական
յարակցութիւն
ունի
ջե
րդապետի
գրուածքը,
թէ
նորա
լեզուն
ոչինչ
{քաղաքի}
սեպհական
չէ,
թէ
գրոց
բառերովը
խառնուած
այ,
երբէք
չենք
մտածել,
որ
այդ
լինի
մի
{քաղաքի}
մասնաւոր
կամ
մի
երկրի
յատկացեալ
բարբառ
անցի,
զտուեալն
յազգէն
Հայոց
բնակելոց
ի
{քաղաքիդ},
յաղագս
գնալոյ
՚ի
Կալկաթա,
ի
խնդիր
ազ
զբովանդակութեանց
եզրակացութեան
ազգին
ի
{քաղաքիդ}
եւ
երեսփոխանական
թղթոյ,
խնդրելոց
է
ի
ն
ն
Ձեր
եւ
համօրէն
ազգին
մերոյ
բնակելոյ
ի
{քաղաքիդ}
զհաւատարիմ
պատճէն
գրութեան
նորին
վեհափա
ն
ունիմ
ի
Քիշինեւ
քաղաքի
յերկրորդ
բաժնի
{քաղաքին}
յանդիման
նոր
որգոստային:
Ի
սմին
խն
որոնց
տարեկան
եկամուտը
պիտի
սեփականվեին
{քաղաքին}:
Այժմ
խնդիր
է,
գնացող
պարոնները,
յուրներից,
որ
արծաթով
պիտի
հասուցանեին
{քաղաքին},
եւ
որը,
ինչպես
ասացինք,
կարող
էր
շա
ույքի
մասին
լիակատար
ծանոթություն
կտանք
{քաղաքին},
Լոնդոնի
միջնորդությամբ,
էլեկտրական
հ
ն
ժամանակ
էլեկտրական
հեռագրով
կհայտնենք
{քաղաքին}
եւ
Հնդկաստան
ոտք
կոխած
օրերիցս
երկու
ամ
ունտ
ստերլինգով
ապրել:
§
5.
Երբ
որ
{քաղաքին}
հայտնած
էինք,
թե
այսքան
կամ
այնքան
բան
ած
արծաթի
կամ
նորանից
արած
ծախքի
հաշիվը
{քաղաքին}
ցույց
տալու
հանձնառու
ենք,
մաքուր
խղճմ
տնօրինությունը
յուր
ժամանակին
հայտնելով
{քաղաքին}
էլեկտրական
հեռագրով:
§
8.
Քաղաքը
ստ
գումար
դարձյալ
մեր
ձեռքով
հասուցանվի
{քաղաքին},
քաղաքը,
այդ
բոլորի,
թե
շարժականի
եւ
եւ
ճանապարհներ,
մեր
պարտականությունն
է
{քաղաքին}
հայտնել:
§
12.
Բացի
երեսփոխանական
քն
զութն
մասունս
թողու
դարձեալ
յօգուտ
`
{քաղաքին}
Նախիջեւանայ,
այսինքն
յօգուտ
դպրոցաց,
եկանքներ
քաղել
մի
քանի
բանի
մասին՝
մեր
{քաղաքին}
վերաբերող
պատմական
տեսակետից,
եթե
այնտ
ջ,
ծան.
4,
այսպես.
"
Յէջ
25.
անուն
{քաղաքին},
որ
պակասի
ի
մերում
թարգմանութեան
ի
բն
տը,
օգնութիւն
հասուցանելու
այդ
նորաշէն
{քաղաքին}:
Հայերի
կեանքը,
նոցայ
դրութիւնը
ապէս
ետու
յԱզով
գաւառոջ
Նոր
Նախիջեւանու
{քաղաքին}
հայոց
բարեկարգութեանցն.
այսինքն՝
երկո
իւր
ամօթի
փոխանակ
Աշխատում
էր
ողջ
{քաղաքին}
պապը
առնել
խայտառակ։
Չգիտեմ
ւցեալ
էին
վասն
Քրիստոնէութեան
եւ
էին
'ի
{քաղաքին}
կայսեր,
կալաւ
եւ
ետ
'ի
ձեռս
նորա
(Յազկե
",
"
Ողբ
Եդեսիոյ
",
ի
պատճառս
աւերման
{քաղաքին}
ի
յարձակմանէ
իսմայելացւոց
յամին
1144,
վհատում
էին,
որքան
մօտենում
էին
Սուրբ
{Քաղաքին}
՝
Հռովմին։
Բայց
Իգնատիոսը
շուտով
արիաց
մսուրի
մէջ
խանձարրած։
Նոքա
Յաւիտենական
{Քաղաքին},
որ
անչափ
շռայլութենով
յղփացած
էր,
ցո
ցեմ
գրել:
Նորալուր
համբաւ
ոչ
գոյ
ի
{քաղաքիս},
այլ
միայն
փախուստի
Սերկէյ
Մարտինիչի,
Ուստայեան
դպիր
Միքայէլ
անուամբ
գտանի
ի
{քաղաքիս}
թէ
ոչ,
ըստ
որում
ամք
պանդխտութեան
նորա
թիւն,
միթէ
չգիտէ՞ր,
թե
Միքայէլ
դպիր
ի
{քաղաքիս}
բաց
յինէ
չգտանի,
այլ
զի
կենարար
վարդա
ելով
թէ
Ձերոյին
գերազանցութիւն
գտանիք
ի
{քաղաքիս}:
Զնոյն
զայն
նամակ
նովին
ամբողջութեամբ
62
ամի:
բ)
թանգութիւն
բնակութեան
ի
{քաղաքիս}
է
ի
սակե
անհաւատալեաց,
քանզի
այր
յիւրա
ն
ջերմութեան
եւ
երրորդ
վասն
տարածութեան
{քաղաքիս}:
Ըստ
այսմ
ծախք
իմ
աստէն,
առանց
վարձու
ասուցեալ
զյանձնարարութիւն
հասարակութեան
{քաղաքիս},
ի
մասին
հնդկական
հրիտակացն
եւ
հասեալ
տեւ
չպատահեցաւ
բարձր
սրբազնութիւն
Ձեր
ի
{քաղաքիս}
զի
օծանէիք,
վասնորոյ
մնացեալ
է
մինչեւ
ր
ժամանակի
առանց
օծման:
Ի
նորումս
ի
{քաղաքիս}
աստիճանաւոր
Խալիբովն
հրաման
գրեաց
Հոգեւ
բովն
հրաման
գրեաց
Հոգեւոր
կառավարութեան
{քաղաքիս}
օծանել
զպատկերս
նուիրեալս
ի
զանազան
անձ
րեմ
ի
Ձէնջ
հրաման
տալ
միում
ի
քահանայից
{քաղաքիս}
օծանել
զպատկերն
եւ
թէ
օրէն
իցէ
հատուցան
'ի
պատճառս
անհոգութեան
նախնի
գլխաւորաց
{քաղաքիս},
կա՛մ
ըստ
անհասանելի
կանխասահմանութեան
ցի,
գործով
վաճառական,
բնակիչ
Կալկաթայ
{քաղաքիս}
որ
ի
Հնդիկս
ընդ
տէրութեամբ
Անգղիացոց,
ց
վեց
մասն
թողում
եմ
մնալ
վասն
Կալկաթայ
{քաղաքիս}
Կօրտ
Աֆռէկուիշտի
բանտարկելոցն,
այսինքն
եց
բնակել:
Դու
չես
իրաւ
մայր
{քաղաքիս}
մի
նշանաւոր
փողոց,
Բայց
կարող
ես
յ
մինչեւ
մօտ
ի
յատակս
երկրիս,
'ի
շինամէջ
{քաղաքիս}...
եւ
տեսանեմ
'ի
մէջ
քաղաքիս
մուտ
յապա
ի
շինամէջ
քաղաքիս...
եւ
տեսանեմ
'ի
մէջ
{քաղաքիս}
մուտ
յապարանսն
արքունի
խարիսխաձեւ
ճախար
ս,
լուեալ
էք
եւ
լսէք
զվիճակ
ուղղափառաց
{քաղաքիս},
բաժանումն
անզօդելի,
գայթագղութիւն
ան
գրի
տարեվերջումը
պետք
է
հրատարակենք
ո՞ր
{քաղաքից}
որքա՞ն
մարդ
ստորագրվածը,
այնտեղ
եւս
մե
ին
այնտեղ
երկար
մնալ,
ի՛նչ
պիտի
ստանան
{քաղաքից}
յուրյանց
կառավարության
համար
Հնդկաստանո
լապես
ավարտը,
մեզանից
ամեն
մինս
կստանա
{քաղաքից}
ամիսը
20
ֆունտ
ստերլինգ,
որ
երկուքս
կա
մարի
որքանությունը։
Ձեր
ներկա
եղած
{քաղաքից}
դուրս,
ուր
մենք
չենք
կարողացել
աշխատավ
15-ին,
թե
միայն
մնացի
կենդանի,
կերթամ
{քաղաքից}
դուրս
մի
հովտի
մեջ,
ուր
շատ
ծառաստանք
ր
տեղափոխութիւն,
աւելի
մօտը
ասեմ։
Վան
{քաղաքից}
Էջմիածին
տարուած
երկայն
բրդով
մեծ
մեծ
կ
լ
տարու
Յուլիսի
16
թուականից
Բաղչիսարայ
{քաղաքից},
ձեզ
վերահաս
տառապանքի
լծից
եւ
թշուառո
շաբաթին.
հարիւրաւոր
գերդաստան
գնում
են
{քաղաքից}
եւ
գեղերից,
ոմանք
վանքի
պարսպի
մէջ,
ո
րութիւն,
ինչո՛ւ
այդպէս
հալածուած
է
այդ
{քաղաքից}
ընկերսիրութեան
հոգին,
ինչո՛ւ
նորա
բնակ
մեր
բարի
բարի
յոյսերը,
որ
ունէինք
այդ
{քաղաքից}:
Իհարկէ,
լսելու
եմ
այն
սովորական
յ
Պ.
Բէգզադէին,
որ
նոր
էր
եկել
մի
այլ
{քաղաքից},
բայց
ինչպէս
վշտահար,
վատած
եւ
ցաւագա
ազգային
անուանուած
վարժարանը
գտանւում
է
{քաղաքից}
դուրս՝
Գըռընել
ասացեալ
արուարձանի
Վիօլ
եան
ենթարկուած
են
երկուքը
եւս,
այն
է՝
{քաղաքից}
հեռաւորութիւնը,
որ
ծանրացնելու
էր,
ան
ին:
Պ.
Ճանիկ
Արամեանը՝
Նիկոմիդիա
{քաղաքից},
երկար
ժամանակ
Փարիզ
բնակուելով
եւ
տպա
արոնը
իւր
ապրանքի
հետ
միասին
հեռացած
էր
{քաղաքից}
դէպի
վաճառահանդէսը,
Բէգզադէն
միւս
օրը
Մոխիր
ցանած
գլխիս
վերայ
`
Ես
{քաղաքից}
փախայ
աղքատ.
Անապատում
բնակիմ
ահա
ղում
են:
Բայց
երբ
ամբոխուած
{քաղաքից}
Ես
շտապով
անցնում
եմ,
Ծերեր
։
1853
թուակ.
մի
հայ
սխօլաստիկ
Թիֆլիզ
{քաղաքից}
ուղարկել
էր
իւր
մոսկուացի
համախոհ
սխօլա
Չնայելով
այս
բոլորի
վերայ,
երբ
Հեգելը
{քաղաքից}
քաղաք
եւ
կայսրութիւնից
կայսրութիւն
իր
ս
մի
ընկերներիս
հետ
շոգենաւ
նստեցի
Բօրդօ
{քաղաքից}
գնալու
դէպի
արեւմտեան
Հնդկաստան:
Ամէն
րհրդական
անդամը
Նա
իսկապէս
Քուէպէք
{քաղաքից}
չէր,
այլ
եկաւոր
էր.
նա,
որ
այժմ
այնպ
ՄԱՐԶՊԱՆ
ՄԱՄԻԿՈՆԵԱՆՑ
ՏԻՐՈՋ
ՎԱՀԱՆԻՆ
ԱՄԻԹ
{ՔԱՂԱՔԻՑ}
ՄԵՂԱԴՐՈՒԹԻՒՆ
ՍՏԱԽՕՍ
ԱԲԵՂԱՆԵՐԻՆ
ԹՂԹԻ
ԱՌ
ք
եւ
ձեր
ժողովարանների
մէջ
կը
տանջէք
եւ
{քաղաքից}
քաղաք
կը
հալածէք,
որ
ձեր
վրայ
գայ
երկր
յսօր
Վաղարշապատի
հողէ
պարսպի
մնացորդը՝
{քաղաքից}
աւելի
հեռու,
քան
թէ
վանքը,
հիւսիսից
դ
,
թէ
Ս.
Կաթողիկէ
Էջմիածինը
Վաղարշապատ
{քաղաքից}
դուրս
չէր,
այլ՝
նորա
մէջ։
Բայց
ի՛
ու
դէպի
երկրորդ
ուսումնակարգը։
Ամառը,
{քաղաքից}
դուրս,
բնակուելով
եւ
զանազան
բժշկական
ընկնէի:
-
Անցեալները...
մի
օր,
{քաղաքից}
դուրս
գնացած
լինելով,
մի
ծառաստանի
մէջ
ւս,
այժմ
ճանապարհի
վերայ
անցանելով
այս
{քաղաքից},
բայց
ոչինչ
ծանօթ
չունենալով,
այլեւ
ս
մբ:
Իւրեանց
տանից
կամ
իւրեանց
բնակուած
{քաղաքից}
դուրս
աշխարհ
կա՞յ,
չկայ,
այդ
մասին
եւ
ն
է,
մինչդեռ
ձեր
փեսան
հեռանում
էր
այս
{քաղաքից},
դուք
մտածեցիք,
թէ
ոչինչ
պակասելու
չէ
.
Գնում
են,
բայց
արդէն
դուրս
են
գալիս
{քաղաքից},
դայեկը
հարցնում
է,
թէ
ո՞ւր
էին
տանու
ր
կրկին
վարձը:
Վերջապէս
հասանում
են
{քաղաքից}
դուրս,
մի
աւէր
ջաղացի
մօտ,
ուր
երկու
զատուեցաւ,
բայց
Յիսուսեանք
աքսորուեցան
{քաղաքից}
։
Իւրեանց
այն
ժամանակներում
տպած
շարադր
Մեր
առաջին
հոլովումը
է
քաղաք,
քաղաքի,
{քաղաքից}.
քաղաքներ,
քաղաքների,
քաղաքներից։
Ե
ացի
Մահտեսի
Յակոբի
որդի
Եղիէս,
ծնեալ
ի
{քաղաքն}
կոչեցեալ
Հալաբ,
ազգաւ
հայ
եւ
ի
դաւանու
"
Եւ
օրհնեալ
զամենեսեան,
նախ
գային
'ի
{քաղաքն}
Վաղարշապատ,
որ
այժմ
անուանի
Նոր
քաղաք
եւ
լուսավորություն
սիրելովը
քան
թե
այլ
{քաղաքներ}:
Սիրական
եղբայր,
գիտես
մեր
գիշեր
ց
տեղերում,
բայց,
դէպի
Ռուսսիայի
ներքին
{քաղաքներ}
դուրս
հանելով,
կարող
էիք
տակառներով
վա
ը
եւ
երթայ
մայրաքաղաք
կամ
այլ
գաւառական
{քաղաքներ}:
Ասել
հարկաւոր
չէ,
քանզի
մինչեւ
այստե
կուած
ամենայն
օգնութենից,
ման
եկաւ
շատ
{քաղաքներ},
յետոյ
հասանելով
վերջին
աղքատութեան,
Քրիստոնէութեան
փրկարար
խորհուրդը,
շատ
{քաղաքներ},
որոնց
մէջ
մի
տեղ
հաւաքուած
էին
ամբողջ
աջ
գոյացած
սարսափելի
ժանտախտից,
ամբողջ
{քաղաքներ},
ամբողջ
գեղեր
դատարկուած
էին։
Իգնատիո
ւ
ժամանակ
հարկաւոր
է
երեւակայել
գեղեր,
{քաղաքներ}
(
villas
et
oppida),
յետոյ
նկարագրել
հոլովումը
է
քաղաք,
քաղաքի,
քաղաքից.
{քաղաքներ},
քաղաքների,
քաղաքներից։
Երկրորդը՝
մ
լինի
քամին
իրիկնապահին:
Շատ
ծովահայեաց
{քաղաքներ}
ունին
իրենց
իրիկնաքամին,
որ
ծովից
է
փչ
սի
գազով
լուսաւորւում
են
այժմ
եւրոպական
{քաղաքները}:
Հեղինակի
ծծմբային
օդ
կարծածը
նաւթի
շո
տանում
են
ամենայն
տարի:
Թողո՛ւնք
ուրիշ
{քաղաքները},
միմիայն
Լոնդոնի
մէջ
տասն
տարու
միջոցո
Նախիջեւանը,
ինչպէս
նաեւ
ուրիշ
հայաբնակ
{քաղաքները},
կարօտ
է
մի
հիմնաւոր
ազգային
աշխարհակա
պի
հաճութիւնը.
ցրուեցան
բոլոր
Իտալիայի
{քաղաքները}
եւ
սկսեցին
քարոզել
ապաշխարութիւն,
վարք
անմաքրութիւնքը,
որ
երեւում
են
մօտակայ
{քաղաքների}
մէջ,
որպիսի
է
Ռոստովը:
Ջուրը
նոյնպէս
եւ
այն
ասիական
եւ
անընդունելի
մերձակայ
{քաղաքների}
բնակիչներին,
որ
օտարազգի
են
եւ
որ
գնող
բան.
Մոսկուայի
եւ
Պետերբուրգի
կամ
այլ
{քաղաքների}
մէջ,
Ռուսսիայում,
տաւարի
կամ
ոչխարի
ճ
թի
կօշիկները
հագած,
մաշել
են
Հայաստանի
{քաղաքների}
եւ
գիւղերի
շէմքերը՝
սորան
վատաբանելու
այի
մէջ՝
վեց
մանէթ,
իսկ
Ռուսսիայի
այլ
{քաղաքների}
համար՝
եօթն
եւ
կէս
մանէթ:
Ցանկացողքը
ին,
որ
գտանւում
են
Ռոստով
եւ
Նախիջեւան
{քաղաքների}
մէջ:
Ինչպէս
մեզ
քաջ
յայտնի
է,
Պ.
Թիւ
երին,
մինչեւ
Հայոց
մոռացուած
գեղերի
եւ
{քաղաքների}
մէջ
ներս
մտանելը։
Բայց
առանց
այդ
ճանապ
Մէնչեստրի,
Մարսէյլի
կամ
այլ
եւրոպական
{քաղաքների}
հետ
առուտուր
ունենալը
կարելի
է
անուանել
չ
թէ
միայն
Նախիջեւանի,
այլեւ
ուրիշ
շատ
{քաղաքների}
բարոյական
վերածնելութեան
պատճառ
լինել:
ում,
գուշակում
են
հազար
վերստերով
հեռի
{քաղաքների}
մէջ
պատահելու
անցքը...
Եւ
դրականապէս
յն
եկեղեցու
մէջ,
Պապական
աշխարհի
բոլոր
{քաղաքների}
մէջ,
քարոզել
ժողովրդին
հրապարակներում
է
քաղաք,
քաղաքի,
քաղաքից.
քաղաքներ,
{քաղաքների},
քաղաքներից։
Երկրորդը՝
մարդ,
մարդու
նալ
նոցայ
մասին
նայելով
մեր
ամրոցների,
{քաղաքների}
եւ
տաճարների
աւերակներին:
Գիտենք
Թիֆլիզը,
որ
այսօր
Ռուսսիայի
առաջնակարգ
{քաղաքներից}
մինն
է,
դեռեւս
տպում
է
այնպէս,
ինչպէս
ղաքի,
քաղաքից.
քաղաքներ,
քաղաքների,
{քաղաքներից}
։
Երկրորդը՝
մարդ,
մարդու,
մարդուց։
նգ
է,
քան
թէ
Նախիջեւանի
մէջ։
Բայց
այդ
{քաղաքներում}
պատրաստում
են
ստէարինեան
ճրագներ
եւ,
ո
ութիւնը
աւելի
շատ,
քան
թէ
այլ
բազմահայ
{քաղաքներում},
ուր
շատ
անգամ
ձգել
է
մեզ
բաղդը:
Փարի
ուի
տեղը:
Հայաստանի
բոլոր
գիւղերում
եւ
{քաղաքներում}
հաստատել
պարզ
դպրոցներ,
որոնց
պաշտօնը
րագործութեամբ
ապրիլ,
նա
կենդրոնանում
է
{քաղաքներում}
եւ
մայրաքաղաքներում,
եւ
այս
կենդրոնացո
Անգլիոյ
մէջ,
Լոնդոնի
եւ
այլ
գաւառական
{քաղաքներում}
բնակիչքը
գրեթէ
հարիւրին
տասն
եւ
հինգ
շա
սնանկութեան
դրօշակը
տարածելով
գաւառական
{քաղաքներում}
եւ
գեղերում
(
եթէ
ընդունին)
եւ
այն
տեղ
Պօլսի
մէջ,
նորա
շրջակայքում
կամ
այլ
{քաղաքներում}
բնակուելու
եւ
ձուկի
նման
տապակ
տապակ
լի
Հայոց
ազգը
Պоլսի
մէջ
կամ
այլ
գաւառական
{քաղաքներում},
եթէ
դուրս
հանենք
արհեստաւորքը
եւ
հայա
ղնում
է
իւր
երկիրները
եւ
կենտրոնանում
է
{քաղաքներում}:
Աղքատութիւնը
ստիպում
է
նորան
թողուլ
ի
եղում,
աղքատ
կը
լինի
Պօլսի
մէջ
կամ
այլ
{քաղաքներում},
՝
ութն
կամ
տասն
ստանալով:
Բացի
ղնում
է
իւր
երկիրները
եւ
կենդրոնանում
է
{քաղաքներում}:
Գուցէ,
մանր
վաճառականութիւնը,
գ,
որ
կարող
է
երեւիլ
որեւիցէ
եւրոպական
{քաղաքներում},
յարմար
է
հայկական
բեմին,
ոչ
ամենայն
քը,
վաճառանոցները,
ըստ
որում
հայաբնակ
{քաղաքներում}
սոցանից
աւելի
բան
չկայ,
որ
կարողանար
գ
եպհական
գործակատարքը
ամենայն
ծովահայեաց
{քաղաքներում}
։
Հօլլանդացիք
եւս
հետեւում
էին
այս
բանի
էջ,
որ
մեր
թագաւորական
պալատներում
կամ
{քաղաքներում}
եղած
չլինէր
այնպիսի
սովորութիւն,
ինչպէ
յնիսկ
հանգուցելու
բերանից
լսուելով։
{Քաղաքով}
Երեւանցի
էր
նա,
որդի
ազնուատոհմ
Նազարի
թե
ես
չպատահիմ
եւս
նույն
միջոցին
հիշյալ
{քաղաքում}:
Եթե
մինչեւ
նշանակյալ
ամսաթիվը
բոլո
ն
բնակութիւններ
էիք
հաստատել
մի
առանձին
{քաղաքում}
՝
Պօլուդենկա
ասացեալ
սահմանի
մօտ,
Նախի
հրամայեցինք:
Տրուած
է
Սանկտպետերբուրգ
{քաղաքում}
հազար
ութն
հարիւր
երկու
թուականին
Դեկտե
նայն
տարի
աշնան
ժամանակ
մորթւում
են
այդ
{քաղաքում}
բիւրաւոր
ոչխարներ,
որոնց
ճարպը
(
ճրագո
րիւն
թողնելով
եւ
տզրուկներ
դնելով:
Այդ
{քաղաքում}
երկար
ժամանակ
բժշկագործող՝
Բժշկականութ
լիքը
":
Առաջին՝
Բէգզադէն,
մի
մեծ
{քաղաքում}
ունենալով
մի
վաճառանոց,
առել
էր
իւր
մօ
յ,
որ
հպատակեցնէ
իւրեան,
եւ
երբ
Դուին
{քաղաքում}
բնակուեցաւ
Կաթողիկոսի
տանը,
հրամայեց
ի
է
ամեն
անգամ:
Ֆրանսայի
մէջ՝
Լիոն
{քաղաքում},
նոյնպէս
փակուեցան
մի
քանի
գործարանք,
կութիւնը,
վերասաց
պարագաներով:
Իսկ
թէ
{քաղաքում}
կամենում
ես
բնակուիլ,
նոյնպէս,
միւս
բ
իպուածում,
այսինքն՝
թէ՛
գեղում
եւ
թէ՛
{քաղաքում},
քեզ
տրուած
հողը,
որի
վերայ
շինութիւն
,
քանի
որ
գտնւում
են
այն
գեղում
կամ
այն
{քաղաքում}:
Եւ
եթէ
դու,
լինելով
քաղաքացի,
զբաղո
րո՞ւստ
է
ֆրանսիական
ժողովուրդը,
եթէ
մի
{քաղաքում}
մի
քանի
գործարանք
փակուելով,
մի
ահագին
ստանում
էր
նա
օրական
հինգ
ղուրուշ,
իսկ
{քաղաքում}
ստանում
է
ութն
կամ
տասն,
բայց
ինչ
օգու
ի
մեծատուն,
Բնակւում
էր
Նէապոլիս
{քաղաքում}.
Մինչեւ
այժմ
նա
չգիտէ
ուր
եւ
ում
տանում
ենք
Կալկաթայի
պէս
վաճառաշահական
{քաղաքում},
բոլորը
այն
հինգ
անբարոյական
մարդերի
ն
ց
այսպէս,
Հիւսիսային
Ամերիկայի
Քուէպէք
{քաղաքում},
որ
շինած
էր
սուրբ
Լաւրենտիոսի
գետի
վե
յետոյ
մեր
կաթողիկոսքը
նստում
էին
Դուին
{քաղաքում},
ուստի
բնականաբար,
վանահօր
ձեռքով
պիտ
իւնը
առած
վերադառնում
էր
իր
երկիրը,
Վան
{քաղաքում}
նստող
Մամիկոնեան
Դաւիթ
իշխանը,
նորա
առա
ր
սկզբնական
կրթութիւնը
ստացաւ
նա
Երեւան
{քաղաքում},
երեւելի
Հայկազն
Խաչատուր
Աբովեանի
ձեռ
աջ,
պատահեցայ
մի
հայ
երիտասարդի...
{քաղաքում},
որ
իրաւամբ
ստացաւ
Բեքրի-Մուստաֆա
պատո
ն
կար
արդարեւ
մի
այդպիսի
օրիորդ
իւրեանց
{քաղաքում}:
Երբ
մի
փոքր
հանդարտել
էր
պ.
Շաքա
գրչագրից։
Այդ
գրչագիրը
գրուած
էր
Ուռհա
{քաղաքում}
Հայոց
ՌԻԸ
թուականին:
Ձեռս
երթայ,
գիրս
տաւ
Դոմինիկեան
կրօնաւորների
կարգը
Քեօլն
{քաղաքում}
եւ
վերջապէս
դարձաւ
Րեգենսբուրգի
եպիսկոպ
լենտին
աբեղայից,
որ
Գերմանիայի
էրֆուրդ
{քաղաքում}
ծնած
էր
1394-ին,
չերեւեցաւ
մի
օրինաւոր
ամբիոնը
դասախօսութեան
հիմնուեցաւ
Բազըլ
{քաղաքում}
եւ
Թէոֆրաստ
Պարացելսոսը
հրաւիրուեցաւ
ու
անի
սեպտեմբերին
վախճանուեցաւ
Ստրասբուրգ
{քաղաքում}:
Այս
մեծ
Ալքիմիկոսը
սաստիկ
անձնատուր
է
լ
եւ
յիմարանալ:
Առածը
ասում
է,
եթէ
մի
{քաղաքում}
բնակուող
մարդիկը
միականի
են,
դու
եւս,
րել:
Միմիայն
երջանկութիւն,
որ
կայ
մեր
{քաղաքում},
օդի
մաքրութիւնն
է,
մանաւանդ
առաւօտնե
դնել,
որովհետեւ
կոմսը
համարուած
էր
այդ
{քաղաքում}
որպէս
մի
վտանգաւոր
մարդ:
Տիրացուն
ոց
յառաջ
վարելով
իւր
պարոնի
գործերը
այս
{քաղաքում},
իհարկէ
ոչ
առանց
անձնական
օգտի,
վերջա
դրուեցաւ
քահանայ
եւ
մի
փոքր
յետոյ
Կարին
{քաղաքում}
Մարգար
վարդապետից
(
որ
եւ
արքեպիսկոպոս
ենետիկ՝
միւս
աշակերտքը
թողնելով
Մօթոնէ
{քաղաքում},
որպէս
պահապան
վանքին
եւ
եկեղեցուն։
Ե
ել
նորան
Դանուբի
մէջ։
Իսկ
Ֆաբերը
Քեօլն
{քաղաքում}
ստացաւ
մի
նոր
անդամ
Պետրոս
Կանիզի
անուն
Երկու
տարուց
յետոյ
մեռաւ
եւ
Ժիրարը
Լիօն
{քաղաքում}
։
Յիսուսեանք
փառաւորում
էին
նորա
անունը
ւ,
մի
քանի
օր
մնալով
Սեյլան
կղզու
Գալլ
{քաղաքում}
(
point
de
Galle)
ես
նոյնպէս
վայելած
ե
եւս
գիր
պիտի
գրեի,
բայց
չկարծեցի,
թե
{քաղաքումդ}
կլինի:
Ուրիշ
բան
չունիմ
գրելու.
ո
ղոքաքննութեան
(
իշխանութեան)
տակ:
Իսկ
{քաղաքումը}
եւ
գիւղերումը
պաշտպանութեան
համար
կարգո
ն
հիմնադիրը,
ծնեցաւ
Սիբաս
կամ
Սեբաստիա
{քաղաքումը}
փոքր
Հայաստանի,
երկու
օրաճանապարհ
դէպի
,
օտարությունը
նրա
համար
դժվար
է:
{Քաղաքումս}
մեծ
պատրաստություն
կա
թագադրության
մասի
կորըստեանս,
բանային
ի
զանազան
հայաբնակ
{քաղաքս}
զուսումնարանս
վասն
աղջկանց,
յորս
զառաջ
չ
միայն
զոհում
ենք
նորանց,
այլ,
որպէս
{քաղդէական}
սերմից
յառաջացած
ծնունդներ,
քարին
ենք
ի
փոխ
առեալ
զայս
ամենայն
ի
Յունաց
եւ
ի
{Քաղդէացւոց},
գրէ
եւ
զզանազան
ճառս
ի
խնդրով
հարց
մի
վ
աղաղակում
է.
"
զմանկունս
ծնեալ
մեզ
ի
{քաղդէացւոց}
սերմանէն
զվիմի
հարցուք
":
Մենք,
մի
փո
Զքարի
հարցին
միշտ
անխնայ,
իբր
զծնունդ
{քաղդէեան}
։
Իմաստութիւնն
չէ՞,
որ
զլու
ելոց
առ
այսոսիկ
հրիտակս,
եթէ
ունիք
ինչ
{քաղեալ}
՚ի
լրոյ,
կամ
՚ի
գրաւոր
յիշատակարանաց,
զայս:
Արժողութիւն
շինուածոցն,
ըստ
{քաղեալ}
ծանօթութեանց
իմոց,
յազգայնոց
եւ
յօտարա
'ի
Վենետիկ
'ի
նոյն
իսկ
'ի
միաբանութենէ
{քաղեալ}
յընդարձակ
պատմութենէ
վարուց
նորա,
որ
պ
ոս
պատմաբան
վերակոչեալ
Իմաստասէր.
սորա
{քաղեալ}
ի
հին
եւ
ի
կենդանի
աղբերաց
պատմութեան
ա
աշտամանս,
հարկ
անժխտելի
դնեն
յիմ
վերայ
{քաղել}
զմանրամասն
ծանօթութիւնս
եւ
զամենայն
՚ի
]:
Ինձ
հարկավոր
է
այնտեղից
տեղեկանքներ
{քաղել}
մի
քանի
բանի
մասին՝
մեր
քաղաքին
վերաբե
պատահական
դրութիւնը,
մոռանում
է
օգուտ
{քաղել}
նորանից՝
որպէս
թէ
յաղթահարուելով
այն
ա
ռ
յեղափոխութեան,
այլ
մանաւանդ
օգուտ
են
{քաղել}
դորանից
եւ
առաւել
ապահովել
են
իւրեանց
բ
"
Եւժեն
Բօռէի
աշխարհագրութենից
օգուտ
եմ
{քաղել}
"
ասելով,
հասկանում
է
եղած
իւր
բառ
առ
կարող
ես
վարձու
տալ
եւ
այդ
կերպով
օգուտ
{քաղել}
քո
հողից:
Եթէ
հող
վաճառելու
սկզբունքը
ապագան:
Հայերին
մնում
է
վաղօրօք
օգուտ
{քաղել}
իւրեանց
դրութենից:
Կարող
են,
դար
նը,
չկայ
մարդ,
որ
չկարողանայ
մի
օգուտ
{քաղել}
այն
օրինակներից,
որ
մարդկային
կեանքի
փ
ի
տանջանք
է։
Բայց
ի՞նչ
օգուտ
կարո՛ղ
էր
{քաղել}
դորանից։
Ո՛չինչ,
եւ
Աստուած
վկայ
է,
ր
գիտության
մայրական
կրծքի
աղբյուրներից
{քաղել}
բոլոր
կենսական
հյութերը:
Ապա
պ.
ոյս
չկայ,
որ
ամենայն
ընթերցող
կարող
էր
{քաղել}
նոցանից
օգտաւէտ
ուսումն
եւ
քաղցր,
ազնի
առջեւ,
միայն
թէ
մարդը
չծուլանայ
օգուտ
{քաղել}:
Եւ
եթէ
մարդը
ընդունակ
չէ
այդ
բոլորի
թ
երը
նոցայ
դիակներով,
սկսան
ճանկերով
ետ
{քաղել}
դիակները
եւ
տուն
մտանել
կոտորելու
կենդա
ւտ:
նա
չկարողացաւ
իւր
արիութեան
պտուղը
{քաղել},
որովհետեւ
երկու
շաբաթից
յետոյ,
նորան
տեսաւ,
որ
չէ
կարողանում
դորանից
օգուտ
{քաղել},
քաղաքական
պաշտօնի
մէջ
մտաւ:
Սա
այնտե
ձի
ժամանակը
յանդգնութեամբ
որոմը
ցորենից
{քաղել},
այլ
խոստանում
է
հնձի
ժամանակ
ուղարկել
երի
անունները,
որոնց
գործերից
որպէս
թէ
{քաղել}
է
ամբողջ
այդ
գլխի
բովանդակութիւնը։
Եւ
էս
ընթերցողը
տեսնում
է,
մենք
օգուտ
ենք
{քաղել}
պ.
Էմինի
սրբագրութիւնից.
եւ
պատճառը
ա
իքը,
ուր
կարող
ենք
մտանել,
վաղուց
ահա
{քաղել}
են,
ամենայն
թփի
վերայ
հազիւ
գտանուին
մ
րով:
Եթէ
մի
խաբեբայ
մարդ
կամենար
օգուտ
{քաղել}
այդ
ազգերի
կուրութենից,
հրաշքի
տեղ
չէ՛
որպէս
մի
տգէտ
մարդ,
իսկոյն
սկսեց
օգուտ
{քաղել}
իւր
դրութենից,
փոխեց
իւր
խօսակցութեան
,
որի
տէրը
միմիայն
օգուտ,
որ
կարո՛ղ
էր
{քաղել}
նորանից,
այդ
էր
նորա
կաշուցը,
որ
սատա
ալով
ձեր
դիտողութեանը,
կ'աշխատեմ
օգուտ
{քաղել}
նորանից,
սակայն
այս
է
բանը,
որ
չեմ
հա
տը
պիտոյ
է
ասել,
ինչո՞ւ
չէ
պիտոյ
օգուտ
{քաղել}
դիպուածներից,
օգուտը
գողութիւն
չէ,
յա
աչքերը
տնկել
էին,
որեւիցէ
կերպով
օգուտ
{քաղել}
ձեր
հարստութենից,
բայց,
իմ
աչքում
ամե
խրթնաբանութեան,
զորոյ
ապացոյց՝
կարեմք
{քաղել}
ի
գովաբանութեանց
նոցին
իսկ
վանեցւոյն
հե
յին
պատմութեանցն
տեղեկութենէ,
հնա՞ր
էր
{քաղել}
այնպիսի
գիտելիս,
որովք
բարձր
ի
գլուխ
պ
պէս
պահանջեն
կարգք
եւ
օրէնք,
այլ
միայն
{քաղել}
անտի
զկարեւոր
գիտելիս
առ
ի
վկայութիւն
ա
նորան,
որ
նորա
ձեռքով
կարողանան
օգուտ
{քաղել}
եւ
առաջին
ներգործողը
դառնալ
յետոյ
Ֆրանս
թեանց
մէջ։
Պէտք
է
այդ
բոլորից
էլ
օգուտ
{քաղել}
խնամով
եւ
շրջանկատ
ընտրութեամբ։
Եթէ
այ
իրենց
տանը
փակելով
ի՛նչ
օգուտ
կարող
էին
{քաղել},
մանաւանդ,
երբ
նա
բարկացած
գոռում
է
թ
ած,
այնուամենայնիւ,
ոչ
միշտ
վարդեր
են
{քաղել}
իրենց
այգիներից,
իսկ
մենք,
որ
զոհ
գնա
,
թէ
մարդը
ինչ
բանից
որ
ուզում
է
օգուտ
{քաղել}
պէտք
է,
որ
այդ
բանը
լաւ
սորուի.
այլապ
բայց
միայն
այդ
չէ,
որից
կարող
են
օգուտ
{քաղել}
հայերը:
Կան
այնտեղ
շատ
ուրիշ
բաներ
եւ
,
-
կտուցը
լիքը
արին,
Մի
աղլուխ
վարդ
եմ
{քաղել},
-
ղրկել
իմ
աղպօր
եարին:
Շա
ւի
թոյնը
թողած
եւ
միմիայն
մեղրը
եւ
մոմը
{քաղելով}
յետ
դառնային
իւրեանց
տեղը.
այս
մի
շատ
րութեան
քաղցը
լցուցանելու
համար,
օգուտ
{քաղելով}
առաջեւի
մարդու
առաւել,
քան
թէ
ինքը
յիմ
ամայացած
սիրտը,
որ,
անիրաւաբար
օգուտ
{քաղելով}
իւր
պատահական
դրութենից,
չարաչար
գործ
սկոր
չունի
",
ուստի
եւ
նոքա
էլ,
օգուտ
{քաղելով}
իրենց
մարմնեղէն
լեզուի
ճկունութիւնից,
ումը
դնել
Յիսուսեան
Կարգի
պատմութիւնը՝
{քաղելով}
արդարամիտ
եւ
ճշմարտասէր
հեղինակների
գոր
ղքը
առաւել
լաւ
գործ
կատարեն,
թո՛ղ
խրատ
{քաղելով}
նորա
արածների
հետեւանքներից՝
հաստատեն
տակ
է
դրւում
պապերի
ձեռքով,
որ,
օգուտ
{քաղելով}
ազգերի
տգիտութենից,
փակում
են
նոցա
աչք
իւնքը,
այլեւ
հատ
ու
կտոր
տեղեկութիւններ
{քաղելով}
եկեղեցական
սուրբ
հարց
մասին,
մեր
ազգայի
ց
հեղինակաց
վաստակս,
բերկրեցաւ
յոգի,
[{քաղելով]}
անտի
[աշխարհահայեաց]
տեսութիւնս
եւ
[բե
րիգէզ
եւ
Կսաւիէ
անուններով։
Նա,
օգուտ
{քաղելով}
այս
հանգամանքից,
կրկնապատկեց
ջանքը,
ո
յտնի
թշնամութիւն
ծագեցաւ։
Պապը,
օգուտ
{քաղելով}
ժանտախտի
յայտնուելուց
Տրիդենտի
մէջ,
տե
,
այս
յայտարարութեններից
ծանօթութիւններ
{քաղելով},
միշտ
տեղեակ
էր
Եւրոպայի
անցքերի
բոլոր
թագաւորները
եւ
նախարարները։
Նա,
օգուտ
{քաղելով}
այս
յայտարարութեններից,
իւր
ներգործութ
լիսոփա
կամ
անհաւատ։
Յիսուսեանք,
օգուտ
{քաղելով}
այս
կրօնական
թոյլտւութենից
սկսեցին
Աւետ
րպէս
զի
Կայսրի
թեթեւահաւատութենից
օգուտ
{քաղելով}
՝
կողոպտեն
աշխարհի
հարստութիւնը։
Մատաղ
այողները
եւ
հաւադէտները
(
augur)
օգուտ
{քաղելով}
ամէն
կարգից
դուրս
երեւոյթից,
նոցա
վրայ
ական
է,
բայց
առիթ
կայ
եւ
նոցանից
օգուտ
{քաղելու}
։
Ոյժը
չէ
կարելի
զգալ,
եթէ
չկայ
դիմադր
ւնը
Չինաստանից։
Յիսուսեանք
առանց
օգուտ
{քաղելու}
չ'թողեցին
եւ
այս
բանը.
նոքա
սկսեցին
քա
ուխը,
գիշերային
առանձնութեան
մէջ
Նարեկ
{քաղելու},
այն
ժամանակ
հրամայում
էր
եւ
իսկոյն
օդ
էր
եւ
Լուսաւորչին
ուղարկէր
այնտեղ
Նարեկ
{քաղելու}:
Մենք
այդ
լոյսը
կամ
կրակը
Արագածի
վրայ
կ
5-6
հարիւր
հոգի
գալիս
են
Աշտարակ
այգի
{քաղելու},
երբ
Վարդիթերի
հայրը
տասն
այդպիսի
մշակ
ատճառով:
Բայց
ես
դրանից
էլ
օգուտ
չպիտի
{քաղեմ}.
պատճառ,
ապրիլի
15-ին,
թե
միայն
մնաց
ազատութիւն
է:
Թո՛ղ,
գէթ
խօսքով
օգուտ
{քաղեմ}
այդ
արտօնութենից:
Խօսակիցը
վայրկե
անդութեան
հանգուցեալ
Սարգսի
Աղաւելեան՝
{քաղեմք}
զհետագայս:
Նախ՝
թէ
Սարգիս
Ծատուր
ց
դրոշմատիպ
պատկերաց
իմաստունք
շահս
մեծ
{քաղեն}
ի
լոյս
աղօտալոյս
մտաց
պատմութեան,
ապա
լ,
որ
արգոյ
դերասանք,
նոյնպէս,
օգուտ
{քաղեն}
հասարակութեան
ընդունելութենից
եւ
աշխատի
ցի։
Եւ
եթէ
այդ
ուրիշները
նոյնպէս
օգուտ
{քաղեն}
մեր
նկատողութիւններից,
գո՛նէ
մի
ծեղի
չ
ան,
պէտք
է
որ
մեք
եւս
ամէնից
շատ
օգուտ
{քաղենք}:
Մեր
յոյսերը
անշուշտ
պսակուելու
էին,
եւ
'ի
ժամանակի
հնձոց
ասացից
ցհնձողսն,
{քաղեցէք}
նախ
զորոմնդ,
եւ
կապեցէք
զայդ
խրձունս
ա
նց
մեր
կողմից
մեծ
խօսք
եւս
աւելցնելու,
{քաղեցինք}
բնագրից
(
եր.
218-222),
իրենք
կը
տես
երջանում
է
իսկոյն,
դո՛ւք
չարաչար
օգուտ
{քաղեցիք}
ձեր
հարստութենից,
եւ
առանց
մարդկային
ս
աճառէ,
այն
ժամանակ
միայն
ազգը
օգուտ
կը
{քաղէ}
մեր
վաճառականների
գործառնութենից,
երբ
Թռուցեալ
ծաղկանց
ի
ծաղկունս,
{Քաղէ}
փնջիկ
Թացեալ
ի
ցօղ
զմատունս:
յուզեալ
զդիւանն
արքունի՝
որ
ի
Նինուէ,
{քաղէ}
ի
հելլեն
գրոց՝
զպատմութիւն
ազգիս
եւ
բե
ւսի՛ր
իմ
օրէնքները,
տիրէ՛
ինձ,
օգո՛ւտ
{քաղէ}
ինձանից.
կամ
թէ
չէ
ես
քեզ
կը
ստրկացնեմ
նձ
բերանացի
յօրինսգիտաց
եւ
ի
փաստաբանաց
{քաղի},
թէ
յիշեալ
Թէրթըն
անուն
ադմինիստրատորն
աւարտեսցի
ի
Սեպտեմբերի:
Զայսմ
ամենայնէ
{քաղի}
զի
թէ
եդից
ի
մտի
մտանել
՚ի
դատաստան
յաղ
ու
կնքած
են
նորա
կնիքով:
-
Ուրեմն
{քաղիր}
այդ
մատեաններից
ամենահարկաւոր
ծանօթութի
ած
բանը։
Այսքան։
§
62.
"
Մի
գուցէ
{քաղիցէք}
զորոմնն
եւ
զցորեանն
ընդ
նմին
'ի
բաց
խլի
ջն
արած
տանում
է
իր
այգին
ամէն
մինին
իր
{քաղլակովը}
մին
հաւող
խոստանալով:
Մենք
խոստով
ւմ
մինչեւ
այսօր
էլ
այս
սուրբ
եպիսկոպոսը
{քաղկեդոնական}
հռչակել՝
առիթ
առնելով
նորա
րոպէական
ակա
եղ
մինչեւ
անգամ
եւ
Յովհաննէս
Կաթողիկոսը
{քաղկեդոնական}
է
մինչեւ
իւր
կաթողիկոսանալը։
Մեր
մինչե
սակել
պատմութիւն,
համարեալ
զնա
հակառակ
{Քաղկեդոնական}
ժողովոյն:
Տպագրութիւն
սորա
[լոյս]
տեսա
զխտրոց
սուրբ
Հարցն,
որ
'ի
մէջ
մեր
եւ
'ի
{Քաղկեդոնականացն},
վասն
որոյ
աղօթահայց
ապաշխարութեամբ
եւ
գեւոր
դասուն
քարոզել
Հայոց
եկեղեցու
մէջ
{Քաղկեդոնեան}
ժողովը
եւ
պատարագել,
ուր
Ներսէսը՝
իւր
վով
651
թուականին
նզովեց
Մանասկերտի
մէջ
{Քաղկեդոնեան}
ժողովը:
Ազգային
պատմիչների
վկայելո
օտից
ճանաչելով
ճշմարտութիւնը,
ընդունել
{Քաղկեդոնեան}
ժողովի
սահմանադրութիւնքը,
ինչպէս
Վրացի
մէջ
"
(
երես
184),
այսինքն՝
մերժեցին
{Քաղկեդոնեան}
ժողովը:
Պարտականութիւն
համարում
են
րեք
ընդհանրական
ժողովների,
ընդունում
է
{Քաղկեդոնեան}
ժողովը:
Իսկ
միւս
նամակում
(
յայտնի
նամ
լինում,
կարծելով,
թէ
կարելի
է
ընդունել
{քաղկեդոնեան}
ժողովը
առանց
ուղղափառ
լինելուց
դադարելո
։
Մեր
մե՜ծ
հայրապետ
Բաբգէն
կաթողիկոսը,
{Քաղկեդոնի}
ժողովը
դատելու
համար,
Վաղարշապատի
նո՛յ
այնտեղ
Հայոց
ազգի
մեծ
մասը
ընդունում
է
{Քաղկեդոնի}
ժողովքը,
այստեղ
մինչեւ
անգամ
եւ
Յովհան
թ.,
եր.
83)։
Այս
խօսքերից
յետոյ
Մաշտոցը
{քաղկեդոնիտ}
էր
ասողը
պարզապէս
հայհոյում
է
անկաշառ
ճ
նքն
Այվազովսքին,
թերեւս,
հակամիտեալ
ի
{Քաղկեդոնիտսն}:
Եթէ
ուրեք
ուրեք
բան
լինի
առ
սուրբ
հար
ջեւ
եղած
տարածությունը
փափկացնում
են
եւ
{քաղհանում}
են
մոլախոտը,
իսկ
երբ
այն
հասնում
է
1-1
"
Ծանօթաբանութիւն
Ալքիմիայի
մասին,
{քաղուած}
մի
հին
գրչագրից։
Այդ
գրչագիրը
գրուած
է
ոսկի:
Այս
համառօտ
ծանօթաբանութիւնը
{քաղուած}
է
վերոյիշեալ
գրչագրից
այն
դիտաւորութեամ
ւթիւնը,
որ
մենք
հարազատութեամբ,
որպէս
{քաղուած},
հանեցինք
բնագրից
(
եր.
218-222),
ի
կութեան
յայտարարութեան
Այվազովսքւոյ
ընդ
{քաղուածի}
գործոյն
պարտական
էր
իսկ
եւ
իսկ
բանալ
զկ
առնելոյ
զամենայն,
որ
ինչ
բովանդակիւր
ի
{քաղուածին}
յայնմիկ:
Յերկրորդում
այս
ժողովի
երկ
նց
երեւելոց
ի
յայտարարութեան
նորա
եւ
՚ի
{քաղուածին}
այնմիկ,
քանզի
տեսանել
տեսանէին,
թէ
ի
ԳՄ.
ՍՕԼԵԱՆԻԿՈՎԻ
-
Ս.
Պ.
Բ.,
1861.
{Քաղուածք}
եւ
մտածութիւնք
"
Ամեն
փիլիսոփայութի
uchessa
madre,
որից
դնում
ենք
հետեւեալ
{քաղուածքը}:
"
Մենք
մեր
յայտնագործութիւններով
չենք
անսահման
իրաւունքներին,
որից
օգուտ
էր
{քաղում}:
Խօսելով
Նոր-Նախիջեւանի
վերայ,
խօսելո
ը
գերագոյն
իշխանութենից,
որից
օգուտ
են
{քաղում}
ուրիշները՝
թերեւս
չարաչար
գործ
դնելով
տելի
են
նոցա,
խորամանկութեամբ
օգուտ
են
{քաղում}
նոցա
թուլութենից,
տիրում
են
նոցա
վերայ
լուսառեչ
Ծաղկէ
ծաղիկ
թռչելով
Փունջեր
{քաղում}
`
ցօղի
մէջ
Իր
մատները
թրջելով:
Ի՜նչ
չ
յութեամբ:
Իսկ
բանաստեղծութիւնը
օգուտ
է
{քաղում}
մի
ծայրացեալ
ազատութենից
եւ
ստիպուած
չէ
բայց
եւ
այնպէս
խորամանկ
պառաւը
օգուտ
է
{քաղում}
այն
ազդեցութիւնից,
որ
այս,
դրականապէս
ել
ազգի
մէջ,
այլեւ
եղածիցն
էլ
օգուտ
չէ
{քաղում}:
Ամէնին
յայտնի
է
Էջմիածնի
պարսպի
,
յոր
երկինք
դեռ
ցօղէին.
Եւ
ձեռք
{քաղուսք}
սրտի
կուսին
պատահին:
Այլ
խուն
ի
վ
արգմանությամբ
ես
ձեզ
կհաղորդեմ
մի
կրճատ
{քաղվածք}
խմբագրի՝
ընթացիկ
մայիսի
30-ին
հրատարակ
էր,
մի
խռովէք
ինձ,
Իմ
մոլորութեան
{քաղր}
պատկերներ․
Ինձ
չէ
թոյլ
տուած
երկաթի
որչափ
յագեցուցին
զսովալլուկ
Հռովմէական
{քաղց}
Հայկական
արեամբ:
Տեսցեն
պատուելի
հայրե
ուրիշ
ամեն
բանի
պիտանի,
մի
քանի
հազար
{քաղցած}
ու
մերկ
զինուոր,
որ
տարիներով
չեն
տեսն
ակած
Տունէ
յետ
դառնում
(
հարկ
է
թէ
{քաղցած}
),
Դեռ
իմ
դատաւորն
տեղերում
նստած
յ
ու
հաց
Թէ
լոկ
պատրաստեն՝
կըմնայ
{քաղցած}.
Այդ
պատճառով
էլ
բերին
եւ
ձըկներ
դարձեալ
քո
ընդդէմ
`
Ոռնան
ինչպէս
{քաղցած}
գայլեր.
Քե՞զ
ինչ.
չե՞ն
"
արք
սեւ
ստահարուած,
ողորմելի,
աղքատ,
մերկ
եւ
{քաղցած}
Հայը,
ոչ
միայն
ճնշուած
օտարներից
եւ
բա
է,
որ
հաւան
չէ
իմ
հացին:
Դէ
սատկեցէք
{քաղցած}:
Անգլիան
իր
կառավարութեան
ստգտանուած
ձ
տեսանել
(
նորա
մանուկներն
եւս
շատ
անգամ
{քաղցած}
են
քնում).
նորա
երեսից
ո՛չ
մի
մարդ
կա
։
Եթէ
այսքան
եւս
չլինի,
ասե՞ս
որ
պիտեր
{քաղցած}
մեռանել:
Ինչ
է
իմ
ստացածս
եկեղեցուց,
արէ
իր
անձը
ու
չպաղի
սատկած
ձուկի
պէս,
{քաղցածը}
էլ
համին
չի
նայիլ
միայն
թէ
ուտելիք
գտնէ
։
Կասկած
չ'կայ
թէ
նա
կը
մեռանէր
այնտեղ
{քաղցածութենից},
եթէ
չ'գտանէին
նորան
մի
աղբիւրի
մօտ
կի
միայն
զարթում
են
նորա
մէջ
միւս
հոգեկան
{քաղցերը}
կամ
ցանկութիւնքը,
որոնց
շատը
դեռ
անծան
յիմարութեամբ,
կա՛մ
իւր
արծաթսիրութեան
{քաղցը}
լցուցանելու
համար,
օգուտ
քաղելով
առաջե
ով՝
կշտանում
է
մեր
հոգու
գեղասիրութեան
{քաղցը},
բայց
ոչ
պէտքերի
քաղցը,
եւ
ամեն
բանից
ւ
գեղասիրութեան
քաղցը,
բայց
ոչ
պէտքերի
{քաղցը},
եւ
ամեն
բանից
առաջ
եթէ
մենք
պէտքի
քաղ
ղցը,
եւ
ամեն
բանից
առաջ
եթէ
մենք
պէտքի
{քաղցը}
չկշտացնենք,
մեր
գոյութեան
հաւասարակշիռ
ւին
Թէ
յագենա՜ս
շրթնալից,
Արտահոսման
{քաղցըր}
ժամին
`
Ոհ,
յիշի՜ր
ինձ,
յիշի՜ր
ինձ:
եան
առ
Ձեզ
ի
6-էն
Յուլիսի
համարաւ
370,
{քաղցի}
պարտականութիւն
համարեցի
ինձ
յանդիման
լի
դրած
ու
Հայոց
զաւակը,
հոգեւոր
սովից
եւ
{քաղցից}
միանգամայն
կիսամեռ
ընկած,
իւր
խաւար
շր
մեր
դարի
աղաղակող
պահանջները
եւ
մտավոր
{քաղցից}
մեռնող
հայ
երիտասարդությանը:
Ռուսաստան
ւցանէին
զսիրտ
մեր,
այլ
թագուցանել
զայս
{քաղցկեղ},
որ
ճարակէ
եւ
զառողջ
մարմին
ազգին,
չէ
ր
կարծիքով
այդ
գործին
աւելի
պատշաճ
էր
"
{Քաղցկեղ}
Հայաստանի
"
անուն
ունենալ,
քան
թէ
կապո
չէ,
մեղադրիր,
եղբայր,
ինձ
համար
շատ
{քաղցր}
է
լսել
բարեկամի
մեղադրությունը,
քան
թե
եթե
ծովը
եւս
հաջողե:
Մնաս
բարյավ,
{քաղցր}
տեսություն:
Միշտ
քո
Մ.
Նալբանդյանց
երն
ավելի
քան
սահմանափակ
էին,
բայց
այն
{քաղցր}
բերկրանքն
ավելի
լայն
պայմաններում
էլ
այ
շանթերը:
Աթենասը
շնորհալի
կերպով,
{քաղցր}
ժպիտը
շրթունքների
վերայ՝
պատասխանում
է
հարստահարուած
լինելով,
չկարողանար
այս
{քաղցր}
լուծը
յանձն
առնուլ:
Ի՛նչ
է
պատճառը,
ո
թարմ
տերեւները,
որ
մի
երկու
ամիս
յառաջ
{քաղցր}
հովանի
էին
մեր
համար
այրող
արեւի
երեսից
Սոֆիա
դուստրը,
որ,
ֆօրտօպիանօն
այնպէս
{քաղցր}
ածելով,
Տրովատօրի
ուվերտիւրը
զմայլեցնո
ոխանցական
միջոց
էր
կոշտ
խստութենից
դէպի
{քաղցր}
մեղմութիւն:
Բայց
այս
մխիթարութիւնը
ած
մի
ծառի
տակ։
Առաջեւիցս
վազում
էր
մի
{քաղցր}
եւ
պայծառ
վտակ:
Տեսայ,
որ
գալիս
է
հեռ
ՍԻՐՈՎ
ՆՈՒԻՐՈԻՄ
Է
ՀԵՂԻՆԱԿԸ
ԻՄ
{ՔԱՂՑՐ}
ԵՂԲԱՐՔ
Կենդանութեան
նուիրուա
ում
են
այսպէս:
Սոցա
վիճակից
աւելի
{քաղցր}
չէ
այն
մանր
վաճառականների
վիճակը,
որ
ն
իմ
են,
պիտի
որ
կատարելագործուին:
{Քաղցր}
է
մեզ
յուսալ,
որ
արգոյ
դերասանք,
նոյն
՝
ես
հարուստ
եմ
գերապանծ:
{Քաղցր}
ու
դառը
խառնուած
է
այն
ջրումը
անբաժան,
ում
են
մեր
օդը,
Չգիտեն,
որ
անչափ
{քաղցր}
է՝
մրրկից
յետ
զեփիւռը,
Խաւար
օր
սրտում
Նորա
երկու
կեղծաւոր
եւ
կամ
{քաղցր}
խօսքերը
Կը
զօշոտեն
մեր
աչքը,
կը
մ
է.
Աշխատասէրը.
Արեւծագին
{քաղցր}
քնով
Քնում
է
ծոյլը:
Կը
գան
այ
մազերը,
Բերնի
վերայ
ծաղկում
է
{քաղցր}
ժպիտ:
Երգ
երգելով,
նա
կտաւ
շեցնում.
Բայց
նոքա
ոչ
միշտ
{Քաղցր}
են
ինձ
հետ,
Այլ
շատ
այն
է
որ
`
երի
ձեռքում։
Այդ
խօսքերի
վերայ
ինձ
{քաղցր}
եղաւ
դուրս
տալ
Եւժէն
Սիւ
Պարոնի
"
Թափառ
րող
էր
քաղել
նոցանից
օգտաւէտ
ուսումն
եւ
{քաղցր},
ազնիւ
զբօսանք։
Այդ
խորհրդով
տպած
եւր
ղութիւն
ապագայ
աշխատութենների
մէջ։
{Քաղցր}
պարտականութիւն
կը
համարենք
մեզ
Հիւսիսափ
անցուցի
Փարիզի
մէջ:
Բայց,
աւա՜ղ,
այն
{քաղցր}
օրերը
անհետ
կորան
մշտնջենաւորութեան
ովկ
որք
ի
գործատան
մէջ:
Շերամապահ
Ինձ
{քաղցր}
է
ասել,
գոչեց
նա,
մի
քանի
խօսք
այն
եռ
ուող
եւ
մահ
սպանող,
ամենի՛
երախտաւոր,
{քաղցր}
եւ
շա՛տ
ողորմած։
Եւ
այս
բոլորը
մեր
ւր
եւ
պիրկ
կապով
կապուած
լինելով
Տիրոջդ
{քաղցր}
եւ
ախորժելի
սիրով,
որի
անուշութեան
համ
ն
յաւիտենական
քնով
հանգստացած։
{Քաղցր}
պարտականութիւն
կը
համարենք
մեզ
հրատարակ
եւ
շատ
պարապած
լինէր
առանձին
գործերով,
{քաղցր}
հաճութեամբ
սովոր
էր
մտածել
ազատ
րոպէներ
՝
բոլոր
ընկերութիւնը
ոգեւորուած
էր
նորա
{քաղցր}
եւ
բարի
յիշատակովը։
Այս
միջոցին,
ն
ենական
գրաւական
մեր
բարեկամութեանը։
Քո
{քաղցր}
յիշատակը
ապրելու
է
մեր
սրտում,
քանի
սա
ու
ճիռ։
-
Ճռաքաղ
արեցէք,
մնացորդը
{քաղցր}
է
լինում,
ասում
է
առակը,
գոնէ
այդ
չնչ
ումս
է...
Շաքարեանցի
ականջին
շատ
{քաղցր}
եկաւ
ոսկու
ձայնը,
վասն
որոյ
վերջին
անգ
ստակն
է
դա,
այդ
պատճառով
եւս
ինձ
աւելի
{քաղցր}
է
նայել
դորա
վերայ,
քան
թէ
մի
այլ
մարդ
մարդու:
Միթէ՞
չգիտես,
որ
ծնողին
աւելի
{քաղցր}
է
իւր
զաւակը,
քան
թէ
մի
օտարին:
Գիտե՞
եթէ
ոչ
միշտ,
գոնէ
շատ
անգամ,
այսպիսի
{քաղցր}
րոպէները
ընդհատւում
են
այդ
րոպէների
բնա
ռով
այս
արգոյ
հիւրերը
եւս
զրկուեցան
այդ
{քաղցր}
երգի
վայելքից,
որ
շատ
գեղեցիկ
երգում
է
նչ
ջուր
յաւելացնէ
վերան.
պատճառը,
շատ
{քաղցր}
էր:
-
Իմը
քաղցր
չէ,
-
ասաց
Թիւթիւնճ
րան.
պատճառը,
շատ
քաղցր
էր:
-
Իմը
{քաղցր}
չէ,
-
ասաց
Թիւթիւնճի-Օղլուն,
-
ուրեմն
ե
ասաց
Թիւթիւնճի-Օղլուն,
-
ուրեմն
եւ
քոնը
{քաղցր}
չէ:
Մանուշակը
երկուքի
մէջ
եւս
հաւասար
իկ,
երբ
մտածեց,
թէ
արդարեւ
գիտութեամբ
{քաղցր}
էր
շինել
Շահումեանցի
թէյը:
Բայց
Շահում
,
թէ
ատամները
ցաւում
էին,
եւ
չէր
կարող
{քաղցր}
բան
գործ
ածել:
-
Այդ
ուրիշ
բան
է,
-
րոզը:
Ես
ինքս
գիտեմ,
որ
ամուսնութիւնը
{քաղցր}
չէ,
եթէ
չէ
հաստատուած
ամուսինների
սիրո
րիորդներից
մեծը
վեր
կացաւ
տեղից
եւ
ասաց
{քաղցր}
եւ
ներդաշնակ
ձայնով.
-
Քուրիկնե՛ր,
որանից
յետոյ
սկսեցին
նոքա
բոլորը
միասին
{քաղցր}
եւ
զմայլեցուցիչ
երգեցողութիւն:
Լուսաբա
.
վասն
մեր,
հայրենակցացս
պարոն
Էմինայ
{քաղցր}
էր
տեսանել
զբանասիրական
քննութենէ
(
ոչ
գրէ
նորան
մի
նամակ,
եւ
ինչքան
կարելի
է
{քաղցր}
ոճով
"։
Կնճռադէմ
քարոզիչը
թելադրեց
գրո
ճռադէմ
քարոզիչը
թելադրեց
գրողին
փոխանակ
{քաղցր}
խօսքերի
այնպիսի
բառեր,
որոնցից
թափում
թէ
ե՛րբ
լինելու
էր
դոյն
այդ
ազատութեան
{քաղցր}
պտուղները
ճաշակել:
Պատասխանում
էր
արգո
ացինք
միջին
դարերի
խաւարին,
չենք
կարող
{քաղցր}
յիշատակ
ունենալ
նոցայ
մասին
նայելով
մեր
մ
է
նա
Սօսին,
Անոյշի
բերնով:
Շատ
{քաղցր}
է
գալիս
մեր
ականջին,
երբ
լսում
ենք
հայ
անից,
նորա
զովարար
շուքից
եւ
տերեւների
{քաղցր}
խշխշոցից:
Բայց
այդ
ունայն
երկիւղ
վի
երիտասարդությունը
համարում
եմ
Եղիշեի
{քաղցրախոս}
Վարդանանց
պատերազմի
նկարագրությունը:
ային
ողջույն
չեմ
գրում,
որովհետեւ
նա
"
{քաղցրախոսություն}
"
չի
սիրում.
միայն
շնորհակալություն
եմ
ոխանակ
"...
Հնչեց
ահա
քնար
{քաղցրախօս},
Շարժեց
երկինք
ու
գետին,
Ար
օրինակ՝
փշատը,
որ
Հայաստանում
տալիս
է
{քաղցրահամ}
պտուղ։
Այդ
ծառը,
տնկուելով
հարաւային
մէջ,
որպիսի
է
Ռոստովը:
Ջուրը
նոյնպէս
{քաղցրահամ}
եւ
մաքուր,
որ
հոսում
է
մի
ապառաժից,
ո
մլել
նորանց,
ձեր
ձեռքով
պատրաստելով
մի
{քաղցրահամ}
խմելիք
-
Ձեր
մռայլութիւն,
դժբաղդու
սի
`
Եւ
Գրիգորին
տօնեցինք:
Եւ
մեղեդին
{քաղցրաձայն}
Սերովբէից
քո
անտես
`
Եղաւ
զուարթ
երգակ
եգուշակ
օրից,
երբ
ընթերցասիրում
էի
ձեր
{քաղցրաճաշակ}
եւ
ճշմարտս.
քարոզ
յիշատակարանները,
որ
էլ
չեն
ման
ածում,
բալքի
աստուծոյ
սիրտը
{քաղցրանայ}
վրըներս,
մի
լիս
ու
ճար
անի
":
Սորանից
բեմն
Իսրայէլ
դառնայր
մտօք
յԵգիպտոս,
եւ
{քաղցրանային}
՚ի
քիմս
նորա
սոխն
եւ
խստորն
առաւել
քան
ած
մարդկան
մէջից:
Աստուած
քո
դատաստանը
{քաղցրացնէ},
Ստեփաննոս
վարժապետ,
յիրաւի՛,
եթէ
դո
զատ
շունչ
առնուլ,
նախախնամութեան
ձեռքը
{քաղցրացնում}
էր
աշխարհի
մի
հեռաւոր
մաuնում
-
Հնդկաստ
մարդկային
ազգին,
նման
է
օպիումից
շինած
{քաղցրեղէնին},
որ
դայեակները
(
Ասիացոց
մէջ)
սովո՛ր
թակայ
ես
հողմերի,
Արշալուսոյ
եթէ
{քաղցրիկ}
`
ցօղը
քեզի
փաղաքշեց,
Միւս
օրն
ահ
ւէր
կը
տամ,
որ
առաւօտ,
երեկոյ
Փչէ
{քաղցրիկ},
ցօղէ
ցօղը,
որ
միշտ
մնայ
հով
ու
զով.
ստոյգ
չեն
իմ
կարծածները,
դո՛ւ,
Տէ՛ր,
{քաղցրութեամբ},
բանի
տեղ
չդնելով,
ներէ՛
ինձ
որպէս
մի
մրեցուցիչ
հիւթի
մէջ,
որպէսզի
մանուկը,
{քաղցրութեամբ}
խաբուելով,
յօժարի
ընդունել։
Մեր
ասածի
ամնաւոր
պարիսպները
եւ
գոթական
տաճարները
{քաղցրութեամբ}
յիշել
միջին
դարերը,
եթէ
միայն
կարող
էի
լ
մեծի
ցրտութեան,
յետ
մշտագարուն
օդոցն
{քաղցրութեան}
Իտալիոյ
աշխարհին:
Յաւուր
տօնի
ծննդե
հինօրեայ
երախտագէտ
բարեկամ
զրկէ
ինձ
իւր
{քաղցրութեան}
շառաւիղներից,
ապա
լա՛ւ
իմացիր,
որ
այն
ասու
աւետարանի,
իսկ
Սարգիս
վարդապետ
առ
{քաղցրութեան}
բանիցն
եւ
խորին
ուղղամտութեան
Շնորհալի
յլն,
սքանչանան
եւ
հրճուին
զճաշակ
առեալ
{քաղցրութեան}
լեզուին,
որ
փոքր
մի
ազնիւ
էր
քան
զհասա
,
շատ
անգամ
"
ըստ
քաջութեան
"
կամ
"
ըստ
{քաղցրութեան}
"
ասելու
տեղ,
ասում
է
կամ
լոկ
"
քաջութ
լ
երեխաներին՝
քնեցնելու
համար,
բայց՝
{քաղցրութիւն}
խառնելով
այդ
թմրեցուցիչ
հիւթի
մէջ,
որպ
րն
է,
երբեք
ճաշակելու
չէր
երջանկութեան
{քաղցրութիւնը}:
-
Ինչու
այդպէս
խիստ
պատժում
է
Նախ
ձեր
ընտանիքը
ճաշակելու
չէր
երջանկութեան
{քաղցրութիւնը}:
Ուր
չէ
խոստովանւում
մարդկային
հաւասար
ոքրիկ
արծաթի
դրգալով
թէյը
խմելով,
նորա
{քաղցրութիւնը}
փորձելու
համար.
բայց
երբ
խմեց,
խնդրեց
ղ,
ասում
է
կամ
լոկ
"
քաջութիւնով
",
"
{քաղցրութիւնով}
"
կամ
"
իր
քաղցրութիւնով
",
"
իր
քաջու
ութիւնով
",
"
քաղցրութիւնով
"
կամ
"
իր
{քաղցրութիւնով}
",
"
իր
քաջութիւնով
"
եւ
այլն,
իսկ
թէ
այս
բաները
կորած
չեն
դեռեւս,
որ
եթե
ոչ
{քաղցրությամբ},
գոնե
դատաստանով
ձեռք
բերելու
հնար
լին
ղքատներին,
էս
լաւ
ա
հլա
խէր
ա
ըլնում.
{քաղքումն}
ամէն
բանն
էլ
փողով
ա,
գեղըցուն
էլ
ունի
րանցն
իրանց
ա
հասնում.
աղպե՛ր,
դուք,
{քաղքցիք}
էք,
որդ
առուտուրի
էք,
որդ
փէշակի,
մ
ի
եւ
թոռն,
որ
իւրեանց
անունը
յայտնելով
{Քամ},
Քանան
եւ
Նեբրովթ,
յայտնեցին
եւս,
որ
ւած
կոյս
արտը
այն...
Սիրահոսան
բաժակն
{քամած}
Կպչում
է
նա
ամուր
`
կոյսին,
Մկանները
րօտը,
ասելով
այս
խօսքերը,
դարձուց
իւր
{քամակը}
սատանային
եւ
վեր
բարձրացնելով
պոչը,
ցո
ած
հայերէն,
անցաւ
դէպի
եկեղեցու
սեղանի
{քամակը},
այսինքն,
արեւելեան
կողմը.
այստեղ
տե
ւելեան
փոքրիկ
դռնակը,
եւ
երթեւեկ
առնել
{քամակի}
կողմից
շուրջանակի,
յատակը
փոխել,
պատե
ի
քամակից
դուրս
գալով,
կանգնեցաւ
կառքի
{քամակի}
անիւների
վերայ,
երկու
հարուած
տուեց
Հե
,
պատճառ,
որ
դոքա
հին
եւ
մեռյալ
լեզվի
{քամակից}
գնալով,
կարծում
են
թե
կարող
են
մի
մոգա
անում
է
եսականությունը
եւ
անձնական
շահի
{քամակից}
գնալը,
որ
հայրենիքի
փրկությունը,
ազատ
ր,
ճերմակ,
թաց
մազերով,
լուացող
կինը
{քամակից}
":
Բ.
Մայիսի
1:
Մտածում
եմ
եւում
է
իւր
գահի
վերայ
լուսափայլ
ամպերի
{քամակից}:
Ամպերը
կամաց
կամաց
ցրուեցան,
եւ
տեսա
ծ
մանուկին:
Մարդ
ուղարկելով
մանկաբարձի
{քամակից},
հրաւիրում
է
իւր
մօտ
եւ,
յայտնելով
հա
ւրեանց
չպատկանած
իրաւունքը
ձեռք
բերելու
{քամակից}:
-
Ո՛ղջ
լինիս,
-
պատասխանեցի
ես,
ւածում
ազդու
հոգու
խօսքերը,
մինը
միւսի
{քամակից},
կայծակի
նման
թափուելով
դիմացը
կանգնած
րի
հետ՝
հրամայելով
ինձ
եւս
ելանել
նորա
{քամակից}:
Երբ
ոտքս
դուրս
կոխեցի
շեմքից,
եր
րդ
եւ
սերտած
բառեր,
որ
շարել
է
միմեանց
{քամակից}
։
Մինը
հարցանէ,
թէ
Հայոց
պատմութեան
ո՞
:
Փարիզից
ստացած
նամակներս
միմեանց
{քամակից}
հաւաստում
են,
թէ
յարգի
Ամբրոսիոս
եւ
Խո
ուրդը
լինէր
գնալ
օգտի
եւ
շահաստացութեան
{քամակից},
եթէ
մեր
ցանկութիւնը
լինէր
սուրբ
համար
էի
միւս
անգամ
գնալ
այնտեղ
այդքան
արծաթի
{քամակից}:
Տղան
հանում
է
եւ
տալիս
է
իւր
բոլո
ռականութիւնը:
Բայց
արի
տես,
որ,
մեծի
{քամակից}
գնալով,
կարող
ենք
եւ
փոքրը
կորուստնել
հ,
որքան
թշուառութիւնք,
որ
մինը
միւսի
{քամակից}
յաջորդում
են
մեր
անմիաբանութենից
եւ
միմ
ն
ու
գործ
թողած,
ընկնում
են
այդ
վէճերի
{քամակից}:
Օտարոտի
են
Ձեզ
իմ
խօսքերը,
այնպէս
չէ
ց
մի
քանի
ամիս
յառաջ,
հարուած
հարուածի
{քամակից}
ընդունում
էր
հիւսիսային
Ամերիկան:
ց,
անտուն
եւ
անտէր:
Բողոք
բողոքի
{քամակից},
որի՞
ընդդէմ,
ո՛վ
ինչ
կարող
է
առնել:
ամենայն
տեղ
ստորագրութիւն
ստորագրութեան
{քամակից}
՝
այդ
աղքատներուն
օգնելու
համար։
Նոյնի
ան
այս
անգամ:
Եւ
ահա
ժողով
ժողովի
{քամակից},
խորհուրդ
խորհուրդի
քամակից,
ինչպէ՛ս
ղով
ժողովի
քամակից,
խորհուրդ
խորհուրդի
{քամակից},
ինչպէ՛ս
լուծել,
որ
ազնուականութիւնը
ւիլ,
երբ
առաջարկութիւնք
առաջարկութեանց
{քամակից}
հասնում
են
նորան,
թողուլ
այս
աշխարհի
թ
արողանային
գնալ
բարոյականի
եւ
իմացականի
{քամակից},
ըստ
որում
հոգին
առանց
մարմնի
չէ
կարող
:
Նա
գիտէ,
որ
սովորաբար
փոթորիկի
{քամակից}
`
Դուրս
է
գալիս
երկնից
դշխոյն
խաւ
ւն
ոճերը,
եթէ
չէ
կարելի
նորում
միմեանց
{քամակից}
շարել
ասիական
փքուռոյց
հռետորութեամբ
նո
րայ։
Հասարակութիւնը,
շատ
անգամ
ձեւերի
{քամակից}
վազելով,
հագուստ
եւ
զարդարանք
որոնելով
ինի
հետ,
երբ
զիջողութիւնք
զիջողութեանց
{քամակից}
որպէս
մի
աքցանով
քաշում
հանում
էր
թագի
՛ց՝
խաղալու
ժամանակ
ձեր
արկանելին
ձեր
{քամակից}
տանելով։
Եւ
ձեր
օրհնեալ
մայրը
եւ
Անոյշ
ող
չլինի
ձեր
մէջ
"։
Եւ
իսկո՛յն,
սորա
{քամակից},
թէ
"
ո՛վ
որ
պոռնի՛կ
է,
կամ
պի՛ղծ,
կ
ա՛ն
էր,
որ
իմանայիր.
ես
լսեցի,
որ
իս
{քամակից}
ասում
էին,
թէ
"
ես
վանքում
բան
չունէի
ալիս
եւ
Յայսմաւուրքի
սեպտեմբ.
9.
սորա
{քամակից}
հետեւում
է
եւ
մէկ
եւ
այլն։
Մեզ
թւում
է
չ
բան
էր,
որ
Փարպեցին
տանում
էր
Վահանի
{քամակից},
խաղալու
ժամանակ։
§
27.
Բնագիրը.
առաջ
շարժուեցաւ
դէպի
մեր
եկեղեցին.
որի
{քամակից}
լուռ
եւ
տխուր
հանդիսաւորութեամբ
հետեւու
Աստարօտը
սկսեց
փախչել,
սատանան
նորա
{քամակից}:
Միւս
դեւերը,
որ
ներկայ
էին
հանդիսին
ելու
մասին:
Սատանան
վազում
էր
Աստարօտի
{քամակից},
բայց
ապստամբութեան
արհի
նախագահը,
իս
եզ
նման
խելքերը
կորուսած
ընկել
էին
ձեւի
{քամակից},
անփոյթ
առնելով
իրի
կորուստը.
ժամանակ
յառաջ
գնում
էին
հետեւակ
դեւերը,
նոցայ
{քամակից}
`
ձիաւոր
ասպետները,
ձեռքերին
բռնած
այն
,
որովհետեւ
միտքս
թռչում
էր
այն
աղջկայ
{քամակից},
ամենեւին
մեքենաբար
պատասխանում
էի
մի
էջ
ման
գալու
ժամանակ,
յանկարծ,
ծառերի
{քամակից}
տեսանում
եմ
այդ
աղջիկը,
որ
կանգնած,
կ
երգարանը։
Մի
մարդ,
այսօր
առաւօտ,
ձեր
{քամակից}
ներս
մտաւ
մեր
տուն,
լաւ
որ
Մարիամը
տան
տական
էր
հնազանդուիլ
նորան
եւ
գնալ
նորա
{քամակից}:
Միթէ՞
այս
անբնական
գործողութեան
հետեւ
ոյ,
վազեց
իւր
ննջարանը
եւ
շուտով
փակեց
{քամակից}
իւր
դուռը,
ամրացնելով
նորան
փոքրիկ
երկ
արհների
մէջ,
միւս
կողմից՝
իսկոյն
նոցա
{քամակից}
կրակը
եւ
երկաթը
բարձրացնում
էին
պապական
լքի
հզօր
իշխանները։
Կոնդակ
կոնդակի
{քամակից}
դուրս
էին
գալիս
ընդդէմ
այս
քարոզիչներին
,
ծպտեալ
կերպարանքով
ման
էին
գալիս
նորա
{քամակից}
եւ
գտանւում
էին
նորա
աշակերտների
համարո
ց,
խուզարկու
ատեանը
սկսեց
հետեւել
նոցա
{քամակից}
։
Դոմինիկեան
աբեղաները,
նախանձելով
Իգն
քատութեան
ուխտը,
որ
իսկոյն
գնացին
նորա
{քամակից}
հիւանդանոցները
եւ
սկսեցին
ապրել
մուրացկ
հոգին
անտեսանելի
կերպով
հետեւում
է
նոցա
{քամակից}
եւ
աստիճան
առ
աստիճան
չորացնում
է
այն
հ
ին
վախճանեցաւ
Սիկստոս
V-ը։
Շուտով
նորա
{քամակից}
մեռաւ
եւ
Գրիգոր
XIV-ը,
որ
անցել
էր
Պապ
աւ
թագնուած
տեղից,
այսինքն՝
վարագուրի
{քամակից},
ուր
կանգնած
լինելով՝
անտեսանելի
էր
թ
Այս
միջոցին
Րաւալեակ
աբեղայն,
անկիւնի
{քամակից}
դուրս
գալով,
կանգնեցաւ
կառքի
քամակի
ան
նորան
Ապարանցիք։
Մի
շաբաթ
է,
որ
նորա
{քամակից}
ման
են
գալիս
Աշտարակի
տղաքը,
տեսնում
ե
(
վերջահոլով
տրականն
էլ
պակաս
չէ)
իրար
{քամակից}
են
գալիս։
Իսկ
միավանկ
կամ
քիչ
վանկով
բ
ւմ
եմ
ձեզ,
քանի
որ
դուք
այդ
վսեմ
ոճերի
{քամակից}
գնաք,
միշտ
անպակաս
պիտի
լինին
ձեր
գլխի
տութեամբ
միայն
գլխաւոր
եւ
խոշոր
գոյների
{քամակից}
գնալով՝
կէս
գոյները
կամ
կէս
ստուերները
անգամ
երկու
աներեւոյթ
եղանակներ
միմեանց
{քամակից}
են
գալիս,
եթէ
բնական
աներեւոյթ
եղանակի
լով
նորա
իւրաքանչիւր
գլխաւոր
մոմենտների
{քամակից}
մինչեւ
այն
կէտը,
ուր
անհատի
կազմուածքը
նորան
ապարանցիք:
Մի
շաբաթ
է,
որ
նորա
{քամակից}
ման
են
գալիս
աշտարակցի
տղաքը
․
տեսնում
ուսաւորիչը
թողած
գնանք
մի
սուրբ
Հելմոսի
{քամակից},
որին
բնաւ
մեր
եկեղեցին
չէ
ճանաչում:
ցորդ
տեսնելու
ժամանակ
վազել
թագաւորների
{քամակից}.
ազգը
մինչեւ
թագաւորութեան
հասնելը,
ս
,
այնպէս,
որ
մարդ
չէ
իմանում,
թէ
ո՞րի
{քամակից}
գնայ
եւ
ո՛րը
ցոյց
տայ:
Մենք
կ՚աշխատենք
անաչէ,
որ
յետոյ
համոզուի
եւ
գնա՛յ
նոցա
{քամակից}:
Առանց
սոցա
ոչ
միայն
չեղած
օգտակարը
չէ
ւմ
էին
եւ
իրենց
դատապարտութեան
վճիռն
էլ
{քամակիցը}
տալիս,
որ
ունայնացնում
էր
"
Հիւսիսափայ
,
լեզո՞ւ,
ա՛հ,
աչքդ
լոյս,
ես
էլ
դորա
{քամակիցն}
եմ.
ո՞ւր
է։
"
Ուրեմն
մեր
ազգը
անլեզո՞
ւց
փրկէ՛
ինձ
",
նոքա
ընկան
այնուհետեւ
{քամակիցս},
իմ
գնացքը
խափանեցին
եւ
վրայ
հասնելով
ացայ
կեանքս
ազատել:
Մի
աբեղայ
ընկել
էր
{քամակիցս}
սուրբ
ջրի
մշտիկը
ձեռքին.
բոլոր
Բոլոնիա
կարող
հրապուրել.
բայց
դու
ընկար
թէ
չէ
{քամակներից},
իսկոյն
ամուսնացուցիր.
փոքր
ժամանակից
աբեղայք
կամ
այլ
մարդիկ
սովոր
էին
գրքերի
{քամակներում}
գրել,
եւ
մեք
կարծում
ենք,
թէ
Էջմիածնի
կարդալ:
Բուբանդուսը
դարձաւ
դէպի
նա
{քամակով}
եւ
գլուխ
տուեց
մինչեւ
ի
գօտին:
Երկրի
տ
իս
ամսում
վարսավիրայ
Յովհաննէսի
խանութի
{քամակում}
գտանուած
ահագին
փոսը
լցւում
է
մարդու
ար
ոլոր
կեանքում
միշտ
գտանուել
է
վարագուրի
{քամակում}
եւ
իւր
հսկայական
գիտութեան
ապացոյցքը
գր
վ,
շատ
հող
ունեցող
ազնուականը
ունի
իւր
{քամակում}
շատ
ֆերմեր,
հետեւաբար
եւ
շատ
ժողովուրդ
րացնել
այս
ճակատագրական
վարագոյրը,
որի
{քամակում}
կանգնած
է
Ռուսիոյ
սոսկավիթխար
ապագան,
դը
միտք
է
արել,
որ
Փարպեցու
Պատմութեան
{քամակում}
դնէ
եւ
նորա
այս
Թուղթը,
որ,
մորմոքուե
ը
գտել
է
այս
Թուղթը
Փարպեցու
Պատմութեան
{քամակում}
։
Յառաջաբանը
տալիս
է
մեզ
մի
քանի
տեղ
անգամ
չթողնելով,
եւ
ընկաւ
ճարտարապետի
{քամակում}
յատակի
վերայ:
Ճարտարապետը
ժպտեցաւ,
գլ
ուող
ձայն
արձակելով,
անյայտացաւ
ծառերի
{քամակում}:
Շատ
որոնեցի
նորան
անտառի
մէջ,
այնուա
Թիւթիւնճի-օղլուից,
որ
կանգնած
էր
նորա
{քամակում},
շատ
սիրել
էր
նորան,
այդպէս
պարզ
սրտո
բանդուսը,
բուի
թեւից
գրիչը
դրած
ականջի
{քամակումը},
թեւերի
տակին
սեւ
թղթակիր
ապականուած
թ
եւս
է
այժմ,
քառորդ
ժամից
յետոյ
կը
լինի
{քամակումս},
որի
մասին,
շնորհ
ունիմ
տեղեկութիւն
տ
ելու
էր,
իսկ
աղջիկը
ընդունելու
չէր
այս
{քամահրանքը}
այն
խօսակցութեան
վերայ.
այս
պատճառով
մ
Նա
հարազատ
նախահօրն,
Ծերոյն
{Քամայ}
նոյածնի,
Խայտառակեաց
զիւր
զհայր
Անդաստան
ընդ
երթեւեկն...
{Քամեալ}
զբաժակ
սիրահոսան
Իբրեւ
զերկաթ
ի
մա
դարերով
ծծել
է
մեր
խղճալի
ազգի
արիւնը,
{քամել}
է
նորա
վերջին
ոյժը
եւ,
շինելով
նորան
մ
աղխոյն,
զոր
պատրաստեն
սուտ
ազգասէրք,
{քամել}
գինի
անոյշ
եւ
զուարթարար,
ուսցին
ինքեա
զայս
ողբալին
Հայաստան
եւ
իսկոյն
լռեաց՝
{քամելով}
յաչաց
իւրոց
զշիթս
արտասուաց
":
Այս
իվ
իմաց
կուտամ
իրեն,
եւ
ինքս
ալ
կերթամ
{քամեռսկի}
սուտը,
ամեն
նավը
բոտրադ
կանեմ,
որ
պաշ
ն
էր
մարդկութեանը
իւր
անմեղ
արիւնը,
որ
{քամեց}
Գողգոթայի
վերայ՝
մարդկութեան
կեղտը
լու
յլ
է,
բայց
հազը
եւ
կուրծքիս
ցաւը
իսպառ
{քամեց}
ուժս.
տես[ութիւն]
եղբ[օրս]
հետ.
առաջ[
ցաւ
նոր
թոքերից,
որ
խլեց
նորա
ձայնը
եւ
{քամեց}
վերջին
զօրութիւնքը։
Փետրուարի
16ին
էր
իւր
նախկին
աշխոյժը.
հեշտախտ
կեանքը
{քամեց}
նորան։
Գիշերային
թատրոնական
խաղարկութի
ութիւնքը,
որ
շարունակ
50
տարի
ոչ
միայն
{քամեցին}
Ֆրանսիոյ
արիւնը
եւ
հոգին,
ոչ
միայն
իրը
են
իմ
տրտմութիւնս:
Մեր
ոխերիմ
թշնամիքը
{քամեցին}
մեր
վերայ
իւրեանց
դառնութեան
մրուրը,
ե
էկ
գիշեր
աստխին
թիր
լուսանայ
նէ,
լատով
{քամէ},
ջուր
խմէ:
ի
ձեռն
եղբօր
իմոյ
որդութիւնս
այս,
ծանր
յոյժ
եւ
տաղտուկ,
{քամէ}
զվերջին
իմ
զոյժ:
Խնդրելով
հաւատալ
ր
եւ
ցան
ընդ
համատարած
մակերեւոյթ
երկրի
{քամէ}
զմրուր
բաղդին,
զոր
խառնեցին
նախնիք
նոր
մ
էր
իւրեանցից.
բացի
սորանից,
ծերունի
{Քամը}
թոյլտւություն
խնդրեց
սատանայից
մի
արձակ
արելի
լինէր
միմեանց
երես
տեսանել:
{Քամը},
որ
թոյլտւություն
էր
ստացել
տէր
սատանա
ցողութեամբ
կարկամւում
էին:
Ծերունի
{Քամը},
ծայրագոյն
Բրամինի
նախահայրը,
որ
կանգ
րանիցդ,
ամէ՛ն:
Երբ
որ
աւարտել
էր
{Քամը}
իւր
ճառը,
Քանանը
եւ
Նեբրովթը
Կայէնի
աղ
ւանի
մէջ,
ուր
բնակւում
է
նորա
նախահայր
{Քամը},
արժանի՛
զաւակ
արժանի
հօր.
գնա՛,
որդ
,
կարող
էի
բաց
օդում
ավելի
մնալ,
բայց
{քամի}
էր
ու
հետեւելով
առածին,
թե՝
"
լավից
ք
րպեսզի
վերջինս
փակե
պատուհանը,
որտեղից
{քամի}
էր
փչում,
բայց
մի՞թե
Պուասսոնը
պակաս
ի
որպէս
ձայն
բարբառոյ
յանապատի,
որպէս
մի
{քամի},
որի
ուստի
գալը
եւ
ուր
գնալը
չկամի
նա
նք
մի
անգամ
արուեստակեալ
տաղաչափութեամբ
{քամի}
են
փչել
եւ
լրբութեամբ
Շեքսպիրի
կամ
Շիլլ
ր
չպակասեցան
բերանաբաց
փիլիսոփաներ,
որ
{քամի}
կուլ
տալով
իդէա
քարոզեցին,
առանց
այդ
ս
նալով
բարձրացրել
էին
մի
թանձր
փոշի,
որ
{քամի}
չլինելուց
բաւական
երկար
մնում
էր
օդի
մէ
ելքդ
գլուխդ
հաւաքիր,
աչքդ
բաց
եւ
տունդ
{քամիին}
բացած
լոկ
գաղափարների
ետեւից
ման
մի
գար
ների
վերայ,
եթէ
խաղաղ
էր
եղանակը,
եթէ
{քամին}
չէր
ցրւում,
այն
գազը,
որ
բաժանուելով
ծառաստանը:
Պայծառ
էր
գիշերը,
զովարար
{քամին}
մխիթարում
էր
արեւից
տանջուած
ծառերի
տեր
Մի՛
մոռանար,
յիշի՜ր
ինձ:
Եթէ
սիրոյ
{քամին}
սաստիկ,
Կո՜յս,
գլորէ
քեզ
գետին,
Եւ
աղկի
պէս
ծաղկում
է.
փչում
է
նորա
վերայ
{քամին},
եւ
ահա
չկար.
չէր
երեւում
եւ
նորա
տեղ
,
ցոյց
է
տալիս,
թէ
ո՛ր
կողմից
փչում
էր
{քամին}:
Երեւակայելով
ձեզ
մի
այնպիսի
դեւի
ս
թէ,
ուրախակից
էր
լինում
ինձ.
մեղմիկ
{քամին}
ողջունում
էր
ծառերի
ամէն
մի
տերեւը,
այ
՛վ,
բարո՛վ,
պ.
Մանթուխեանց.
այս
ո՞ր
{քամին}
փչեց
քեզ
մեր
մօտ,
այս
րոպէիս
խօսում
էի
ն
արեւը
խոնարհւում
էր
դէպի
մուտ:
Թեթեւ
{քամին},
խաղալով
ծառերի
տերեւների
հետ,
պատճառ
մ
էր
միայն
անշունչ
բնութիւնը.
այնտեղ,
{քամին}
միայն,
որոտը,
է
նշանակեալ
ժամերում,
անում
է
եւ
զարգացնում
է
շատ
սերմեր,
որ
{քամին}
բերել
էր
քո
հողի
մէջ,
իսկ
սերմերը
կարո
:
Անձրեւը
կտրած
էր
բոլորովին,
խաղաղ
{քամին},
որ
հազիւ
թէ
շարժեցնում
էր
ծառի
ամենաթ
կացնի
տակ։
Շատերի
մոխիրը
ցրուեց
տարաւ
{քամին}
էշաֆոտների
վերայից,
մինչ
պապականութիւն
ռաջին
անմարդաբնակ
կղզու
վերայ։
Հակառակ
{քամին},
որ
մղեց
տարաւ
նորանց
մինչեւ
Կիպրոս
կղ
վ
չգիտէ
Էջմիածնի
"
Լուսաւորչու
"
ասուած
{քամին},
որ
ամառները
ամէն
իրիկուն
արեւը
մտնելո
ճանին,
ստուգապէս
կարելի
է
ընդունել
այդ
{քամին}
որպէս
երկնային
պարգեւ:
Ես
ինքս,
Էջմիա
վազել
դէպի
դաշտը,
պատճառելով
այն
ախորժ
{քամին}:
Այդ
քամու
ուժը
միշտ
համեմատ
է
ջերմութ
րմութիւնը
ցերեկը,
այնքան
ուժով
կը
լինի
{քամին}
իրիկնապահին:
Շատ
ծովահայեաց
քաղաքներ
ո
ւթիւնին.
"
ասածս
սարին,
քարին
դիպչի,
{քամին}
տանի...
քո
գլուխը
որ
կայ,
սար
ա,
ա
ինչեր
է
խօսում.
անծանօթ
մարդ
է
գտել,
{քամիներ}
է
փչում:
Դա
ո՛չ
մի
ժամանակ
որդի
չէ
մու
ր,
թէ
այս
ինչ
անծանօթ
մարդը
բազմարդիւն
{քամիներ}
է
փչել,
ետ
ու
առաջ
չնայելով.
միեւնոյն
մ
երբ
երկար
ժամանակ
փչում
էին
արեւելեան
{քամիները},
որովհետեւ
խափան
է
լինում
մինչեւ
անգամ
դիմություն
է
ծովագնացության
համար
զորեղ
{քամիների}
ժամանակ:
Այդպիսի
մուշտակի
օգնությամբ
ն
փորձում
է
արեւմտեան
խոնաւ
եւ
խառնափնդոր
{քամիների}
յարձակմունքը:
Մի
քանի
տարի
է,
որ
ւրտ
եւ
խոնաւ
եղանակները
իւրեանց
անախորժ
{քամիներով}
սկսեցին
մռայլել
սիրտը։
Երկինքը
ասես
թէ
ն
ցանկանում
արդյոք
նրանք
եւ
ա՛յդ
փողերը
{քամու}
բերանը
տալ՝
եկեղեցական
կապիտալների
օրի
Իհարկե,
նման
հյուծախտի
դեպքում
կարմիր
{քամու}
բորբոքը
կարող
էր
հասցնել
օրհասական
վախճ
առայ
ձեռքս,
այդ
սաղմոսի
թերթերը
ճղելով
{քամու}
նման
վազեցի
մինչեւ
ի
վերջը:
Հետ
այնորի
աշտը,
պատճառելով
այն
ախորժ
քամին:
Այդ
{քամու}
ուժը
միշտ
համեմատ
է
ջերմութեան
աստիճանի
րոպական
մարդկութեան
ոյժը
եւ
զօրութիւնքը
{քամուեցան}
խաչակիր
արշաւանքներից,
ասպետները
ընկան
ռօտ
տեղեկութիւն
տալ
միայն
"
Լուսաւորչու
{քամուն}
":
Մենք
հասած
ենք
մեր
նպատակին:
փոշտով
եւ
խնդրել
եմ
պ.
Սաղաթել
Դավթյան
{Քայալյանից}
եւ
հույս
ունիմ,
որ
նա
եւս
յուր
ազգասիր
հետեւյալ
պարոններին.
Հայրապետյանցին,
{Քայալյանցին},
Խլթճյանցին,
Պոպովին
եւ
այլոց,
որ
մե
աւառների
մէջ,
այսինքն՝
իւր
անուանաբեկ
{Քայիմէն},
իւր
սնանկութեան
դրօշակը
տարածելով
գաւ
ված:
Եթե
քիմիան
ու
մանրադիտակը
մի
քանի
{քայլ}
եւս
առաջ
գնային,
այն
ժամանակ
հենց
միայ
մէջ
անցուցանելով
օրերս,
ամենայն
օր
մի
{քայլ}
մօտենալով
գերեզմանի
բերանին,
աչքս՝
դո
ը
եւ
այս
ծանրակշիռ
խնդրի
համար
մի
երկու
{քայլ}
խոտորիլ
մեր
ուղիղ
ճանապարհից:
Այս
պատճ
ն
ի
լոյս
փութա
գիտութեան,
Յաջող
ի
{քայլ}
զճեմ
առնուլ
ի
լուսեղէն
ի
կամար,
Ի
րի
մասին
խօսք
բանալ.
ըստ
որում,
որքան
{քայլ},
այնքան
շահաստացութիւն:
Բայց
ճշմարիտը
խլապատ
կերպարանք:
Այս
կերպարանքը
երկու
{քայլ}
յառաջ
սողալով
դէպի
խօսողքը,
յետ
գնաց
յ
ով
դէպի
խօսողքը,
յետ
գնաց
յանկարծ
երեք
{քայլ}:
Պ.
Յովնաթանեանցը
չտեսաւ
եւ
չնկատեց
ա
ւ
նա
յառաջ
եկաւ
ոտքի
մատների
վերայ
երեք
{քայլ}:
Նորա
այդ
երեք
քայլափոխութիւնը
կատարու
վերին
աստիճանի
ամբոխմունքը:
Նա
մի
քանի
{քայլ}
առաջ
եկաւ
եղբօր
առաջեւ
եւ
ընդհատուած
խօ
րթ,
բայց
խիստ
եւ
կամակոր
մարդը,
որ
մի
{քայլ}
եւս
չէր
փոխում
առանց
Յիսուսեանների
կամք
պ.
Սըվաճեան,
Մեղուն
մի
նոր
{քայլ}
կատարեց
ազգային
յառաջադիմութեան
հանդիսո
անհատների
աճելութիւնը
եւ
սորա
օրէնքը,
{քայլ}
առ
քայլ
երթալով
նորա
իւրաքանչիւր
գլխաւո
րի
աճելութիւնը
եւ
սորա
օրէնքը,
քայլ
առ
{քայլ}
երթալով
նորա
իւրաքանչիւր
գլխաւոր
մոմենտ
ղում
բարոյական
անախորժությունքը
ամենայն
{քայլափոխ}....
Բժիշկը
ինձ
պատվիրում
է
սաստիկ
խ
խիստ
բարոյականութեան
սկիզբը:
Մի՛թէ
մի
{քայլափոխ}
չէ
դէպի
լուսաւորութիւն,
եթէ
սորա
պաշտպ
իւր
խոստմունքը:
Ազատ
գրատպութիւնը
մեծ
{քայլափոխ}
է
դէպի
յառաջադիմութիւն,
եւ
ամենայն
մար
ւրախութիւնը,
ըստ
որում,
Հայութիւնը
մի
{քայլափոխ}
արել
է
արդէն:
Թշնամութիւնքը
չունին
յ
եւս
չկան
ծաղիկներ
եւ
վարդեր,
ամենայն
{քայլափոխ}
փո՛ւշ
եւ
տատա՛սկ:
Եւ
այնտեղ,
ուր
մարդ
ք
այսօր
եւ
վճռաբար
յայտնում
ենք,
որ
մի
{քայլափոխ}
եւս
յետ
կոխելու
կամք
չունինք,
ոչ
միայն
սուրբ
է։
Որքան
նեղանում
ենք,
որ
ամեն
{քայլափոխ}
ստիպուած
ենք
ծանօթաբանել,
որպէս
եւ
այս
տակ
է,
դէպի
որը
մօտեցնէր
ամէն
մի
յաջող
{քայլափոխ},
ամէն
մի
որոշեալ
ժամանակամիջոց.
չէ՞
ո
ի
մանրամասն
ծանօթութիւնք
ենք
դնում
ամեն
{քայլափոխ}.
նոքա
ազա՛տ
են
չկարդալ.
մենք
հասարակ
եր։
Բայց
մենք
ուզում
ենք
տակաւին
մի
{քայլափոխ}
առաջ
տանել
մեր
սկեպտիցիզմը։
Ի՛նչ
է
մեր
դրական
ապացոյց
չկայ,
մանաւանդ
թէ
ամեն
{քայլափոխ}
հակառակ
վկայութիւնք
եմ
տեսնում։
Եթէ
գի
ւթիւնը
եւ
արտաբերութեան
հեշտութիւնը
մեծ
{քայլափոխ}
են
արել։
Մենք
բաւական
նիւթ
պատրաստել
ե
որ
ժողովուրդը
կորուցել
է։
Մենք
ամեն
{քայլափոխի}
մէջ
տեսնում
ենք
հին
ձեւերի
ազդեցութիւնը
ռք
եւ
պարծանք
երիտասարդութեան
յառաջադէմ
{քայլափոխին},
եւ
ԴԵՐԱՍԱՆՈՒՀԻՔ:
Հայկական
թատրո
գաղտնիքներ
քակում
է
նա,
ի՜նչ
համարձակ
{քայլափոխներ}
է
անում,
այդ
մասին
հարիւրաւոր
են
ապացո
մատների
վերայ
երեք
քայլ:
Նորա
այդ
երեք
{քայլափոխութիւնը}
կատարուեցաւ
հինգ
րոպէում,
յետոյ
սոսկաց
ն,
իսկ
դորան
հակառակ՝
միտումն
ամենայն
{քայլափոխում},
մինչեւ
որ
Լամբրոնացին
հարկադրուեցաւ
չ
ական
կրօնից
եսական
ոգին
բխում
է
ամէն
մի
{քայլափոխում}:
Ուրեմն
քրիստոնէութիւնը
հիմնուած
լ
զգի
կեանքից.
եւ
այդ
կեանքը
իւր
ամէն
մի
{քայլափոխում},
ամէն
մի
կերպարանքում
(
phasis)
պիտի
եսից,
իսկ
Հայոց
պատմութեան
մէջ
ամենայն
{քայլափոխում}
զոհում
է
Հայոց
եկեղեցու
անկախութիւնը
Հռ
նից։
Ասուած
տետրակների
մէջ
մեք
ամենայն
{քայլափոխում}
տեսանում
ենք,
որ
Պ.
Գամառ-Քաթիպան
ուշ
Եւ
այս
երկար
աշխատութեան
մէջ,
ամենայն
{քայլափոխումս}
նոր
քաջալերութիւն
եմ
զգացել,
որովհետեւ
յն
լարով
լափուիլ,
միեւնոյն
ուղղութեամբ
{քայլել},
առանց
անօգուտ
եւ
վնասակար
դառնալու:
արոն
Մկրտչի
գնացածին,
որ
առաւել
քան
թէ
{քայլելու},
ճօճելու
նման
էր:
Թիւթիւնճի-օղլուի
տի
,
որ
շատ
վաստակած,
հազիւհազ
փոխում
էր
{քայլերը}
։
Նա
չնկատեց
ինձ,
որովհետեւ
ծառը
խափան
յգ
պատանի
գալիս
է,
դէպի
ինձ
ուղղած
իւր
{քայլերը},
նորա
պարզ
երեսի
վերայ
տարածուած
էր
տր
Եկաւ
դժբաղդի
մօտը,
Նա
իւր
դանդաղ
{քայլերով}
Տուեց
նորան
մի
նամակ,
Ծրարը
ի
հարազատ
որդի,
յառաջ
է
խաղում
մեծ
մեծ
{քայլերով}
եւ
տանում
է
իւր
հետ
միասին
եւ
մեր
ընթեր
սօր։
Եւ
այս
լեզու
օր
ըստ
օրէ
աւելի
մեծ
{քայլերով}
յառաջ
գնալը
բացայայտ
է
արդէն,
եթէ
համե
տների
սէրը
դէպի
ինքը
եւ
այնպիսի
մեծ
մեծ
{քայլերով}
յառաջ
էր
խաղում
իւր
ասպարիզումը,
որ
շո
եկի
մէջ
զանազան
ուղղութեամբ,
անհաւասար
{քայլերով}:
-
Չէ,
-
ասաց
նա,
-
պիտի
այս
բա
,
միջին
դարերում
պապականութիւնը
մեծամեծ
{քայլերով}
յառաջ
գնաց
դէպի
իւր
դատապարտելի
եւ
անքր
եղան
ժամանակներ,
երբ
մի
օրում
մէկ
դար
{քայլեց}:
Պարոն,
դու
գիրքդ
ամուր
բռնէ
ձեռքդ,
ն
կրօնի
խաւարի
մէջ,
պիտոյ
է
խարխափելով
{քայլէին}
եւ
այն՝
կառած
ու
կապած
անտանելի
ծանր
շ
նձ
փոխարինում
է.
քո
կողմից
ամենափոքրիկ
{քայլը}
կհարկադրե
ինձ
զինել
նրան
իմ
անունից
օրի
լացի
մարդու
պաշտօն
վարել:
Նորա
ամէն
մի
{քայլը},
ամէն
մի
շարժուածքը
հաշուած
ու
համարած
րկրացիները
կարողացան
ետ
պահել
նրանց
այդ
{քայլից}
`
մինչեւ
Կանոնադրութեան
խնդրի
աւարտումը
,
որ
նա
հասկանա
ինձ:
Հասկանալն
առաջին
{քայլն}
է,
ինչ
որ
ներկա
սերունդը
կհասկանա,
այ
ժեշտ
էր
այդ
վերանորոգութիւնը,
որ
առաջին
{քայլն}
էր
դէպի
մարդկային
ազատութիւնը։
է
լաւ
ճմլուած
Դրախտաբնակին
գետնահար
Եւ
{քայլո՜ւմ}
է
վեհընթաց:
Մեղկութի՞ւն
է
որեւէ
Կամ
թէ
անր
գործ,
բայց
թեեւ
դանդաղ,
թեեւ
հավի
{քայլով},
այնուամենայնիվ,
առաջ
է
գնում:
Ես
մտ
բարեփոխության
մի
փորձ
",
շարադրել
հնի
{քայքայման}
եւ
նորի
կազմավորման
ընթացքը,
եւ
ըստ
հն
կղմինդրները,
որ
ժամանակից
եւ
անձրեւից
{քայքայուել}
էին,
ոչնչացան
իսպառ,
-
ասաց
Շահումեանց
եալ
անյայտացաւ.
ես
մնացի:
{Քայքայուելով}
հոգիս
ու
սիրտս
նայում
եմ...
Ահա
տել,
որ
տանս
կտրի
կղմինդրները
անձրեւից
{քայքայուելով}
բոլորովին
ոչնչացան
եւ
ինձ
ծախքի
մէջ
ձգե
յդ,
ինչ
որ
քեզ
թւում
է,
թէ
մի
կղմինդր
{քայքայւում}
է,
թէ
մի
ծառ
չորանում
է,
թէ
մի
կենդան
է
բնութեան
վերլուծիչ
ազդեցութեան
տակ,
{քայքայւում}
է
կազմուածքը,
ցնդում
են
նորան
կազմող
տ
տակաւին
ի
սուրբ
Աթոռն
Էջմիածին
եւ
յառաջ
{քան}
զքահանայանալն
իւր
մատուցեալ
է
նորին
վեհ
պանդխտութեան
նորա
չէին
աւելի
յայնժամ,
{քան}
զերիս.
եւ
յընթացս
նոյնքան
ամաց
ի
չգոյէ
ՀԱՅՐ,
ՔԱՀԱՆԱՅ
ԱՍՏՈՒԾՈՅ
ԴԱՐՁՐԵԼՈՅ,
{Քան}
զայս
յառաջ
նամական
միայն
ծանուցի
հօրդ
պ
1847,
զորոյ
չունիմ
օրինակն,
եւ
առաւել
{քան}
զայս,
առ
ի
ծածկել
զարժանաւոր
նախատինս
ւթիւն
զդրութենէ
գործոյն
եւ
ո՛չ
առաւել,
{քան}
զայս
հետամուտ
եղեալ
այնմ:
Ահաւասիկ
խուց
ճանապարհի,
ի
ներքոյ
գտանիմ
առաւել
{քան}
զայն
պարտուց
վասն
իմոց
անցեալ
անընդհատ
կէ
զիս
քննութեան
եւ
դատաստանի
եւ
առաւել
{քան}
զայն
ճանապարհական
չարչարանաց,
եթէ
այս
եսցին
յատենի
ծայրագոյն
կառավարութեանց,
{քան}
զիմ
արդարութիւն,
երկրպագիմ
գաւազանին,
թեան
իմոյ,
ընկալցի,
իսկ
թէ
մերժելոց,
{քան}
զօր
յառաջ
վճռեսցէ
եւ
մի՛
թողուցու
ինձ
կ
ի
10-էն
դեկտեմբերին
նոյն
ամ
ի,
առաւել
{քան}
զորս
չունիմ
ասել
ինչ,
ըստ
որում
ամենայ
լ՝
բանալ
զբերան
այլով
բանախօսութեամբ,
{քան}
նկարագրելով
որչափ
ուժ
է
իմ
կարողութիւն
թիւն՝
զբարերարութիւն
Ձեր
առ
իս,
ի
վեր
{քան}
զհայրական,
եւ
զերախտապարտութիւն
իմ
առ
գասիրական
ձեռնտուութիւնք
Ձեր
մեծագունից
{քան}
զիս
անձանց
պարտաւորեալ
են
միշտ
զնոսա
Ձե
ց
զիմո
երախտագիտութիւն:
՝
Յետ
փոքր
{քան}
շատ՝
յայտնելոյ
զսրտիս
զգացմունս
վեհանձ
քաղցր
է
լսել
բարեկամի
մեղադրությունը,
{քան}
թե
մի
հիմար
թշնամու
օրհնությունը,
մանա
սիրութենովը
եւ
լուսավորություն
սիրելովը
{քան}
թե
այլ
քաղաքներ:
Սիրական
եղբայր,
գ
վ
գրել,
լուսավոր,
ճշմարիտ
եւ
մաքուր,
{քան}
թե
մի
վենետկեցի
աբեղա:
"
Թափառական
երը
հազար
անգամ
լուսավոր
գաղափարներով,
{քան}
թե
պապական
մոլակրոն
եւ
նախապաշարմունքնե
ւնը,
բայց
քո
առաքինությունը
գերազանցեց
{քան}
թե
իմ
երախտագիտությունը՝
հեռի
փախչելով
ական
հորդորը
ավելի
պտուղ
բերելու
լինի,
{քան}
թե
մեք
տոմսակ
էինք
ուղարկած,
այդպիսի
դ
րժեալ
ի
զգացմանց
սեպհական
եղելոց
հարց,
{քան}
հատուցանելով
զարժանին
իմում
փոքրութեանս
ն
իմում
փոքրութեանս:
Ոչինչ
աւելի,
{քան}
զոր
պարտքն
էր,
առնեմք,
եւ
յամենայնի,
ոց
սրբոց
Թադդէ
ի
եւ
Բարթողոմեայ:
Շատից
{քան}
սակաւուց
բաբախին
սիրտք
ի
վերայ
Ձեր,
եւ
ի:
Իսկ
մեք
հեռի
ենք
Հնդկաստանից
առավել
{քան}
թե
մի
լոնդոնցի,
ուրեմն
մեզ
անհնար
է
եւ
նչպես
§
4
ասվեցավ,
հարկավոր
լինի
ավելի
{քան}
թե
երկու
ամիս
մնալ
Հնդկաստան,
այն
ժամա
ստ
կարի
զդանդաղութիւն
ընթացիկ
գործոյն,
{քան}
յարգելով
զխնդիրն,
յանձն
առի
զայն
եւ
զա
ս
ժողովի
երկոքին
անդամք
պնդեցին
եթէ
նախ
{քան}
զկարգելն
նորոյ
քննութեան
ընդ
ձեռն
առանձ
ան
զվճիռ
ի
սրբագումար
ատենին:
Յառաջ
{քան}
զկոչել
եմ
երկրորդ
ժողովն
վերասաց,
պատր
,
այն
է
՚ի
վերայ
լերանց
կատարել
առաւել
{քան}
զ700
վերստ,
որ
է
ճանապարհ
աւուրց
իբր
տ
էն
զդպրոց
ինչ
ազգային
բազմօք
գերազանց,
{քան}
զայլոցն,
յորս
բռնաբարի
ազգային
ոգին
յօ
ւն
եւ
ավելի
իրավունք
ճարեց
յուր
համար,
{քան}
թե
նորա
ընկերքը
ունեին,
ասել
է
թե
ուրի
ւյթը
չէ,
որ
արյունաթաթավ
Իտալիան
ավելի
{քան}
կես
դար
լլկվեցավ
եգիպտական
չարչարանքի
մ
ձակ
դահլիճի
մեջ,
ուր
գտանվում
էր
ավելի
{քան}
թե
երկու
հարյուր
հոգի,
կար
մի
մեծ
աղմո
Ընդ
լերինս
ընդ
այսոսիկ,
ոչինչ
ընդհատս
{քան}
զԿովկաս,
անցի
է
որ
սահնական
եւ
ուր
ուր
դ
լերինս
ընդ
այսոսիկ,
ոչ
ինչ
ընդհատս,
{քան}
զԿովկաս
անցի
սահնակօք
մինչեւ
ցերկաթուղի
ուրեմն
տնօրինեալ
առաւել
իմաստութեամբ,
{քան}
զոր
կարէին
ի
գործ
դնել
թշնամիք,
անկորո
ւն
ի
ծանր
յայս
գործ,
խրթնացեալ
առաւել
{քան}
կիսդարեան
բազմութեամբ
ամաց,
եթէ
դէպ
լի
ն
նահանգապետն:
Երիւք
աւուրբք
յառաջ
{քան}
զայս
կոչեցայ
ի
դեսպանատունն
Ռուսսիոյ,
ուր
պիտոյք
կենաց
դիւրագին
իցեն,
առաւել
{քան}
յԱնգլիայ,
եւ
անդ
մնացից
մինչեւ
ցկէս
Մ
նամակագիրն
իսպառ:
Որովհետեւ
առաւել
{քան}
զայսոսիկ
չգիտեմք
ինչ,
՚ի
մասին
հրատակ
Կալկաթայի.
ուստի
եւ
խորհուրդ
ետ,
նախ
{քան}
զամենայն,
յանդիման
լինիլ
նախագահին
այս
ք
իբր
հնչիւք
եւ
ո՛չ
եօթանասնիւք,
յառաջ
{քան}
զայս:
Արժողութիւն
շինուածոցն,
ըստ
ցանէ
զիս,
այն
է
լինել
արդեանց
ոչ
աւելի
{քան}
270
լիբրէս
ի
տարւոջ,
զորմէ
ի
հարկէ
խօս
մինչ
ամենայն
ինչ
կրկնապատիկ
արժէ
այժմ,
{քան}
զոր
արժէր
ոչ
զամս
քառասուն,
այլ
իբրեւ
չ
զամս
քառասուն,
այլ
իբրեւ
զտասն
յառաջ
{քան}
զայս:
Այսոքիկ
ամենայն
պարզեսցին
եւ
եալ
եւ
զորս
փոքրագոյն
յոյժ
ասեն
լինիլ,
{քան}
զերրորդ
տունն,
յատկացուցեալ
միմիայն
յ
չէր
աստ
ի
գալս,
եւ
երիւք
աւուրբք
յառաջ
{քան}
զայս
եկեալ
ի
Կալկաթա
բնակի
՚ի
տան
իւրու
ւրեմն
տքնիլ
զայսմանէ
ի
Մադրաս:
Նախ
{քան}
զխօսիլ
իմ
զհրիտակէն,
թողելոյ
ի
հանգուց
կ
125.
000
ռուփեաց,
զքառասուն
ամ
յառաջ
{քան}
զայս,
թողելոց
ի
հանգուցեալ
Աղաւելեանէ
ոսի
իւրեանց:
Առ
այժմ
ոչ
աւելի,
{քան}
զոր
գրեցի,
գիտեմ
ինչ.
զամենայն
զոր
մի
նկալայ
՚ի
16/28
այնր
Յունիսի:
Աւելի
{քան}
զամիս
մի
դեգերեալ
առ
օրէնսգէտս
եւ
առ
փա
բանիլ
անդ
ոչ
կարեմ
աւարտել
զգործն
յառաջ
{քան}
զամիսս
երիս
կամ
զչորս,
յորոյ
յապացուցո
նպէս
իւրով
յիմար
կարգադրութեամբ
եւ
անդր
{քան}
զչափն
թանգութեամբ:
Որգոն,
հասարակ
կառ
արձ
օրէնսգիտին,
որ
գուցէ
թէ
անցցէ
անդր
{քան}
զ1000
ռուփիս,
պարտ
է
վճարել
փաստաբանին
օք
այլեւ
վճարել
Սուպրիմ
Կորտին,
որ
նախ
{քան}
զտեսանել
եւ
զլսել
զդատն,
պահանջէ
զ1000
է
կորուստ
ազգին
մերոյ
բազմօք
առաւել
իցէ
{քան}
զծախս,
զոր
անհրաժեշտ
պիտի
առնել
առ
ի
գ
,
այլ
ի
վաղիւ
հասանէ
վերջին
օրն,
աւելի
{քան}
զոր
չկարէ
պահել
եւ
՚ի
դարձուցանել
նորա
ւշտ
ի
պէտս
գործոյս
մնայ
ինձ
ծախել
աւելի
{քան}
զերկուս
հազարս
ռուփեաց,
եւ
ոչ
՚ի
ցաւս
վսքին
բովանդակ
վնասուցն,
որ
առաւել
է,
{քան}
զերկու
հազար
ֆունտ
ստերլինգաց:
Թող
կողացն,
այո՛,
զարմանալի
է,
բայց
անդր
{քան}
զայս
արժանի
զարմանաց
անյաջողութիւն
նոցա
Ի
նստիլ
իմ
ի
Կալկաթա,
զամիսս
աւելի
{քան}
զչորս,
տեսի
զքահանայս
ի
Ջուղայոյ,
ոմա
ի
հայթայթանս
օրական
հացին
վարեալս
անդր
{քան}
զովկիան:
Բայց
երանի
թէ
չէր
իմ
տեսեալ
ե
լ
ընդ
առաջնորդին
ի
Ջուղա,
հարուստ
լինի
{քան}
զտէր
իւր
եւ
քան
զվանս,
մեծագումար
դրամ
ի
Ջուղա,
հարուստ
լինի
քան
զտէր
իւր
եւ
{քան}
զվանս,
մեծագումար
դրամս
ի
փոխ
տայ
վանա
կս
ստուգագոյնք
իցեն
եւ
արժանի
հաւատոց,
{քան}
զթուղթն
յօրինեալ
յամբաստանեալ
եպիսկոպոս
ւցե
եպիսկոպոսի
նամակը
հառաջացած
լինելով
{քան}
զձերը,
պղտորած
լինի
կաթողիկոսի
կամ
Սյո
որը
հավանորեն
դուք
կստանաք
ավելի
շուտ,
{քան}
այս
նամակը:
Այդ
թղթերը,
ինչպես
եւ
հիշյալ
սիստեմը
զարգացել
է
մի
քիչ
վաղ,
{քան}
մայր
ցամաքում
-
դա
դեռ
ոչինչ
չի
նշանակո
,
որ
ավելի
բարեհաջող
հանգամանքներում,
{քան}
հռոմայեցիների
Արեւելքին
տիրապետելուց
հե
ններ,
չէր
կարող
հասնել
այլ
հետեւանքի,
{քան}
այն,
ինչ
ներկայացնում
է
նրա
արդի
վիճակ
,
Մոլդավիայում
եւ
այլն
ապրում
են
ավելի
{քան}
500,
000
հայեր:
Միայն
Եվրոպական
Թուրքի
էլ
թողնենք
այդ
ավելի
հարմար
ժամանակի,
{քան}
այժմս
է:
Եթե
տեսնեք
շատ
հարգելի
հրեա
գ
յուրաքանչյուրի
կյանքի
պայմաններն
ավելի
{քան}
սահմանափակ
էին,
բայց
այն
քաղցր
բերկրան
ատասխանում:
Այդ
գիրքն
այժմ
ավելին
չէ,
{քան}
Անգլիայի
վիճակագրության
եւ
քաղաքակրթութ
ելքը
գլուխը
հավաքեր
ու
մի
բան
սովորեր,
{քան}
թե
քաշ
գար
ինչ-որ
Անանյանի
նախասենյակու
յնուամենայնիվ
ավելի
լավ
վիճակի
մեջ
էր,
{քան}
Ռեշոտնիկովը,
որը
թատրոնի
ախոռի
հսկիչն
ատ
մանր
էր
կտրած,
բայց
ավելի
լավն
էր,
{քան}
սա,
ուստի,
եթե
դեկտեմբերին
ուղարկածից
կարելի
է
անհամեմատ
ավելի
լավ
աշխատել,
{քան}
հիմա,
երբ
չեմ
լսում
հայերեն
ո՛չ
մի
բառ
րին՝
ապագայում
չարտահայտվել
այլ
կերպ,
{քան}
խոսել
են
նրանից
2000
տարի
առաջ:
Ահա՛
ա
ասին,
թե
"
Տարոնի
գավառում
ավելի
շատ,
{քան}
մի
այլ
տեղ,
պահպանվել
են
լեզվի
լավագու
անակները
շատ
ավելի
ճշգրիտ
եւ
ուղիղ
են,
{քան}
հին
լեզվի
մեջ:
Բայց
այս
մասին
բավական
են,
այլ
բերված
են
բնագրերը:
Այդ
ավելի
{քան}
հիմարություն
է:
Ավելի
շուտ
կարելի
է
են
,
որ
հասարակությունն
անգլերեն
կիմանար,
{քան}
հունարեն
եւ,
եթե
գիրքը
թարգմանվում
է
ռ
ւմ
մեկին,
առնված
վերը
մեջ
բերված
ավելի
{քան}
երկու
միլիոն
բնակիչների
միջին
թվից:
ամարում
էին
անվերադառնալի
եւ
որ
ավելի,
{քան}
երբեւիցե
նրանց
կարիքն
ենք
զգում,
ի
նկա
,
այդ
ժամանակ
եւս
նա
ավելի
ուժ
չունի,
{քան}
"
Aqua
fontanea
cum
saccharii
albi
it
f
մ
նա,
ով
լռում
է,
իրավունքով
ցածր
է,
{քան}
թէ
նա,
ով
գիշերները
չի
քնում,
որպեսզի
մի՞թե
Պուասսոնը
պակաս
իրավունք
ուներ,
{քան}
անդադրում
խոսող
մյուս
անդամները:
Սր
լի
կարեւորություն,
ավելի
ձայն
չունեն,
{քան}
վերջին
ջրկիրը
եւ
չքավորը,
որ
հրապարակո
ական
սահմանագիծ.
բայց
դա
այլ
բան
չէր,
{քան}
տնաբույս
մի
հավասարեցում,
հիմնված
բացա
կուզ
2000
ռ.
կորցնենք։
Դա
կլինի
ավելի
{քան}
աններելի.
մանավանդ,
Նախիջեւանը
պարտավ
երյալ,
որի
համար
ես
ավելի
եմ
մտածում,
{քան}
իմ
թշվառ
գործի
մասին
եւ
որը,
վերաբերել
ացման
գրավականին,
ըստ
ամենայնի,
ավելի
{քան}
արժանի
է
բոլոր
մտածող
մարդկանց
ուշադրու
մաձայնվեմ
դիմել
Մեֆիստոֆելի
օգնության,
{քան}
թե
նրա:
Առանց
ավելորդ
երկարաբանություն
Ամսիս
7-ին
մտա
Կամիշին
առավել
մեռած
{քան}
թե
կենդանի.
ճանապարհին
քաշածներս
անտան
յան
տիրացած
եմ,
որ
մաշում
է
ինձ
առավել
{քան}
թե
տարի,
ուստի
եւ
բնավ
սիրտ
չունիմ
ձեր
այտարարութիւն
Զամս
բազումս
յառաջ
{քան}
զայս,
ոմանք
'ի
բարեպաշտօն
ազգակցաց
մեր
ւթիւնը
աւելի
մեծ
յարգ
ունի
իմ
աչքումը,
{քան}
թէ
աշխարհի
բոլոր
թանգագին
գոհարները
եւ
վաճառականութեան,
ես
առաւել
լաւ
գիտեմ,
{քան}
թէ
"
Հիւսիսափայլի
"
հրատարակողը:
Ես
"
ւն
հաշւումս,
թէ
նա
ստացել
էր
աւելորդ,
{քան}
թէ
պատկանում
էր
նորան.
ահա
իմ
վաճառակա
միք,
պակասութիւնքը
աւելի
նախընտիր
են,
{քան}
թէ
բուն
ազգը:
Եթէ
այսպէս
չլինէր,
դուք
երեսին,
հայկական
լուսաւորութեան
մէջ,
{քան}
թէ
բնութիւնը
կարողութիւն
էր
տուել
"
Մեղ
լաքը
ընդունեց
ամենեւին
այլ
ուղղութիւն,
{քան}
թէ
սովորականը:
Այս
բանը
լինելով
մի
նոր
ճառ
շահուէր
այսքան
գումար
-
աւելի
շատ,
{քան}
թէ
ինքը
իւր
իմաստուն
հաշւումը
ցոյց
էր
տ
կեցի
արաղով
շինած
դէքոքտիս
չափը
յառաջ,
{քան}
թէ
քնել
էի,
եւ
ահա
քունս
տարաւ:
Տեսան
,
օգուտ
քաղելով
առաջեւի
մարդու
առաւել,
{քան}
թէ
ինքը
յիմար
լինելուց,
մեռուցանում
է
շաբաթ
կամ
երկու
ամիս
յետոյ
առողջանալ,
{քան}
թէ
վտանգաւոր
կերպով
այդքան
յառաջ:
Պիտո
ւանցին
խօսում
է
Ռուսերէն
եւ
Թաթարերէն,
{քան}
թէ
Հայերէն,
որովհետեւ
հարիւր
բառի
մէջ
լաւ
կը
համարեն
մուրացկանութեամբ
ապրել,
{քան}
թէ
ծառայել
մի
մարդու
տան
մէջ
որպէս
աղախ
արձը,
մի
խօսքով՝
ամենայն
բան
թանգ
է,
{քան}
թէ
Նախիջեւանի
մէջ։
Բայց
այդ
քաղաքներու
սիրութիւնը
եւ
խաւարասիրութիւնը
մեծ
էր,
{քան}
թէ
նոցա
Հայութիւնը
եւ
ազգասիրութիւնը:
եսին,
պիտոյ
է
շատ
հետեւողներ
ունենար,
{քան}
թէ
կարող
էր
ճշմարտութիւնը
գտանել,
որով
ար
աւելի
հարկաւոր
է
քրտնել
եւ
աշխատել,
{քան}
թէ
իւր
սեպհականի,
որովհետեւ
մի
անհիմն
ձութիւն,
առաւել
կարօտ
է
մխիթարութեան,
{քան}
թէ
այն
մարդը,
որի
բնակութեան
աշխարհում
հի
երեսին
հայկական
լուսաւորութեան
մէջ,
{քան}
թէ
բնութիւնը
կարողութիւն
էր
տուել
"
Մեղ
շուտով
կը
հասկանայ
Խորենացին
Ռուսերէն,
{քան}
թէ
Հայերէն:
Խորհուրդ
ենք
տալիս
նոյնպէս
ռ
ուսումն
եւ
փոյթ
առ
ի
վարդապետել,
նախ
{քան}
զտեսութիւնն
աստուածաբան:
Պարոնը
ասում
արդեօք
նա,
եթէ
լօգիկան
լինէր
բարեկամ,
{քան}
թէ
մի
վերացական
էակ:
Թող
բարեա՛ւ
մ
թէ
այս
Նոր
տարում
ես
առաւել
ուրախ
եմ,
{քան}
թէ
անցած
նոր
տարիներում.
պատճառ,
նախը
ս
մտածելու,
որ
առաւել
օգտակա՛ր
է
քեզ,
{քան}
թէ
իմ
երեքկոպէկեան
այցելատոմսակը,
որ,
ս
եւ
Լէոնորան՝
լաւ
համարելով
մեռանել,
{քան}
թէ
տեսանել
իւր
սիրականը
երիտասարդ
կոմսի
ում
նկարագիր
անուանել
նորան
-
картины,
{քան}
թէ
водевиль:
Այդ
բանի
մէջ
ներգործողքը
ասանքի
առիթները
իրենց
վերայից
վերցնել,
{քան}
թէ,
լռութիւն
պահելով,
ազգի
մեծի
եւ
փո
եան:
Լա՛ւ
է
բանտում
կենդանի
մնալ,
{քան}
թէ
բանտից
դուրս
մեռանել:
Սխալ
է.
խալ
է.
լա՛ւ
է
ազատութեան
մէջ
մեռանել,
{քան}
թէ
բանտում
ապրել:
Ինչո՛ւ
համար:
ւր
անգամ
լաւ
հասկանում
է
մարդկութիւնը,
{քան}
թէ
դուք:
-
Բայց
մի՛
մոռանար,
որ
ե
(
удельнымъ
весомъ)՝
թեթեւ
լինելով,
{քան}
թէ
ջուրը,
հաւաքւում
է
ջրերի
երեսին,
ո
ը
շրջապատող
օդը
աւելի
ճնշէր
այդ
անօթը,
{քան}
թէ
նորա
մէջ
գտանուած
օդի
ձգական
ոյժը,
100
չափ
օդի
մէջ
աւելի
լինի
թթուածինը,
{քան}
թէ
21,
նոյնպէս
վնասակար
էր
առողջութեան
անաւանդ,
արգոյ
վարդապետի
աշխատութեան,
{քան}
թէ
այդ
գործը
մեր
ազգին
անհասկանալի
մնալ
ր
բան
չկայ,
ոչինչ
աւելի
ծանր
չգիտենք,
{քան}
թէ
յետ
պահել
մեր
ծիծաղը
մի
այսպիսի
տղայ
գին
կը
լինի
այլ
տպարանում
նորուց
տպել,
{քան}
թէ
Պ.
Արամի
տպարանում
սկսուածը
շարունակ
եթէ
դրուած
լինէինք
այլ
հանգամանքի
մէջ,
{քան}
թէ
գտանւում
ենք:
Սորանից
քանի
տարի
ն
դը
Սան-Պիեռի
"
Պաւլոս
եւ
Վիրգինէն
",
{քան}
թէ
նոյն
բանը,
բայց
աւելի
անշուք
կերպար
մէջ
երեւում
է
ազգայնութիւնը
աւելի
շատ,
{քան}
թէ
այլ
բազմահայ
քաղաքներում,
ուր
շատ
ա
առաւել
խիստ
վարւում
է
հեղինակների
հետ,
{քան}
թէ
պահանջում
էր
Թիւրքիայի
խարխալեալ
կառ
րը
սո՛ւր...
Բարւոք
է
իւր
անձը
մաքրել,
{քան}
թէ
բարկանալ
այն
մարդու
վերայ,
որ,
տես
հնարների
եւ
կարողութեան
սակաւութեանը,
{քան}
թէ
մեծապատիւ
սրբազան
Արքեպիսկոպոսի
զանց
եղայ
ասածդ
միշտ
վեր
է
համարում
իւրեան,
{քան}
թէ
աշխարհական
քահանան
եւ
այս
պատճառով
շ
նը
քահանաների
վերայ,
ինչո՞վ
բարձր
են,
{քան}
թէ
քահանայքը,
եւ
ինչո՞ւ
համար
շատ
անգա
խորտակուած
էր
նորա
ազգութեան
մեքենան,
{քան}
թէ
մասնաւոր
մարդիկ,
այո՛,
մեծատունք
ե
մ
երբ
ներգործում
էր
ազգութեան
մեքենան,
{քան}
թէ
մասնաւոր
մարդիկ,
որ,
դուրս
գալով
հ
պա՝
օտարինը:
Ազգութիւնը
յառաջ
է,
{քան}
թէ
ընդհանուր
մարդկութիւնը,
եւ
ամենայն
լու,
լաւ
է
մանուկներին
տգէտ
Հայ
մնալ,
{քան}
թէ
դառնալ
թերակիրթ
չհայ:
Բայց
մեր
Փետր.
1/13-ից,
ինձ
աւելի
զարմացրեց,
{քան}
թէ
համոզեց:
Դու
իմ
առաջարկութենների
ըն
քը՝
Խորենացին,
բողոքում
է,
յառաջ
է,
{քան}
թէ
այլ
ամենայն
սովորութիւն:
Լուսաւորչի
այսօր
եւ
աւելի
շատ
գործեր
է
կատարում,
{քան}
թէ
սորանից
հինգ
հարիւր
տարի
յառաջ,
եւ
վերոյիշեալ
մարդերի
ուսերի
վերայ,
աւելի
{քան}
թէ
քսան
տարու
մէջ
չէր
դադարում
հողմ
արա
ր
աւելի
բան
հարկաւոր
է
Հայ
մատենագրին,
{քան}
թէ
ունէր
Պ.
Խուդաբաշեւը:
Յոյս
ուն
չ
եմ
ասում
ես,
մեք
պիտի
աւելի
լինենք,
{քան}
թէ
մտերիմ,
ըստ
որում,
մեք
եղբայրք
ենք
ել
է
արժանի
վարձը:
Ո՞չ
ապաքէն
առաւել,
{քան}
թէ
թեթեւամիտ
է
նա,
որ
այսպիսի
անհիմն
ե
ը
լինի
նորան
իւր
երեկոյացեալ
հասակում,
{քան}
թէ
նոր
տպած
գործի
պէս
աշխատութենների
հր
յունական
օգուտը
պաշտող
եւ
աւելի
Յոյն,
{քան}
թէ
Հայ:
Բացի
սորանից,
մի
քանի
բաներ,
աչքերս
ընդունակ
են
այժմ
առաւել
լալու,
{քան}
թէ
գիր
գրելու։
Վերջացնում
եմ
նամակս
եւ
եթէ
տնտեսական
մասնում
աւելի
վնաս
ունի,
{քան}
թէ
օգուտ,
գոնէ՛
կ'ազատուի
ստրկութենից
այսօր
ամեն
մարդու
մօտ
աւելի
դրամ
կայ,
{քան}
թէ
սորանից
տասն
տարի
առաջ:
Դրամը
պակաս
ւելի
լաւ
էր
Թիւրքիայի
դրամական
վիճակը,
{քան}
թէ
1861-62-ին.
տարակոյս
չկայ,
ժողովու
ք
է
եւ
աւելի
շատ
նեղութեան
մէջ
լինէին,
{քան}
թէ
ինքը,
ծիծաղում
են
Թիւրքիոյ
ղուրուշն
պարհի
ուղղութիւնը
եւ
փոխէ
նորան
յառաջ,
{քան}
թէ
հասել
էր
մինչեւ
նորա
կորստական
ելքը
տեւում
է
զիարդ
եւ
իցէ,
բայց
ոչ
աւելի,
{քան}
թէ
զիարդ
եւ
իցէ,
որովհետեւ
այն
պայմանն
ղը,
ե՛ւ
քննելին:
Բայց
մարդը,
յառաջ,
{քան}
թէ
պիտի
գոյանայ,
յառաջ,
քան
թէ
գոյանա
,
յառաջ,
քան
թէ
պիտի
գոյանայ,
յառաջ,
{քան}
թէ
գոյանալուց
յետոյ
պիտի
ապրի,
յառաջ,
թէ
գոյանալուց
յետոյ
պիտի
ապրի,
յառաջ,
{քան}
թէ
պիտի
քննէ
եւ
իմաստասիրէ
իւր
անձը,
ի
քը,
իւր
անցածը,
իւր
ներկան
եւ
յառաջ,
{քան}
թէ
պիտի
մտածէ
եւ
հոգաբարձու
լինի
իւր
ապ
ուրիշի
ծառայութիւն
եւ
առաւել
ուրիշին,
{քան}
թէ
իւրեան
օգտակար:
Վաճառականութեան
մէջ
լուխը
կամ
ապրանքը
կայ:
Առնողը
տկար
է,
{քան}
թէ
տուողը,
առնողը
կարօտ
է,
քանզի
ոչին
լայն
է
տնտեսական
խնդրի
վերաբերութեամբ,
{քան}
թէ
Եւրոպիոյ
ապագան:
Հայերին
մնում
է
վա
ից,
քանքարաւոր
մարդերով
աւելի
ճո՛խ
է,
{քան}
թէ
ինքը՝
Անգլիան,
բայց
Անգլիան,
հակա
Սիբիրի
մէջ
աւելի
շատ
պիտի
լինի
Լեհացի,
{քան}
թէ
Լեհաստան։
Վարշաւի
հրապարակների
վերա
իւնը:
Մարդկութիւնը,
այո՛,
աւելի
չէ,
{քան}
թէ
ոչխարը,
որ
սպանդապետի
դանակին
եւ
կշ
ճառով,
որ
անկատարը
ժամանակով
յառաջ
է,
{քան}
թէ
կատարեալը:
Այս
օրէնքը
չունի
ոչ
երպարանքից,
կէս
մի
այլապէս
է
մտածում,
{քան}
թէ
մտածում
ենք
մեք,
քան
թէ
աշխատեցանք
էս
է
մտածում,
քան
թէ
մտածում
ենք
մեք,
{քան}
թէ
աշխատեցանք
մեք
նորա
առջեւ
կերպարանել
:
Նորա
մտածութիւնը
աւելի
չէ
տարածւում,
{քան}
թէ
իւր
անմիջական
զաւակները:
Մեք
այդ
փո
ակի
մէջ
պիտի
սկսանեն
իւրեանց
ասպարէզը,
{քան}
թէ
ես.
քանզի
ես
ոչինչ
ունէի,
իսկ
որդո
ան
աւելի
թեթեւ
է
թւում
վաղուայ
գալիքը,
{քան}
թէ
այսօրուայ
քննութիւնը,
քանզի
ապագան
մ
քո
ազատիչը...
Թշուա՜ռ...
յառաջ
{քան}
թէ
փրկեցիր
նորա
կեանքը,
ոտքիդ
տակ
կոխե
լ
յարաբերութեան
մէջ
լինելով
դէպի
ազգը,
{քան}
թէ
նոցայ
ամուլ
նախնիքը,
յղացան
այս
մեծ
հաճոյից
իւրեանց:
Հինգերորդ,
նախ
{քան}
զմահն
իմ,
եթէ
ի
վերն
չորրորդ
հատորում
եւ
՚ի
Մադրաս
կամ
Կալկաթայ
հասնելն,
նախ
{քան}
զամենայն՝
մկրտելոց
եմ
նորա
նոյնոյ
անու
ն
հինգերորդ
հատորում
ասացի,
որ
եթէ
նախ
{քան}
զմահն
իմ
կտակակատարոյն
իմոյ
մահ
պատահից
անին
ճահեցուցանեմք.
ո՞չ
բազումք
իցեն,
{քան}
եթէ
սակաւք,
զի
առ
ծանր
թեթեւութեան
անձ
վսեմ
ճարտարութիւն,
որով
սակաւք
յոյժ,
{քան}
եթէ
բազումք,
խիլային
ի
բնութենէ՝
աստո
զիս,
Անուն
ի
յերկինս
Ի
վեր
{քան}
զարեւ
Գրեսցի
ինեւ.
Նա՛,
կո
զերկուս
դեռ
անօթս,
որոց՝
ոչինչ
ընդհատ
{քան}
զառաջինն
մեծակշիռ
շնորհեալ
են
պաշտօնք
ի
ումն
եւ
փոյթք
առ
ի
վարդապետել,
որք
նախ
{քան}
զտեսութիւնն
աստուածաբանք
",
ողբայր
երա
նկացեալ
ի
շնորհաց
ժամանակին,
վարձկանաց
{քան}
թէ
հովուաց
բերելով
յանձինս
զնմանութիւն
նհնար
է
բարին
միոյ
միայնոյ
անհատի,
նախ
{քան}
զբարին
հասարակաց:
Հոգեւորք,
որք
առ
ըն
Հոգւոյն
սրբոյ:
Որդի
ծնեալ
՚ի
Հօրէ
նախ
{քան}
զյաւիտեանս.
իսկ
Հոգի
սուրբ
բղխեալ
՚ի
հ
ոյ,
սահմանեցաւ
յութերորդ
դարու
-
յառաջ
{քան}
զնոյն՝
ընդհանուր
եկեղեցին
դաւանէր
զբղխ
տուածագիտութեան:
Եթէ
գոյր
երկիրս
յառաջ
{քան}
զ7368
ամս,
աստուածաբանութեան
է
պաշտօն
ետութիւն,
յերկրաբանական
մասին,
արտաքս
{քան}
զկրօնականն
-
զի
այսպիսիք
չունին
զտեղի
՚
15.
Հարց.
-
"
Այն
մեռած
հոգիները
յառաջ
{քան}
զգալուստ
Մեսիային
արքայութեան
փառացը
հա
ի
յեզրակացութիւնդ
անմխիթար,
եթէ
արտաքս
{քան}
զեկեղեցին
մեր՝
Այվազովսքին
ընդհանրական
համարեալ
եւ
քարոզեալ
են
զանձինս
գերադաս
{քան}
զամենայն
եպիսկոպոսունս,
զայդ
ընկալան
մ
Պետրոսի՝
չտայ
նմա
իրաւունս
ինչ
առաւել
{քան}
այլոց
եպիսկոպոսաց,
ըստ
որում
ինքն
Պետր
ոսաց,
ըստ
որում
ինքն
Պետրոս
չէ՛
առաւել
{քան}
զայլ
առաքեալս,
թերեւս
կշտամբեալ
ի
Քրիս
շանօք,
իմանայ
զայն,
յորում
եկաց
աւելի
{քան}
զամս
երեսուն,
արիաբար
մարտուցեալ
ընդ
ա
ային
՚ի
քիմս
նորա
սոխն
եւ
խստորն
առաւել
{քան}
զմանանայն
երկնառաք:
9)
Երես
56.
տանօք,
այլ
առ
հարկի
կամ
ստիպանաց,
չար
{քան}
զանհաւատութիւն
խոստովանիմք։-
Զայդ
եւ
զ
ստոնէութեան,
քննել
եւ
ուսան
էլ
զգիրն,
{քան}
մեքենաբար
եւ
կուրoրեն
հաւատալ
զոր
ոչն
ը
ին
հրատարակէ
զմատեան
ինչ,
ո՛չինչ
նուազ
{քան}
"
զվարժութիւն
հոգեւոր
պաշտեալ
առ
ճիզվիթ
Մի՞թե
եկեղեցին
մեր
ընդունի՞
զայլ
հիմն,
{քան}
զոր
եդ
Յիսուս
Քրիստոս,
արեամբ
իւրով
զդ
եալ.
միթե
մե՞ծ
ճանաչի
առ
մեզ
առաջնորդն
{քան}
զեկեղեցին
եւ
քան
զպատուիրանն
սրբեալ
ի
դ
անաչի
առ
մեզ
առաջնորդն
քան
զեկեղեցին
եւ
{քան}
զպատուիրանն
սրբեալ
ի
դարուց
ժամանակաց,
եցի։
Ամսօրեայ
իբր
ժամանակօք
յառաջ
{քան}
զայս,
նախարարն
ներքին
գործոց
իրազեկ
եղ
՚ի
դպրութեան,
եւ
ի
կեանս
մեր
ո՛չ
սակաւ
{քան}
զԱյվազովսքին,
գրեալ
եւ
տպեալ
եմք
արդեն
նալ
՚ի
հայութենէ,
եւ
պակաս
ինչ
համարել
{քան}
զքաջ
նախնիս
մեր,
որ
հազարօք
եւ
բիւրուք
ղեցւոյ,
օտար
հոգւով,
զայնպիսին
արտաքս
{քան}
զհայութիւն,
համապատիւ
խոստովանիմք
ընդ
գարունագեղ
լուսաւորիլ
հոգւով
օ՜ն,
{Քան}
յորոգայթ
ցանցել
յիմար
խենէշութեան
ի
վան
քո
անձին,
Որ
ոսկէկիր
ըղձաս
լինել
{քան}
գրագէտ
եւ
գիտուն.
Որ
անկասկած
զկո
Արծաթ
քանզի
արդարանայ
յատեան
մտացդ
{քան}
զլոյս.
Զի՞նչ
քո
ոսկի
հոգիդ
զօրէ
պ
ռ
լուր,
Որ
լաւ
ասէ
զկոյր
ակամբք,
{քան}
զկուրացեալն
մտօք,
Ո՞ւր
քո
ապա
ոսկ
բանիդ,
Նա
կը
հասնի
քեզ
այգորել,
{քան}
մերձաւոր
սիրելիդ.
Նորա
լուսոյ
շառ
աւունք
Չեն
այնքան
սուրբ,
ճիշդ,
ջինջ,
{քան}
հայելի,
Որքան
դատաստան
բանաստեղծ
հոգու
ս
դառնում:
Մի՛
հրաժարուիր,
{քան}
թէ
իմ
տունը
քանդես,
Արի
մորթի՛ր
ն
աշխարհում
Չկայ
մի
վատ
ազգ,
բայց
{քան}
Ասորին
Էլ
վատ
է
Հայը
",
մենք
այս
քով,
Ոչինչ
աւելի
հնախօսական
{Քան}
թէ
անխորհուրդ
անուն
դառնալով:
-ից
գրուած:
Այսօր
առողջութիւնս
լաւ
է,
{քան}
թէ
երէկ:
30-ին
այսօր
քինա
սկսեցի
ընդու
նել,
եւ
առողջութիւնս
անհամեմատ
լաւ
է,
{քան}
թէ
երէկ:
[Յուլիսի]
1-ին
տեսութիւն
եղբ
ած
է
8-ին:
Այսօր
առողջութիւնս
լաւ
էր,
{քան}
թէ
երէկ:
Երեկոյեան
գլուխս
էր
ցաւում
եւ
րկեցի:
11-ին
առողջութիւնս
թէեւ
լաւ
է,
{քան}
թէ
առաջ,
բայց
տակաւին
շատ
տկար
եմ.
լե
Մեք,
վաղ
ուրեմն,
գուցէ
շատ
յառաջ,
{քան}
թէ
գրիչ
առինք
ու
հրապարակ
իջանք,
գիտէի
նահապետական
հիւրասիրութենից
շարժուած,
{քան}
թէ
պարտականութենից
դէպ
ի
մեր
արժանաւորո
ւ
միասին
անհաւատ
եւ
հերետիկոս
կոչուել,
{քան}
թէ
բաց
աչքով
մեր
մարդկութիւնը,
մեր
մար
կանութիւնը)
բամբասուիլ
եւ
հայհոյուիլ,
{քան}
թէ
Կրօնական
ժողովի
օրհնութիւնը
վայելել
ւնը
պաշտպանուած
է
ամենայն
կերպ,
առաւել
{քան}
թէ
բոլոր
Եւրոպայի
մէջ,
բայց
կան
յանցան
ւռճեանի
պատուելի
դուստրը
կամ
ամուսինը,
{քան}
թէ
մի
վանցի
լլկուած
եւ
բռնաբարուած
անմե
ցի
լլկուած
եւ
բռնաբարուած
անմեղ
աղջիկ,
{քան}
թէ
մի
նահատակուած
կին,
քան
թէ
մի
զաւակ
մեղ
աղջիկ,
քան
թէ
մի
նահատակուած
կին,
{քան}
թէ
մի
զաւակ,
որ,
դեռ
հրապարակի
լոյսը
ափայլի
մի
ուրիշ
բանի
վերայ
յարձակուիլ,
{քան}
թէ
դատապարտել
նորան
որպէս
կրօնադրուժ:
եւ
դրականապէս
վնասակար
կերպով
պաշտեց,
{քան}
թէ
երբեւիցէ
ունեցած
էին
այն
պարոններից
յդ
աշխատութեան
մասին։
Բայց
յառաջ,
{քան}
թէ
ծանօթացուցել
էինք
ժողովուրդը
այդ
պատ
առաւել
մօտ
կենդանի
ժողովրդի
բարբառին,
{քան}
թէ
հեղինակի
այլ
գրուածքը
մինչեւ
այսօր։
ճառ,
տեղ
տեղ
աւելի
մօտ
է
հին
լեզուին,
{քան}
թէ
ժողովրդական
բարբառին։
Բայց
այստեղ
բ
րածը
աւելի
բարձր
է,
աւելի
գերազանց
է,
{քան}
թէ
այն
լեզուն,
որ
ժողովուրդը
խօսում
էր
նական
եւ
աւելի
յաջող
ճամփան
ընտրելի
է,
{քան}
թէ
այն
բարակ
եւ
միգապատ
ճամփաները,
որ
է,
թէ
թափելով
նորան
աւելի
շահուեցաւ,
{քան}
թէ
համեմատականը
ընդունելով
որպէս
դրական
աւելի
ամրութիւն
եւ
հաստատութիւն
ունին,
{քան}
թէ
ամբողջ
շինծու
համակարգութիւնք,
որ
օ
բայց
գործադրելի
ձեւը
աւելի
նախընտիր
է,
{քան}
թէ
գաղափարական
կատարեալը,
որ
բոլորովին
եւակայել
աւելի
միակողմանի
դատողութիւն,
{քան}
թէ
այն,
բացառոցաբար
հիմնուած
է
անգլիակ
րիկոսների
ձեռքով
դարբնուած
շղթայի
մէջ,
{քան}
թէ
այն
սահմանադրութեան,
որ
միմիայն
անգ
նրանայ
հասարակ
ժողովրդի
վրայ
մանաւանդ,
{քան}
թէ
միջակ
դասակարգին:
Միջակ
դասակար
արագրելով
Հեգելին
աւելի
դիւանապետական,
{քան}
թէ
նոյնիսկ
Պրուսիոյ
այն
ժամանակուայ
տէր
"
Միջին
տրամաբանական
մոմենտները,
աւելի
{քան}
թէ
ուրիշները
չեն
հասնում
առարկայական
էո
յս
անպաճոյճ
կեանքը
ինձ
առաւել
սիրելի
էր
{քան}
այն
զեխ
օրերը,
որ
ես
անցուցի
Փարիզի
մէ
միայնութիւնը
ինձ
առաւել
մաշողական
էր,
{քան}
թէ
այնքան
վշտերի
կուտակութիւնքը.
շատ
ա
պարտ
էր
նախապատիւ
համարել
ազգի
օգուտը,
{քան}
իւր
սեփականը
եւ
երբեք
յանձն
չառնուլ,
ո
համար,
եթէ
իւր
դարբնութեամբ
պարապէր,
{քան}
թէ
այնպիսի
գործերի
մէջ
խառնուէր,
որ
իւ
ցնելով,
պայծառացուց
ամեններից
առաւել,
{քան}
որ
կային
եւ
կամ
որ
ա՛յժմ
կան
Հայերի
մէջ
ն
Հայերի
մէջ,
եւ
իմ
շնորհը՝
առաւե՛լ,
{քան}
շատ
պարեգօտաւորների
շնորհից
(
ահա
անզգա
էր
այդ,
դո՛ւ,
Տէ՛ր,
խիստ
լաւ
գիտես,
{քան}
թէ
այն
սո՛ւտ
կարծողքը։
Եւ
ուտող
խմող
ե
տում
էին
ժողովել
առաւել
իրենց
պարկերի,
{քան}
թէ
վանքի
ամբարի
մէջ։
Բայց
ես,
մեղուի
անգամ
առնու,
ուզում
էի
առաւել
մեռնել,
{քան}
թէ
այդ
սիրուց
զրկուիլ։
Բայց
այժմ,
պարսպի
մնացորդը՝
քաղաքից
աւելի
հեռու,
{քան}
թէ
վանքը,
հիւսիսից
դէպի
հարաւ
ուղղուած
ստղի
պէս
էր
փայլում
"։
"
Եւ
զիմ
շնորհս
{քան}
զբազումս
պարեգօտաւորաց
"
(
զօրացուցեալ
մինչեւ
Մեծ
Վահանի
մարզպանութիւնը
աւելի
{քան}
թէ
երեսուն
տարի
կայ։
Յայտնի
է,
թէ
այդ
ց
ունինք։
Փարպեցու
հալածուելուց
առաւել
{քան}
թէ
հարիւր
քսան
տարի
յետոյ՝
Կոմիտաս
կաթ
ւ
կազմածով
եթէ
սակաւ
մի
երեւէի
նուազեալ
{քան}
զայնոսիկ
որք
յերկերիւր
ամէ
շինեալ
վանոր
նում
է.
"
եթէ
սակաւ
մի
երեւէի
նուազեալ
{քան}
զայնոսիկ,
որք
յերկերիւր
ամէ
շինեալ
վան
նիւք,
ե՛ւս
առաւել,
եթէ
բանտիւ,
աւելի
{քան}
զնոսա,
եթէ
մահուամբ,
բազում
անգամ։
'
նա
կարող
էր
մի
ա՛յլ
Ղազար
եղած
լինել,
{քան}
թէ
Փարպեցին,
ինչպէս
եւ
կա՛ր
էլ
մի
ուրի
Հոռոմս
"
եւ
այլն
(
եր.
20)։
Աւելի
{քան}
թէ
զարմանում
ենք,
որ
պ.
Էմինը,
Փարպե
ք,
թէ
Փարպեցին
"
ըստ
տիոց
աւագագոյն
էր
{քան}
զՎահան
",
բայց
եւ
այնպէս
պիտի
ընդունեն
ուականներում
Փարպեցին
աւելի
չէ
լինում,
{քան}
թէ
հինգ
վեց
տարեկան
տղայ։
Բայց
այդ
թու
մօր
սրտի
կսկիծը,
որ
անհամեմատ
մեծ
էր,
{քան}
թէ
մերը,
թէեւ
սիրած
լինէինք
հանգուցեալ
պստամբական
քանքարով
գերազանց
կը
լինին,
{քան}
իւրեանց
նախնի
հին
հռովմայեցիքը:
Ես
իրա
իմանալ,
թէ
ե՛րբ
զօրեղ
էր
մարդու
խելքը
{քան}
թէ
մեր
փորձութիւնքը...
մարդիկ,
միշտ
համարում
էին,
թէ
իւրեանց
ճիռերը
լաւ
են
{քան}
թէ
ուրիշի
ողկոյզքը...:
-
Ճշմարի
ջոցին
մօտեցել
էր
նորան
աղախինը
եւ
յառաջ
{քան}
թէ
պ.
Մարկոսը
աւարտել
էր
իւր
հարցմունք
նչպէս
նկատում
եմ,
քո
խոստանալը
շատ
է,
{քան}
թէ
կատարելդ.
խօսքս
մեր
խնջոյքի
վերայ
է
տել
եմ
յարգի
կացուցանել
իմ
մարդկութիւնը
{քան}
թէ
մի
անբան
արարած:
-
Ես
չեմ
հասկա
թէպէտ
պ.
Շաքարեանցը
աւելի
հարուստ
էր,
{քան}
թէ
պ.
Մարկոսը,
որովհետեւ
Շաքարեանցի
հ
ասուններից,
եւ
ի՛նչ
բանով
գերազանց
է,
{քան}
թէ
անասունքը,
միթէ՞
նորանով,
որ
խելօք
համար.
ոմանք,
թէ
այդ
գիտութիւնը
վեր
է
{քան}
թէ
մարդկային
խելքը,
եւ
թէ
աստուածակոյս
խօսում
էր
եւ
համարում
էր
ոչինչ
պակաս,
{քան}
թէ
կարող
էր
մարդը,
եւ
խեղճ
Րօճեր
Բեքոն
նաւոր
մարդ,
ոչինչ
պակաս
իւր
գիտութեամբ
{քան}
թէ
Բեքոնը:
Սա
էր
Ալբերտոս
Բօլստետեանը
իւանդ
աբեղայի
մօտ:
Պարացելսոսը,
յառաջ
{քան}
թէ
սկսած
էր
գործ
դնել
իւր
բժշկութիւնը,
,
չէ
իմանում,
որ
մի
ժանգոտ
դրամ
լաւ
է
{քան}
թէ
նորը
եւ
փայլունը,
ինչպէս
ամենայն
առ
իկ,
իւրեանց
հայեացքով
աւելի
վերհամբարձ
{քան}
թէ
խաժամուժ
ամբոխը:
Նոքա,
այն
ժամանակ
ւս
ինձ
աւելի
քաղցր
է
նայել
դորա
վերայ,
{քան}
թէ
մի
այլ
մարդու:
Միթէ՞
չգիտես,
որ
ծն
,
որ
ծնողին
աւելի
քաղցր
է
իւր
զաւակը,
{քան}
թէ
մի
օտարին:
Գիտե՞ս,
թէ
ինչքան
քրտին
շատ
անգամ
աւելի
առողջարար
մտածում
են,
{քան}
թէ
մի
ութսուն
տարեկան
ջախջախած
ծեր,
որ
հարուստ
տան
ժառանգը
աւելի
պատուաւոր
է,
{քան}
թէ
մի
երիտասարդ
կամ
նոր
հարստացած
մարդ․
մ,
եւ
մեք
աւելի
լաւ
ճանաչում
ենք
նորան
{քան}
թէ
դուք,
ձեր
ժամանակը
անցաւ,
հերիք
է
կոմսը
չէր
կարող
խօսել
այլ
բանի
մասին,
{քան}
թէ
նիւթ
էր
եղած
նորա
ամբոխմունքին:
Տիր
տեղծութիւնը
եւս
աւելի
չէր
կարող
լինել,
{քան}
թէ
եղած
է:
Բայց
ինչ
կար.
ոչի՜նչ:
Ասա
ակցութիւն
ունէր
մեր
նկարագրած
պարոնին,
{քան}
թէ
միւսքը:
Կինը
եւ
դստերքը,
տէր
լինել
տերքը,
տէր
լինելով
աւելի
հարստութեան,
{քան}
թէ
իւրեանց
կարգի
շատ
մարդիկ,
դատապարտե
ածքի
մէջ:
Ես
գերադասում
եմ
չքութիւնը,
{քան}
թէ
լինելութիւնը,
եթէ
մարդը
պիտոյ
է
լին
ւմ
եմ,
որ
դուք
առաւել
անբաղդ
էք
եղած,
{քան}
թէ
ես:
Հաւասարութիւն
որոնել
այս
աշխարհ
մէջ.
եւ
դուք,
գերադաս
համարելով
ձեզ,
{քան}
թէ
ձեր
եղբայրը,
տեղի՞ք
ունէիք
բամբասել
գամանք
ստիպում
են
մեզ
այլապէս
ընթանալ,
{քան}
թէ
ցանկանում
էինք:
-
Մարդը
կորուսա
պ.
Յովնաթանեանցի
վերայ.
նա
մեռած
էր,
{քան}
թէ
կենդանի:
Երկար
ժամանակ
սենեկի
մէջ,
ւմը
նոցանից
մինը
սիրելի
կը
լինէր
առաւել
{քան}
թէ
միւսը,
չէ՞
որ
ծնողքի
համար
զաւակներ
ր
քեզանից,
որ
դու
աւելի
սիրէիր
նորան,
{քան}
թէ
միւսերը,
դու
եւ
քո
միւս
որդիքը
ասել
իրտը
զարկում
էր
մի
րոպէում
ո՛չ
առաւել,
{քան}
թէ
ութսունհինգ
անգամ:
Վիզը
կապած
էր
յն
խնդրեմ
այնպէս
առնէիք,
որ
այո՛
լինէր
{քան}
թէ
ո՛չ.
պատճառ,
ամենայն
մարդ
իւր
հաշի
ւմ
էր
պարոն
Մկրտչի
գնացածին,
որ
առաւել
{քան}
թէ
քայլելու,
ճօճելու
նման
էր:
Թիւթիւն
ադրելու
լինէին,
Դօնը
ընկնիլ
խեղդուիլ,
{քան}
թէ
այսպիսի
մարդու
կին
դառնալ:
Նա
շա
այլ
կենդանիների
հետ,
որոնք
ստոր
էին,
{քան}
թէ
մարդը,
այլ
ընդհանրապէս,
նորա
վախճա
նուն
իւրեանց
սուտ
փիլիսոփայութենից,
եւ
{քան}
թէ
այդպիսի
բաներով,
այսինքն
սորան
նորա
եւ
մի
քանի
բան
ունէի
քեզ
ասելու
յառաջ,
{քան}
թէ
ամուսնացած
էինք,
այս
պատճառով
անհրա
ւոր
էր,
որ
լսէիր
դու
նորանց
յառաջուց,
{քան}
թէ
կատարուած
էր
մեր
ամուսնութեան
խորհու
ւնքը
հազար
անգամ
ստոյգ
ներգործողք
էին,
{քան}
թէ
բժշկի
դեղերը,
բայց
իւր
ամուսնու
բար
ք
կատարելուց.
նա
ասում
էր,
որ
յառաջ,
{քան}
թէ
ամառը,
չէ
կարող
լցուցանել
Աղուանեան
համար
առաւել
լաւ
գիր
կարդալ
չիմանալը,
{քան}
թէ
իմանալը,
պատճառ,
նորանից
լաւ
բան
դ
,
այն
պատճառով,
որ
չգիտեմ.
միայն
այս
{քան}
կարող
եմ
ասել,
որ
այն
տարում
Գիրեյ-խան
կանով
եւ
թաղուի
մի
անշուք
գերեզմանում.
{քան}
թէ
ընկնեմ
այսպիսի
անվերջանալի
ցաւերի
մէ
անիկ
էր
լինելու
այս
դիպուածում
առաւել,
{քան}
թէ
ամուսնանալով
Մկրտչի
հետ:
Տղայակա
ւել
կասկածաւոր
եւ
վնասակար
տէրութեանը,
{քան}
թէ
միւս
աբեղայական
կարգերը։
Այսպէս
էր
ն
այդպիսի
առատասիրտ
գործակատարութիւնը,
{քան}
թէ
այն
խորհրդով,
որ
կառավարութիւնը,
տ
պէս
ներգործել
այսպիսի
դիպուածների
մէջ,
{քան}
թէ
քաղաքական
կամ
կրօնական
խորհրդով։
Այ
կարող
այլ
լուսաւորութիւն
տալ
Հայերին,
{քան}
թէ
Պապականը,
որովհետեւ
Պապականութեան
ո
ախապատիւ
համարելով
այս
ձեւաւորութիւնը,
{քան}
թէ
իւրեանց
Հիմնադրի
բուն
խորհուրդը,
դա
առաւել
ընտրէին
մնալ
միաբան
ընդ
ազգին,
{քան}
բաժանիլ
'ի
նմանէ.
որք
եւ
ազգասիրութիւն
ա
հանդերձ
ընկերօք
իւրով։
Եւ
ահա
առաւել
{քան}
զամենեսին
գիրք
սոցա
եւ
արձակ
համարձակ
ջ
իւնքը,
որ
յարգի
էին
այն
միջոցին
առաւել
{քան}
Աստուծոյ
պատուիրանքը,
)
քարոզեց
ճշմ
տ,
որի
գիշերատեսիլ
զինուորքը
շատ
էին,
{քան}
թէ
լուսաւորութեան
որդիքը։
Արիւնով
լուա
իրօք
հայեցեալ
իս
Հայոց
գտի
զնոսա
առաւել
{քան}
զքսան
միլիոն),
ահ
կալաւ
զիս,
զի
բայց
քանզի
իսպառ
տկարացեալ
եմ,
առաւել
{քան}
զոր
կարծէք,
եւ
անկեալ
'ի
յիշողութենէ
ե
ել,
զառաջինն
[զի
մի
սովամահ
կորիցին],
{քան}
թէ
ապախտ
արարեալ
վզնոցին
պիտոյիւք]
փառս
ւրին
էր
միշտ
ժխտել
օգտի
հասարակութեան՝
{քան}
անձամբ
զանձինն
կնքել
դատավճիռ,
զի՞նչ
փ
յ,
զի
նախընտիր
վարկաւ
զօգուտ
հասարակաց
{քան}
զսուտ
փառս
[հնձելոյ
նմա
ի
բերանոյ
սակաւ
ախօսութեանն
յորմէհետէ
շարունակաբար
փոքր
{քան}
շատ
երեւեցան
եւ
մատենագիրք
եւ
լեզուագէտ
՝
առաջի
առնելով
ընթերցանելեացն.
առաւել
{քան}
զայս
չիք
պաշտօն
լեզուի,
եւ
ո՞վ
այդքան
յայժմուս
ժամանակի՝
որ
ամենեւին
ա՛յլ
է
{քան}
զդարս
Մովսիսի
Խորենացւոյ,
Եղիշէի
եւ
այ
եւ
ոչինչ,
վասն
զի
այդպիսի
մանկունք
նախ
{քան}
զծնանիլն,
մեռեալ
էին
յարգանդի
մարց՝
լ
ենարանս
աբեղայից:
Այո՛,
ո՛չ
շատ
յառաջ
{քան}
զայս
տպագրեաց
ի
Մոսկվա
Մսեր
մագիստրոս
Զ
ոնէական
դաւանաբանութիւն
(
կատեխիզիս),
{քան}
թէ
հրահանգ
քրիստոնէական
վարդապետութեան]
ւն
վկայութեանց
աստի
եւ
անտի
հաւաքելոց,
{քան}
[թէ
ընթերցանելի
բանս
առ
ի]
հեղինակէն:
նջ,
զի
ո՞ր
այն
իցէ
առաւելագոյն
շնորհ,
{քան}
ճանապարհ
յարդարել
քրիստոնէին
չճանաչելոյ
ացեալ
առ
Դանիէլ
չգտանէ
ինչ
առ
նմա
աւելի
{քան}
զոր
ուսան
ի
ձեռն
հրեշտակին
կանխաւ
առ
նա
թեան
գործոյն,
թէ
եւ
Մեծն
Սահակ
վարժ
էր
{քան}
զամենեսին
ի
յունականումն,
առաքեն
զՄովս
եալ:
Են
քո
որդիք,
որք
զանուն
քո
ի
վեր
{քան}
զարեւ
ունին,
եւ
քոյովդ
նշանագրօք՝
զքո
երկոցունց
սոցա
տուեալ
է
տեղի
կարծեացդ,
{քան}
թէ
արժանաւորութիւն
Մովսիսի
Սիւնեցւոյ՝
ուց
ժամանակաց
մինչեւ
ցաւուրս
իւր,
անդր
{քան}
զչափն
ճոխաբանութեամբ:
Պատուելի
Հարք
Մխ
րիգոր,
է
այր՝
յաւէտ
երկնային
քաղաքացի
{քան}
Նարեկացի,
որոյ
աստուածաքարոզ
աղօթք
առ
առ
ճշգրիտ
տարեգրութեան
համարի
նախապատիւ
{քան}
զայլս:
Ղեւոնդ
երէց,
հեղինակ
պատմութեա
հետէ,
յորս
էանց
զչափ
անգթութեան
առաւել
{քան}
զամենեսին
դժոխածինն
Լանկթամուր,
որ
ճակ
ալ
եղեն
ի
մետասաներորդ
դարու
եւ
անտի
օր
{քան}
զօր
յառաջ
խաղալով՝
ձեւակերպեցին
զմերոց
ուշտ
ունել
ըստ
գործարանաւոր
մարմնոց
նախ
{քան}
զամենայն
զնիւթ,
զկերպ,
զգործարանս
եւ
ոյ
ասպարէզ
հրաւիրելով
զայրն
գիտնաւոր
եւ
{քան}
զբազումս
արժանի:
Այլ
հերիքասցին
առ
այժ
ն
Հայոց
եթէ
մաքրութեամբ
իւրով
չէր
ի
վեր
{քան}
զհռովմէական
եկեղեցին,
չէր
եւ
ոչ
ինչ
ստ
եկեղեցին,
չէր
եւ
ոչ
ինչ
ստոր
կամ
նուազ
{քան}
զայն:
Եւ
զի՞արդ
մարթիցէ
մեզ
լուեալ
զայ
մոլութեան
մասին
եւ
ազգատեցութեան
վատթար
{քան}
զՎենետկեցիս,
որք
փոքր
քան
շատ
գիտեն
գէ
ւթեան
վատթար
քան
զՎենետկեցիս,
որք
փոքր
{քան}
շատ
գիտեն
գէթ
վարագուրել
զամօթալի
գործ
նոսա,
զի
լոյս
ցոլացեալ
յօտարաց
չար
է,
{քան}
զսեպհական
խաuար,
ի
հարկէ
եթէ
առողջ
բան
,
ի
Վենետիկ
եւ
ի
Վիեննայ:
Նախապատիւ
{քան}
զամենեսին
օրագիր
Զմիւռնիոյ
իրաւամբ
կրեա
ոն
Մեսրոպ
Դաւթեան
Թաղիադեանց,
ոչ
սակաւ
{քան}
զայր
աշխատասէր
զանազան
աշխատութեամբ
(
ո
սն,
յորս
կեցին
հեղինակքն,
գուցէ
մինն
{քան}
զմիւսն
արժանաւոր
գտցի
վճիտ
կամ
խրթին
հա
տէ
ներգործել
ի
սիրտ
եւ
ի
հոգի
աշակերտին
{քան}
թէ
գրուածքն
լոկ.
թող
թէ
բազում
են
եւ
յ
ճանաչել
զնպատակ
նորա:
Օրագիր
այդ
յաւէտ
{քան}
զայլս
թուի
մեզ
զարմանալի,
մինչեւ
ինքնի
նց
եւ
դամբանական
ոտանաւորաց,
որք
յաւէտ
{քան}
զայլ
առարկայս
տեսանին,
արդարանալ
առաջի
ատճառ
իրողութեանդ
գաղտածածուկ
էր
առաւել
{քան}
թէ
երեւի
նկատողացն
հարեւանցի
աչօք:
Ուս
ս
մատենադարանաց
ի
վայելս
անբանից
որդանց
{քան}
թէ
բանականաց:
Հեղինակ
Հայ-Ռուս
բառարան
պիտանի
էր
բառարան
ի
Ռուսաց
լեզուէ
ի
Հայ
{քան}
ընդհակառակն,
որպէս
արարին
Յարութիւն
վա
րոյ
աւելորդ
էր
ինձ
յերկարել
ի
բանս
անդր
{քան}
զսահման
զհամառօտաբանութիւն:
Աւագ
ու
դուռն
Երուանդայ
արքայի
":
Յառաջ
{քան}
զքննութիւն
պատուական
հեղինակիդ
եւ
մերայ
զի
որ
եւ
է
Հայ
ուրախութեամբ
գնել
համոզի
{քան}
զորպիսի
եւ
իցէ
պատմութիւն
Յովհաննու
կաթ
օսութիւն
լինել
իսկ,
միւս
ոմն
փիլիսոփայ
{քան}
զնա,
թէ
վասն
է՞ր
խառն
ընդ
բառից
հին
լե
եմատել
զդպրութիւն
ազգիս,
զոր
ինչ
յառաջ
{քան}
զքսան
ամ,
ընդ
այժմեան
զդպրութեան
եւ
հե
կամ
գուցէ
հզօր
է
առ
նոսա
կամակորութիւն
{քան}
զառողջ
դատողութիւն
կամ
անձնական
օգուտ
ք
ն
զառողջ
դատողութիւն
կամ
անձնական
օգուտ
{քան}
զհասարակացն,
թէ
այսպէս
եւ
թէ
այնպէս,
ղանակ
մտածութեան
եւ
որ
ողբալին
է
եւ
չար
{քան}
զամենայն,
զայլ
ոճ
խօսից.
առ
ի
ապացուց
ատապարտ
է
նա,
եւ
խիղճ
մտաց
նորա
ջինջ
է
{քան}
զհայելի
սուրբ,
արար
նա,
զոր
ինչ
կարաց
րմելի,
առաջնորդեալ
բնական
ազդեցութեամբ
{քան}
բանականութեամբ,
որ
սեպհական
է
ամբողջ
կ
ւն
ինչ,
վնաս
որ
եւ
իցէ
ազգի
չարագոյն,
{քան}
զկորուստ
լեզուի,
որ
հոգի
է
ազգի,
որ
վ
եղինակաց
յորս
մանաւանդ
դերբայն
ի
վերջոյ
{քան}
զխնդիրն
եւ
կամ
ի
գործ
ածեալ
էին
գոյական
ղցրութեան
լեզուին,
որ
փոքր
մի
ազնիւ
էր
{քան}
զհասարակայն
բարբառ.
առ
մեզ
հինն
լեզու
զայս
արժանաւորութիւն.
զի
ազնուագոյն
է
{քան}
զկիրառականն,
իսկ
թէ
մատենագրեալ
եղիցի
դարձուցանել
այս
Կարգի
վերայ,
որ
յառաջ
{քան}
թէ
"
Թափառական
հրէայ
"
վիպասանութեան
կա
վ
եւ
ամբոխմունքներով
պատած,
առաւել
եւս
{քան}
թէ
այլ
մահկանացուք,
կարօտ
էին
մեր
օգնո
,
այն
ժամանակ
Կարգը
առաւել
երախտապարտ
է
{քան}
թէ
հիմնարկողին,
ժամանակի
հանգամանքների
շատ
անգամ՝
առաւել
լաւ,
առաւել
ճիշտ,
{քան}
թէ
նոցա
թագաւորները
եւ
նախարարները։
Նա
ճաշակին՝
նորանց
կամենալով
հաճոյանալ,
{քան}
թէ
Քրիստոսի
վարդապետութեանը։
Եափոնիայի
որոնք
երկրպագում
էին
նորան։
Յառաջ
{քան}
թէ
Յիսուսեանք,
եկել
էին
այստեղ
Կապուսի
մ
էին
ամենայն
տարի
իւրաքանչիւրքը
առաւել
{քան}
թէ
յիսուն
հազար
տալլեռ)։
Բայց
Քրիստո
եսին
առաւել
բարձր
եւ
հզօր
իշխանութիւն,
{քան}
թէ
կարգի
իշխանութիւնը,
որի
անհրաժեշտ
հ
եղիքը
տարեկան
արդիւնք
բերում
էին
առաւել
{քան}
տասն
միլլիօն
Տալլեր։
Այս
Տէրութենա
իւնը
աւելի
երկար
էք
կրում
ձեր
յղացածը,
{քան}
թէ
կանայք.
նոքա
ինն
ամսից
արդէն
ծնանու
աւել
ա՛հ
է
ազատուիլ
այսպիսի
յղութենից,
{քան}
թէ
կնիկ
մարդերին
"։
Վերջապէս
Հենրի
գուայն
իւրաքանչիւր
տարի
բերում
էր
աւելի
{քան}
թէ
քսան
միլլիոն
տալլեր
եկամուտ.
համարե
ռակ
հրաշափառ
խայտառակ
գոյն։
"Յետինն
չար
{քան}
զառաջինն"։
Զոր
օրինակ՝
հերետի
լ
վարչական
հիմնարկութիւններին
այլ
ձեւ
`
{քան}
ընտրովի
պատգամաւորական
ժողովի
կերպարանք
ն
դէպքում
վճռել
հարցերը:
2.
Նախ
{քան}
Կանոնադրութիւնը
եւ
Կանոնադրութիւնից
յետ
տածում
են
եւ
խօսում
են
օտարաբար
աւելի,
{քան}
թէ
հայաբար.
շատ
բնական
բան։
Պ.
Գ
աւելի
լաւ
է
մի
քանի
խօսքով
բացայայտել,
{քան}
թէ
տեղական
մի
այլ
բառով.
ինչպէս
շուշտա
արմար
չէր,
որ
ինքը
հեղինակը
բացատրէր,
{քան}
թէ
թողնում
է
"
հետախոյզ
բանագիտաց
"։
Ի
ս
բառը
աւելի
կարօտ
էր
ծանօթաբանութեան,
{քան}
թէ
եաքըշի
օլը,
որ
ձախողակի
ամեն
հայի
յ
վ։
Եւ
չնայելով,
որ
նա
մահ
է
փնտռում,
{քան}
թէ
կեանք,
այնուամենայնիւ,
չէ
մոռանում
արելութիւն
եւ
աւելի
բնականութիւն
ունի,
{քան}
թէ
այն
լեզուն,
որով
գրել
է
իւր
ծանօթու
ուղղված
են
ընդհանուրի
թերութիւններին,
{քան}
թէ
մասնաւորապէս
պ.
Պռօշեանցի։
Եւ
եթէ
տ
աւելի
գեղեցիկ
եւ
աւելի
պատշաճաւոր
է,
{քան}
թէ
ոյ-ը,
որ
նոր
լեզուի
մէջ
բնաւ
հանդէս
ը,
ուրեմն
եւ
աւելի
ուղիղ
է
տալի
ասել,
{քան}
թէ
տալիս,
մանաւանդ
որ
տալին
էլ
գործ
է
ը
միմիանց
գրած
աւելի
շատ
են
հասկանում,
{քան}
թէ
տասը
տարի
առաջ։
Հարկ
չկայ
ասել,
որ
նց
հետ
ունին
ոգու
բնական
ազգակցութիւն,
{քան}
թէ
նստի
բառ
արուեստակէ,
ձեւ
շինէ,
կամ
ր
"
Քաղցկեղ
Հայաստանի
"
անուն
ունենալ,
{քան}
թէ
կապուիլ
մի
պարեգօտաւորի
անունի
հետ,
ւմ
է,
որի
տպաւորութիւնը
աւելի
թոյլ
է,
{քան}
թէ
տեսնելու
եւ
շօշափելու
տպաւորութիւնը
սարակաց
է.
աւելի
խմբերը
հանդէս
ունին,
{քան}
թէ
նորանց
կազմող
անհատքը:
Պաշտօն
ունին
զմութեան
հասկացողութեան
արդիւնք
աւելի,
{քան}
թէ
այդ
սովորութեանդ
եւ
ծէսերը
կատարելու
պաշարումից
պակաս
չէ:
Արտասուել
պիտի,
{քան}
թէ
սրտնեղել
այն
դժբախտ
ծնողների
եւ
աւել
զ
ֆրանսիական
"
le
roi
le
veut
"
խօսքը,
{քան}
թէ
մի
բնական
երեւոյթի
պատճառ
կեանքի
կամ
ով
արդարանայ,
բայց
այս
բաները
աւելի
են
{քան}
թէ
պարզութիւն:
Այն
մատանու
խաղը,
ղինակին
եւ
շատ
տեղ
երեւում
է
ոչ
աւելի,
{քան}
թէ
մի
խեղճ
տիրացու:
Մենք,
վերեւը
րով:
Եւ
չնայելով,
որ
նա
մահ
է
փնտրում
{քան}
թէ
կեանք,
այնուամենայնիւ
չէ
մոռանում
ի
,
այնպէս,
հասկացողութիւնքը
խաւարեցնող
{քան}
թէ
մի
հին
մոլորութիւն,
որովհետեւ
շատ
դ
անգամ
աւելի
ազատ
է
միջնադարեան
լուծից,
{քան}
թէ
մեր
պատուելի
գրագէտքը:
Միջին
դարերի
:
Գեղացիք,
որ
առաջ
աւելի
աւանդապահ
էին
{քան}
թէ
այժմ,
ունին
զանազան
երգեր,
մանաւան
ին
օգնել,
եթէ
ինքը
աւելի
փորձառած
էր,
{քան}
թէ
այդ
ուրիշը,
որ
կամենում
էր
բանալ
բն
ում
աւելի
ստեպ
է
պատահել
այդ
երեւոյթը,
{քան}
թէ
նոր
ժամանակներում:
Բայց
նոյնպէս,
ե
ինքը,
ոչ
թէ
մի
լոկ
հրաշք
է,
այլ
բարձր
{քան}
թէ
հրաշքը
եւ
այս
պիտի
ստիպուի
ընդունել
շատ
ստո՛ր,
շատ
տկա՛ր
եւ
շատ
չնչի՛ն
է,
{քան}
թէ
այն
հրաշքը,
որ
արարիչը,
բնութեան
մ
եալ
տարածութեան
մէջ
աւելի
տեղ
բռնելով,
{քան}
թէ
սեղմ
օդը,
սկսում
են
կամաց-կամաց
բար
հիւսիսային
լայնութեան,
աւելի
բարձր
է,
{քան}
թէ
նոյն
լայնութեան
տակ
եղած
ուրիշ
սարեր
իմալայեան
սարի
ձիւնական
գօտին
բարձր
է,
{քան}
թէ
կարող
էր
կամ
թէ
պիտի
լինէր,
եթէ
նոր
20°)
միմիայն
800
ոտնաչափ
աւելի
ցած
է,
{քան}
թէ
Արարատինը,
լինելով
14100
ոտնաչափ:
լով
ջերմութեան,
նորա
օդը
աւելի
խիտ
է,
{քան}
թէ
նաւահանգստի
կամ
քաղաքի
օդը,
որ
անմի
սին
մեր
արած
ենթադրութիւնքը
աւելի
չեն,
{քան}
թէ
մեր
անձնական
կարծիք
եւ
հիմնուած
են
մ
արմար
չէր,
որ
հեղինակը
ինքը
բացատրէր,
{քան}
թէ
թողում
է
"
հետախոյզ
բանասիրաց
":
այի
մէջ
քաշուած
թելը
պակաս
արժէք
ունի,
{քան}
թէ
հարաւային
Ֆրանսիայի
կամ
Իտալիոյ
(
Պի
յ
ման
եկողների
համար
աւելի
քիչ
կը
լինին
{քան}
թէ
այժմ:
Տարապայման
բթամտութիւն
պ
րեզմանից
մեռեալները
հանել
կենդանացնել,
{քան}
այդ
ժանգոտած
լեզուով
նոր
ժողովուրդը
լու
ը
պարզէր
դէպ
'ի
քարացած
հացը,
որ
յառաջ
{քան}
ստամոքսը
գնալը
բոլոր
ատամները
եւս
կը
փշ
ւելի
հիւթ
եւ
արիւն
կը
դառնար
նորա
մէջ,
{քան}
թէ
այն
չորացածը
եւ
քարացածը,
որ
չունի
մը
երեւէին
հին
լեզուով
գրողների
միջին,
{քան}
թէ
նոցա
գրածիցը
ազգի
անբաղդ
զաւակները
օ
կաց։
Ուստի
բնական
ուղից
դատողութենով,
{քան}
թէ
օտարի
լեզուով
յայտնել
այն
միտքը,
նա
շ
պատմական
եւ
բնական
ազդեցութեանց
տակ,
{քան}
թէ
այն
Հայերը,
որ
երբեմն
խօսել
են
հին
հոյակապ
եւ
աւելի
յարմար
են
բնակութեան,
{քան}
թէ
այն
տունը,
ուր
Քրիստոսի
79
թուականի
,
որովհետեւ
բազմութիւնը
աւելի
առողջ
է,
{քան}
թէ
սիրահարը,
որ
մաշւում
է
սէրի
ախտով։
րի
մէջ։
Պարզ
է,
թէ
պէտքը
նախընտիր
է,
{քան}
թէ
գեղեցկութիւնը,
որովհետեւ
կեանք
չկայ
լեզուից,
հին
լեզուն
աւելի
գեղեցիկ
չէ,
{քան}
թէ
նորը,
հին
լեզուն
աւելի
ուժով
չէ,
ք
ն
թէ
նորը,
հին
լեզուն
աւելի
ուժով
չէ,
{քան}
թէ
նորը,
թէեւ
սա
հին
լեզուի
եւ
հարիւրո
Իրաւ
որ,
կենդանի
խօսքը
աւելի
ճապաղ
է,
{քան}
թէ
գրութիւնը,
որ
աւելի
քիչ
խօսքով
իմաց
նտիր
համարենք՝
հի՛ն,
թէ՛
նոր
լեզուն,
{քան}
թէ
այն
պատճառներին,
թէ
ինչու
համար
չէ
ց
կենդանի
մանուկի
քիթը
աւելի
երկայն
է,
{քան}
թէ
նորա
մեռած
մօր
քիթը,
մտածող
լինի
կտ
ելի
այլանդակում
են
մանուկի
կերպարանքը,
{քան}
թէ
գեղեցկացնում.
պատճառ,
բնութեան
անբ
նախընտիր
եւ
հարիւր
անգամ
պիտանի
լինել,
{քան}
թէ
նորա
մեռած
մայրը։
Այսպէս
եւս
նոր
լե
եւ
աւելի
նախընտիր
են
լորը
եւ
մանանան,
{քան}
թէ
սոխը
եւ
սխտորը։
Պատճառը
շատ
պարզ
է
եւ
նորա
իմացական
հասակը
բարձր
էր
այժմ,
{քան}
թէ
Նաբուգոդոնոսորի
վաթսուն
կանգուն
արձա
արանի
վարդապետութիւնից,
եւ
աւելի
եւս,
{քան}
թէ
Մովսիսական
կրօնը։
Եթէ
դարաւոր
սովոր
փոքր
աւելի
լաւ
է
դրուած
բնութեան
մէջ,
{քան}
թէ
վերին
աստիճանի
կերպարանագործուած
կեն
ով։
Պակա՞ս
էր
նորա
սէրը
դէպի
իր
ազգը,
{քան}
ձեր
սէրը.
դժուար
թէ
կարողանաք
ապացուցա
Թող
յատկութիւնքը,
որ
շատ
անգամ
սխալ,
{քան}
թէ
ուղիղ,
որպէս
հասարակաց
վերագրւում
ե
դրական
կերպով
խօսել՝
յարմարուելով
ազգի
{քանակութեան}
հետ,
նորա
նիւթական
եւ
բարոյական
կարողո
մի
անդամ
հաւասար
իրաւունք
ունի
հաւասար
{քանակութեան}
վերայ,
յաւիտեանս
ժամանակների,
եւ
մի
կ
կարեւոր
բաների
հարկաւոր
եղածի
չափ
հողի
{քանակութիւն},
որի
վերայ
կը
շինես
քո
բնակութիւնը,
վ
չափով
իրաւունք
պիտի
ունենայ
մի
որոշեալ
{քանակութիւն}
հողի
մշակելու
եւ
գործելու:
Եւ
այս
իրաւ
րելի:
Վերջիվերջոյ,
որոշուեցաւ
չափաւոր
{քանակութիւն}
հող
տալ
ստրուկներին,
այսինքն՝
իւրաքան
րս
բերէին
դուրսից
իւրեանց
մէջ,
որեւիցէ
{քանակութիւն}
ոսկու
եւ
արծաթի:
Այժմ
այդ
հազար
հոգին
գնէ,
-
ասում
է,
-
հիւանդին
այդ
աննշան
{քանակութիւնը}
կամ
եթէ
ամբողջ
օրի
մէջ
նշանակած
է
մի
հա
.
այն,
որ
մեք
չգիտենք
դեռեւս
մեր
ազգի
{քանակութիւնը}
ստուգապէս:
Այս
բանի
մասին
եւս
խօսքեր
կ
լուծանել,
այսինքն՝
իմանալ
ազգի
ստոյգ
{քանակութիւնը}:
Կատարեալ
իրաւունք
եմ
տալիս
քո
գաղ
ունէին
ամենայն
թեթեւութեամբ
վճարել
այս
{քանակութիւնը}
արծաթի:
Ես
դարձեալ
չեմ
տարակուսում,
ե
հասարակութեան
սեպհական
նշանակուած
հողի
{քանակութիւնը}
անցնէ
քսան
մարդու
ձեռք,
ասել
է,
թէ
բո
երի
եւ
իմ
սերունդի
վիճակը,
երբ
իմ
հողի
{քանակութիւնը}
փոքրացրել
էի:
-
Դու
մտածում
ես
քո
ու
էր
այն,
որ
կառավարութիւնը
այդ
արճճի
{քանակութիւնը}
պիտի
ստանար
որպէս
անգլիական
կլայեկ:
Կա
րէն
իցէ
հատուցանել
վասն
այսր
զոր
եւ
իցէ
{քանակութիւնս}
դրամոց
առ
որ
եւ
իցէ
վախճան
պատրաստ
եմ
հ
տնել
ապրանքի
գները
եւ
հարկաւորութենների
{քանակութիւնքը}:
Մանաւանդ
յարմարութիւն
կայ
մեր
Հայ
վաճ
ոռն,
որ
իւրեանց
անունը
յայտնելով
Քամ,
{Քանան}
եւ
Նեբրովթ,
յայտնեցին
եւս,
որ
ծայրագո
Երբ
որ
աւարտել
էր
Քամը
իւր
ճառը,
{Քանանը}
եւ
Նեբրովթը
Կայէնի
աղջկերքի
հետ
միասին
է
Երեւանի
բարբառից։
Զարմանալի
մի
բան
է.
{Քանաքեռ},
Երեւան,
Վաղարշապատ
եւ
Աշտարակ,
իրարուց
Վարդիթերը
այս
տարբերութեան
ծայրումն
են.
{Քանաքեռ}
եւ
Աշտարակ,
ուստի
եւ
տարբերութիւնը
աւել
ճան
երթալով,
տարբերութիւնը
թուլանում
է։
{Քանաքեռի}
եւ
Երեւանի
մէջ
քիչ
տարբերութիւն
կայ,
որ
վեանցը
(
Վէրք
Հայաստանի,
եր.
37)
մէկ
{քանաքեռցու}
այսպէս
է
ասել
տալիս
իր
խնամի
Յարութիւնի
ր
երախտագիտութեան
արձանը,
եւ
դրա
վերայ
{քանդակ}
է
ոսկեղէն
տառերով
այս
սուրբ
անունս.
Ազ
առն
մարմարիոնը
հոգի
է
ստացել
ճարտարագէտ
{քանդակագործի}
ձեռքի
տակ,
եւ
արձանի
իւրաքանչիւր
գծերի
կենդան
գեղեցկութեան
վրայ
կամ
զարմանալով
{քանդակագործի}
հանճարեղ
ճարտարապետութեան
վրայ՝
բնութե
գրանի
արձանը՝
մեծ
հմտութեամբ
կատարուած
{քանդակագործութիւն}:
Սառն
մարմարիոնը
հոգի
է
ստացել
ճարտարա
հրապարակների
վերա
հոյակապ
ճարտարությամբ
{քանդակագործված}
արձանքը,
որ
երբեմն
դրված
էին
բուրբոննե
երի
վերայ
ունէին
ոսկի
ապարանջան
հիանալի
{քանդակած}:
Հրաւիրուած
քուրերը,
ամէն
մինը
հրե
յատակը
փոխել,
պատերը
զարդարել
զանազան
{քանդակներով},
քանդել
հին
ապարանքը
Sարտարոսի
կողմից
եւ
Նախիջեւանի
յետ
մնալու:
Այս
բանը
{քանդել}
է
մեր
ազգի
տունը։
Դա
այն
մրրիկն
է,
որ
Նոցա
ծնունդը
չորանայ,
նոքա
իմ
տունն
են
{քանդել},
-
ասելով
լցնում
է
քիթը
թաբակով
եւ,
գ
ռաջարկեցի
Ձեր
մռայլութեանը,
միանգամայն
{քանդել}
այս
շինուածը
եւ
նորից
շինել
նոր
ձեւով.
,
պատերը
զարդարել
զանազան
քանդակներով,
{քանդել}
հին
ապարանքը
Sարտարոսի
կողմից
ճանապարհ
Հենեարին
կախեցին։
Պարլամենտը
վճռեց
{քանդել}
այն
տունը,
ուր
բնակւում
էր
Շատէլ,
եւ
ն
քաջագործութիւնը
եղաւ
Արքայական
դուռնը
{քանդելը},
որի
քարը
չ'թողուեցաւ
քարի
վերայ,
մին
ան
մի
բանի
օգնություն
տալ,
վնասելու
եւ
{քանդելու}
միշտ
պատրաստ
են.
իհարկե
այս
ոչ
այլ
ինչ
,
մեհեանները
-
կռքատունները,
կուռքերը
{քանդելու}
եւ
կործանելու
համար,
մեհենական
գրքերը
յհոյենք,
միւսին
դաւ
դնենք,
սորա
տունը
{քանդենք},
միւսին
գլխակոր
վայր
ձգենք...
-
Ա
Մի՛
հրաժարուիր,
քան
թէ
իմ
տունը
{քանդես},
Արի
մորթի՛ր,
դու
քո
ձեռքով
ինք
ատճառեց
նա
իւր
կեանքում.
Շատ
տուն
{քանդեց},
շատ
մարդ
զրկեց,
Գութ
չունեցաւ
մակեց,
Նորա
խորհուրդները
հիմնովին
{քանդեց},
Ազգի
վէրքերի
թարախը
սրբելու
:
Ես
տեսայ,
թէ
ինչպէ՛ս
Նաբուգոդոնոսորը
{քանդեց}
Երուսաղէմը
եւ
գերի
վարեց
նորա
բնակիչներ
նը,
նախանձաւոր
լինելով
դժոխքի
փառքին,
{քանդեց}
եւ
կործանեց
այդ
վարժատունքը,
ցրուեց
աշ
ւրճի
զարկով
մի
վայրկեանի
մէջ
փորեցին
ու
{քանդեցին}
Աբովեանի
յոյսերի
հիմքը,
որոնց
աւերակքը
ին
կտրուկ
կ՚ըլներ,
ո՛ւմ
տունն
ուզէի
կը
{քանդէի},
ումն
ուզէի
կը
շինէի,
ձիս
որ
դհովն
ու
չափ
էզելմիշ
չանիլ.
աս
ջերմն
է
իմ
տունս
{քանդողը},
ճարին
ճարը
տակա
գտած
չիմ:
Հույսս
խըմ
ից,
անտարակոյս
կը
թուլանար
եւ
յետոյ
կը
{քանդուէր}
եւս.
հոգու
համար
մի
այսպիսի
կերակուր
է
վերայ
է
նորա
ծանրութիւնը.
եթէ
եկեղեցին
{քանդուի},
ժողովուրդն
է
շինում,
դարձեալ
եկեղեցո
ռին
Երգեց
Յունաց
հերոսները
Ու
{քանդուիլն}
Եղիոնին։
Բա՛ւ
է,
որքան
Արա
ց,
եթէ
ես
իմ
հողը
կիսեմ
քո
հետ,
ես
կը
{քանդուիմ},
ես
մինչ
ցարդ
ապրում
եմ
նորանով.
ի՛նչ
են
ինձանից,
ապրելու
չե՞ն:
Բայց
դու
կը
{քանդուիս},
այսինքն՝
քո
աւելորդը
կը
չափաւորուի,
խորամանկ
եւ
անբարոյական
մարդիկն
են,
որ
{քանդում}
են
ազգի
ապագայ
երջանկութեան
պայմանքը
եւ
իրանի
ո՛չ
թըլիսմը,
այլ
դաւաճանութիւնքը
{քանդում}
են
բանը.
Արշաւրի
նենգութիւնը
ձեռնտու
է
խեղճի
հեռանալուց
յետոյ,
Հեթումը
նորից
{քանդում}
է
ջրի
ճանապարհը
եւ
հարեւանի
ջուրը
կտրու
իրանք
են
ուտում,
քեասիբ
քիւսուբի
տունը
{քանդում},
իրանցը
շինում,
ես
գրողամնայ
մի
հիքի
գուցէ
անմարամաթ
եւ
դատարկ
մնալով
տներն
{քանդվին}
եւ
աղքատքն
՚ի
մխիթարութենէ
զրկուին,
ու
շինւում,
այլ
յառաջուց
շինուածները
եւս
{քանդւում}
են:
Որեւիցէ
գործ,
որ
պիտի
պատկանէր
ամ
կան
բան
չկայ,
ամենայն
ինչ
աւերւում
է,
{քանդւում}
է
եւ
լսել
եմ
խելօք
մարդերից,
որ
ասում
ն
նորանց
գոյացուցածը
աստիճան
առ
աստիճան
{քանդւում}
էր
Կարգի
նենգաւոր
քաղաքականութեան
շնչել
երի
տանն
ա
վեր
գալի,
աղքատների
տունն
ա
{քանդւում},
հո
սուտ
չի՞:
Հիմի
ասենք
թէ
դու
ինձան
մերոյ
աստ
ի
սմին
գիւղաքաղաքիս
կատարի,
{քանզի}
արք
ոմանք
անաստուածք
բերին
ի
Ղրիմու
զայ
ին,
հաճեցաք
առնել
զայն,
բայց
ակամայ,
{քանզի}
ակներեւ
տեսանէաք,
զի
այս
ծառ
չորարմատ
թ
իւրաքանչիւր
զրկեալ
յուսայ
փրկութեան,
{քանզի}
նա
միայն
ապաստան
զրկելոց
յանիրաւութենէ
ւ
կրկին
պարտաւորի
նա
քահանայն
Պոպովեանց
{քանզի}
եթէ
ինքն
գտանէր
յերկբայս
զգրողէն
թէ
Նալ
սեալ
զձեզ
ի
գագաթնակէտ
ձերոց
բաղձանաց,
{քանզի}
սրբազան
հայրն
յերեկի
աւուր,
որ
էր
8
ամ
տէր
Յարութիւն
գտանի
ի
շրջակայ
գիւղօրայս
{քանզի}
տէր
Յուսկա
դրութիւնն
կարօտ
է
աստուածայի
ել
նորին
Սիմոնեանի
յաղանդոյ
կաթոլիկաց,
{քանզի}
նոյն
նա
Սիմոնեանն
գոլով
անդ
կոչեցեալ
յո
ռաց
շարժեալ
նորա
ի
թշնամութիւն
ընդ
իս,
{քանզի}
ո՛չ
ոք
էր
այլ
ոք
ի
մերոց
հոգեւորական
եղ
հարկն
է
ազատ
կացուցանել
զիս
յայսմանէ,
{քանզի}
իմ
պատասխանիք
են
այսոքիկ,
նախ,
զի,
ո
չեմ
ես
բնաւ
գրեալ
առ
տիրացու
Սարգիսն,
{քանզի}
չունէի
ընդ
նմա
զգրագրութիւն
եւ
ո՛չ
զհար
ածնի,
այլ՝
դրութիւն
իմ
ո՛չ
ամենեւին:
{Քանզի}
՝
աւուրք
իմ
անցանեն
եւ
ժամանակ
իմ
կորնչ
ս
առ
ի
զանձինս
պահելոյ
յանպարտութեանց,
{քանզի}
ընկալեալ
զխաբէական
գրութիւն
Այվազովսքւո
թէ
պիտոյ
է
հրամայել
գնալ
ի
Նախիջեւան,
{քանզի}
քաջագէտ
է
գործոյս
այսորիկ,
այսմ
եզրակա
րարութեան
նորա
եւ
՚ի
քաղուածին
այնմիկ,
{քանզի}
տեսանել
տեսանէին,
թէ
ի
բանիլ
քննութեան
՚ի
վճռադատութեան
ըստ
ամենայնի
անյուշ,
{քանզի}
վճիռն
այն
իսկ
է,
զոր
ընթեռնումք
ի
ներկ
ւն
զիս,
յելանելոյ
իսկոյն
ի
ճանապարհ:
{Քանզի}
՚ի
Մարսիլիայէ
մինչեւ
ցԵգիպտոս
զաւուրս
տ
տենի
Կորտին,
եթէ
այդպէս
իցէ
ստուգիւ:
{Քանզի},
ի
գործոցն
ինձ,
առի
Ձէնջ
յանձն
եղելոց
այս,
թողելոց
ի
հանգուցեալ
Աղաւելեանէ:
{Քանզի}
կէսն
յ250.
000
ռուփեաց
անկանէին
Գրիգո
ստ
հնարաւորին
եւ
վերադառնալ
ի
Ռուսսիա,
{քանզի}
ճանապարհորդութիւնս
այս,
ծանր
յոյժ
եւ
տ
դն
1600:
Վաճառս
այս
է
հակառակ
օրինաց,
{քանզի}
հակառակ
է
կտակին:
Այլ
որպէս
զայսման
այն
ոչ
կարեն
մտանել
՚ի
ներկայ
դատ
իմ,
{քանզի}
ըստ
օրինաց
պետութեանն
Անգլիոյ,
այդ
դատ
ւթեան
ի
քաղաքիս
է
ի
սակե
անհաւատալեաց,
{քանզի}
այր
յիւրաքանչիւր
գտանէ
ի
պանդոկի
զմի
եւ
րաստ
է
զթուղթ
՚ի
վերայ
առաջնոյ
կտակին,
{քանզի}
երկրորդն
չէ
վաւերական:
Առ
այս
ասեմ
անել
յանդիման
դատաւորաց
Սուպրիմ
Կորտի,
{քանզի}
նոցա
գործ
է,
ասէր,
վճռել
կտա՞կ
իցէ
թո
ւ
ոչ
հրամայեսցէ
ինձ
Սուպրիմ
Կորտն
":
"
{Քանզի}
",
յաւել
Տիկինն,
"
չկարեմ
կրկին
վճարե
ր
Աղաւելեանի,
աւելորդ
է
այլեւս
խօսիլ,
{քանզի}
տեղեկութիւնք
հասեալք
առ
իս
վկայել
վկայ
,
ի
հարուածոց
առ
ազգն,
ընդոստացեալ,
{քանզի}
չեմք
նմա
օտար,
քանզի
մի
արիւն
շրջան
առ
,
ընդոստացեալ,
քանզի
չեմք
նմա
օտար,
{քանզի}
մի
արիւն
շրջան
առնու
յերակս,
եւ
հետեւա
մերոյ
թշուառացելոյ
եւ
առաթուր
կոխելոյ,
{քանզի}
ուխտեալ
է
նոցա
սպաս
հարկանել
ազգին,
կա
իտ.
հաճեցարուք
ունկն
մատուցանել
այնմ,
{քանզի}
ոչ
բազում
անգամ
հանդիպի
վեհագոյն
կացուց
շնորհքով:
Նամակը
մի
փոքր
ուշացել
էր,
{քանզի}
Եգիպտոսից
ուղարկել
էին
Պոլիս,
բայց
ես
,
եւ
ես
հազիվ
կարողացա
այս
չափը
գրել,
{քանզի}
կաթողիկոսին
գրած
թղթիս
պատճենը
օրինակեց
վ,
պատերազմ
բացեց
հարաւային
մասի
դէմ.
{քանզի}
այս
մասը
չէ
յօժարում
վերցնել
իւր
միջից
.
եւ
թէ
չյայտնեց,
ապա
ուրեմն
ակամայ,
{քանզի}
յաղթութիւնքը,
որ
տանում
են
այժմ
հիւսիս
րկուիլ
առօրեայ
եւ
անցողական
նեղութեան,
{քանզի}
ազգի
հիմքը
դրուած
է
երկրի
մակերեւոյթի
վ
մշակները
կախուած
են
իւրեանց
ֆերմերից,
{քանզի},
եթէ
սա
զլանայ
գործ
տալ
նոցա,
մշակը
պ
ու
կամ
գրաւ
դնելու
իրաւունք
ունենալու,
{քանզի}
ես
եւ
իմ
ազգի
իւրաքանչիւր
անհատը
նոյնպէ
գործելու
իրաւունքը
ձեռք
բերելու
համար,
{քանզի}
ինքեանք
վաճառած
լինելով՝
հարկ
է,
որ
ե
այս
պայմանը
ծնրադրութեամբ
կ՚ընդունին,
{քանզի}
սո՛ւրբ
է,
քանզի
մարդկայի՛ն
է,
քանզի
ա
դրութեամբ
կ՚ընդունին,
քանզի
սո՛ւրբ
է,
{քանզի}
մարդկայի՛ն
է,
քանզի
արդա՛ր
է:
Այ
,
քանզի
սո՛ւրբ
է,
քանզի
մարդկայի՛ն
է,
{քանզի}
արդա՛ր
է:
Այժմ
հարցնում
ենք,
հար
ղը
պիտի
հնար
ունենա՞յ
ապրելու,
թէ
ոչ,
{քանզի}
չգիտէ,
թէ
պիտի
շարունակէ՞
գործարանը
իւ
ոլիտիկական
աւազակ,
բնաւ
սարսափելի
չէ.
{քանզի}
այն
անհատի
հետ
գերեզման
կ'իջնէ:
Բռնութ
ն
1861
փետրուար
19
հրովարտակի
համեմատ.
{քանզի}
ընդդէմ
է
այն
հրովարտակը
ազգի
էական
շահի
ntralisation):
Այդ
սխալ
տեսութիւն
է,
{քանզի}
դրամի
պակասութիւնը
երեւութական
է,
որով
արիւր
ունի,
բայց
ապրում
է
նեղութեամբ,
{քանզի}
այժմեան
երկու
հարիւրը
անցած
ժամանակների
գաւառական
քաղաքներ:
Ասել
հարկաւոր
չէ,
{քանզի}
մինչեւ
այստեղ
ասածներիցս
հետեւցնելը
շատ
կոյս
չկայ,
ժողովուրդի
վերաբերութեամբ,
{քանզի}
ինքը՝
կառավարութիւնը,
մինչեւ
այժմ
ապր
ղը
բուսուցանում
է
գրեթէ
ինքնըստինքեան,
{քանզի}
երկրագործական
գիտութիւնքը
դեռ
ոտք
չեն
կ
անայ:
Երանի՜
թէ,
ասում
ենք
մեք,
{քանզի}
այն
տեսակ
վաճառականութեան
մէջ
չենք
տեսն
ւ
եթէ
ունենար
եւս,
դարձեալ
ընդունայն,
{քանզի}
բնակակից
լինելով
մի
կաթուածահար
ժողովրդ
տային
եւս,
հարիւրին
իննսուն
անօգուտ,
{քանզի}
նոյն
գործողութիւնը,
ինչ
որ
անցաւ
առաջի
րութիւն
չկայ
եւ
հրաժեշտ
չէ
կարելի
տալ,
{քանզի}
աղքատութիւն
կայ
մէջտեղում,
քանզի
պէտք
տալ,
քանզի
աղքատութիւն
կայ
մէջտեղում,
{քանզի}
պէտք
կայ,
քանզի
հացի
խնդիրը
ամեն
րոպէ
ութիւն
կայ
մէջտեղում,
քանզի
պէտք
կայ,
{քանզի}
հացի
խնդիրը
ամեն
րոպէ
բաղխում
է
նորա
դո
ար
է,
քան
թէ
տուողը,
առնողը
կարօտ
է,
{քանզի}
ոչինչ
ունի:
Նա
միայն
յոյս
ունի,
թէ
ահ
,
այնուամենայնիւ,
դրական
զօրութիւն
է,
{քանզի}
ապրանքի
փոխարէն
պիտի
ստանայ
զուտ
արծաթ
արժարանը:
Ընդհանրութիւնը
կ'ապահովուի,
{քանզի}
զօրութիւնը
կը
գրաւէ
իւր
կողմը,
քանզի
Ե
,
քանզի
զօրութիւնը
կը
գրաւէ
իւր
կողմը,
{քանզի}
Եւրոպան
կարօտ
է
նորան,
քանզի,
երկրի
բ
ր
կողմը,
քանզի
Եւրոպան
կարօտ
է
նորան,
{քանզի},
երկրի
բերքերը
դուրս
տալով,
իւր
մէջ
պ
եւ
մեք
խօսեցանք
միայն
այն
խնդրի
վերայ,
{քանզի}
նորանով
միայն
կարող
է
պահպանել
մարդը
իւ
սկսանեն
իւրեանց
ասպարէզը,
քան
թէ
ես.
{քանզի}
ես
ոչինչ
ունէի,
իսկ
որդոցս
իւրաքանչիւր
եւութական
եւ
առժամանակեայ
մի
վաստակ
է,
{քանզի}
ընդհանրութիւնը
չունի
հարստութիւն
եւ
շահ
շահուողը
ընդհանուրի
հաշուով
շահուեցաւ.
{քանզի},
նոր
արծաթ
չմտաւ
ընդհանրութեան
մէջ,
ա
աղքատ,
հետեւանքը
յառաջադիմութիւն
չէ,
{քանզի}
դրականը
բացասականին
վերայ
տալիս
է
զրոյ
գալիքը,
քան
թէ
այսօրուայ
քննութիւնը,
{քանզի}
ապագան
ծածկուած
է
վարագուրով,
որի
վերա
եւում
է
նա,
այո՛,
բայց
վաղը
կը
ցնդի,
{քանզի}
լոկ
տեսաբանական
խաբէութիւն
է,
կրկնում
է
միայն
ընդունել
մինը
եւ
մերժել
միւսը.
{քանզի}
արդէն
համոզուած
է,
քանզի
քուէն
ձգուած
երժել
միւսը.
քանզի
արդէն
համոզուած
է,
{քանզի}
քուէն
ձգուած
է:
Հասարակութեան
սիրտը
եւ
վերայ:
Հասարակութիւնը
գիտէ
այս,
{քանզի}
զգում
է,
քանզի
մարդ
է:
Եւ
թատրոնի
մէջ
սարակութիւնը
գիտէ
այս,
քանզի
զգում
է,
{քանզի}
մարդ
է:
Եւ
թատրոնի
մէջ
նա
մոռանում
է
ի
երջացած
գրեթէ
բազմութեան
մի
մասը
գնաց.
{քանզի}
կէս
գիշեր
էր:
Այսպիսի
գործեր
կարո՛ղ
էի
տեղւոյ
գերեզմանին
իմոյ
մի՛
տացեն
ինչ,
{քանզի}
սակս
տեղւոյ
գերեզմանացն
իմոյ
եւ
վասն
իմ
առանց
գրաւել
եւ
առանց
գին
դնել
մնասցէ.
{քանզի}
ամրափակեմ
կտակաւս
իմով
եւ
բառնամ
զկարող
ջին
եւ
այլն
անխափան
եւ
անպատճառ
տացեն,
{քանզի}
թազում
ամք
են
յորմէ
հետէ
սպասաւորքն
են
եւ
Հեթանոս
ազգ
բանտարկեալս
ազատեսցեն,
{քանզի}
վերն
յիշեալ
տեղիքն
եւ
կամ
անձինքն
ինչ
ժ
իշեալ
իմ
տեղակալ
օրդենին
ի
սպասու
իւր,
{քանզի}
սոքա
են
տեղեակ
իմ
ամենայն
անցիցն։
դրամն
մի
ոք
իշխեսցէ
բառնալոյ
ի
նմանէ,
{քանզի}
նոյնոյ
գինն
չէ
ի
մէջ
ստացուածիս
եւ
հարկ
են
ինձ
սաստիկ
Քո
խօսքերը,
յիրաւի,
Եւ
{քանզի}
չեմ
սերովբէ
`
Չիմանալըս
թող
ներուի
":
տարածման
նիւթականութեան
յազգի
մերում
-
{քանզի}
այր
յիւրաքանչիւր
տեսեալ
զհայրենիս
աւեր
բե՛ր
ասել,
ազատութեան
ի
ծառայութենէ։
{Քանզի},
ցորչափ
կացցէ
լեզու
հայոց,
ցորչափ
կաց
ն,
զոր
առատութեամբ
բաշխէ
Այվազովսքին
-
{քանզի}
ի
պէտս
ազգային
դպրոցաց
գոլ
զմատենիկն
հր
ռնու
զոճդ
"
առող
յՈրդւոյ
անճառաբար
",
{քանզի}
ըստ
մտաց
պապական
եկեղեցւոյ
առեալ
զայս
բ
սդ
չեղեն
ինչ
բանք
զիրաւասութենէ
պապին,
{քանզի}
գումարեցան
ի
դատապարտել
զԱրիոս,
զՄակեդ
կանութեան
նորա,
ընդ
նմին
եւ
միութեան.
{քանզի}
միութիւն
եւ
ընդհանրականութիւն
անկապտելի
անձնիւր
անդամոց
Քրիստոսեան
եկեղեցւոյ
-
{քանզի}
մկրտելոյն
ի
Քրիստոս
չի՛ք
խտիր:
Պատուիր
խորհուրդ
պատարագին
կամ՝
հաղորդութեան,
{քանզի}
որոշակի
հրամայեցաք
բերել
ի
նուէր
զհաց
ե
տաբանութիւն
Այվազովսքւոյ
անագանեալ
է,
-
{քանզի},
եթէ
սխալանքդ
այդոքիկ
արդիւնք
էին
տպագ
սիրտդ,
յէ՜
անոպայ
դատաւոր,
Արծաթ
{քանզի}
արդարանայ
յատեան
մտացդ
քան
զլոյս.
եկեղեցին.
ըստ
որում
այսպէս
է
ասում.
"
{Քանզի}
յոլով
նորա
արբանեկեալ
էր
զպէտս
տեղւոյդ
ռաքելոց
Քրիստոսի,
եւ
չեն
ինչ
զարմանք.
{քանզի}
եւ
ինքն
սատանայ
կերպարանի
'ի
հրեշտակ
լո
.
գլ.
ԺԱ,
համ.
13-15)։
§
12.
"
{Քանզի}
ոչ
եմք
իբրեւ
զայլսն,
որ
վաճառական
լինի
խօսքերից
յետոյ
պարոնը
շարունակում
է.
"
{քանզի}
վաղ
տեսանեմք
զնորահասն
Ղազար
'ի
տան
Բդե
այ
չլինելու
մասին,
իսկոյն
յարում
է.
"
{քանզի}
պարեգօտաւորք
ազատեալ
են
'ի
Քրիստոս
"։
եղոսը,
ուր
Ս.
Լուսաւորիչը
ասում
է.
"
{Քանզի}
եւ
ասէր
իսկ
Իմաստունն,
թէ
նախանձու
բան
ոյն,
գլ.
նոյն,
հ.
2)։
§
37.
"
{Քանզի}
գիտէր
թէ
առ
նախանձու
մատնեցին
զնա...
ա
րական)։
§
51.
Բնագրում
ասած
է.
"
{Քանզի}
ընդ
գիտնոյ
Օրինաց
են
խօսքս
"
(
եր.
46
.
Ա,
համ,
5,
թարգմանուած
է
գլուխ.
"
{Քանզի}
գլուխ
պատուիրանին
",
-
To
dé
telos
par
պրանք
էր
այդ
կայսրը,
Եղիշէն
ասում
է
թէ
"{քանզի}
խաղաղասէր
էր
'ի
Քրիստոս,
ոչ
կամեցաւ
ելա
ւածները
սովորաբար
սկսանւում
էին
`
արդ,
{քանզի}
՛
եւ
արդ,
իբրեւ
յորժամ,
առ
բառերով,
ե
ցի
ընդդէմ
նետաձիգ
եղելոց
զվահանն։
Բայց
{քանզի}
ուրուական
իմն
էր
այն,
ոչ
երբէք
հանի
'ի
իլ,
ո՛վ
է
ոսոխ
իմ,
ելցէ
ընդդէմ.
բայց
{քանզի}
իսպառ
տկարացեալ
եմ,
առաւել
քան
զոր
կար
գայռէ։
Իրաւունս
ունին
եւ
սոքա
իմանալ,
{քանզի}
'ի
ճոխաբանել
իւրեանց
եւ
յընդվայր
հարկան
ելի
ինչ
խօսել
'ի
վերայ
այսր
'ի
զուր
է,
{քանզի}
յայտնի
տեսանի
զի
'ի
նախանձուէ
չարէ
յուզ
նչ
տեսանելոյ
զտրուպս
արդարացուսցէ
զիս,
{քանզի}
'ի
նա
ապաւինեցայ։
Իսկ
զոր
ինչ
գրեալ
էի
ացականն
կենդանութեան
դարմանատարութիւն:
{Քանզի}
զոր
օրինակ
անցեալ
գնացեալ
էին
դարքն
նախ
ան
զառնէն՝
որոյ
մտաց
էին
այդ
արգասիք,
{քանզի}
գործն
ինքնին
քարոզ
է
զհեղինակին
անժխտել
արտ
վարել
զհիմունս
հին
հայկաբանութեան,
{քանզի}
եթէ
յայս
կէտ
ուղղեալ
էր
զիւր
ընթացս,
ո
անց,
ազգային
պատմութեանն
վերաբերելոց,
{քանզի}
առ
նմա
գտանեմք
ո՛չ
միայն
զմասնաւոր
ինչ
հաստացութեան
եւ
վաճառականութեան
միայն,
{քանզի}
չունի
նա
տպագրութեամբ
քանի
մի
հին
ազգայ
'կարողանալով
յառաջացնել
Չինաստանի
մէջ։
{Քանզի}
Կայսրը,
որ
այնքան
սիրում
էր
Յիսուսեանն
մ:
Առանց
դատողութեան
չեմ
ընդունում
ո՛չ
{Քանթը}
եւ
ո՛չ
Հեգելը.
նախ,
որ
իմ
մտածութիւնք
հթը,
այլեւ
Շիլլերը,
Գեօթէն,
Ֆիհտէն,
{Քանթը}
եւ
Հեգելը,
ճնշուած
մարդկութեան
այն
անմ
Քանթից
յետոյ,
քեզ
ի՛նչ
կարող
են
օգնել
{Քանթը}
կամ
Հեգելը,
եթէ
քո
խուզարկութեանը
խորհ
ոգու
մէջ,
Հեգելի
կարծիքով,
ցոլանում
է
{Քանթի}
փիլիսոփայութեան
"
վերացական
մօրալիզմը
"
կան
կէտ.
որպէս
α
եւ
ω:
Բացի
սորանից,
{Քանթի}
փիլիսոփայութիւնը
բխած
էր
Քանթի
ժամանակա
որանից,
Քանթի
փիլիսոփայութիւնը
բխած
էր
{Քանթի}
ժամանակակից
կեանքից,
այսպէս
եւ
ուրիշնե
նչեւ
ի
Կոկիսոն
հայոց
բարձրացնել,
թէ
ես
{Քանթի},
Ֆիխթէի,
Դեկարտի,
Բեկոնի,
Հեգելի
եւ
գի
մէջ,
որչափ
կռիւ,
խռովութիւն:
Մինը
{Քանթին}
է
հետեւում,
միւսը
Ֆիխտէին,
միւսը
Հեգե
անացի
ես,
դու
որ
ապրում
ես
հարիւր
տարի
{Քանթից}
յետոյ,
քեզ
ի՛նչ
կարող
են
օգնել
Քանթը
կ
մոռացա
գրել
այն
ժամանակն,
որ
9
ռուբլի
{քանի}
կոպեկն
թանսուխի
փողն
առնէիր,
եթէ
առիր
դնում
ենք
երեք
կանգուննոց
ասեղներ,
որ
{քանի}
կարելի
է,
լավ
ծակե
իմ
սիրտս,
եւ
ես
իմ
նիսի
միայն
անունը
գիտենք
եւ
մի
քանիսիցը
{քանի}
մի
բառեր:
Այս
բաները
ուսումնականաբ
գյալ
հայախոսության
այս
հասակի
վերաբերած
{քանի}
մի
հիշատակարանք
ունելով
ես
իմ
մոտ,
կամ
ին
կգանք
երեքս
էլ
աստուծով:
Այս
գիրիցս
{քանի}
մի
օր
առաջ
մի
գիր
գրիլ
եմ
օֆիցեր
հայ
Գե
տանյացը
սիրո
բարեւ,
Կայանուշին
գրած
մի
{քանի}
տող
գիրը
կարդացի,
շնորհակալ
եմ,
որ
չի
ւթյանը:
Գիտեմ,
որ
մեր
օրագիր
տպելը
{քանի}
մի
հնամոլ
մարդերի
ընդդեմ
պիտի
թվի,
պատ
շատ,
բայց
դեռ
բանի
էսենցիալն
չկա,
այս
{քանի}
օրս
ամեն
բանը
վախճան
կստանա
եւ
կկարգադր
ել,
որ
մինչեւ
այժմ
չէի
կարողացել
քո
մի
{քանի}
հանձնարարությունքը
կատարել,
պատճառը
ան
տեի:
Հետեւյալ
փոշտերով
կուղարկեմ
մի
{քանի}
օրինակ
եւս,
որ
ցրվես
քո
ծանոթներին
եւ
անունով
անտես
չառնել
իմ
խնդիրը,
այլ
մի
{քանի}
ազգասիրաց
ձեռնտվությամբ
հասուցանել
ինձ
50
կոպեկ,
որովհետեւ
Իզմիրյանը
կամ,
մի
{քանի}
այլ
մարդիկ
տարեկանը
սկելու
են
յուրյանց
գի
եւ
ճշմարտության
համար,
մինչեւ
որ
մի
{քանի}
տարի
շարունակվելով,
արմատ
արձակե
ճշմար
գրել
եմ,
գուցե
դորանով
ստանալու
եմ
մի
{քանի}
զորեղ
թշնամիք,
ինձ
հակառակորդ,
բայց
ա
րպ
նայել
բաների
վերա,
հույս
կա,
որ
մի
{քանի}
տարուց
հետո
ակնհայտնի
երեւին
նորա
արդյո
Մեղուն
"
պիտի
վախճանի:
Պետերբուրգից
մի
{քանի}
մարդիկ,
որոնց
մեջ
եւ
պ.
Իզմիրյանցն,
տվի:
Ամենեւին
վատ
չէր
լինելու,
եթե
մի
{քանի}
մարդ
նույնպես
մի
քաղաքավարի
նամակ
գրեիք
րության
պատճառով
հարկավոր
համարվեցավ
մի
{քանի}
ժամանակ
դուրս
գալ
Մոսկվայից
դեպի
օտար
ա
օրագրից
ասացի
հրատարակողին
ուղարկել
մի
{քանի}
օրինակ
պ.
Նազարյանցին,
եթեւ
ցենզորն
թ
կանդիդատ
եւ
գնում
եմ
Պետերբուրգ
մնալ
մի
{քանի}
ամիս
ու
քննություն
տալ.
իմ
ամեն
բանը
ա
Ես
այսուհետեւ
ամեն
շաբաթ
նամակ
կգրեմ,
{քանի}
որ
Նախիջեւան
ես,
անտարակույս
դուն
եւս
երում
ծառայող
պատվելի
անձինքներից,
որք
{քանի}
քանի
անգամ
անձամբ
անձին
գնացած
էին
Լոնդ
ծառայող
պատվելի
անձինքներից,
որք
քանի
{քանի}
անգամ
անձամբ
անձին
գնացած
էին
Լոնդոնից
շ
բռնակալ
տերության
դատաստան
չէ,
որ
մի
{քանի}
թուղթ
սեւցնելով
կամ
մի
քանի
աստիճանավոր
չէ,
որ
մի
քանի
թուղթ
սեւցնելով
կամ
մի
{քանի}
աստիճանավոր
կաշառելով,
գործին
հերիք
հո
ատնեսցի
՚ի
կորուստ,
մինչդեռ
ազգն
մեր
ի
{քանի}
տեղիս
ի
գիւղօրայս
մեր
չունի
զեկեղեցիս,
րոյական
ավազակներին
մա՛հ
բարոյական:
{Քանի}
որ
մի
ազգ,
խեղճ
վիճակի
մեջ
տառապելով,
ապելով,
պատմական
մահին
հետ
մարտ
դնե
եւ
{քանի}
որ
չէ
հաղթել
ու
չէ
դուրս
եկել
ներկայից
անում
է
Վիկտոր
Էմմանուելի
դրոշակը,
երբ
{քանի}
մի
անգամ
առաջարկել
է
պ.
Ֆեռգուլային
ան
խանութեան,
յորում
ստորագրեալ
է
ինքն
եւ
{քանի}
մի
թէոդոսիացի
հայք
եւ
զոր
հաստատեալ
է
(
կան
թուղթ
մի,
ստորագրութեամբ
իւրով
եւ
{քանի}
մի
անձանց
՚ի
Նախիջեւանայ,
վկայաբանութե
Հունիսի
եւ
երեւում
է
որ
դեռեւս
կմնամ
մի
{քանի}
ժամանակ:
Սուեզից
մինչեւ
այստեղ
24
օր
ծ
չեւ
իմ
գալը,
անշուշտ
մի
գործ
կգտնենք,
{քանի}
ընկեր
[ենք]
միասին
մի
կտոր
հաց
խաղաղութ
ի
Կալկաթայէ
հասցէ
առ
Ձեզ
ստորագրութեամբ
{քանի}
մի
անձանց.
թուղթ
նմանօրինակ
չեն
զարման
յում
"
Բնախույզների
ընկերությունից
"
մի
{քանի}
մսխալ
Sorghum
Saccharatum-ի
սերմեր:
Սո
բացօթյա:
Հակառակ
դեպքում
կփչանան:
{Քանի}
որ
մենք
հող
չունենք,
թող
նա
ուղարկի
Կա
նայնիվ,
չի
կարելի
մեղադրել
հեղինակին,
{քանի}
որ
շատ
կողմից
է
նրանից
առաջ
բացված
ու
տ
ներից
չէ.
թերեւս
հեղինակը
կուղղե
իր
մի
{քանի}
կոպիտ
սխալները,
եթե
բարեխիղճ
քննադատու
յամբ
խառն
քլորակրի
հագեցած
լուծույթի
մի
{քանի}
վաննա
ընդունել,
նախ՝
կոչնչանա
չափազան
զ
հաջողվի
ճարել,
ապա,
խնդրում
եմ,
մի
{քանի}
հատոր
միասին
բերես,
եւ
ոչ
թե
հոմեոպաթի
առավել
եւս
չեն
հասնում
իրենց
նպատակին,
{քանի}
որ
դրանք
սահմանված
են
ինձ
մխիթարելու
հա
եջ
տեսնում
է
սոսկ
միայն
հնամոլություն.
{քանի}
որ
վիգերի
եւ
տորիների
գոյության
մասին
է
,
եւ
իմ
այժմյան
վիճակում.
բայց
այս
մի
{քանի}
դիտողությունները
թող
մնան
որպես
հուշարձ
վության
տեսակցության
համար,
որը
գեթ
մի
{քանի}
րոպե
մոռացնել
է
տալիս
տաղտկալի
իրականու
նիվ
նա
հանդես
է
բերել
պատմության
մեջ
մի
{քանի}
անհատներ,
որոնք
իրենց
խարակտերով,
եռա
այդ
աստիճան
չէր
մեղավոր
իր
անկման
մեջ,
{քանի}
որ
ահա՛
2.
000
տարի
է,
ինչ
ամբողջ
քրիս
նալ:
Եթե
սա
գրված
է
Քրիստոսի
ծննդից
մի
{քանի}
դար
առաջ,
ապա
այս
իսկական
գանձ
է
ստուգ
ների
համար
շատ
եւ
շատ
շնորհակալ
եմ.
մի
{քանի}
անգամ
կարդացի
նամակդ,
որ
ինձ
մեծ
բավակ
որ
քո
նամակում
որոշ
նորություններ
գրի
(
{քանի}
որ
դու
ռուսերեն
չես
գրում)
Մոսկվայի
մե
էի,
եւ,
կարող
եմ
ասել,
որ
այդպիսի
մի
{քանի}
փոխակերպումներից
հետո
ուղղակի
ապրել
հնա
ենթադրել,
որ
նա
նույնպես
առողջացել
է,
{քանի}
որ
դու
ոչինչ
չես
գրում,
տա՛
աստված:
կարդալով
նամակդ,
ուղղակի
չեմ
կարող
մի
{քանի}
խոսք
չասել
"
Համբավաբեր
Ռուսիո
"-ի
վախճ
ապա
եկող
շաբաթ
կուղարկես
մի
ֆունտ՝
մի
{քանի}
օր
սրանից
առաջ
ուղարկածիցդ,
բայց
միայն
եւս
ավետարանով
զբաղվելու
գլուխ
չուներ,
{քանի}
որ
մինչեւ
Կոստանդնուպոլիս
հասնելը
նավաս
՝
հայ
մասսան
իրար
ատող
դավանաբանական
մի
{քանի}
պարտիաների
բաժանելու
համար:
Իհարկե,
Դ
ում
էր,
իսկ
այժմ
առավել
եւս
կհամբերի,
{քանի}
որ
իր
նամազն
էլ
նա
առանց
արեւմտյան
դեսպ
ցեք:
Բացի
այդ,
ինձ
էլի
հարկավոր
են
մի
{քանի}
գրքեր
եւ
բառարաններ,
բայց
այդ
մասին
ես
նալով
մի
որեւէ
ֆոն՝
իմ
աշխատանքը:
Իսկ
{քանի}
դեռ
մեզանում
չկա
քաղաքացիական
լեզվի
թեկ
մասին
մտածելն
անգամ
դեռեւս
անկարելի
է,
{քանի}
դեռ
այդ
քերականությունը
ուսուցիչների
եւ
րեն
հաշիվ
չի
տվել,
թե
նոր
լեզվում
բայը
{քանի}
եղանակ
եւ
քանի
ժամանակ
ունի:
Թեկուզ
այ
ել,
թե
նոր
լեզվում
բայը
քանի
եղանակ
եւ
{քանի}
ժամանակ
ունի:
Թեկուզ
այժմ
այդ
ծիծաղելի
աժանում
են
ժողովրդից:
Նոր
լեզվի
մի
{քանի}
ձեւերը
նույնպես
արհամարհվում
էին
այն
պա
:
Ընդհանուր
լեզվի
օգտին
գավառական
մի
{քանի}
վերջավորությունների
եւ
մասնիկների
փոխադ
հիշյալ
արխիվում
կարող
են
լինել
միայն
մի
{քանի}
հիշատակարաններ
Ջուղայի
կամ
Պարսկաստանի
րչում
է՝
նմուշի
համար
թեկուզ
այստեղ
մի
{քանի}
տող
կբերեի:
Բայց
բավական
է։
Հույս
ուն
ն
ողջույնս
եւ
ասա
(
իհարկե
նամակում),
{քանի}
որ
նա
էլ
ինձ
նման
համակրում
է
խեղճ
Գրիգ
-
թե
ոչ՝
ինչպես
ասում
են
եվրոպական
մի
{քանի}
հրապարակախոսներ,
դա
բոլորովին
այլ
հարց
Մարդն
իր
կենցաղը
չի
կարող
բարելավել,
{քանի}
դեռ
բնությունն
իրեն
չի
ենթարկել,
այսին
բնությունն
իրեն
չի
ենթարկել,
այսինքն՝
{քանի}
դեռ
հասու
չի
լինի
նրա
գաղտնիքներին:
Իս
ը
համարում
էին
ստոր
եւ
անվայելուչ
բան,
{քանի}
որ
բոլորն
իրենց
շրջապտույտը
կատարում
էի
ագործված:
Եթե
քիմիան
ու
մանրադիտակը
մի
{քանի}
քայլ
եւս
առաջ
գնային,
այն
ժամանակ
հենց
ախիջեւան
ուղարկելու
Կոխինխինյան
հավի
մի
{քանի}
ձու
-
կբազմանային
նրանք
այնտեղ,
ապա
կ
նների
համար:
Էջմիածնում
տակավին
կան
մի
{քանի}
մարդիկ,
որոնցից
կարելի
է
իմանալ,
թե
ի
թից,
մանավանդ
շտապելու
տեղ
չունեմ:
Մի
{քանի}
օրից
ես
կհասնեմ
այն
կետին,
ուր
եւ
խարի
ին,
-
որ
մեզ
մոտ
ստացվում
է
Սիբիրից
մի
{քանի}
առաջին
կարգի
վաճառականների
միջոցով,
-
արկավոր
է
այնտեղից
տեղեկանքներ
քաղել
մի
{քանի}
բանի
մասին՝
մեր
քաղաքին
վերաբերող
պատմ
են,
այդ
նամակի
պատասխանը
կգրեմ
այս
մի
{քանի}
օրերս,
հիմա
այլեւս
տեղ
չկա,
իսկ
դու
կ
ւն
էիր
խնդրել
ռնգեղջյուրի
մասին.
ես
մի
{քանի}
բան
այդ
մասին
գրել
եմ
այս
թերթի
կեսի
վր
ներ,
սակայն
ես
այդ
չեմ
կարողանա
անել,
{քանի}
տառապում
եմ
այստեղ,
ու
բացի
այդ,
քանի
քանի
տառապում
եմ
այստեղ,
ու
բացի
այդ,
{քանի}
օդընտելացման
ընկերությունը
չի
ընձեռնել
,
նա
երաշխավորել
է
տիկին
Ամեդիի
համար,
{քանի}
որ
վերջինիս
պարտքերի
դիմաց
վաճառքի
են
հ
ան
փողերի
[խնդրի]
հարություն
առնելուն,
{քանի}
որ
նրանց
համարում
էին
անվերադառնալի
եւ
ունն
ուշադրություն
չի
դարձրել
նրա
վրա,
{քանի}
որ
այն
ոչ
մի
դեպքում
արգելք
չի
կարող
հա
է,
իմանալ՝
ա)
թե
յուրաքանչյուր
սերմ
{քանի}
՞
ցողուն
է
տալիս,
բ)
որքա՞ն
հյութ
է
տա
նի
հյութն
ըստ
Բոմեի
եւ,
վերջապես,
դ)
{քանի}
՞
տոկոս
բյուրեղային
շաքար
է
պարունակում
ապրել
ես
ու
մի՛
փոխադրվիր.
մեզ
մոտ
մի
{քանի}
ընտանիքի
համար
տեղ
չկա.
2)
հանգի՛ստ
թ
ստի
եթե
անարժան
չհամարիք
Ձեր
նամակի
մեջ
{քանի}
մի
տողով
ուսուցանել
մեր
տկարությունը,
թղթերը,
աշխարհագրական
քարտեզները
եւ
մի
{քանի}
լուսանկար
պորտրեներ:
Գործս
ավարտելուց
Հավատացած
եմ,
ոչ
չպիտի
մերժվի
խնդիրս,
{քանի}
որ
էլ
չեմ
կարող
հրատարակել
մեր
"
Հյուսի
.
ինձի
գիր
ալ
գրել
պետք
չէր,
բայց
այս
{քանի}
տողը
դարձյալ
գրեցի:
Ուղարկեցի
իմ
պա
երթալու
տեղես
կգրեմ
իսկույն,
բայց
մեկ
{քանի}
օր
դեռ
կմնամ
այստեղ:
Մեր
բոլոր
ազգական
,
զարար
չունի:
Ուրիշ
բան
պետք
չէ,
{քանի}
մը
հատ
լիմոն,
փոռթաքալ
կուզենայի
ամա,
կան
բաների
մէջ.
Մանդինեանց
Տէր
Ստեփանը
{քանի}
տարի
գրագիր
էր
Ներսէս
Կաթողիկոսի
մօտ.
այտառակել
է
նորա
համար,
որ
սա
Հայոց
մի
{քանի}
երեւելի
ուսումնականներին
սխօլաստիկ
էր
կ
իայն
ես
պարտական
չմնամ
նորան,
այլեւ
մի
{քանի}
հարիւր
մանէթի
մուրհակ
առնում
նորանից
այ
վերայ
միայն
զարմացած
եմ,
թէ
ինչպէս
մի
{քանի}
մարդիկ
տեղ
են
տալիս
իւրեանց
սրտի
մէջ
մի
կասկածամիտ
մարդերի
դրութիւնը.
այդ
բանի
{քանի}
օրինակները
տեսած
եմ:
Խեղճ
ողորմելիքը
չ
հասած
"
Հիւսիսափայլ
"
անունով
օրագրի
մի
{քանի}
համարներից
տեսանում
եմ,
որ
դուք
գործակ
յդ
գործին:
Ուղարկում
եմ
այժմ
իմ
մի
{քանի}
նկատողութիւնքը՝
"
Հրաւիրակ
հայրենասիրո
ն
մեղադրանքը,
որ
նորերումս
լսւում
է
մի
{քանի}
պարոնների
գրչի
բերանից,
ինչպէս
վկայում
ես
արած,
փորձ
էք
փորձում
յարձակուիլ
մի
{քանի}
Պարոնների
վերայ,
այն
պատճառով,
որ
նոք
ծ
տեսանում
ենք
յետոյ,
որ
գործ
ունիք
մի
{քանի}
պարոնների
հետ.
ցանկալի
էր
մեզ
իմանալ
ա
ս
տեսանում
եմ,
որ
դուք՝
Հայոց
ազգի
մի
{քանի}
այլ
անդամների
հետ
միասին,
ֆանատիկոսութ
րդկութեան
ընդհանուր
լուսից
իւր
բաժին
մի
{քանի}
ճառագայթ։
Եթէ
գանգատ
ունի
Հայաստանը,
ուած
երկայն
բրդով
մեծ
մեծ
կատուներ,
մի
{քանի}
պորտ
անցանելով,
կորուսին
իւրեանց
բրդի
ազակների
եւ
գողերի
ընկերութեան
մէջ։
Մի
{քանի}
տարի
վերայովը
անցանելուց
յետոյ,
հանդիպ
եանց
սեպհական
շրջակայքից,
որի
մասին
մի
{քանի}
տող
յառաջ
գրեցի
Յիշատակարանիս
մէջ:
Ստո
երջին
նամակովս,
որի
հետ
ուղարկել
էի
իմ
{քանի}
մի
նկատողութիւնքը
Պ.
Իսահակեանցի
գրուա
մեծ
գումար
արժէին:
Այդ
Պարոնը,
մի
{քանի}
ժամանակ
անցուցանելուց
յետոյ
բողոքում
է
:
Եւ
պատմում
են,
թէ
այդ
մարդը
ունի
մի
{քանի}
՝
ցախ
աւելով
հաւաքած
կողմնակից
մարդիկ,
ակ
անձրեւը
հեղեղելու
էր
մեր
արտերը:
Մի
{քանի}
այլ
շինականների
բերանից
լսւում
էր
մի
այ
արկեցին...
Ծառաս
գնաց
դէպի
դուռը
եւ
մի
{քանի}
վայրկեան
ուշացաւ:
Լսում
եմ
մի
խօսակցու
մէջ,
որ
աշխարհի
ժամանակը
յետ
է
գնացել
{քանի}
հազար
տարիներով։
Թւում
է
ինձ,
թէ
գտան
նութիւնը,
եւ
որպէս
թէ
փորձ
արած
էին
մի
{քանի}
մարդիկ
բնակութիւն
հաստատելու
գետի
մօտ,
ւն
են
մասնաւոր
մարդերի:
Քաղաքը
ունի
մի
{քանի}
խանութներ՝
հին
ժամանակներից
շինած,
որ
,
չունէր
մի
յարմարաւոր
նաւահանգիստ։
Մի
{քանի}
տարի
է,
որ
քանի
մի
հարուստ
մարդիկ,
շի
րաւոր
նաւահանգիստ։
Մի
քանի
տարի
է,
որ
{քանի}
մի
հարուստ
մարդիկ,
շինելով
այնտեղ
գեղե
մ
է
Տաճկաստանի
բարբառին,
թէեւ
չունի
մի
{քանի}
բառեր
եւ
մասնիկներ,
որ
գործածութեան
մէ
ինի,
որովհետեւ
մինչեւ
այսօր
եւս
կան
մի
{քանի}
գրեանք,
որ
բաւական
մաքուր
դուրս
են
եկա
Վանքը
ունի
շատ
պատուական
աղբիւր
եւ
մի
{քանի}
ծառատունկ,
որոնց
ստուերների
տակ
օդ
վայ
ձեռքից
ստանալով
մի
ապրանք,
որից
արդէն
{քանի}
մարդիկ
շահուել
էին,
ուրեմն
հետեւաբար
ե
իջեւանը
ունի
այսօր
եթէ
ոչ
շատ,
գոնէ
մի
{քանի}
ընտիր
որդիք,
որ
վաղուց,
ահա,
ազատուա
խաբէութեամբ
(
оптическим
обманомъ)
մի
{քանի}
կարճատես
մարդիկ
կարծում
էին
տեսանել
յաղ
տութեամբ
ոգեւորեալ
մի
ուսումնարան:
{Քանի}
որ
այդ
քաղաքի
պատուելի
եւ
մեր
սիրական
հ
երելու
հոգեւոր
մարդերի
գործակցութիւնը,
{քանի}
որ
կանգնեցնելու
չէ
մի
այդպիսի
աշտանակ
լ
չէ
մի
այդպիսի
աշտանակ
լուսաւորութեան,
{քանի}
որ
դոցա
երեխայքը,
իւրեանց
անունները
հա
ուսանելով,
պիտի
գան
ու
գնան
աշխարհից,
{քանի}
որ
եւրոպական
մեծավայել
հոգեւոր
սեղանը
պ
նքը
եւ
իրաւունք
ունի
բողոքելու,
եթէ
մի
{քանի}
մարդիկ,
հարստահարելով
նորան,
կամէին
ի
ում
վարժապետ
եւ
հաւաքում
էր
նորա
մօտ
մի
{քանի}
աշակերտք,
ապա
պատրաստ
էին
այդ
օբսկուրա
,
եւ
այդ
տիրացուի
առաջեւ
կային
նստած
մի
{քանի}
երեխայք՝
այբբենարանները
ձեռքերին,
շատ
եւ
միւս
նոցա
ընկերքը,
որոնց
անունները
{քանի}
անգամ
կրկնեցի,
լաւ
գիտեն,
որ
ազգը
աւե
եւ
այժմ
գովել
են,
պատուել
են,
այժմ
մի
{քանի}
պարոններ
բոլորովին
այլ
ուղղութեամբ
վարւ
ազգի
կեանքին,
յառաջ
է
շարժւում
այժմ
մի
{քանի}
ճշմարտասէր
եւ
հեռատես
պարոնների
ձեռքով
անազան
մարդերի,
որ
խնդրած
չէին,
եւ
մի
{քանի}
ամսից
յետոյ
հրապարակով,
դոյն
այդ
լրագր
այդ
չարախօսութիւնը
արգել
չեղաւ,
որ
մի
{քանի}
պարոններ
իւրեանց
լեզուն
մաքրէին
եւ
կանո
անել:
Ասածիս
ապացոյցը
կը
տեսանես
իմ
մի
{քանի}
նկատողութենից
Պ.
Իսահակեանցի
պատասխանո
______
Համար
2.
Պ.
Շահբէգի
մի
{քանի}
նկատողութիւնքը
Իսահակեանցի
պատասխանու
վ
:
Պ.
Իսահակեանցին
այդպէս
սիրելուցս
մի
{քանի}
մարդիկ,
չգիտեմ
ինչ
հիման
վերայ,
մինչե
եւ
շատ
կարելի
է,
որ
մեր
արտասուքից
մի
{քանի}
կաթիլ
բաժին
հասած
լինի
եւ
Պ.
Իսահակեան
ն:
Պ.
Իսահակեանցը
ասում
է,
թէ
մի
{քանի}
իմ
նման,
գուցէ
եւս
առաւել
գիտուն
անձին
ց
գրաշարի
վիզը։
Խեղճ
ողորմելի
գրաշար,
{քանի}
քանի
հեղինակի
եւ
գրողների
մեղքը
յանձն
ե
շարի
վիզը։
Խեղճ
ողորմելի
գրաշար,
քանի
{քանի}
հեղինակի
եւ
գրողների
մեղքը
յանձն
ես
առն
բան:
Այս
երկու
ամսումը,
պատահելով
մի
{քանի}
վաճառահանդէսների
մէջ,
տեսայ
մի
թափառակ
դատաւորը,
այս
հանդիսաւոր
րոպէումս,
մի
{քանի}
դատապարտող
խօսքեր
ունէր
մեզ
ասելու:
Ար
,
աւարտել
են
իւրեանց
երկնաւոր
կեանքը,
{քանի}
՛
բարեկամք
սուգ
եւ
արտասուք
կտակել
են
մե
րեկամք
սուգ
եւ
արտասուք
կտակել
են
մեզ:
{Քանի}
քանի՛
անգամ
ցաւելու
համար
պատահել
է
մեզ
ք
սուգ
եւ
արտասուք
կտակել
են
մեզ:
Քանի
{քանի}
՛
անգամ
ցաւելու
համար
պատահել
է
մեզ
տեսա
գ
նոքա,
որ
ճնշում
են
անզօրի
աչքերից
մի
{քանի}
արտասուքի
կաթիլներ:
Ասես
թէ
այս
Նո
աշտօնեաներին։
Այդ
տարում
խլրտուեցան
մի
{քանի}
միտքեր,
որոնք
մեծ
յոյսեր
տալիս
են
Հայե
անառութիւնը,
որ
հիւանդութեանս
պատճառով
{քանի}
ամիս
արդէն
մնացած
էր
բարձիթողի:
Առ
րը,
որովհետեւ
ես
եւս
հասկացայ:
Մի
{քանի}
օր
սորանից
յառաջ,
գալիս
է
իմ
մօտ
ծանօթ
:
__________
Այժմ
արձանագրեմ
մի
{քանի}
նամակներ,
որ
ստացել
եմ
զանազան
տեղերից
ն
մէջ
Պ.
Խատամեանցը
եւ
Պ.
Տիգրանեանցը
{քանի}
անգամ
պատճառ
տուեցին
Հայերին՝
մի
բան
տ
յ,
իմ
կորած
յիսուն
ոսկի
"
անունով,
մի
{քանի}
նկարագիրք
մեր
թիֆլիզեցի
ժողովրդի
կեանքի
ոսկուայի
պէս
տեղում
ցանկանային
տարին
մի
{քանի}
անգամ
քանի
մի
բան
տեսանել
եւ
լսել
թէատր
ս
տեղում
ցանկանային
տարին
մի
քանի
անգամ
{քանի}
մի
բան
տեսանել
եւ
լսել
թէատրոնական
բեմի
ւ
"
ստորագրութեամբ,
դնում
եմ
այստեղ
մի
{քանի}
պարբերութիւնք.
"
Պարոն
Կոմս
Էմմանո
ն
ղեկը
ձեռքերնին
ունին:
Ո՛ր
իշխանը
{քանի}
մի
վաստակասէր
հոգեւորական
իր
հարստութեա
կողին,
ինչպէս
Պ.
Գամառ-Քաթիպայի
եւ
մի
{քանի}
նոր
ոտանաւորքը,
որ
վերոյիշեալ
նամակով
ռնափնդոր
քամիների
յարձակմունքը:
Մի
{քանի}
տարի
է,
որ
ձմեռը
այս
կողմերում
փոխել
է
նել
Մեծ
Մարգարէի
փոխանորդի
կեանքը
եւ
որ
{քանի}
ամիս
սորանից
յառաջ
անարգ
մահ
ստացաւ
դահ
աւելի
հիմնաւոր
կերպով
սկսեցի
մտածել
մի
{քանի}
փիլիսոփայական
խնդիրների
վերայ:
Այդտեղ
ի
տէր
էր
այդ
մարդը:
Յետոյ,
խօսելով
մի
{քանի}
մխիթարական
խօսքեր,
ասում
եմ.
-
Մե
դարձեալ
ընդունեց
նոյն
սենեկի
մէջ
եւ
մի
{քանի}
բառ
խօսելուց
յետոյ
ասաց.
-
Անցեալ
,
1858)
գրեցի
մի
ամառանոցում,
ուր
մի
{քանի}
բարեկամով
գնացել
էինք
օդ
վայելելու:
Գն
որդակցութեան
հնարը,
եւ
դու
կարող
ես
մի
{քանի}
ձայներ
լսել
մեր
կողմից:
Չկամիմ
նամ
անտարակոյս
տեսած
չես,
հարկադրում
է
մի
{քանի}
բառ
խօսել,
մինչեւ
որ
դու
ինքդ
տեսանես
նդհատուէր
Սեբաստացի
Մխիթարի
ձեռքով:
Մի
{քանի}
բան
եթէ
այլապէս
է
գրուած,
ուրեմն
ոչ
բո
պարզէր
այդ
բուրգերի
մակագիրը
կամ
ովի՛ն
{քանի}
պատարագ
տրուելու
յիշատակարանը:
Հայոց
պ
ս
կամ
այն
վանքին
եւ
թէ
վանքերի
միաբանքը
{քանի}
՞
պատարագ
խոստացել
են
նորան:
Հնախօս
եւ
յառաջ,
տարու
զանազան
եղանակների
մէջ
{քանի}
օրերով
ծանրաչափի
եւ
ջերմաչափի
գործադրու
,
թէ
Մխիթարեան
միաբանութիւնը
սորանից
մի
{քանի}
տարի
յառաջ
շինել
է
մի
աղօթք,
որ
Մուրադ
ցից
իւրաքանչիւրքը
դասատու
են
նոյնպէս
մի
{քանի}
առարկայի:
Դպրոցը
բացուած
է
Սարգիս,
Գա
կատարել,
բայց
փորձերը,
որ
կատարուեցան
{քանի}
եւ
քանի
անգամ
Տաճկաստանի,
Կոստանդնուպօ
,
բայց
փորձերը,
որ
կատարուեցան
քանի
եւ
{քանի}
անգամ
Տաճկաստանի,
Կոստանդնուպօլսի
մէջ
սպիսի
ծանրակշիռ
գործերում.
պատճառ,
մի
{քանի}
տարի
ոտքի
վերայ
պահել
մի
դպրոց
եւ
այնու
Գումարը
արծաթի,
որ
գործ
էր
դրուած
այդ
{քանի}
տարու
համար,
կարելի
էր
աւելի
շատ
օգտի
ը
թարգմանելու
գործի
մէջ:
Աւելորդ
չէ
մի
{քանի}
բառ
խօսել
այս
մասին
եւ
աւելի
բացայայտ
կ
մէջ,
քան
թէ
գտանւում
ենք:
Սորանից
{քանի}
տարիներով
յառաջ
բարձրացած
կրօնական-սխօլ
ւթիւնը
ուղղակի
կամ
անմիջապէս
հրատարակեց
{քանի}
մի
տետրակներ
եւ
յօդուածներ,
որոնց
թէպէ
թակղութիւն
"
բառը
վերջապէս
կ՚արտասանէ,
{քանի}
մը
կէտ
ետեւէ
դնելն
ալ
չմոռանալով,
Մուր
հացը
չէ,
բայց
յանցանքը
Հայոցն
է,
որ,
{քանի}
մը
Տիտայական
տրամաբանութենէ
վախնալով,
նք
եւ
ուխտիւք
կը
խնդրենք,
որ
անոր
նման
{քանի}
մը
հատ
գրքեր
դուրս
հանէք,
որպէսզի
ձեր
ենակալը,
որ
գտանւում
է
այժմ
Փարիզում:
{Քանի}
մի
տարի
սորանից
յառաջ
բարձրացած
մրրիկը
աղքատին
դպրութիւնը:
Բայց
չէ
կարելի
մի
{քանի}
խօսք
չասել
այն
մասին,
թէ
հեղինակը
այդ
նակը
այդ
գործի
զուր
տեղը
աշխատել
է՝
մի
{քանի}
բան
այլապէս
փոխելով.
աւելի
լաւ
էր
բառ
Ս.
Ոսկանեան
ուսումնական
ազգայինը,
որ
{քանի}
մի
ժամանակ
սորանից
յառաջ,
հրատարակելով
ի
տխուր
յիշատակ
թողնելով
մեզ
իւրեանց
մի
{քանի}
համարը:
Օրագրերի
այսպիսի
անհաստատութիւ
:
Այս
բաների
մէջ
ոչինչ
են
մեր
աչքում
մի
{քանի}
կռապաշտ
Հայերի
պատուասիրութիւնը
եւ
անձն
ը
մարմնով
միայն
ապրում
է
առողջ:
Մի
{քանի}
թեթեւամիտ
օրագրերի
եւ
լրագրերի
խելացնոր
յ,
նոքա
պատրաստ
են
եւ
այդ
ուրանալ:
Մի
{քանի}
հոգեւորների
կողմից
նզովքի
շանթեր
եւս
տե
ղ
չենք
ծառայում
մեր
ախտերին,
ինչպէս
մի
{քանի}
գիշերադէմ
մարդիկ
հայհոյեցին
մեզ,
այլ
ս
աշուով,
ինչ
հաշուով
ստացել
էր:
Մի
{քանի}
տարի
ծառայում
է
այս
երիտասարդը,
խանութ
թիւրել:
Այս
գործողութենից
յետոյ
մի
{քանի}
մարդիկ
տեսնում
են
Բէգզադէին,
որ
նա
քաղ
ահանդէսը,
ինքը՝
պարոնը,
պատրաստ
է
մի
{քանի}
ամիս
ժամանակով
գնել
Բէգզադէից
մօտ
իբր
1
նը
հասանում
է
մինչեւ
ի
կատաղութիւն:
Մի
{քանի}
օրից
յետոյ
գալիս
է
Բէգզադէն
տղայի
մօտ
ե
եան
ընդդէմ
դէպի
երկինք
բողոքել:
Մի
{քանի}
բարեսիրտ
Հայեր,
խղճալով
այս
անօգնական
անօգնական
տղայի
վերայ,
ժողովում
են
մի
{քանի}
մանէթ
եւ
ճանապարհ
են
ձգում
նորան
դէպի
ա
՝
Բէգզադէն
Մ...
հասանելուց
յետոյ՝
մի
{քանի}
օրից
յայտնւում
է
հաճոյակատար
գործակատար
,
որքան
Մատթէոս
սրբազանի
սիրտը:
Մի
{քանի}
օր
սորանից
յառաջ
ստացած
նամակը
մի
նոր
ա
ը,
եւ
ազգ
ասելով՝
չենք
իմանում
այն
մի
{քանի}
մարդիկը,
որ
արծաթի
սանդուղով
վեր
էին
բ
ւնք
ունի
եղած
Հայ
բանասէրը
մինչ
սորանից
{քանի}
տարի
յառաջ
գրում
էր
հետեւեալ
տողերը՝
ն
Թափել
վերայից:
Քո
օրից
այսօր
{քանի}
՞
դար
անցաւ,
Սիրական
լեզուդ
ի՛նչ
օր
Սիրական
լեզուդ
ի՛նչ
օրեր
տեսաւ,
{Քանի}
՞
հալածանք,
քանի՞
նեղութիւն.
Եթէ
օ
ի՛նչ
օրեր
տեսաւ,
Քանի՞
հալածանք,
{քանի}
՞
նեղութիւն.
Եթէ
օտարից,
դեռ
այնքա
ը
գուցէ
երեւում
է
նորանից,
որ
տարին
մի
{քանի}
անգամ
գնում
են
Հայոց
եկեղեցի
եւ
մինչեւ
լսելի
լինէր
ձեզ
իմ
ձայնը,
երանի՜
թէ
մի
{քանի}
զոհ
փրկէին
իմ
այս
արտասուախառն
խօսքերը
ւցակը,
նա
գիտէ,
թէ
ո՛ր
գերդաստանի
մէջ
{քանի}
զաւակ
կայ,
եւ
եթէ
ծնողք
չկամենան
իւր
ժ
,
թէ
ինչ
բարեխղճութեամբ
աշխատում
էին
մի
{քանի}
երիտասարդք
այս
խնդրի
վերայ,
մէջ
եմ
բեր
եթեւ:
Քո
ասածը,
թէ
հարկաւոր
է,
որ
մի
{քանի}
մարդիկ
դուրս
գային
ու
ճանապարհորդէին
ամ
էին
ոչ
միայն
բնակիչների
թիւը,
այլեւ
մի
{քանի}
վիճակագրական
եւ
տեղագրական
ծանօթութիւնք
ափարին,
թէ
թուի
հետ
հարկաւոր
էին
եւ
մի
{քանի}
վիճակագրական
եւ
տեղագրական
ծանօթութիւնք
պահանջելու:
Այս
վերջին
օրերումս
մի
{քանի}
մարդ,
չգիտեմ
ինչ
նպատակով,
աշխատում
ե
տակի
արժանաւոր
Խորենացին
տալիս
է
մեզ
մի
{քանի}
յիշատակարանք.
այդ
խնկելի
ծերունին
լսեց
.
այդ
խնկելի
ծերունին
լսեցնում
է
մեզ
մի
{քանի}
տող
բան
Գողթան
երգիչներից,
նա
ցոյց
է
տ
ւմ
են,
թէ
ի՛նչ
պատճառով
մինչեւ
այժմ
մի
{քանի}
բառ
չխօսեցինք
Պ.
Խուդաբաշեւի
"
Обозрен
տոյ
(
Հոկտեմբերի
17-ին)
ծնած
Սկայորդին
{քանի}
մի
անգամ
հրատարակեց
Տէր-Մանդինեանցի
"
Մ
իւր
գիտութիւնը
հայկական
լեզուի
մէջ:
Մի
{քանի}
բազմադէմ
կամ,
աւելի
լաւ
է
ասել,
անդէմ
ր
արծաթ
եւս
վճարող
չլինի...
գո՛նէ,
մի
{քանի}
տարի
ժամանակով,
դարձեալ
կ՚ապահովէ
իւր
ողը
իւր
նպատակին,
կարողացա՞ւ
բժշկել
մի
{քանի}
սրտի
խոցուածք:
-
Արհեստաւորը,
կատ
դական
լուսակամարի
երեւոյթը,
որի
մէջ
մի
{քանի}
մարդերի
աչքում
պատկերանում
էր
պարոնը:
եղել
մի
թեթեւամիտ
պառաւի,
որ
երբեմն
մի
{քանի}
կեղծաւոր
մարդերի
բերանով
համեմատուել
էր
:
Հայոց
ազգի
ներկայ
սերունդը
(
բացի
մի
{քանի}
ախտացած
մարդերից)
կատարեալ
իրաւունք
է
որ
մեք
ստացել
էինք
մեր
թղթակիցներից
մի
{քանի}
արդարացի
նկատողութիւնք
այդ
գործի
վերայ
ամակներ
անհանգիստ
արած
չլինէին
մեզ:
Մի
{քանի}
տողից
յետոյ
կը
դնենք
այդ
նկատողութեններ
ուանալի
մեղադրութեան
պատճառ
են
լինում,
{քանի}
որ
Հայոց
տառը
պիտի
կարդացուի:
Անյա
ի
Յոյն,
քան
թէ
Հայ:
Բացի
սորանից,
մի
{քանի}
բաներ,
որ
վերաբերւում
էին
մեր
եկեղեցու
ոչ
բոլորը
միօրինակ
նշանաւոր
էին,
եւ
մի
{քանի}
մեղադրութեան
պատճառներ
Ներսէսը
իւր
նամա
ական
գաւազան
ընդունելը:
Սորանից
մի
{քանի}
շաբաթ
յառաջ
մասնաւոր
նամակներ
տեղեկութի
:
Անգլիան
ուրախ
էր
մինչ
սորանից
մի
{քանի}
ամիս
յառաջ,
հարուած
հարուածի
քամակից
ը
մի
գործարանի
մէջ
եւ
ստանալով
շաբաթը
մի
{քանի}
շիլլինգ,
ապրում
էին
որպէս
եւ
իցէ.
այժ
քաւոր
ընտանեաց
մէջ,
չէ
կարող
եւ
այն
մի
{քանի}
շիլլինգը
ճարել
ընտանիքը
ապրեցնելու
համա
աւոր
կին
յօժարակամ
գնէ
այդ
ժապաւէնից
մի
{քանի}
գազ,
ամենեւին
պիտակաբար,
միմիայն
թշու
նար
լինէր
իւրաքանչիւրին
տալ
ոչ
միայն
մի
{քանի}
շիլլինգ,
այլ
տասնաւոր
լիբրէներ,
այսու
գործաւորքը,
իբրեւ
շնորհք,
ստանալով
մի
{քանի}
շիլլինգ
մի
անգամ,
մինչդեռ
հացը
եւ
ապրո
՝
Լիոն
քաղաքում,
նոյնպէս
փակուեցան
մի
{քանի}
գործարանք,
գործաւորներին
հանդիպեցաւ
գր
զգի
շահի
հետ
բնաւ
վերաբերութիւն
չունի,
{քանի}
որ
տէրութեանց
կազմութիւնը
այնպէս
է,
ին
ա
քրտինքով
եւ
նորա
արիւնով
յառաջացած
մի
{քանի}
մեծատունք:
Բրիտանիոյ,
Իռլանդիոյ
եւ
Սկ
վաճառականներից,
չէ
կարող
անգործ
մնալ,
{քանի}
որ
մեծագոյն
մասի
արդիւնքը
սպասում
է
նոր
ատ
են
իւրեանց
բաժինը
գործել
եւ
մշակել,
{քանի}
որ
գտնւում
են
այն
գեղում
կամ
այն
քաղաքո
նք,
հարո՞ւստ
է
անգլիական
ազգը,
եթէ
մի
{քանի}
գործարան
փակուելով,
կամ
մի
ժապաւէն
գոր
նսիական
ժողովուրդը,
եթէ
մի
քաղաքում
մի
{քանի}
գործարանք
փակուելով,
մի
ահագին
բազմութ
գործը,
որ
եւ
նա
աշխատելով՝
ստանայ
մի
{քանի}
շիլլինգ
եւ
հոգայ
իւր
ընտանիքը:
Ւ՞
:
Նա
դարձել
է
մի
քար,
որի
վերայ
մարդը
{քանի}
՛
եւ
քանի՛
անգամ
գայթակղեցաւ:
Վերջ
ձել
է
մի
քար,
որի
վերայ
մարդը
քանի՛
եւ
{քանի}
՛
անգամ
գայթակղեցաւ:
Վերջին
անգամ
նի
վերայ
խօսողը
մահի
պարտաւոր:
Մի
{քանի}
օրից
յետոյ,
երբ
արդէն
ազատութիւնը,
հա
-
Ողջոյն:
-
Ողջոյն:
-
{Քանի}
ժամանակ
է,
քեզ
տեսած
չէի,
բայց
ասես
թ
կա՞ր
գլուխներս,
որ
միմեանց
պատահէինք,
{քանի}
որ
երեսի
վերայ
մնացած
ազգը
փրկելու
եւ
գ
ականապէս
ազատ
կոչուելով,
ազա՞տ
եմ
ես,
{քանի}
որ
նիւթական
կարօտութիւնը
ստիպում
է
ինձ
ւնք
առնէ
մեր
հաւասարութեան
իրականապէս,
{քանի}
որ
հաւասարութիւնը,
իբրեւ
լոկ
խօսք,
հն
եւ
լոկ
խօսք,
հնչում
է
միայն
օդի
մէջ
եւ
{քանի}
որ
իրական
անհաւասարութեան
հետեւանքը
շին
բայրութիւնը
իւրեանց
յիշատակը
թողեցին
մի
{քանի}
ոսկիների
վերայ.
պատերի
վերայի
կարմիր
գ
տի,
բոլոր
բանը
կը
փոխուի,
մոռցաւ,
որ
{քանի}
իւր
հասկացողութիւնը
նոյնն
է,
ինչպէս
էր
ետեւ
պիտի
բռնանայ
իւր
ընկերի
վերայ:
Եւ
{քանի}
որ
տնտեսական
խնդիրը՝
այն
բազմակնճիռ
Գո
նան,
փոփոխեն
կառավարութեան
ձեւը,
բայց
{քանի}
որ
հասարակութեան
մի
մասը
տիրապետել
է
հո
՛նչ
մխիթարութիւն
անուանափոխութեան
մէջ,
{քանի}
որ
գործը
նոյնն
է:
Պիտի
ասեն,
որ
այդ
տ
ւոր
է
որոնել
ոսկին
եւ
արծաթը:
Նախ,
մի
{քանի}
երեւելի
մօնօպօլիստ
սեղանաւորների
մօտ,
եւ
հասարակութեան
մօտ
եւ
չէ
կարող
մնալ,
{քանի}
որ
տէրութեանց
ծախքերը,
օրըստօրէ
բարձրա
րըստօրէ
բարձրանալով,
լեռնանում
են,
եւ
{քանի}
որ
ժողովուրդը
հող
չունի,
եւ
ուր
որ
ուն
իւր
ողորմելի
ստրուկներից
աւելի
ապրի
մի
{քանի}
օր,
եւ
այն՝
սպանուածների
հաշուով:
Այ
գնացութենից
ուրիշ
ամեն
բանի
պիտանի,
մի
{քանի}
հազար
քաղցած
ու
մերկ
զինուոր,
որ
տարին
աշխատութիւնը,
որով
պիտի
շահի
նա
այն
մի
{քանի}
յաւելեալ
ղուրուշները,
անտուն,
վարատակ
ւթեամբ:
Անցնում
է
սորա
վերայով
մի
{քանի}
տարի։
Յանկարծ
այս
նորեկը
լուր
է
առնում
ղուլ
դպրոցը
եւ
գնալ
ծառայութեան,
որ
մի
{քանի}
ժամանակից
յետոյ
օգնութիւն
կարողանայ
հաս
ծաւորութիւն,
այլեւ
վատութիւն:
Մի
{քանի}
տարի
կայ,
որ
լսում
ենք
հանապազ
մեր
վաճ
դարում
դարձեալ
մարդկային
կեանքի
վերայ,
{քանի}
որ
մարդը
ապրում
է
եւ
օդ
է
շնչում,
մեք
ոգել,
ոյժ
եւ
զօրութիւն
դնել
նորա
մէջ,
{քանի}
որ
ազգը,
հասարակ
ժողովուրդը,
կարօտ
է
արակ
ժողովուրդը,
կարօտ
է
օրական
հացի,
{քանի}
որ
նորա
տնտեսական
խնդիրը
կարգի
չէ
դրւու
ձեռք
բերելու
համար:
Ո՞չ
ապաքէն
ունի
մի
{քանի}
փարայ,
որի
շրջանառութեամբ
ապրում
է
նա
իջեցնում
է
նա
ապրանքի
գինը
հարիւրին
մի
{քանի}
տասանորդ:
Միւս
վաճառականը
ի՛նչպէս
կարո
:
Կէս-մեռ,
կէս-կենդան,
անցնում
են
մի
{քանի}
օր:
Բայց
վճարի
ժամանակը
աւելի
մօտեցաւ
ոչ
անգամ
երազելի
է
այն
ապահովութիւնը,
{քանի}
որ
Թիւրքիան
յարաբերում
է
Եւրոպային՝
իբ
,
որ
պիտի
խեղդուի
":
Հայոց
ազգը,
{քանի}
որ
չունի
իւր
սեպհական
երկրագործութիւնը
,
հասնում
է
դարձեալ
Ասիա,
անցնելով
մի
{քանի}
ձեռքերից,
նոյնը՝
աւելի
արժան
եւ
նոյն
ծնեցաւ,
բայց
շատ
արագ
ծերանում
է:
Մի
{քանի}
դարու
մէջ
նա
անցաւ
պատմութեան
շատ
կերպա
մէջ
ի՛նչ
կ'օգնէ
ճանապարհի
լայնութիւնը,
{քանի}
որ
կօշիկը
նեղ
է:
Այո՛,
Եւրոպան
կանգնա
նում
է
նիւթեր,
դուրս
է
տալիս
նիւթեր
եւ
{քանի}
որ
կարող
է
շարժիլ
եւ
այս
գործողութիւնը
ւմ
արտաքին
աւերիչ
ոյժերի
ազդեցութեան
եւ
{քանի}
որ
կարողանում
է
նոցա
դէմ
դնել,
պահպանո
ing!,
-
ասում
է
հեգնող
Անգլիացին:
{Քանի}
որ
իմ
կեանքի
խոստովանելը
կապուած
չէ
նոր
իւր
ունեցածը:
Եւ
ինչի՞
պիտի
վախենայ,
{քանի}
որ
կառավարութիւնը
երաշխաւոր
է:
-
ողնում
եմ
իմ
ընտանիքին
նոյնը,
այլեւ
մի
{քանի}
տուն
եւ
այլն
եւ
այլն,
ուրեմն,
ինչպէս
ետեւ
նորա
վիճակակցութենից
քո
սերունդը,
{քանի}
որ
ինքնիշխան
տէր
էիր
քո
բոլոր
ստացուածք
եթէ
ոչ
ստոյգ
հաշուից
բղխելու
հետեւանք:
{Քանի}
որ
յոյսը
չէ
հիմնւում
ստոյգ
հաշուի
վերայ
անկանում
հանդէս
գալ
թատրոնաբեմի
վերայ,
{քանի}
որ
այնտեղ
ոտք
կոխողը
գրեթէ
հասարակաց
ան
աղօթում
ենք
նոցայ
վերայ,
մոռանալով
մի
{քանի}
թերութիւնք,
որ
գրեթէ
անհրաժեշտ
են
ամէն
ինչպէ՞ս
պիտի
մխիթարուէինք
մեք,
եթէ
մի
{քանի}
ժամանակից
լսէինք,
որ
հայոց
ազգը
Պոլսի
երի
գործակցութիւնը,
ըստ
որում,
ինչպէս
{քանի}
անգամ
ասած
ենք,
նեղ
է
նոցայ
հանդէսը
այ
անտումն
եղեալ
քրիստոնեայ
բանտարկելոցն,
{քանի}
անձին
պարտքն
վճարելի,
որ
բաւական
լինից
կուսին
արտափայլին
գոյն
ի
գոյն:
"
{Քանի}
՞
վսեմ,
զի՞
վայելուչ,
մե՛ծ
ես,
Տէր,
ր,
աշխարհական
անդամոցս
ազգի,
է
գործ.
{քանի}
հոգեւորականութիւն,
յԵւրոպ
անգամ
չկարաց
ք
իմ,
զայս
մի
եւ
եթ
աղաչեմ
յիշել.
եթէ
{քանի}
՞
արդեօք
ձանձրալի
է
մեզ
այսպիսեօք
պարապի
ւորութիւն
իւր
թերեւս
իրազեկ
եղեալ,
եթէ
{քանի}
՞
յանիրաւի
ստանձնեալ
է
իւրեանց
զայս
պատի
2)
Երես
69.
Ճառելով,
եթէ
զիա՛րդ
եւ
ի
{քանի}
՛
կերպս
կարէ
յայտնել
մարդ
զդաւանութիւն
ի
Ջիլ
չըմնաց՝որ
չըջլուեց
{Քանի}
զօր
կար
մարմնում.
Այս
միջոցին
լար
Մնաց
զրկուած
քո
ձայնից.
Յնշի՛ր,
{քանի}
՛
դէպի
Պառնաս
Իռիս
հասաւ
նորանից։
նձ,
Նորան
չի
լինիլ
խընայել,
{Քանի}
փախչում
է
լուսից։
Լսեցէ՛ք
ի
չունին,
վազում
փողոցում
"։
{Քանի}
որ
իւր
գործն
մեր
ուսանողը
Սկսաւ,
կերն
ամենայն
օր
նկարում
է
արեւը,
{Քանի}
չի
հասել
դեռ
կէս
օրը,
ուրախ
է
եւ
տխուր
տ
ու
անվերջ:
Շնչում
ես
օդ,
{քանի}
աստղը
հորիզոնում
փայլում
է,
Մտաւ
ով:
ԲԱՆԱՍՏԵՂԾ
(
Նմանութիւն)
{Քանի}
բանաստեղծն
չունի
մուսայից
Մի
բան
երգելո
րկնային
կառավար,
Ո՞վ
է
հաշուել,
{քանի}
՞
արդեօք
քո
առաջից
անցաւ
դար,
Մենք
րժանի,
Ինքն
էլ
նորան
օգնական
է,
{քանի}
որ
սա
է
կենդանի
":
Ժողովրդո
րոյ
հուր:
Միտքը
բերեց,
ինքը
{քանի}
՞
Նիկողայոսի
ձեռքով
Ազատուել
էր
վտ
Ուռցնում
ես
դու
փորդ
ջրով.
Ունիմ
{քանի}
տեսակ
կառքեր,
Բայց
դու
ման
ես
գա
Ո՛հ,
լուսին,
լուսին,
արդէն
{քանի}
՜
դար
Դու
երկնքումը
փայլում
ես
պայ
Դէպի
մահու
արքայութիւն
Իմ
հետ
{քանի}
թշնամի:
-
Ասաց.
վազե
ափել
վերայից:
Քո
օրից
այսօր
{քանի}
՜
դար
անցաւ,
Սիրական
լեզուդ
ի՜նչ
Սիրական
լեզուդ
ի՜նչ
օրեր
տեսաւ,
{Քանի}
՜
հալածանք,
քանի՜
նեղութիւն:
Եթէ
՜նչ
օրեր
տեսաւ,
Քանի՜
հալածանք,
{քանի}
՜
նեղութիւն:
Եթէ
օտարից,
դեռ
այնք
Մի
թուղթ,
մի
պստիկ
նամակ...
Մի
{քանի}
սու՜տ...
ի՞նչ
վնաս...
Միւսներին
Ազատութեան
իղձ
շրթունքի
վրայ
Մի
{քանի}
մարդոց
տեսնում
ենք,
այո՛,
Ովքե՞
Անիրաւ,
անգութ,
անխիղճ
դիւածին,
{Քանի}
կենդան
եմ,
ինձնից
չես
փրկուիլ,
օրից:
20-21
id[em]
21-22
եղինջը
արդէն
{քանի}
օր
է
թոյլ
է,
բայց
հազը
եւ
կուրծքիս
ցաւ
ան
դպրութեան
ասպարէզը
իջանելուց
յետոյ,
{քանի}
մի
անգամ
հանդիպեցաւ
մեզ,
երես
առ
երես
Ոչ
բնաւ
պիտի
ընդունինք
այս
դրութիւնը,
{քանի}
որ
մեր
եկեղեցականք
ժողովրդի
ընտրութեամբ
եւ
հաւանութեամբ
լինում
են
եկեղեցական,
{քանի}
որ
մեր
եկեղեցու
կառավարութիւնը
սահմանադ
եղեցու
կառավարութիւնը
սահմանադրական
է,
{քանի}
որ
մեր
եկեղեցականներին
դեռեւս
շատ
բան
պ
ուժը
կը
տանի,
սպասաւորել
մարդկութեան,
{քանի}
որ
միասին
ապրում
ենք
երկրագունդի
վերայ
միսը
մի
անգամ:
-
Հասկացայ,
եւ
օ՞րը
{քանի}
միանգամ:
-
Այո՛,
որքա՛ն
շատ,
այնք
ն
մետաֆիզիքական
քննողութեանց,
այլեւ
մի
{քանի}
տնտեսական
խնդիրների
քննողութեանց
մէջ,
սում
էի,
գրում
եմ
այստեղ,
որ
յետոյ
մի
{քանի}
խօսք
ասեմ
դոցա
մասին։
Առաջին
յանցանք.
տեսակ
սքանչելի
հայկաբանութեան,
որի
մի
{քանի}
օրինակը
ցոյց
տուինք,
որովհետեւ
ճշմարիտ
ենք
այն
անյաջող
կապկութիւնները,
որ
մի
{քանի}
անարուեստ
խեղճեր
"
Հիւսիսափայլի
"
այս
կ
ու
համար
գործ
դրին։
Տակաւին
երեւում
են
{քանի}
պարբերականք,
որ
"
Հիւսիսափայլում
"
երե
նկած՝
առանց
անգամ
եւ
բացուելու,
կամ՝
{քանի}
մի
հին
լեզու
իմացողների
ձեռքում։
Ա
,
իսկ
արթնութեան
մէջ՝
ո՛չ
երբէք։
{Քանի}
որ
մեր
մատենագրական
գործունէութիւնը
փակ
ղսիրտ
եւ
դարաւոր
հնութեան
սահմանի
մէջ,
{քանի}
որ
տասն
եւ
ինն
դարու
հեղինակքը,
չորրոր
ր
Փարպեցի
եւ
որ
սոցա
կարգումը
են։
Բայց
{քանի}
՞
մարդիկ
կային,
որ
համ
էին
տեսանում
սոր
որանցից,
ի՞նչ
ունինք
ժողովրդի
մէջ՝
մի
{քանի}
աննպատակ
եւ
անտեղի
գրքեր՝
գերապատիւ
Մխ
ր
Ազգին
Հայկական
խօսքը
վերակենցաղելու,
{քանի}
՞
սիրտ
ու
ձեռք
նոր
հայախօսութեան
ամբարտա
ն
եմ
համարում
ծանօթութիւն
տալ
այստեղ
մի
{քանի}
բաների
մասին,
որ
վերաբերւում
էին
ներկա
արք,
ինքեանք
միշտ
նստելով
կանգնելով
մի
{քանի}
անուսումն
եւ
ռամիկ
Հայերի
հետ
եւ
շօշափե
:
Ակտերք,
2
հատ.
եր[ես]
68:
ՅԻՇԵԼԻՔ
{Քանի}
մի
օրինակ
Թափառական
հրէայ
առնուլ
Արեւմ
հի
մասին:
"
Ուսումնականք,
եթե
մի
{քանի}
այդպիսի
առանձնական
մարդիկ
կային
հայոց
մ
րեցնել
նրանց
խոսել,
հետեւաբար
մտածել:
{Քանի}
որ,
-
նկատում
է
պ.
Նազարյանցը,
-
խոսե
վարագուրած
գաղտնիք,
որ
պահած
լինեին
մի
{քանի}
առանձին
եգիպտոսյան
քուրմերի
համար:
Գիտ
ուրմերի
համար:
Գիտությունը
չէ
այսօր
մի
{քանի}
նեղսիրտ,
ագահ
եւ
քանքարաթաքույց
մարդեր
ոն
Թիֆլիզումը
շինել
է
մի
գիրք,
որ
1840
{քանի}
թուականներին
տպուել
է
Մոսկուայում։
Այս
րութեան
եւ
այն՝
շատ
օգտակար
ճիւղ։
{Քանի}
՜
քանի
ճշմարտութիւնք
հանդէս
է
բերում
կրի
ն
եւ
այն՝
շատ
օգտակար
ճիւղ։
Քանի՜
{քանի}
ճշմարտութիւնք
հանդէս
է
բերում
կրիտիկայն
քներով
ճոխապէս
զարդարած
հոգեւոր
սեղան,
{քանի}
՛
քանի
իմաստունների
հանճարեղ,
զօրաւոր,
ճոխապէս
զարդարած
հոգեւոր
սեղան,
քանի՛
{քանի}
իմաստունների
հանճարեղ,
զօրաւոր,
քաջաս
ամիտ,
ազատօրէն
եւ
իմաստալից
խօսուածք,
{քանի}
՛
զուարճալի
զրոյցներ,
յիշատակի
արժանի
փ
ութիւնը
քննել
եւ
ճանաչել
ինքնակայապէս,
{քանի}
որ
մարդու
խուզարկունակութիւնքը
հպատակու
ղիկէ
փիլիսոփայ
չկայ
եւ
չէ
կարող
լինել,
{քանի}
որ
ազգութիւնքը
կան,
քանի
որ
բնութիւնը
կարող
լինել,
քանի
որ
ազգութիւնքը
կան,
{քանի}
որ
բնութիւնը
այլ
եւ
այլ
աշխարհներում
ու
շինուածքը,
որ
մարդը
ճամփայ
չունի,
եւ
{քանի}
խելքի
է
ընկնում,
կամաց-կամաց
կործանելո
ն
վիճակում
մնալ,
ինչ
վիճակի
հասել
էր,
{քանի}
որ
ձգտողութեան
զսպանակը
գտնւում
էր
լաւա
,
իր
այն
թերի
համարուած,
եւ
իրաւամբ
մի
{քանի}
պակասութիւնք
ունեցող
սահմանադրութեամբ,
ծ
չէր
Բրիտանական
կղզիների
վրայ:
Մի
{քանի}
թերութիւնք,
եւ
վնասակար
դրութիւնք,
ին
խանական
ժողովը
կամ
թագը:
Յայտնի
է,
թէ
{քանի}
որ
այդ
օրէնքը
բխում
է
ազգի
հոգուց
եւ
հա
ապուած
է
վաճառանոցի
(
bourse)
հետ.
եւ
{քանի}
որ
Անգլիոյ
կառավարութիւնը
ներգործելով
ա
արսել,
ուստի
եւ
չէ
հերիքանում
միայն
մի
{քանի}
թերութիւնք
շօշափելով
անգլիական
կառավարո
ան
տարաբախտի
եւ
լսում
է
նորա
բերանից
մի
{քանի}
ցաւալի
խօսքեր,
կարծես
թէ
մի
փոքր
թեթեւ
ձեր
սիրտը
շարժէլու
համար
կ՚ասեմ
ձեզ
մի
{քանի}
խօսքեր,
եթէ
դուք
ուշադրութեամբ
կը
լսէք
բ
էք
վարուել,
բոլորովին
վստահանալով
մի
{քանի}
մարդերի
անտեղի
խօսքերի
վերայ:
Գրեթէ
ըս
լով:
Հետ
ուրեմն
պապից
նորան
յանձնած
մի
{քանի}
գործերում
հաւատարիմ
եւ
մտերիմ
երեւելով
ն
եւ
սէր,
հարկաւոր
եմ
համարում
ասել
մի
{քանի}
խօսք
եւ
նորա
ծառայապետի
համար,
որին
կա
աբել
մի
շատ
դիւրին
բան
է.
մնում
էին
մի
{քանի}
հասկացող
մարդիկ.
նոքա
եւս
լաւ
իմանալով
ացել
աշխարհիցս,
բայց
նոցայ
յաղթութիւնը
{քանի}
գնում
է
ընդարձակում
է
իւր
ասպարէզը
աշխա
փոխանակ
վերակացու
կարգուիլ,
ինչս
ես
մի
{քանի}
տարի
եւս
սորանից
յառաջ
վարել
էր
այդ
պաշ
ւ
իւր
գեղեցիկ
համբաւը,
որ
ստացել
էր
մի
{քանի}
հին
հայեացքով
եւ
հին
դատողութեամբ
մարդե
դինալին,
որով
չափաւորեց
սա
իւր
անձը
մի
{քանի}
ժամանակ:
Գրեթէ
միշտ
այսպէս
է,
ուր
չկա
հ
Ինձ
քաղցր
է
ասել,
գոչեց
նա,
մի
{քանի}
խօսք
այն
եռանդուն
եւ
կրակոտ
երիտասարդի
վ
եւ
աստիճանի
պատուով
հեշտ
կարողացաւ
մի
{քանի}
շահասէր
մարդիկ
բարեկամ
ստանալ
եւ
նոցայ
այսօրինակ
դրութեան
մէջ
նա
արտաբերեց
մի
{քանի}
կիսահնչիւն
բառեր,
որ,
ինչպէս
կարծում
ը
գնալ։
Հասաւ
Ամիթ
քաղաքը
եւ
այնտեղ
մի
{քանի}
ժամանակ
մնաց։
Այս
տեսնելով՝
չար
նախան
նելի
Յովհաննի,
Սեւուկի
պարտէզում,
մի
{քանի}
մարդերի
կողմից
քեզ
Տիրոջդ
ասած
խօսքերը
ար
անձնամահ
լինում.
Մամիկոնեանց
տան
մի
{քանի}
աւագ
ծառաները
երդումով
խօսք
են
տուած
մե
անգամ
մի
մարդ
իմ
անունը
Աւագի
մօտ,
մի
{քանի}
պարեգոտաւորների
առջեւ,
տրտում
հառաչանք
օսում
Ղազարը,
իսկ
այժմ՝
անգիտաբար
"։
{Քանի}
որ
դոցա
մէջ
տակաւին
լուռ
էր
նախանձը,
ի
արակելով
այս
Թուղթը,
արել
է,
նախ՝
մի
{քանի}
սրբագրութիւնք,
երկրորդ՝
գրել
է
մի
քան
անի
սրբագրութիւնք,
երկրորդ՝
գրել
է
մի
{քանի}
ծանօթութիւնք
եւ
երրորդ՝
մի
յառաջաբանու
ւղթը,
որ,
մորմոքուելով
ենք
ասում,
մի
{քանի}
տեղերում
աղճատուած
է
այսօր,
եւ,
որ
աւ
քամակում։
Յառաջաբանը
տալիս
է
մեզ
մի
{քանի}
տեղեկութիւնք,
առանց
որոնց
աւելի
պիտի
մ
եղած
ուխտապահ
եւ
քաջարանց
նախարարքը
մի
{քանի}
օր
մնացին
այնտեղ
եւ
իրենց
ուխտերը
եւ
նո
ին։
Կը
հաւատանք,
եթէ
ասեն
մեզ,
թէ
մի
{քանի}
ուրիշ
հեղինակներ
նոյնպէս
խօսում
են
այդ
անչաց
տեսել
էր
եւ
տղայութեան
ժամանակ
մի
{քանի}
բան
նոցա
դպրոցում
ուսել
էր
ասելը։
Ո՛ւր
լով
եւ
Փարպեցուն
457
թուականից
յետոյ
մի
{քանի}
տարի
էլ
Աղանին
աշակերտութիւն
արած
ընդու
,
80
եւ
91
երեսներում,
Աղանի
մասին
մի
{քանի}
տեղեկութիւնք
աւելի
տալով
մեզ,
կրկնում
§
55.
Բնագրում
անուն
չկայ,
այլ
մի
{քանի}
կէտ,
բայց
Էմինը
ծանօթաբանում
է.
"
Աստ
աննէս
է
գրել։
Յովհաննէս
Աւետարանիչը
մի
{քանի}
անուն
ունի.
գուցէ
նոցանից
մինը
գրած
էր
տմութեան
վրայ,
տակաւին
աշխատում
ենք
մի
{քանի}
խուրձ
աւելցնել։
"
Դի՛ր
զմեղս
'ի
վերայ
ենք
կաթողիկոսներին,
բայց
այս
սխա՛լ
է,
{քանի}
որ
վերը
շատ
անգամ
յիշուած
խօսքերը
լոկ
կ
Ծանօթ.
Այստեղ
պակասում
են
մի
{քանի}
բացատրութիւնք.
գուցէ
ծանր
հիւանդութեան
ս
այսքան
պէտք
է
ծանօթացնել,
որ
նա
իր
մի
{քանի}
վերջաւորութեամբ
եւ
ձեւերով
տարբերւում
է
կացուցիչ.
պիտոյ
է
վատամարդիկ
դառնանք
մի
{քանի}
նեղսիրտ,
պղտոր
տեսութեամբ
պարոնների
առա
ր
դոքա
եւս
կորած
անհետացած
են,
որպէս
մի
{քանի}
ուրիշ
աշխատութիւնքը,
որոնց
մասին
յիշել
տնուէր,
ընդունէինք
Վարդանի
խօսքը։
Բայց,
{քանի}
որ
Հմայեկի
կնոջ՝
Ձուիկի
սնուցած
հոյակապ
նորա
պատանը
ձեւելով։
Ցաւելի
է,
որ
մի
{քանի}
չքերի
պատճառով
որպէս
Մեհրուժան,
նոյնպէս
եւ
եկեղեցու
համար
արիւն
թափել.
ուստի
մի
{քանի}
չքերի
պատճառով
այն
մարդոց
անունն
էլ
կոր
ը",
որ
հնոցը
պոռնկանոց
են
հասկանում.
եւ
{քանի}
արժէք
ունի
այդ
տեսակ
քաշկռտուք
մեկնութի
,
ախորժ
կը
լինի
մեր
բարեմիտ
Հայերին
մի
{քանի}
տեղեկութիւնք
ստանալ
դորա
կեանքի
հանգամա
աղած
էին
Հայերը
առհասարակ։
Հանգուցեալը
{քանի}
մի
տարի
ուսանելով
յիշեալ
Աբովեանի
մօտ
հ
չափւում։
Անցան
այն
բանի
վերայով
մի
{քանի}
ամիսներ։
Աբովեանը
չէր
դադարում
ամենայն
ր
խաւարը։
Անցանում
են
սորա
վերայ
մի
{քանի}
ամիս,
եւ
կաթողիկոսը
արդէն
օծուած
ու
նս
լը,
բարեմտաբեր
խորհուրդ
տուեց
նորան
մի
{քանի}
ժամանակ
յետ
դնել
այդ
դիտաւորութեան
իրագ
,
միայն
սառն
ջրով
են
բժշկում,
մրսեցաւ
{քանի}
անգամ,
զօրացուց
իւր
թոքախտութիւնը
(
բա
ւմ.
մայրը
մտաւ
նորա
արեւը...
Մահից
{քանի}
օր
յառաջ,
մինչ
տկարութիւնը
զայրանալով
ո
քաղցր
յիշատակը
ապրելու
է
մեր
սրտում,
{քանի}
սա
զարկում
էր
մեր
կուրծքի
մէջ.
չենք
մո
ր
ահագին
սեւ
թաթը
կոխեց
տակառի
մէջ
`
մի
{քանի}
պաքսիմատ
տանելու
համար.
բայց
դժոխքումը
այլն,
եւ
այլն,
եւ
այլն:
Բայց
մի
{քանի}
ժամանակից
սկսած,
սատանան
նկատեց
արդէն
ւ
դեռ
նոր
է
դուրս
եկել
տպարանից:
-
{Քանի}
՞-քանի
անգամ
ասացի
ես
քեզ,
որ
չեմ
սիրու
նոր
է
դուրս
եկել
տպարանից:
-
Քանի՞-{քանի}
անգամ
ասացի
ես
քեզ,
որ
չեմ
սիրում
վերս
յառաջացաւ
վերջին
երկրաշարժութիւնից:
Ես
{քանի}
մի
անգամ
առաջարկեցի
Ձեր
մռայլութեանը,
համալսարանի
բովանդակ
ուսման
ընթացքը
մի
{քանի}
ուսանողների
պարապ
գլխից,
հետքը
մինչեւ
իչը:
Բացի
սորանից
այսօր
տարեգլուխ
է
մի
{քանի}
նզովեալների,
որոնց
հաւատարիմ
եւ
գովանի
գահը:
Ասա
ինձ,
համառօտ
եւ
բացայայտ,
{քանի}
՞
նոր
ապստամբութիւնք
ես
բարձրացրել:
ւն.
ի՞նչ
եղան
այն
ապստամբութիւնքը,
որ
{քանի}
տարի
սորանից
յառաջ
սկսուել
էին
մինչեւ
ե
,
սկսեցիր
հիւսիսումը
քո
յիմար
կատակը,
{քանի}
անգամ
արքայազն
Դմիտրիու
փոխանակ
քարոզել
,
անպատճառ
պիտոյ
է
յիշեցուցանել
Ձեզ
մի
{քանի}
անցք,
որ
թէեւ
փոքր
ինչ
հին
էին,
բայց
յառաջ
Ձեր
մռայլութեանը
յայտնի
է,
որ
ես
{քանի}
ժամանակ
յառաջ,
Փարիզումը,
հանեցի
գեղե
ւխները,
խառնափնդորեցի
մտքերը,
որ
նոքա
{քանի}
ամիս
շարունակ
կտրատում
էին
միմեանց.
կո
Mein
lieber
Augustin
երաժշտութեամբ:
Մի
{քանի}
ուսանողներ
եւ
օրէնքի
վարդապետներ
աղաղակ
անկարգ
գործողութիւնը
շարունակուեցաւ
մի
{քանի}
րոպէ,
երբ
նոքա
2000
ասպարէզ
տեղ
վազեցի
լոր
դժոխքից,
անցավ
երկրի
օդի
մէջ
եւ
մի
{քանի}
ժամ
թռչում
էր,
ինչպէս
լայնաբերան
թնդան
րեւելու
էր.
նոքա
իսկոյն
հաշուեցին,
թէ
{քանի}
՞
ժամանակում
կատարում
է
նա
իւր
ընթացքը
ա
մբասողի
եւ
հրատարակողի
այն
օրագրին,
որ
{քանի}
մի
ամսամէջ
մի
անգամ,
"
Ստախօսից
ստախօս
սը
պիտոյ
է
նուիրուէին
մեր
անունին
եւ
մի
{քանի}
ուրիշների
մէջ
մեր
անունը
առաջին
տողումը
ի
դատարկաբանութիւնը,
որի
մէջ,
բացի
մի
{քանի}
մեռեալ
բառերից
եւ
ժանգոտած
ոճերից,
այլ
րից
եւ
ժանգոտած
ոճերից,
այլ
բան
չկայ,
{քանի}
՛-
քանի
անգամ
ասացի
ես
քեզ,
թէ
ականջ
չո
ժանգոտած
ոճերից,
այլ
բան
չկայ,
քանի՛-
{քանի}
անգամ
ասացի
ես
քեզ,
թէ
ականջ
չունիմ
լս
բերութեան:
-
Ինձ
ի՞նչ
օրինակ
են
մի
{քանի}
հայ
դպրոցականք,
որ
քեզ
նման
խելքերը
կո
լները
Ձեր
նախաճաշիկի
համար
բերել
էին
մի
{քանի}
նորատիպ
պաքսիմատներ,
որոնց
մէջ
Ձեր
մռա
այաստանում
եւս
պակաս
չէ,
կարող
էք
գնել
{քանի}
մի
այգու
խաղող
եւ
ճմլել
նորանց,
ձեր
ձե
որա
արժանաւորութեամբը
եւ
որակութեամբը,
{քանի}
՛
մարդիկ
կային
ճանաչող
ինչպէս
վայել
էր.
ողը
անտարակոյս
պիտոյ
է
զարմանայ,
որ
մի
{քանի}
թերթ
յառաջ
նկարագրուած
խիստ,
անողորմ,
աջ,
լաւ
ու
վատ
կային
դպրոցներ,
ուր
մի
{քանի}
բան
սովորում
էին,
բայց
այն
օրից,
երբ
կերտքը,
հալածեց
վարժապետքը
եւ
խաբեց
մի
{քանի}
յիմարի,
թէ
այն
պատճառով
լինում
են
դոքա
ք
հրամայել,
որ
կը
կատարէք
այսօր
այն
մի
{քանի}
անիծեալ
հոգիների
տարեգլուխը:
-
Շատ
որ
արաղը
եւ
գինիքը
խմուելուց
յետոյ,
մի
{քանի}
մարդ
եւ
ինքը
մնան
զգաստ,
առանց
արբենալ
չէ,
ես
պատահեցայ
Կունցով
ագարակում
մի
{քանի}
հայ
երիտասարդների,
որ
ման
էին
գայիս
մի
փում
են
իւրեանց
քաջութիւնը:
Սորանից
մի
{քանի}
տարի
յառաջ,
պատահեցայ
մի
հայ
երիտասարդ
ետ
համաձայնում
է
եւ
օգնում
է
ազգին,
մի
{քանի}
աղքատի
երկու-երեք
մանէթ
ողորմութիւն
տալ
որովհետեւ
Շաքարեանցի
հայրը
թողել
էր
մի
{քանի}
անշարժ
կալուածք,
որոնց
արդիւնքով
կառավ
այրւում
է...
ո′հ...
ո′հ,
-
եւ
մի
{քանի}
այսպիսի
կցկտուր
խօսքեր
դեռեւս
արտաբերել
էր
պ.
Մարկոսի
վերայ,
յետոյ
սկսեց,
մի
{քանի}
արաբական
խօսքեր
արտաբերելով,
պտոյտ
գալ
եզ
իմ
գաղտնիքը․
լսի՛ր
ուրեմն:
-
Մի
{քանի}
ժամանակ
է,
որ
երազում
մի
գեղեցիկ
աղջիկ
ռանց
դորան
եւս
կարող
եմ
մի
բան
իմանալ:
{Քանի}
օր
էր
արդէն,
որ
վճռել
էի
կատարել
մի
մե
է,
որ
չկարողանար
բարեկամների
համար
մի
{քանի}
ժամ
հետ
դնել
իւր
պարապմունքը:
-
Ճշ
է,
եւ
նա
այնպիսի
մարդ
է,
որ
ոչ
թէ
մի
{քանի}
ժամ,
այլեւ
օրեր
պատրաստ
էր
զոհ
բերել
ի
ուղթ,
որի
վերայ
գրած
է
Մանթուխեանցը
մի
{քանի}
ծանօթութիւնք
Ալքիմիայի
մասին:
Նա
տուեց
us
majus
գործը
հաստատում
է
մեզ,
թէ
մի
{քանի}
Ալքիմիկոսք
կարող
են
ոսկի
շինել
եւ
գտել
լ
են
այն
դեղը,
որի
օգնութեամբ
կարելի
է
{քանի}
հարիւր
տարիներ
ապրել:
Ֆրանսիսկեան
կարգ
այ,
ըստ
որում
գետնի
երեսին
ընկած
էր
մի
{քանի}
ոտնաչափ
ձիւն:
Բայց
Ալբերտոսը
սեղան
նստ
Meun),
վարդի
պատմութեան
հեղինակը,
մի
{քանի}
ոտանաւորների
մէջ
ցոյց
էր
տուել
փիլիսոփա
նց
անհնար
էր․
բացի
սորանից
մէջ
բերեց
մի
{քանի}
այլ
պատճառք:
Ժողովը
ժամանակ
տուեց
նորա
նցի
սենեակը
դարձել
էր
մի
մաքրատուն:
Մի
{քանի}
վայրկենից
յետոյ,
այս
երեք
մարդիկը,
ամ
ոյ,
առաւօտ
եկեղեցի
են
գնում,
տարին
մի
{քանի}
անգամ
պատարագ
եւ
մատաղ
են
առնում,
եւ
ե
երում
ահա
խելքից
հանել
էր
Եւրոպայում
մի
{քանի}
թեթեւահաւատ
մարդիկ,
եւ
թէ
նոր
այժմ
մի
ը
եւս
բան
արժէր:
Ձեզ
քաջ
յայտնի
է,
որ
{քանի}
-քանի
անգամ
չնչին
արծաթներ
խնդրած
եմ
քեզ
բան
արժէր:
Ձեզ
քաջ
յայտնի
է,
որ
քանի-{քանի}
անգամ
չնչին
արծաթներ
խնդրած
եմ
քեզանից
ոյ
վերայ
սուրբ
պատարագն
մատչի
եւ
այլն:
{Քանի}
որ
այդ
վանքերք
կան,
քանի
որ
անմահ
պատա
տչի
եւ
այլն:
Քանի
որ
այդ
վանքերք
կան,
{քանի}
որ
անմահ
պատարագը
կը
մատուցանուի
այդ
տե
արաբերութիւնը
ամենեւին
այն
չէր,
ինչ
որ
{քանի}
մի
օր
յառաջ:
Մանթուխեանցը,
ոսկին
՛ս,
մի
հարցրու:
Տարին
մի
անգամ
մի
{քանի}
քահանայք
գալիս
էին
հաշիւ
տեսանելու,
բա
աւ
թողուլ
իւր
արհեստը,
եկեղեցին,
բացի
{քանի}
մի
փուդ
մոմից,
կոճատից
եւ
խունկից
այլ
ծում
էր,
թէ
արդարեւ
Հայոց
ազգը
թէպէտեւ
{քանի}
հազար
տարեկան,
այնուամենայնիւ
դեռեւս
մ
ունական
գաղափարից,
թէեւ
կան
նոյնպէս
մի
{քանի}
ձայներ,
որ
մինչեւ
այժմ
հարազատ
են
յուն
լ
ձեր
խօսակցութիւնը,
-
պատասխանեցին
մի
{քանի}
ձայներ
հիւրերի
միջից:
-
Տեսանո՛ւմ
:
-
Անտարակոյս,
-
պատասխանեցին
մի
{քանի}
մարդիկ
Մահտեսի
Թովմասի
հետ
միասին,
որո
ր.
ոչի՜նչ:
Ասացի
մի
անգամ,
երանի՜
թէ
{քանի}
չեմ
մեռած,
թափէի
սրտիս
եղածը
մեր
ազգի
րտիս
եղածը
մեր
ազգի
առաջեւ,
պատառէի
մի
{քանի}
կախարդական
վարագոյրներ...
բայց
դժուա
մս
դուրս
եկան
ազգային
երգերի
անունով
մի
{քանի}
անալի
ոտանաւորք,
Սայաթ-Նովա,
Ադամ
աղբ
այն
երգերը
եւ
պիտի
համարուին
ազգային,
{քանի}
որ
կայ
Հայերից
ինչ
ինչ
մարդերի
մէջ
այն
իայն
ճշմարիտ
է
այն,
ինչ
որ
ասացի:
Այս
{քանի}
օր
է,
դարձեալ,
վեր
ու
վայր
էր
այդ
պար
երբեք
դուրս
գալու
չէ
Հայոց
ազգի
սրտից,
{քանի}
նորա
լուսաւորութիւնը
գտանւում
է
այդպիսի
ժանք
անհամար։
Ինձ
այն
ժամանակ
{քանի}
ու
քանի
Երեւեցաւ
նա
այն
ծառերի
տակ
ամար։
Ինձ
այն
ժամանակ
քանի
ու
{քանի}
Երեւեցաւ
նա
այն
ծառերի
տակ,
Մի
ածուած:
Անդունդի
վերայ
այսպէս
{քանի}
ժամ,
Օրօրաց
ճօճաց
տարաբախդ
նաւը.
,
բաների
կարգը
եւս
յաջողում
էր...
Մի
{քանի}
ժամանակից
յետոյ
սկսեց
նա
ձեռք
զարկել
մե
ստանալու:
Այս
պարոնը
ունէր
նոյնպէս
մի
{քանի}
եղբարք,
որոնցից
փոքրը
աւելի
մօտ
յարակց
ամուսին,
անբաղդ,
որպէս
հայր:
Եւ
այս
{քանի}
տարու
մէջ
ի՛նչ
բաներ
անցկացան
իմ
գլխից
թոյլ
տուեցէք
ինձ,
որպէս
բժշկապետի,
մի
{քանի}
նկատողութիւնք
առնել
ձեր
ընտանեկան
կեանք
ք
է
եւ
մեր
ազգին
մեծ
օգուտ...
Մի
{քանի}
րոպէից
յետոյ,
երբ
փոքր
ինչ
հանգստացել
քը,
որից
երկար
ժամանակ
հեռացել
էի,
մի
{քանի}
բարեկամք
ասացին
ինձ,
թէ
քաջափայլ
պարոն
կարասիքներով,
պատի
վերայ
կախած
էին
մի
{քանի}
շատ
հասարակ
պատկերներ,
պատահմունքով
գն
ր
այս
երեկոյ
եւ
բարեւ
չտուած.
պատճառ,
{քանի}
գնում
էին,
շատ
մօտ
ծանօթանում
էին,
եւ
ուելուց
յետոյ,
թողնում
են
իւրեանցից
մի
{քանի}
մոխրային
աղեր
եւ
այս
է
պատճառը,
որ
մոխ
ւշակը
մի
տարեկան
ծծի
երեխայ
էր,
երբ
մի
{քանի}
հայ
առաջին
անգամ
տեսել
էին
այս
ընտանիքը
ուծոյ:
Խօսքերը
վերջացան
եւ
տիրեց
մի
{քանի}
րոպէական
լռութիւն,
երեւում
էր
մի
բան
կ
րոպէիս
ձեզ
խօսք
տալ:
-
Ուրեմն
ես
մի
{քանի}
օրից
սպասեմ
պատասխանու...
-
Անպատ
ւմեանց
Գէորգի
-
իւր
սիրականի
վերայ,
որ
{քանի}
անգամ
գրել
էր
նորան
անստորագիր
նամակով
բ
գնացել
էր
նորանց
տուն,
որ
նա
տանի
եւ
{քանի}
կոպեկ
շահուի,
-
պատասխանեց
կինը:
-
հանում
էր
նորանով,
որ
չէր
լսում,
այլ
{քանի}
մի
անգամ
բերանը
բանալուց
եւ
փակելուց
յե
մի
անկիւնում
եւ,
գլխներին
հաւաքելով
մի
{քանի}
թերահաւատ
մարդիկ,
ծակ
մարգարէութիւններ
.
ես,
թէ
գնում
եմ
այնտեղ,
գնում
եմ
մի
{քանի}
պատուելի
ծերունիների
հետ
տեսութիւն
առնե
տես:
Ես
ինքս,
շատ
ժամանակ,
լսելով
մի
{քանի}
մարդերի
խօսակցութիւնները,
որ
իւրեանց
շ
,
որ
մի
տեսակ
տենդի
նման
տարածուած
է
մի
{քանի}
վայր
ի
վերոյ
մարդերի
մէջ:
Չասացի
դարձե
ն
մէջ,
որ
ժողովում
էր
ղահուէտնում,
մի
{քանի}
անբարոյական
մարդիկ,
բայց
մի՞թէ
չկային
կան
խօսք
լսելու
համար:
Որովհետեւ
մի
{քանի}
բան
ունէի
քեզ
ասելու
յառաջ,
քան
թէ
ամո
նացողը
էր
միմիայն
Մանուշակը,
որի
սիրտը
{քանի}
գնում
էր
սաստկացնում
էր
եւ
շատացնում
էր
յց
յետոյ
լաւ
էր
համարում,
լսել
նորա
մի
{քանի}
ասած
խօսքը,
եւ
եթէ
տեղիք
կը
լինէր
այդպ
ը
Շահումեանցի
հետ
ծանօթանալուց
յետոյ
մի
{քանի}
լուսաւոր
գաղափար
ստացել
էր,
որոնց
եզրա
արմունքից
ազատուելու
համար
հերիք
չեն
մի
{քանի}
լուսաւոր
գաղափարներ,
այստեղ
հարկաւոր
է
ունիս
երկիւղ
կրելու:
Ճշմարիտ
է,
ես
մի
{քանի}
րոպէ
ուշացայ,
բայց
ես
չեմ
մեղաւորը,
փ
չէ
հոգիդ,
-
խօսեց
Շահումեանցը,
-
ես
մի
{քանի}
բան
ունէի
քեզ
ասելու,
որ
չեմ
կարող
այժ
մանաւանդ
որ
արդէն
բաւական
ժամանակ
էր,
{քանի}
նա
դուրս
էր
եկել
տանից,
ասաց
նորան.
քի
մէջ,
այլ
միմիայն
կատարուելու
էին
մի
{քանի}
վհկական
արարողութիւնք,
որ
օգուտ
կամ
վն
օտ
է
գալիս
դայեկը
եւ
տեսանում
է,
որ
մի
{քանի}
վայրկեան
ժամանակ
կայ
մինչեւ
երեխայի
ծնա
եանց
տեղերում,
նայելով
պտուկին:
Մի
{քանի}
վայրկեան
անցանելուց
յետոյ,
գլխաւոր
պառ
էր
նորա
գլխի
անդադար
ցնցուելուց:
Նա
մի
{քանի}
վայրկեան
նայելով
պտուկին,
ասաց
դժոխայի
յց
Խանլը-դերէի
մէջ
ոչինչ
չկար:
VIII
{Քանի}
օր
անցաւ
այն
օրից,
երբ
Աղուանեանցը
եկե
ը,
իսկ
պարոն
հայրը
նա՞զի
նստեց,
ես
մի
{քանի}
օր
յառաջ,
եւ
առանց
այս
բանին
եւս,
կամ
հարստութեան
տէր
է
դարձած
ճշմարիտ
է,
մի
{քանի}
մարդ
կախել
տալու
պատճառ
է
եղել,
որոնք
ալ
մարդերի
չէ
կարելի
հաճոյանալ
առանց
մի
{քանի}
զրպարտութիւն
գործելու,
առանց
մահապարտ
ոգու
վերին
աստիճանի
ամբոխմունքը:
Նա
մի
{քանի}
քայլ
առաջ
եկաւ
եղբօր
առաջեւ
եւ
ընդհատու
աներ
չէ
ստիպում
իւր
մարդին
կատարել,
եւ
{քանի}
՛
արդեօք
կը
գտանուին
այնպիսի
մարդիկ,
որ
այ
է
տալիս
նորան
մի
մատանի
եւ
ասում
է,
{քանի}
այդ
մատանին
խանի
մատումն
է,
թշնամիք
չե
րդ
պիտի
տարաժամ
մեռանին
անպատճառ,
բայց
{քանի}
՞
տարուց
յետոյ,
կամ
ե՞րբ,
այդ
մասին
ոչ
եւ
պատճառը:
Դերվիշը
պատասխանում
է,
թէ
{քանի}
այն
մատանին
գտանւում
է
մեր
ցեղապետի
մօտ
մայրը,
նորան
եւս
նոյնպէս
գրկախառնեց
եւ
{քանի}
անգամ
փոխ
առ
փոխ
կատարեց
այս
ամբոխուած
։
Մխիթարը
իւր
դիտաւորութիւնը
յայտնեց
մի
{քանի}
վարդապետների,
որ
իւր
ժամանակումը
հռչակ
ն
վերստին
գնաց
Կոստանդնուպօլիս։
Այստեղ
{քանի}
անգամ
քարոզ
տուեց
նա
Ղալաթիայի
Սուրբ
Լո
որա
մէջ
եւ
անցաւ
շուտով
դէպի
Մօրէա։
Մի
{քանի}
ժամանակ
մնաց
նա
Ցանթէ
կղզումը,
ուր
կամ
ութիւնը
Պապականութեան
օգտին,
որի
մասին
{քանի}
անգամ
բամբասուած
էր
որպէս
անտես
առնող։
ամբասուած
էր
որպէս
անտես
առնող։
Մի
{քանի}
Կոլլեգիացի
պապական
աբեղաների
ձեռքով
Մխի
է
պահում
այս
միաբանութեան
վերայ,
եւ
մի
{քանի}
բամբասողների
խօսքը
հերիք
պատճառ
է
լինու
ի
մէջ,
թէեւ
մեծ
մասով
կրկնութիւն
էր
մի
{քանի}
բաների,
որ
մինչեւ
այժմ
ասած
էինք,
այն
սքը
այստեղ
ընդհանուրի
վերայ
է
եւ
ո՛չ
մի
{քանի}
մասնաւորի,
որովհետեւ
մարդկեղէն
աշխարհի
ր
էր
դնել
այստեղ
պապական
պատմութենից
մի
{քանի}
իրողութիւնք,
բայց,
այդ
բոլորը
թողնելո
էր
պապական
աթոռը,
որ
պապ
դառնալուց
մի
{քանի}
շաբաթ
յետոյ
առանձին
ժողովով
վճռել
էր,
եւ
ութ-տասն
եւ
ինն
դարերի
մէջ
ապրող
մի
{քանի}
մասնաւոր
մարդերի
համար։
Թող
ինքը՝
Մխի
նմեղանչականութեանը։
Գիտենք,
որ
մի
{քանի}
նախապաշարուած
մարդիկ
գոռալու
էին.
"
Մխ
։
Ասածներիս
ապացոյցը
երեւում
է
նոցա
մի
{քանի}
ձախ
ու
ծուռ
պատմաբանական
գրքերից,
որ
բ
ան
պղտոր
հայեցուածքով։
Մխիթարը
մի
{քանի}
գրեանք
տպելով
կամ
թարգմանելով
աշխատում
ակի
խորհրդից
եւ
գուցէ
վշտացնէինք
եւս
մի
{քանի}
սխօլաստիկների
անձնասիրութիւն,
որոնք,
կա
ենք՝
ի՞նչ
մի
ազգօգուտ
գործ
են
կատարել,
{քանի}
՞
ուսումնարանք
ունին,
ո՞րքան
վարժապետք
ո
նեն
ի
ձեռս
մեր
Աստուածաշունչ
մատեանն
եւ
{քանի}
մի
պատմաբանական
[մատեանք],
իբր
ի
բազու
գրութիւն
ամենեւին
խորթ
ի
հայկական
ոգւոյ
{քանի}
՛
վնաս
լուսաւորութեան
մերայնոցն:
Այդպիս
ւթենէ,
սակայն
բարձեալ
տանի
ի
գիրկս
իւր
{քանի}
մի
անձինս,
որք
շատ
կամ
սակաւ
ծանեան
զլ
տուածաբանական
գիտութեանց.
սա
թողու
մեզ
{քանի}
մի
Աստուածաբանական
ճառս
ընդդէմ
Յովհաննո
բ
եւ
փիւրասիրութեամբ.
նոքին
հայացուցին
{քանի}
մի
հատակոտոր
գրեանս
զեւրոպէական
լիւնն
(
որոշ
իրք
տեսանին,
մեծ
ինչ
երեւին
դոցա
{քանի}
մի
աղքատին
բեկորք
Հայ
հնախօսութեան,
մի
եան
միայն,
քանզի
չունի
նա
տպագրութեամբ
{քանի}
մի
հին
ազգային
տաղերգութեանց
եւ
դամբանա
,
այն
է
ի
սկզբան
ճառիս,
ունի
տպագրեալ
{քանի}
մի
գրեանս
վերաբերեալս
ի
կրօնականն
հանդէ
չգիտ
էին,
եւ
յաղքատ
մատենադարանի
դոցա
{քանի}
՞
գրեանք
գտանին
ի
Սինէացւոց
լեզու,
եթէ
մնացին
աշխարհների
դուռերը։
Բայց
եթէ
մի
{քանի}
տեղերում,
ինչպէս
Ռուսսիա
եւ
Պրուսսիա,
իսուսեաններին
առհասարակ,
Յիսուսեանները
{քանի}
՛
անգամ
պիտոյ
է
փոխէին
իւրեանց
ներգործու
ւմ
էր
այս
վճռին
եւ
առաջնորդ
դառնալով
մի
{քանի}
հարիւր
կտրիճ
զինուորների՝
վերջին
յուսա
կնիք
եղաւ
պաշարեալներին.
Ֆրանսիացիք
մի
{քանի}
օրից
յետոյ
քաղաքը
առին։
Իգնատիոսը
գտան
գովեց
այս
դիտաւորութիւնը։
Իգնատիոսը,
{քանի}
օր,
քանի
գիշեր
ծունկի
վերայ
մնալով
Աստ
դիտաւորութիւնը։
Իգնատիոսը,
քանի
օր,
{քանի}
գիշեր
ծունկի
վերայ
մնալով
Աստուածածնի
պ
անել,
հեռացաւ
դէպի
մի
այր,
ուր
անցուց
{քանի}
մի
ժամանակ
համարեա՛
թէ
առանց
կերակուր
ո
լի
դիտաւորութիւնը
կատարելու։
Նաւը,
մի
{քանի}
օր
այնտեղ
կանգնելով,
վերջապէս
վեր
առեց
գիտէ
գրել
եւ
ընթեռնուլ։
Ի՛նչ
փոյթ.
մի
{քանի}
ժամանակից
յետոյ
բոլորը
կ'իմանայ։
Արդար
եցին
նորան
իւրեանց
վանքը։
Վանահայրը
մի
{քանի}
Աստուածաբանական
հարցմունք
առաջարկեց։
Ի
։
Այս
միջոցներումը
կարողացաւ
նա
մի
{քանի}
ընկեր
ճարել։
Նա
այնպիսի
գեղեցկախօսութե
յետոյ՝
Մագիստրոսական
աստիճան։
Մի
{քանի}
ժամանակ
Իգնատիոսը
լսեց
Յակոբեանների
մօտ
ւթենով
տարածւում
էին
Ֆրանսիայի
մէջ։
Մի
{քանի}
Համալսարանական
ուսումնականք
կամակից
էին
նդիսանալ
ընդհանուր
պատմութեան
մէջ։
{Քանի}
մի
խօսք
ասենք
այժմ
"
Հոգեւոր
Վարժութիւն
այ
(
Exercitia
Spiritualia),
որ
արդէն
{քանի}
անգամ
յիշել
ենք։
Այս
ի՞նչ
հրաշալի
գիրք
,
Ժան
Կօդիւր,
Պասկիէ
Բրուէտ
եւ
այլ
մի
{քանի}
խելացի
եւ
քանքարաւոր
մարդիկ։
Նոքա
իւրե
Տէրութիւնը
խնդրեց
Իգնատիոսից,
որ
սա
մի
{քանի}
մարդ
ուղարկէ
Հնդկաստան՝
Քրիստոսի
Աւետա
ի
կազմութեանը,
հարկաւոր
համարում
եմ
մի
{քանի}
խօսք
ասել։
Եկեղեցական
Վերանորոգութ
էին
ուղարկում։
Կանոնի
զօրութենով,
մի
{քանի}
մահացու
մեղքեր,
որոնք,
թէ
լինէին
մի
մ
ուդովիկոս
XIV,
Կարդինալ
Շօշֆուկօ
եւ
մի
{քանի}
այլ
մարդիկ։
Ուխտապահերի
տները
բաղկացնո
(
որ
երբեմն
պարունակում
էին
իւրեանց
մէջ
{քանի}
մի
Տէրութիւնք),
իսկ
Կառավարիչք
եւ
ուխ
խանութիւնը
անսահման
եւ
մշտնջենական
էր,
{քանի}
կենդանի
էր
սա։
Նա
նշանակում
էր
կամ
հրա
ենով
բոլոր
ուսումը
սահմանափակւում
էր
մի
{քանի}
յայտնի
խնդիրների
շրջանի
մէջ,
որից
չէր
րութենից
եւ
հազիւ
թէ
ուսել
էր
Եափոներէն
{քանի}
մի
խօսք,
սկսեց
վիճել
Բօնզերի)
եւ
Եափ
ս
բաների
վերայ՝
Կապուսինեանք
ստացան
մի
{քանի}
ունկնդիրք։
Նոցա
քարոզութեան
մեծ
պակասո
տանում
եմ
համառօտ
գրելով։
Նախ
եւ
յառաջ
{քանի}
մի
խօսք
ասենք
Եափոնիայի
Յիսուսական
Առաք
,
Րիկցի,
ինքեան
կողմնակից
ունենալով
մի
{քանի}
դիւրահաւան
Մանդարիններ,
կարողացաւ
համո
նաստանից
բոլորովին,
ամենայն
ժամանակ
մի
{քանի}
Յիսուսեան
քարոզիչք
շարունակում
էին
իւրե
ս
Սամմիէ
անունով
Յիսուսեան
աբեղայն,
որ
{քանի}
անգամ
ուղարկուեցաւ
զանազան
Պապական
թագա
ի
ուրուականը՝
իւր
յիշատակը
թողնելով
մի
{քանի}
դրամների
վերայ,
որ
այն
ժամանակ
կտրուել
իւրեանց
համար
եւ
երբէք
ազատուելու
չեն,
{քանի}
կենդանի
էր
Հենրիկոս
IV-ը,
որ
ատելով
ատ
ել
իւր
խորհրդակիցքը։
Վերջապէս
բանդումը
{քանի}
անգամ
հարցուփորձից
յետոյ,
բանալով
գաղտ
անուիլ
իւր
Մարգարիտա
Վալուա
կնոջից,
որ
{քանի}
տարով
մեծ
էր
իւրեանից,
եւ
որի
հետ
պսակ
ել).
այս
պատճառով
խոստացաւ
Պապին
մի
{քանի}
ժամանակից
յետոյ
կատարել
նորա
պահանջածը
ալու
ժամանակ
դուրս
եկան
նոցա
առաջեւը
մի
{քանի}
սայլեր՝
խոտով
բեռնաւորած։
Թագաւորական
աւորի
սպանողը։
Այն
միջոցին
երեւեցան
մի
{քանի}
զրահաւորուած
անծանօթ
մարդիկ,
որոնք
ասա
ովանաւոր
էր
Յիսուսեաններին։
Արդարեւ
մի
{քանի}
ժամանակից
յետոյ
Պապը
դրեց
նախարարի
եղբօ
ռանձին
մնալով
Րիշիէի
հետ,
առաջարկեց
մի
{քանի}
խնդիրներ,
որ
յարաբերում
էին
Պապական
իշ
զ,
եւ
թէ
ինքը
չէ
կարո՛ղ
սխալուիլ)։
{Քանի}
եպիսկոպոսունք
յանցաւոր
համարուեցան
որպէ
էր
լեղի
եւ
արհամարհութիւն։
Լետիլիէ
{քանի}
անգամ
տուեց
մեռանող
թագաւորին
ստորագրել
(
Compagnie
du
saint
coeur
de
Marie)։
{Քանի}
մի
գունդ
խնդիր
տուեցին,
որ
Տէրութիւնը
ը
ընդունէ
այս
Հասարակութիւնը
օրինաւոր։
{Քանի}
մի
նահանգներում
զինուորների
մէջ
ծագեցան
արապիլ
Տէրութենական
գործերով,
խմում
էր
{քանի}
մի
բաժակ
Շամպայնեան
գինի,
որ
արծարծէ
ի
ցա
թելադրութենովը,
եւ
ճշմարիտ
կային
մի
{քանի}
բաներ,
որ
արդարացնում
էին
այս
կարծիքը
սուսեան
աբեղայ
մօտեցաւ
Դամիէնին
եւ,
մի
{քանի}
խօսք
ասելով,
հեռացաւ
նորանից։
Բայց
այ
ամենայնի
հակառակ
էր
Յիսուսեաններին։
Նա
{քանի}
անգամ
առաջարկեց
թագաւորին
ջնջել
այս
Կար
եւ
զուարթ
Պապը
հիւանդացաւ
յանկարծ
եւ
մի
{քանի}
ժամից
յետոյ
մեռաւ՝
բոլորովին
սեւացած։
րտուղի
ընթացքներ,
ամենեւին
չնայելով
մի
{քանի}
սեւերես
ամբարիշտների
եւ
խաւարապաշտների
դնացած
տխուր
օրերի
դառն
ճաշակը,
եւ
մի
{քանի}
րոպէ
եղբայրաբար
հաշիւ
ու
համար
կը
տեսնե
ինչպէ՛ս
զարմացայ
վերահասու
լինելով.
մի
{քանի}
րոպէից
յետոյ
դուրս
երեւեցաւ
մի
լայն
վար
րմար
բերանը
բացեց
ու
երգել
կամեցաւ.
մի
{քանի}
վայր
ի
վեր,
ղալբ,
ղուլբ
խօսեց,
այդտե
ի
վեր,
ղալբ,
ղուլբ
խօսեց,
այդտեղ
մի
{քանի}
խոշորամիտ
մարդերից
ծիծաղ
ծափահարութիւն
առը
եղան
ազգային-կրօնական
վարչութեան
մի
{քանի}
անձինք,
որոնք
անուն
են
հանել
միայն
շնո
այս
վիճակը
չէր
կարող
դուրեկան
լինել
մի
{քանի}
անձանց:
Բայց
նրանք
չէին
կորցնում
գէթ
ք
հայերի
առ
Դուռն
ունեցած
հպատակութիւնը,
{քանի}
որ
այն
վերաբերում
էր
միայն
հայ
ազգի
ներ
ներից:
Այն
ժամանակ
վերոյիշեալ
մի
{քանի}
անձերը,
նկատելով,
որ
զինաթափ
են
լինու
նքներով,
ինչպէս
եւ
Էջմիածնի
վանքը.
եւ
{քանի}
որ
Ռուսաստանում
գտնւում
է
կէս
միլիոն
հա
տեղ
է
վերջաւորութիւն
չունին,
եւ
եթէ
մի
{քանի}
հոլովմունքի
մէջ
անունների
բացառականքը
ե
նորը,
որքան
մեզ
կարելի
է
եղել,
եւ
մի
{քանի}
էլ
գաւառական
բարբառներ։
Այսպիսի
բառերը
րբառներ։
Այսպիսի
բառերը
աւելի
լաւ
է
մի
{քանի}
խօսքով
բացայայտել,
քան
թէ
տեղական
մի
ա
րող
են
ասել,
թէ
պ.
Պռօշեանցը
հազիւ
մի
{քանի}
տող
է
գրած
սեփական
ձեւ
ու
ոճով,
կ՚արժէ
գրած
սեփական
ձեւ
ու
ոճով,
կ՚արժէ՞
այդ
{քանի}
մի
տողերի
համար
ատեան
կանչել
նորան։
Իր
թութիւնը
գրել
է
իւր
ձեւով,
բայց
այդ
մի
{քանի}
տողից
էլ
պարզ
տեսնում
ենք
նորա
ուղղութի
ալ
բարեմտութեամբ,
յուսալով,
թէ
մեր
մի
{քանի}
նկատողութիւնքը
կարող
են
նորան
օգտակար
լ
եանն
է
վերաբերւում,
որ
լեզուի
մասին
մի
{քանի}
բան
նկատելուց
յետոյ
կը
քննենք։
Նոյնպէս
մեզ
այս
տողերը
գրելու։
Դարձեալ,
մի
{քանի}
տեղ
լոկ
մի
հատ
բառը
կամ
մի
հատ
ձեւը,
ո
տեղ
ու
պահելը
աւելորդ
շռայլութիւն
է
եւ
{քանի}
որ
այդ
ուն
վեվ
պիտի
հնչվի,
ու
պահելու
ներելի
սխալ
է,
որի
մասին
աւելորդ
չէ
մի
{քանի}
բառ
խօսել։
Բայը
մէկ
մասն
բանի
է,
որ
ց
ւ
բայական
վերջաւորութիւնը
նախադաս։
Կան
{քանի}
մի
պատճառներ,
որ
պահանջում
են
շատ
անգա
թէ
այդպէս
խօսող
էլ
լինի,
ինչպէս
կան
մի
{քանի}
նուասէր
մարդիկ,
դարձեալ
բառի
կազմութեա
ոլովման
տակ,
եթէ
միայն
դուրս
հանենք
մի
{քանի}
բառ,
որ
երբեմն
գործ
են
դրվում
հին
ձեւո
րտով
եւ
սուրբ
խղճմտանքով
ասում
եմ
ձեզ,
{քանի}
որ
դուք
այդ
վսեմ
ոճերի
քամակից
գնաք,
մ
ի,
բայց
եւ
այնպէս
չհամբերեցինք,
որ
մի
{քանի}
խօսք
չասենք։
Այս
խնդիրը
խիստ
մօտ
է
իմ
դկութեան,
թէեւ
նոցայ
մշակողքը
միայն
մի
{քանի}
առաջադէմ
ազգեր
եղած
լինէին:
Ազգերի
սեփ
"
Սոս
եւ
Վարդիթերի
"
քննութիւնը:
Մենք
{քանի}
ու
քանի
անգամ
կարդացինք
այս
գործը
եւ
ու
ւ
Վարդիթերի
"
քննութիւնը:
Մենք
քանի
ու
{քանի}
անգամ
կարդացինք
այս
գործը
եւ
ուշադրութե
ժանաւորութիւնն
էլ
այն
է,
որ
նա
բացի
մի
{քանի}
անհրաժեշտ
պատմական
ծանօթութիւններից
եւ
"
չխօսքան
"
են:
Կ՚ուզէինք,
որ
մի
{քանի}
թերութիւնք
եղած
չլինէին,
որոնց
կարգն
ե
ւն
է
խնդրում
երեւակայութիւնից:
Սորա
մի
{քանի}
օրինակը
ցոյց
տուինք,
բայց
համեմատաբար
ը:
Միջին
դարերից
յետոյ
մինչեւ
այսօր
մի
{քանի}
նոր
դարեր
էլ
անցան,
եթէ
դարերը
զուր
չե
ւելի
փոքր
բաժինը
կարող
է
հասնիլ
նորան,
{քանի}
որ
նա
ուրիշների
պէս
իմաստական
դոնկիխոտո
ը
(
եւ
ուրա՛խ
ենք,
եւ
փա՛ռք
աստուծու)
{քանի}
որ
կան
մարդիկ,
մեր
արդարացի
մեղադրութե
այդ
միտքս
չէ,
միայն
լաւ
գիտեմ,
որ
մի
{քանի}
տող
էլ
կար:
Նախիջեւանի
մէջ
բնաւ
աւանդո
ոյթ:
Վերը
յիշուած
կայծակի
զարկելուց
մի
{քանի}
ակնթարթ
առաջ,
նոքա
տեսան,
որ
բոլոր
նո
ջ
ցոյց
ես
տալիս
ինձ
մի
շիշ,
ուր
կայ
մի
{քանի}
կաթիլ
արիւն
եւ
պատմելով,
թէ
այդ
արիւնը
բաւական
մշակել
է
այդ
գիրքը,
բայց
էլ
մի
{քանի}
տեղ
կան,
որ
պէտք
ունէին
աւելի
պարզաբան
,
այլեւ
աւելուածի
մէջ
հանդէս
է
հանել
մի
{քանի}
հարցասիրութեան
արժանի
թղթակցութիւնք:
Ց
գերմանացին
զանց
է
արել
մէջ
բերել
եւ
մի
{քանի}
բանի
էլ
զուր
հանդէս
տուել:
Ահա
այ
աւելի
օգտակար
համարելով,
գրում
ենք
մի
{քանի}
տող,
ներողութիւն
խնդրելով
ընթերցողից,
հնդկական
Մադրասի
նաւահանգստում
եւ,
մի
{քանի}
օր
մնալով
Սեյլան
կղզու
Գալլ
քաղաքում
(
Սոս
եւ
Վարդիթերի
"
մէջ
կարելի
էր
է՛լ
մի
{քանի}
այսպիսի
ցնդի
աւանդութիւնք
գտնել,
բայց
եռքը
եւ
ազգի
դժբախտութիւնից
լցնում
է
մի
{քանի}
վայր
ի
վերոյ
թերթեր
յօդուածի
եւ
օրագրի
Մենք
ասում
ենք
այս
խօսքը,
որովհետեւ
մի
{քանի}
այդպիսի
ինքնահաւան
եւ
անգործ
մարդերից
լ
յ
եւ
ո՛րը
ցոյց
տայ:
Մենք
կ՚աշխատենք
մի
{քանի}
բան
հանդէս
հանել,
խորհուրդ
տալով
ամեն
նար
է
նորա
բովանդակ
արժանաւորութիւնը
մի
{քանի}
երեսի
մէջ
տեղակել:
Արժանաւորութեա
ւմ
ես
այդ
մանուշակները
":
Բայց
մի
{քանի}
վայրկենից
յետոյ,
իր
սիրտը
կատարելապէս
ականութիւնը:
Յայտնի
է,
թէ
այս
մի
{քանի}
բանը
մէջ
բերելով,
մենք
ոչ
միայն
ինչ
որ
եգիրքը.
այս
տողերը
գրելու
միջոցին,
մի
{քանի}
այդպիսի
գրքեր
ընկած
են
պատուհանիս
վրայ
ուզենան
կը
խլեն
կը
տան
ուրիշի
(
!!!).
{քանի}
՞,
քանի՞
օրինակներ
կան,
որ
ընչանք
քեզն
կը
խլեն
կը
տան
ուրիշի
(
!!!).
քանի՞,
{քանի}
՞
օրինակներ
կան,
որ
ընչանք
քեզնից
մի
օգ
այնպէս
էլ
մենք,
որպէս
ճանապարհորդ,
մի
{քանի}
շաբաթ
մնալով
էջմիածին
եւ
ընդունած
լինել
մնալով
էջմիածին
եւ
ընդունած
լինելով
մի
{քանի}
տպաւորութիւնք,
չենք
կարող
չասել
այն,
րը,
մի
գրաստի
վրայ
այր
եւ
կին
իրենց
մի
{քանի}
երեխաներով
միասին
նստելը,
իրենց
կեցութ
նորա
ձեռքին
օրինաւոր
գործիք
լինի
եւ
մի
{քանի}
անգամ
այդ
բանը
օրինաւոր
կերպով
ցոյց
տու
ալը,
որչա՞փ
կը
կենդանանայ
օդը,
եթէ
մի
{քանի}
կարգ
ծառ
տնկուի
այդ
շուրթի
վրայ:
Բայց
նակի:
Բայց
մեզ
մնում
է
տակաւին
մի
{քանի}
խօսք
"
Սոս
եւ
Վարդիթեր
"
գործի
վերաբերո
նի
ժողովրդի
իրաւունքը
ոտքի
տակ
կոխելը,
{քանի}
հազար
տարի
առաջ
մեռած
հայերի
իրաւունքի
ակը
բարձրացնելը
շարժառիթ
եղաւ
մեր
վերայ
{քանի}
մի
կամակոր
մարդերից
բամբասանք
հաւաքելու
նելու
համար
խռկել
են
իւրեանց
ուղեղի
մէջ
{քանի}
մի
հին
լեզուի
մեռեալ
բառեր,
եւ
այս
դար
ուի
ուղը
եւ
ծուծը,
ոչինչ
չգտանք,
բացի
{քանի}
մի
պատմական
տեղեկութեններից։
Երանի՜
թէ
ի
մարդ
ունենալով
երկու
տեսակ,
մինն
հին
{քանի}
մի
շաբաթուան
արդէն
չորացած,
իսկ
միւսն
ճիւղ
եւ
բազմօրինակ
լուսաւորութեան
հետ։
{Քանի}
մի
աբեղայական
մտքեր
կամ
ոտանաւորներ
անօ
րան
հայոց
հինգ
դարու
լեզուախօսութեան
եւ
{քանի}
մի
անցքերի։
Ուրեմն
եթէ
եւ
շատ
քաջ
սովո
հանդէս
հանելու.
ոտանաւո՞ր
գրելն,
եթէ
{քանի}
մի
հատուկոտոր
տղայական
ճառեր,
եւ
որո՞ն
րանալ
եւ
ճշմարտութիւնը
չխոստովանել։
{Քանի}
մի
խօսք
եւս
պատշաճ
համարում
եմ
ասել
այն
ւմ
է
դիտակը
միեւնոյն
բանի
հետ
երբեմն
եւ
{քանի}
մի
անգամ,
այսինքն
մեզ
տգեղ
երեւեցնելու
ւունք
կ՚ունենային
ձանձրանալու։
Բայց
մի
{քանի}
օրինակ
հարկ
եղաւ
դնելու,
որովհետեւ
չկա
լ,
որ
նա
դատապարտէ
այդ
գոյները,
ուստի
{քանի}
որ
նա
ներկայ
եղած
ճշմարտութիւնն
է
խոստո
ջապատող
արտաքին
աշխարհի
ազդեցութիւնից,
{քանի}
որ
կորուցել
էր
այդ
ուժերին
դէմ
դնող
անձ
լի
կարծուած
բարբառներին։
Բարբառների
մի
{քանի}
արտաքին
ձեւերը
չեն
եւ
չեն
այնպէս
անխորտ
ւի
վրայ.
այդ
բանը
թէեւ
չէ
նշմարւում
մի
{քանի}
տարում,
կամ
չէ
կարելի,
առանձին
առանձի
ոռում
է
նա
իւր
աղախնին,
-
"
Ժամը
{քանի՞սն}
է,
մօ՞տ
է
կեսօրին
"։
-
Հրամել
էք
Հռոմ,
ասաց
նա,
ընդհատելով
իմ
խօսքը.
{քանի՞ցս}
անգամ
այսպէս
քո
բախտաւորութիւնը
զոհեցին
ամոլութեանը
այդպիսի
վատթարամիտ
մարդիկ,
{քանի՞ցս}
անգամ
այդպիսի
թշնամիք
մարդկութեան
թունա
կինս
եւ
Մանուշակս
տուն
կը
դառնան,
այժմ
{քանիերո՞րդ}
ժամն
է:
-
Դեռեւս
վեցերորդ,
-
պատասխ
ը
իմանալով
ուրախ
եղա:
Կգրես,
թե
աս
{քանիում}
գիրս
է
պատասխան
չունիմ
տեյի.
ես
քեզիմե
28-ին,
անկից
ետեւ
մեմ
ալ
աս
էր
առածս,
{քանիում}
գիրս
է
տեյին
խոռոզլամիշ
եղածդ
ի՛նչ
է,
որ
՚ի
Սանկտպետերբուրգ:
Յետ
զաւուրս
{քանիս}
մնալոյ
ի
Թիֆլիս,
է,
որ
յաղագս
ստանալո
ըստ
այսմ,
զառաջինն
զկայ
առեալ
զաւուրս
{քանիս}
ի
Նէապօլիս,
ուր
թափելոց
էր
շոգենաւուն
նէն
եւ
որք
թերեւս
ունիցին
զիս
զժամանակս
{քանիս}
արտաքոյ
Ռուսսիոյ
եւ
որովհետեւ
բռնակալակ
՚ի
Ռուսիա,
հիւանդութեան
աղագաւ
զամիսս
{քանիս}
բացակայ
լինելով
յօտար
պետութիւնս,
եւ
ի
ավանդություններ
եւ
առածներ,
որոնցից
մի
{քանիսը}
Խորենացի
պատվական
ծերունու
միջնորդութեն
"
Հեծաւ
արի
արքայն
Արտաշէս
"
եւ
այլ
մի
{քանիսը},
որոնց
շատիցը
բախտի
անգթանալովը
այժմու
նդես
են
եկել
այդ
անհատները:
Դրանցից
մի
{քանիսը}
գործում
են
միմիայն
իրենց
հողի
վրա,
իրե
որոնց
վրա
նա
այժմ
ծիծաղում
է,
բայց
մի
{քանիսը}
դեռ
պատվի
են
արժանանում:
Չնայած
դրանք
,
հնազանդվելով
լեզվի
ոգուն,
դրանցից
մի
{քանիսը}
մենք
անգիտակցաբար
գործ
էինք
ածում,
բայ
ւմ
այստեղ
յառաջ
բերել
նորա
գործերից
մէկ
{քանիսը}:
Երբ
պապը
յանձնում
է
սորան
մի
ցուցանել
վերը
դրուած
գրքերը,
ո՛վ
ինչ
ունէր։
Մի
{քանիսը}
այդ
գրքերից,
ինչպէս
ամենին
յայտնի
է,
ն
մեծ
փոփոխութեան
է
ենթարկվել,
որոնց
մի
{քանիսը}
՝
մեր
աչքի
առջեւ
կատարված։
Սորանից
20-30
Օսմանեան
պատմութեան
վերջին
թերթերից
մի
{քանիսը},
որ
առանց
հեղինակի
գիտութեանը
յաւելացո
այն
իրաւունքը,
որով
այդ
տետրակներից
մի
{քանիսը}
պիտոյ
է
նուիրուէին
մեր
անունին
եւ
մի
քա
որի
մէջ
գտանւում
էին։
Այս
գործերից
մի
{քանիսը}
մանաւանդ
արժանի
են
հարցասիրութեան
իւրեա
սուրը
պատեանից։
Ես
գիտեմ,
ձեզանից
մի
{քանիսը}
ժամանակ
կը
խնդրեն
մտածելու,
բայց
նոցա
ան:
Այո՛,
կան
մարդիկ,
եւ
մենք
իսկ
մի
{քանիսը}
նորանցից
տեսել
ենք,
որ
ուրիշի
արժանաւո
անցել
է
սովորական
չափից,
չենք
կարող
մի
{քանիսը}
ցոյց
չտալ:
Այո՞,
պարտակա՞ն
ենք
ցոյց
տ
րծ
են
ածւում
ազգի
մէջ,
թէեւ
նոցանից
մի
{քանիսը}
ոմանք
թուրքից
առնուած
համարելու
միշտ
հա
,
հասարակաց
ազգութեան
անունով։
Կրօ՞ն,
{քանիսը}
հաշւում
եմ,
լուսաւորչական,
հռովմէական
ապացույց
ունինք
շատ
լեզուներ,
որոնց
մի
{քանիսի}
միայն
անունը
գիտենք
եւ
մի
քանիսիցը
քանի
,
որ
այդ
գործողությունը,
այսինքն՝
մի
{քանիսի}
հեռացնելը
եւ
ուրիշների
պատվաստումը
պետք
բանտն
էին
տանում,
նոքա
պատահում
են
մի
{քանիսին}
հռոմայեցուոց
աւագ
մարդերից
եւ
հառաչանքո
գտակարութիւն
եւ
պատիւ
եւ
փա՛ռք,
իսկ
մի
{քանիսին}
էլ
մահից
դէպի
կեանք
եւ
կորստից
դէպի
գտն
ր
է:
Միայն
գիտե՞ս,
ես
այդ
մարդերից
մի
{քանիսին}
չեմ
ճանաչում,
իսկ
այսպիսի
հրաւէրի
ժամա
ապանձմանը։
Շատերը
կորան
բանդի
մէջ,
մի
{քանիսին}
վիճակեցաւ
այն
Բօնզի
մահը,
որ
զոհ
էր
եղ
սաց
նախագահին.
"
Աստուած
պարգեւել
է
մի
{քանիսին}
խօսելու
շնորհք,
ուրիշներին
գուշակութիւ
ոնց
մի
քանիսի
միայն
անունը
գիտենք
եւ
մի
{քանիսիցը}
քանի
մի
բառեր:
Այս
բաները
ուսումնա
գիտակցաբար
գործ
էինք
ածում,
բայց
եւ
մի
{քանիսն}
էլ,
ի
վնաս
մեր
նոր
խոսքի,
մնում
էին
ա
Ա
ՉՈԼԱԽԵԱՆՑ,
Ողորմած
տէր,
Ես
թէպէտ
{քանիցս}
անգամ
գրել
էի
տէր
Գեորգին,
որ
ձեզի
միա
սու-բազար
ի
գլուխ
հ.
Մինասայ
Բժշկեան,
{քանիցս}
դիպեալ
էր
ինձ
զգուշացուցանել
զնա
ի
թշնա
դիկ
այդ
աչքով
նայում
են
դորա
վերայ:
Մի
{քանիքը}
իմ
բարեկամներից,
լսելով
ինձանից,
թէ
կ
ր
են
տպւում
զանազան
տեղերում,
որոնց
մի
{քանիքը}
եղանակներն
են
գուշակում,
միւսը
արիւն
թ
գրելու
միտք
չունինք
այստեղ,
այլ
այս
մի
{քանիքը}
այն
պատճառով
յիշեցինք,
որ
մեր
ընթերցող
վարդապետը։
Այստեղ
իւր
աշակերտներից
մի
{քանիքը}
ձեռնադրել
տուեց
քահանայ,
որոնց
եւ
ուղա
վմ
գանչուեցան
շատ
եպիսկոպոսք,
որոնց
մի
{քանիքը}
զրկուեցան
կարգից,
իսկ
միւսները
հաստատո
արձակեց
իւր
աւետարանական
հպատակներից
մի
{քանիքը}
չքացնելու
աղագաւ,
եւ
որի
յիշատակի
համա
նում
մենք,
օրինակի
համար,
հետեւեալ
մի
{քանիքը}:
Այն
միջոցին,
երբ
Վարդիթերը
վարո
միաբանին
ազատէր
այն
անմաքուր
ջրից
Սառը-{Քանքանի},
որի
մէջ
օձ
ասես,
գորտ
ասես
կամ
ուրիշ
Պ.
Յ.
Ոսկան,
ունի
բանաստեղծական
ճոխ
{քանքար}:
Շահբէգ:
Այս
նամակով
կնք
.
Ղեւոնդ
Ալիշանեանցը
ունի
բանաստեղծական
{քանքար},
եւ
այդ
քանքարը
կարող
էր
աւելի
պարզ
եւ
երից
դուրս
է
նայում
մի
ճոխ
կատակերգական
{քանքար}:
Այդ
գրքի
հեղինակը
որպէս
շատերին,
նոյ
բովանդակ
խումբին,
որի
մէջ
տեսանում
ենք
{քանքար}
խոստացող
բոյսեր:
Յոյս
ունինք
թատր
ն
նորան,
ոմանք
վերագրում
են
մի
առանձին
{քանքար}
։
Ճշմարիտը
խօսելով
եթէ
ասենք,
նա,
ո՛չ
ունը
չէ
այսօր
մի
քանի
նեղսիրտ,
ագահ
եւ
{քանքարաթաքույց}
մարդերի
մոնոպոլեոն,
որին
մոտենալու
համ
ղ
նա
դատել
եւ
ճանաչել
զարժանաւորութիւնս
{քանքարաց}
հսկայից
իւրոց,
որք
առ
մեզ
համարին
պարո
ձգել
է
մեզ
բաղդը:
Փարիզում
գտանւում
է
{քանքարաւոր}
Պ.
Ս.
Ոսկանեան
ուսումնական
ազգայինը,
անդութեամբ
բոլորովին
հեռի
է
Անգլիայից,
{քանքարաւոր}
մարդերով
աւելի
ճո՛խ
է,
քան
թէ
ինքը՝
Ա
բերին
(
Le
feve),
որ
շատ
աշխատաւոր
եւ
{քանքարաւոր}
ուսանող
էր։
Իգնատիոսը
շատ
աշխատութիւն
Պասկիէ
Բրուէտ
եւ
այլ
մի
քանի
խելացի
եւ
{քանքարաւոր}
մարդիկ։
Նոքա
իւրեանց
վարդապետի
հրամանի
Նա
երկիւղ
էր
կրում,
թէ
մի
գուցէ
Կարգի
{քանքարաւոր}
եւ
օգտակար
անդամքը,
հոգեւորական
բարձր
լինում
խիստ
ուշադրութիւն,
եւ
Գեներալը
{քանքարաւոր}
մարդիկ
ընդունում
էր
Կարգի
անդամ՝
հաշիւ
աններին։
Նոքա
տեսան
նորանում
մի
նոր
եւ
{քանքարաւոր}
հակառակորդ։
Կամենալով
ջնջել
այն
տպաւոր
եւ
մութը
կը
խօսէր,
այնչափ
արժանաւոր
եւ
{քանքարաւոր}
էր
հեղինակը։
Սոքա
բնութեան
կանոնին
չհա
անցը
ունի
բանաստեղծական
քանքար,
եւ
այդ
{քանքարը}
կարող
էր
աւելի
պարզ
եւ
վառ
երեւել,
եթէ
...
Միայն
թէ
հեռի
պահէ
իւր
հեղինակական
{քանքարը}
Հայոց
ազգից:
Ազգը
կարօտ
չէ
նորան
ե
նմարդացած
փողոցի
պատերին
իւր
երաժշտական
{քանքարը}:
Այստեղ
հարկաւոր
է
չթողուլ
առանց
յ
ինի
արժանաւոր,
եթէ
նա
Աստուծուց
ստացած
{քանքարը}
աճեցնէ,
եթէ
նա
այն
բանական
հոգին,
որ
հոգին
եւ
աճեցուցել
էր
Աստուծուց
ստացած
{քանքարը},
առանց
լուսաւորութեան
սէր
չկայ,
եւ
այ
մայ,
ֆրանսիական
բանաստեղծների
գրիչը
եւ
{քանքարը}:
Այսպիսի
տեղերը
յայտնի
են
Նախիջեւան
ենք
մեծ
ուրախութեամբ,
թէ
պ.
Պռոշեանցի
{քանքարը}
աւելի
զօրութիւն
եւ
աւելի
ուժ
ունի
ընդհա
մանաւանդ,
ուրախ
ենք
նորա
կատակերգական
{քանքարի}
վերայ,
բայց
չենք
կարող
չասել,
թէ
այն
նաւ
երբեք
չպիտի
նսեմացնէ
նորա
արժէքի
եւ
{քանքարի}
փայլը,
այս
պատճառով
մենք
հաստատ
որոշու
է
այդ
օգնութեան,
եթէ
հաւատարիմ
մնայ
իր
{քանքարի}
բնաւորութեան,
նորա
ստորագրութեանքը
այն
յսու
ամենայնիւ
զրկեալ
էին
բանաստեղծական
{քանքարոյ}
՝
գոնէ
չերեւին
նշխարք,
թէեւ
մնացորդք
ե
ա
երդում
կերան,
որ
երեւելի
ապստամբական
{քանքարով}
գերազանց
կը
լինին,
քան
իւրեանց
նախնի
հ
նորա
կրօնը,
այնքան
ճշդած
էին
չափով
եւ
{քանօնով}
կրօնի
վերաբերեալները։
Ընդհակառակն,
մե
ուխը
հավաքեր
ու
մի
բան
սովորեր,
քան
թե
{քաշ}
գար
ինչ-որ
Անանյանի
նախասենյակում
կամ
ի
,
մե՛ր
տղայ,
Տե՛ս,
հետն
էլ
ո՞ւմ
{քաշ}
տալիս
".
-
Աստուա՜ծ,
ճի՛շտ
Սանչո
իմ
ժամանակս
բաւական
չէ
թշնամու
իմ
վրայ
{քաշած}
նետերից
ստացած
անթիւ
վէրքերս
համարելու
րած
նոր
եւրոպական
ձեւով,
իրանը
գեղեցիկ
{քաշած},
այնպէս,
որ
մէջքի
տրամագիծը
հազիւ
թէ
յ
այսր
ամենայնի
Իգնատիոսը
ուրախանում
էր
{քաշած}
չարչարանքների
համար.
նա
համարում
էր,
յ,
իր
պաշտօնը
աւարտում
է
այգում,
արաղ
{քաշած}
երեկոյին:
Մենք
մանաւանդ
ցաւում
ենք
սոր
գալոց
օրերը,
յիշեցէ՛ք
ձեր
հին
մայրերի
{քաշածները}
եւ
աշխատեցէք
Հայեր
տալ
մեզ,
ինչպէս
ձեր
ւմ,
որ
ունայնանան
մեր
հօրերի
եւ
մօրերի
{քաշածները},
եւ
մեք
բոլորեքեան
անյայտանանք
որպէս
մ
լ
որ
չպատռէր:
Նա
էլ
չէր
յիշում
Անգլիոյ
{քաշածները}
Կարլոս
I
ձեռքից,
չէր
յիշում
երկայն-պառ
խտութիւնը
Արեւմտեան
Եւրոպայի
մէջ,
նորա
{քաշածները}
եւ
այդ
պատճառով
Շիրակի
գաւառի
ամայանալը
ռավել
մեռած
քան
թե
կենդանի.
ճանապարհին
{քաշածներս}
անտանելի
էին
իմ
վիճակում,
բայց
դարձյալ
ինի
բերել
են,
մի
մարդ
8000
մանեթը
երես
{քաշել}
է.
ես
ձմեռվանե
գիտեի
այնպես
լինելուն:
նոր
պատմութիւնը
(
16
դարուց)
պատնէշ
է
{քաշել}
հին
եւ
նոր
մարդկութեան
մէջ:
Մի՞թէ
հեղի
ի
մեծ
լաց,
Մոռցաւ
այն
օր
եւ
շունչ
{քաշել},
թող
թէ
ուտել
ճաշ
կամ
հաց:
ն
պատմութիւնը
եւ
կարողանաս
զուգահեռագիծ
{քաշել}
անցածի
եւ
ներկայի
մէջ,
տեսնել
եւ
քննել
վմունք),
բայց
նոցանից
առաջինը
իր
տակ
{քաշել}
է
բառերի
ամենամեծ
մասը,
այնպէս,
որ
մն
մանակ
չպիտի
կարողանայ
եւրոպացու
պէս
թել
{քաշել}
շերամի
բօժօժից.
նոյնիսկ
հիւսիսային
Եւր
թիւնն
էր,
որ
հարկադրում
էր
սոցա
պարիսպ
{քաշել}
ճշմարտութեան
ջրի
ընթացքի
հանդէպը,
ապա
է
խօսում։
Մոռցնել
նորան
այդ
բոլորը
եւ
{քաշել}
տանել
հին
լեզուի
տրամաբանութեան
տակ,
հ
մ
է
սարից,
կարգելուի՞,
եթէ
մտածես
պատ
{քաշել}
նորա
առջեւ
եւ
քո
տունը
այդ
ճամփով
փրկել
,
սրբազանը
նարա
գալու
եւ
երթալու
խարճն
{քաշելեն}
ետեւ,
իրեն
ալ
լավ
կշահե,
ատ
կողմանե
ա
ան,
ուր
ամէնի
թելերն
էլ
քաշուէին:
Թել
{քաշելը}
թէեւ
մեծ
աջողակութիւն
եւ
մեծ
զգուշութիւ
իչներին
տխրութեամբ
նայեց,
Գլխարկը
{քաշելով}
գլխին
յաւիտեան
լռեց:
ՄՏԱԾՈՒԹԻՒՆ
(
ը
Կիրակոսի
որդին
սպանէ,
Կիրակոսը
ատեան
{քաշելով}
Մարկոսին
մահի
մատնէ,
Եթէ
արիւն
ընդ
արե
ծ։
Եւ
այս
բոլորը
մեր
համար
իր
անձով
{քաշելով}
՝
Փրկիչը
շուտ
շուտ
զգուշացնում
էր
այս
մ
ոցա
դառն
խորհուրդներ
որոճալուն,
իր
մէջ
{քաշելով}
արգելում
է
շնորհը.
անընդդիմանալի
են,
իսուս
Քրիստոս,
-
պատասխանեց
կոմսը,
ախ
{քաշելով}
սրտի
խորքից:
Ինքը
ինչ
բաների
վերայ
էր
այնութիւնը,
կամ
եւ
թէ
կարճ
է,
աքցանով
{քաշելով}
՝
երկարացնել,
որ
միաչափ
լինի
մօր
քթի
հ
չեմ,
-
պատասխանում
է
Բէգզադէն՝
թաբակը
{քաշելուց}
յետոյ
տուփի
կողքին
զարկելով:
-
Ապրանքը
՚եփենք
կազ
կը
շինենք,
լաւն
էլ
խիաթի
կը
{քաշենք},
է՜հ,
մի
բանի
պէտք
կը
գայ
էլի
",
-
աս
Քրիստոնէութիւնը
մի
անյայտութեան
պարիսպ
{քաշեց}
մեր
Քրիստոնէական
եւ
անցած
հեթանոսական
կ
ւ
սիրտը
բազմութեան,
Խոր
հառաչանք
{քաշեց}
սրտից,
յոյսը
եղաւ
ողջ
ունայն.
Տե
նորդ,
Սակայն
բռնեց
ձեռքը
տիկնոջ,
{քաշեց}
նորան
իրեն
մօտ։
Երբ
առանձին
րակից
վնասուելու
պատճառով
շատ
նեղութիւն
{քաշեց}
Ղազարը
չնչին
եւ
անպիտան
մարդերից.
ուստ
ի
արիւնը
խմելով,
հինգ
տարի
անդադար
թուր
{քաշեց}
ազգի
եւ
եկեղեցու
ընդդէմ,
մինչեւ
վերջին
նորա
ոսկերքը
գաւազանով։
Բայց
շատ
չ'{քաշեց}
Յիսուսեանների
հանգստութիւնը։
1615
թուա
:
"
Տօ՛,
այդ
կնդուկ
պոչատին
{Քաշեցէք}
կպրէ
կարաս,
Մի
բաբաթի
մկրտուին
բնագէտների
հոյակապ
ֆիզիկաները
իրենց
կը
{քաշէին}
մեր
ուշադրութիւնը:
Բայց
մեր
խօսքը
հասա
,
թէ
էրկու
մարդ
իմ
բարեկամներից
իմ
դիհը
{քաշի},
տասը
մարդ
գեղիցը
քու
դիհը
կը
պահեն,
ուի
գեղեցկութեան
պատճառով
նոր
լեզուն
էլ
{քաշկռտել}
եւ
ժողովրդի
իրաւունքը
բռնաբարելով,
կեն
տութիւնը,
մէջէմէջ
վերացական
միգապատ
եւ
{քաշկռտուք}
վարդապետութիւնը
ընդունելը
եթէ
քեզ
համար
հասկանում.
եւ
քանի
արժէք
ունի
այդ
տեսակ
{քաշկռտուք}
մեկնութիւնը։
Մենք
վէճ
չունինք,
գուցէ
ակութիւն
եւ
մեծ
զգուշութիւն
է
պահանջում
{քաշողի}
կողմից,
մանաւանդ
անդադար
ուշադրութիւն
սեւաներկ
վարագոյրը
տարին
տասներկու
ամիս
{քաշուած},
մտիկ
ընելով
գլուխնիս
դդում
դարձաւ...
ժօժից.
նոյնիսկ
հիւսիսային
Եւրոպայի
մէջ
{քաշուած}
թելը
պակաս
արժէք
ունի,
քան
թէ
հարաւայի
ն
Ֆրանսիայի
կամ
Իտալիոյ
(
Պիեմոնտ)
մէջ
{քաշուած}
թելը,
բայց
այդպիսի
դիպուածում
կարելի
է
ունի.
Ինչպէս՝
երկաթի
ծեծուածքը,
երկաթի
{քաշուածքը}
՝
ковкость
желѣза,
тягучесть
желѣза։
Չգի
ւմ,
այլ
ինչ
որ
պէտք
է,
առանց
ամենեւին
{քաշուելու},
իսկական
ճշմարտութեամբ
եւ
փորձից
դուրս
ք
արժանաւոր
ապստամբութիւններից
յետոյ
ես
{քաշուեցայ}
դէպի
Փարիզ
-
իմ
գլխաւոր
բնակութիւնը,
ե
րտակը։
Այս
անցքից
յետոյ
Յիսուսեանք
{քաշուեցին}
դէպի
Հռովմ,
բայց
եւ
այնտեղ
նոցա
համար
թելքաշի
գործարան,
ուր
ամէնի
թելերն
էլ
{քաշուէին}:
Թել
քաշելը
թէեւ
մեծ
աջողակութիւն
եւ
մ
ւթյան
մեջ,
չմոռանալ,
որ
ես
այս
բոլորը
{քաշում}
եմ
ազգի
համար
մեր
դժոխքի
սպասավոր
ճիզվի
ատրություն,
բայց
ես
ինձ
համար
չեմ
հոգս
{քաշում},
այլ
ուրիշների:
Դու
հասկանում
ես,
թե
ր
միշտ
իրենց
եւ
հիշյալ
չքավորների
միջեւ
{քաշում}
էին
ինչ
որ
եգիպտական
սահմանագիծ.
բայց
Բոռքի
ժամանակ
անգլիացիք
ազատ
շունչ
էին
{քաշում},
ազգի
ազատութիւնը
վաղուց
ահա
գրած
էր
Ա
ք
զիջողութեանց
քամակից
որպէս
մի
աքցանով
{քաշում}
հանում
էր
թագի
իրաւասութիւնից,
երբ
ի
վ
ակը
վառելու
համար
կարճ
եւ
ստեպ
էր
շունչ
{քաշում},
-
բայց
ի՛նչ
առնես,
այդ
եւս
մի
յիմարու
ած
լսում
է
Վարդիթերի
մահը,
խոր
հոգոց
է
{քաշում}
մէջքի
վրայ,
յետ
գնում,
գլուխը
Գարեգին
փակուելու
ազատօրէն
վազում
է
դէպի
ուր
որ
{քաշում}
է
նորան
բնութեան
օրէնքը,
հովութիւն,
զ
ծ
լսում
է
Վարդիթերի
մահը,
խո՛ր
հոգոց
է
{քաշում},
մէջքի
վրայ
հետ
գնում,
գլուխը
Գարեգնի
ն
չունինք
այդ
բաների
հետ.
մեզ
մանաւանդ
{քաշում}
է
այն
սքանչելի
կանթեղը
Արագածի
եւ
նորա
ութիւն,
երբ
Սօսենք,
գիշերով,
արաղ
են
{քաշում}
իրենց
այգում:
Դառը
բողոք
լսւում
է
տէր
է:
"
Ա՛յ
տղայ,
ի՞նչ
ես
խալխի
ոտքը
{քաշում},
Վայկո՛ւն,
-
ասում
է
Սօսը,
-
էդ
ո՞ր
գե
տ
տեղովս
քեզանից
շատ
եմ
խարջ
տալի,
կոռ
{քաշում},
ձի
տալի,
թէ
ես
ու
դուն
էլ
մի
կռիւ
ան
,
որ
մի
հավատարիմ
հաշվատնի
ձեռքով
պիտի
{քաշվեր}
Լոնդոնի
մի
երեւելի
սեղանավորի
վերա:
ւնը
միայն
հարկադրել
էր
Պ.
Չամուռճեանին
{քաշքաշելով}
մեր
ասածը,
ինկվիզիցիօն
հանդէս
հանել:
ծի
չափ,
Մաշտոցի
կամ
Սուրբ
գրքի
խօսքերը
{քաշքաշելու}:
Միւս
կողմից,
Կրօնական
ժողովը,
եթ
դդէմ
բնութեան
աստուածադիր
սահմաններին,
{քաշքշելով}
այն
օրէնքները,
որ
մարդու
կամքին
բնաւ
չ
կռիկեանի
հետ
է
կռվում.
"
կը
քննեն,
կը
{քաշքշեն},
կը
կրկտեն
ըստ
զանազան
խելաց
եւ
իդէայի
այդ
գումարը:
Երկրորդ,
յոթ
տարի
տեւող
{քաշքշուկից}
հետո,
պարտապանն
ունի՞
արդյոք
պահանջը
բ
ն
ամեն
մի
ձեռնարկություն
կթաղվի
իսկական
{քաոսի}
ճահճում
եւ
ոչ
մի
արդյունքի
չենք
հասնի:
կական
բոլոր
գործերը
ձգելու
նախնական
այն
{քաոսի}
մէջ,
երբ
իր
հարուստների
ձեռքով
թալանու
եմ,
Ֆեոդր
Միխայիլիչը
երես
եղավ
եւ
առավ
{Քաչադքով}
ասած
մարդից,
որ
Նաժավոյ
լինիումը
ունի
ցնել
որդին,
որ
գուցե
հոր
նման
կամ
ավել
{քաջ}
կլիներ,
պատվելով
առավել
նորա
հոր
երեսը
ուրեմն
ավելի
հնար
ունեք
ներգործել:
Ձեզ
{քաջ}
հայտնի
է,
թե
որքան
օգտակար
է
"
Հյուսիս
չինչ,
բայց
մեր
նյութական
կարողությունը
{քաջ}
հայտնի
է
Ձեզ:
Գրյանք
տպեցինք,
մինչեւ
ում
եմ,
որ
այսուհետեւ
անկարելի
է։
Քեզ
{քաջ}
հայտնի
է,
որ
ես
բարոյապես
թուլացած
չեմ
,
Գանգես
գետի
վերայով
Կալկաթա:
Մեզ
{քաջ}
հայտնի
է,
որ
վերոգրյալ
ճանապարհորդությ
ընկնելու
էր
մեր
վերա:
Եթե
ձեր
մեջ
կան
{քաջ}
մարդիկ,
որ
առաջարկված
պայմաններով
(
30
լու
դատի
ծախքի
վերա
եւս:
§
3.
Ձեզ
{քաջ}
հայտնի
պիտի
լինի,
որ
Մասեհ
Բաբաջանի
թո
ւրեանց
առ
քաղաքական
խորհրդարանն,
զորմէ
{քաջ}
գիտէք,
յայն
միտս,
զի
նորին
սրբազնակատ
ննդեան
եւ
մկրտութեան
փրկչին
մերոյ,
վաղ
{քաջ}
ընդ
այգն,
մտի
ի
Փարիզ,
ուր
զտեղի
կալե
որդիքը,
ճշմարտութեան
եւ
ազգասիրութեան
{քաջ}
նահատակները,
այն
ժամանակ
կը
գոյանայ
եւ
ուած
է
անգլիական
զօրքի
հետ
միասին
որպէս
{քաջ}
երկրաչափ:
Գերմանիայի
հանքային
ջրերի
բժ
խօսքերը
տեղիք
են
տալիս
մենամարտութեան.
{քաջ}
եւ
յաջողաշարժ
Մանրիկօն
բարձրացնում
է
սո
առաջ
տանեմ
խօսակցութեանս
թելը:
Եթէ
{քաջ}
վարժ
լինէին
ներգործող
պարոնները,
գուցէ
ւթիւնը
կարող
են
ստուգել
ասածս:
Քեզ
{քաջ}
յայտնի
լինելով,
թէ
մինչեւ
ո՛րտեղ
տարած
ախօս
լինել
կարող
է
միայն
այն
մարդը,
որ
{քաջ}
տեղեակ
էր
ընդհանուր
պատմութեան,
ընդհան
ղ
մարդը,
բացի
այս
գիտութեններից,
պիտի
{քաջ}
ուսած
լինի
բոլոր
բնական
գիտութիւնքը,
բ
վ
ցաւում
ենք
եւ
Խորէն
վարդապետի
վերայ՝
{քաջ}
գիտելով
նոցա
դրութիւնը
եւ
հայեացքի,
շա
եւ
Նախիջեւան
քաղաքների
մէջ:
Ինչպէս
մեզ
{քաջ}
յայտնի
է,
Պ.
Թիւյսիւզեան
ազգայինը
պատ
առաջեւ:
Մեր
ազգի
խոցերը
եւ
ցաւերը
{քաջ}
յայտնի
են
մեզ,
բայց
ինքը՝
ազգը,
չկամ
րիտասարդը
չէ
կամենում
դատաստան
մտանել՝
{քաջ}
իմացած
լինելով
Բէգզադէի
սովորութիւնը,
-
Ո՞րտեղից
պիտի
իմանամ:
-
Քեզ
{քաջ}
յայտնի
է
իմ
գործակատարի
նիւթական
կարողո
տր
կամ
թոռներ
էք
այն
մեծահոգի
եւ
խնկելի
{քաջ}
արմենուհիների,
որոնց
մասին
մի
փոքր
վեր
եր
Շնորհալու,
որի
հոգին
եւ
ուղղութիւնը
{քաջ}
յայտնի
են
մեզ
բոլորովին
այլ
կողմից,
նո
լորդ
էինք
համարել
մերժել.
պատճառ,
մեզ
{քաջ}
յայտնի
էր
նորա
հրատարակած
համբաւների
ստ
եւ
այն
ինչպէ՛ս
զինուորք:
Զինուորք,
որ
{քաջ}
տեղեակ
են
երկրագործութեան,
գիւղական
տն
պի
մեր
քարոզութիւնը:
Երկիրը
եւ
բերքերը
{քաջ}
ծանօթ
են
նոցա,
եւ
անծանօթների
համար
պա
է
-
Ո՛չ
գիտեմ
զքեզ:
"
Ո՛չ
զսիրոյ
{քաջ}
զերգի՞չ
վսեմ
":
-
Չիմանամ
իսկ,
ա
Եւ
խոյզ
քո
ոչ
առաւիր,
Զկենսատուն
{քաջ}
ընդգրկեալ
Շրթամբք
ցնցուղ
թէ
յագչի
տումդ
կա՞յ:
Աստուծոյ
սիրած
{քաջ}
զինուորն
էր
Այնպէս
պայծառ
ճակատով
ը
խոպան,
անշեն,
Բայց
թողնում
եմ
{քաջ}
մշակեալ
նորան
անդրէն.
Ինչ
որ
կարո
րեմ,
Մուսայ
նազիկ,
Տուր
վրձինիս
{քաջ}
ներկեր,
Որ
կարենամ
նկարագրել
վ
Այսքան
տարի
կապկապած,
Իւր
{քաջ}
որդոց
սուրբ
արիւնով
Պիտի
լինի
ազա
թոյր:
-
Քուրի՛կ,
-
գանչեց
{քաջ}
պատանին,
-
Մնա՛ս
բարեաւ,
սիրական
այն
Թէ
այնտեղ
ամփոփուած
է
Մեր
{քաջ}
Վահան
Ամատունեան։
Որ
ազգին
եւ
այժմուս
մէջ:
Այս
րոպէիս
այդ
մարդիկը
{քաջ}
գիտելով,
որ
արժանաւորութեամբ
չեն
կարող
կերպարանք:
Հարկաւոր
է
ուրեմն
աւելի
{քաջ}
բացատրել
մեր
այն
խօսքը,
թէ
"
անդրանկակ
Էմմանուէլ,
Անծանօթ
սիրելի
Ես
{քաջ}
իմանալով,
որ
դուք
հաճութեամբ
կ՚ընթեռնո
ած
եւ
շատ
բաներ
լսած
ես
քո
կեանքի
մէջ:
{Քաջ}
իմացիր,
որ
տարաբախտ
մարդը,
երբ
հանդիպ
մար,
պէտք
է,
որ
ամէն
մարդ
իւր
պաշտօնը
{քաջ}
ճանաչէր
եւ
մինը
միւսի
գործին
չխառնուէր
արժանաւոր
գործերից
մինը
եւս
այս
էր,
որ
{քաջ}
իմանալով,
թէ
մինչեւ
գործարանումը
մի
բա
ի
փոքր
քրքրեմ
այստեղ:
Կարդինալին
{քաջ}
յայտնի
էր,
որ
Հռոմի
ժողովուրդը
նորա
դէ
դիր
չէին
նորա
սուտ
եւ
անտեղի
խօսքերին,
{քաջ}
գիտելով,
թէ
ի՞նչ
բան
դրդում
էր
նորան
ա
օրէնութիւններից:
Քահանայապետն
եւս,
որ
{քաջ}
ճանաչելով
մարդկութիւնը,
գիտէր
այսպիսին
.
եւ
թէ
ինչ
պատճառով,
ահա՛:
Կարդինալը
{քաջ}
գիտէր,
որ
այս
մարդը
շատ
հնարիմաց
եւ
չա
ել
տեղեակ
լինելով
կարդինալի
հոգուն,
եւ
{քաջ}
իմանալով
նորա
ծածուկ
եւ
յայտնի
գործերը
ր
թշնամին
-
Քրիստոսը.
բայց
Դուք
առաւել
{քաջ}
հանդիսացաք
այս
վսեմակա՜ն
ասպարիզի
մէջ,
ցածցնել։
Լսելով
այս
բոլորը՝
Ղազարը
{քաջ}
պատերազմողի
պէս
զինեց
իրեն,
որ
զօրաւոր
ութեամբ,
ըզհնացեալ
գործ
նախնեացն
իւրոց
{քաջ}
զօրավարն
Հայոց
Մամիկոնեան
Վահան
"
(
Փար
զիմ
'ի
տղայութեանն
զայն
Տէր
իսկ
ինքնին
{քաջ}
գիտէ
"
(
եր.
40).
եւ
մի
փոքր
սորանից
իմ
'ի
տղայութեանն՝
զայն
Տէր
իսկ
ինքնին
{քաջ}
գիտէ
"
(
Թուղթ,
եր.
40)։
Մենք
այսքա
նական
գիտութենից
մի
բան
հարցրեցի,
թէեւ
{քաջ}
գիտէի,
որ
չգիտէր
նա
այդ
բանը
եւ
գիտել
յ
րոպէս,
այդ
փոքրը
եւս
բան
արժէր:
Ձեզ
{քաջ}
յայտնի
է,
որ
քանի-քանի
անգամ
չնչին
արծ
բաները
կոմս
էմմանուէլի
վերայ.
նա,
որ
{քաջ}
գիտէր
այս
բոլորը,
վերստին
լսում
է
մի
ժ
ում
է
վերահաս
ախտաւոր
յայտնութեններով:
{Քաջ}
գիտէք
դուք,
որ
նա
եղած
չէ
իմ
բժշկական
ոխրից
չէ
շինած,
-
ասաց
Շահումեանցը,
որ
{քաջ}
տեղեակ
էր
քիմիայի,
-
այլ
նորա
մէջ
կան
զ
ինը
փեսայանալուց
յառաջ,
ինչպէս
առողջ,
{քաջ}
եւ
ուժեղ
տղայ
էր,
մի
ոչխարը
նորան
հազի
իթողի
արած
էր
մայրենի
լեզուն՝
մեր
Արամ
{քաջ}
նահապետի
նուիրականը։
Այս
գլխի
մէջ
պիտո
գիտութեան
հանդիսում։
Դոցա
մէջ
երեւեցան
{քաջ}
Յունագէտք,
Անգլիագէտք,
Ֆրանսիագէտք,
պարգեւ
է
պապականութեան
կողմից։
Այստեղ
{քաջ}
յայտնի
երեւեցաւ,
որ
Մխիթարեանք
կտրուած
,
զմարդոյն
մարդոյ,
տացուք
առնն
զոր
ինչ
{քաջ}
իրաւամբք
վայել
է
նմա.
suum
cuique]:
Չ
բան
տիւ
առ
գիշեր.
եւ
ոչինչ
մխիթարեմք՝
{քաջ}
գիտելով
թէ
դպրութիւն
ազգի
միշտ
ծառայացե
կին
զԱբել
եւ
երթեալ
առ
Դանիէլ՝
հմտանայ
{քաջ}
նշանագրացն
եւ
դարձ
ի
ժողովն
արարեալ,
մ
ի
պատմութեանց
եւ
արձանագրութեանց,
որոց
{քաջ}
հմուտ
զնա
գոլ՝
ուսաք
ի
նորին
իսկ
գրուա
ժամանակաւ
եւ
գրուածոցն
պատուականութեամբ
{քաջ}
ի
բաց
հեռի
է
ի
Մովսիսէ
Խորենացւոյ:
ասաներորդ
դարու
եկաց
Յովհան
Կոզեռն
վարժ
{քաջ}
ի
մաթեմատիքական
ուսմունս:
Սա
ըստ
խնդրո
մոլորիլ
յայդպիսի
օդակառոյց
կարծիս.
զի
{քաջ}
գիտեմք
եւ
չիք
յայսմ
տարակոյս,
եթէ
զկեն
ութեանց,
որովք
լցեալ
է
Եւրոպա:
Գիտեմք
{քաջ}
թէ
ի
դէմս
ածիցեն
մեզ
զքաղաքական
կենդանո
անդի
եւ
Իզաբելլայի
փառաւոր
մանկլաւիկը,
{քաջ}
կապիտանը
յանկարծ
լինում
է
անապատական
եւ
եանը
եւ
դոյն
այդ
ճշմարտութեան
սպասաւորը
{քաջ}
գիտենալով
իւր
սուրբ
պարտականութիւնը
դէպ
ը
միակ
պայման
է
նոցայ
առաջադիմութեան:
{Քաջ}
Լամբրոնացին
մի
ուրիշ
դիպուածով
աղաղակու
կատարելութեամբ
առաջ
տանի
սկսածը:
Մենք
{քաջ}
որ
Սօս
եւ
Վարդիթերը
չէ
հատցրել
նորա
պաշ
տ
անգամ
թերի
է
լինում,
թէեւ
թարգմանիչը
{քաջ}
գիտէր
լեզուն:
Գիտութիւնը
երբեք
չէ
կանգ
ւ
ձեւը
անում
է
իր
էրկայ
վրան:
Հեղինակը
{քաջ}
հասկացել
է
այդ
տեսակ
պառաւների
եւ
ընդհա
տութիւնը
չխոստովանել։
Սորա
պատճառը
մեզ
{քաջ}
յայտնի
է,
եւ
այդ
պարոնները
իրանք
եւս
գ
,
թէ
իւրեանց
կամակորութեան
աղբիւրը
մեզ
{քաջ}
յայտնի
է։
Այդ
պարոնները,
անուսումն
եւ
քանի
մի
անցքերի։
Ուրեմն
եթէ
եւ
շատ
{քաջ}
սովորէր
հայոց
մանուկը
այդ
լեզուն,
այնո
հասկացած
լինելով,
թէ
սո՛ւտ
է
մասնաւորի
{քաջաբախտութիւնը},
առանց
ընդհանուրի
երջանկութեան:
Նո
անակ
մեզ
մօտ
լինէր
ու
խնդար,
Մեր
{քաջաբաղդ}
գործերը՝
գովելով
ուրախանար.
Թէ
ն
Զքեզ
արկցէ
ի
տապաստ
Եւ
նաւուղիղ
{քաջաբաստիկ}
Ձեռն
ի
սամիս
կայ
պատրաստ,
՚
ւածել
Իր
եղջիւրով
շեշտակի.
Ապա,
ոտքի՛
{քաջաբար}
Կպչում
է
լաւ
ճմլուած
Դրախտաբնակին
գետնա
նդ
ակնն
Նկրտի
կոփել
եղջերբ:
{Քաջաբար}
վերելակեալ
Յընթադրեալն
դրախտաճուն
տոյ
է
հրամայել
գնալ
ի
Նախիջեւան,
քանզի
{քաջագէտ}
է
գործոյս
այսորիկ,
այսմ
եզրակացութեան
ել
սպառնալից
թշնամիքը:
Յիրաւի,
սա
իւր
{քաջագործութեամբ}
մի
նոր
Աքիլլես
հանդիսացաւ
այս
տրոյիացին
է
ասել
Պ.
Չէրքեզեանցի
յիշեալ
հսկայական
{քաջագործութեան}
վերայ:
"
Մեղուի
"
13-երորդ
թերթը
հ
լով,
դէպի
ամպը
բարձրացան:
Ահա
այս
{քաջագործութեան}
համար
ընդունուեցաւ
նա
պալատական
ճարտարա
ները
կը
դադարեն
մի
օր
իւրեանց
ասպետական
{քաջագործութեններից},
ինչպէս
Սերուանտէսի
հերոսը
դադարեցաւ,
կեղեցւոջ,
որպէս
թէ
մեծ
առաքինութիւն
եւ
{քաջագործութիւն}
էր.
ուրացեալ
զօգուտն
հասարակաց
վատնել
ութիւնից:
Յայտնի
է
թէ
մի
պատերազմ,
մի
{քաջագործութիւն},
մի
յաղթութիւն
չի
վերագրուել
մի
սուրբի
տառներով:
Սա
իւր
յափշտակած
արծաթի
{քաջագործութիւնը}
հանդէս
հանելով,
պսակուեցաւ
սպարապետից
կը
լինի,
եթէ
ինքը
կորչի
այս
հսկայական
{քաջագործութիւնը}
կատարելու
ժամանակ։
Շատէլ,
բորբոքուած
անուանուած
վանքը։
Լետելիէի
առաջին
{քաջագործութիւնը}
եղաւ
Արքայական
դուռնը
քանդելը,
որի
քար
շխարհում,
թողեցին
պանդխտական
Մխիթարեան
{քաջագօտի}
աբեղաների
խնամատարութեանը
այդ
հանդէսը,
հարուածով
գետնին
զարկել
տասներկուամեայ
{քաջազունքը}:
Թէպէտ
եւ
չէր
անզէն,
բայց
չէր
գործ
դն
յիշեմք
զՆերսէս
Լամբրոնացի՝
այր
խրոխտ,
{քաջալեզու}
եւ
գիտուն
յոյն
եւ
լատին
դպրութեան
ի
23-
գեւորք,
որք
առ
ընկճեալ
ազգս
խրախոյս
եւ
{քաջալեր}
կարդացին
հօտին
իւրեանց,
հոգեւորք,
որք
յր,
Աստուած
քեզ
յոյս,
Ազգի
սէրը
{քաջալեր},
Գնա՛,
թէեւ
չեմ
կարող
գալ,
ւ
կը
ցանկանք
նոյնպէս,
որ
հասարակութեան
{քաջալերական}
ընդունելութիւնքը
չգլօրէն
նորանց
հպարտու
ցաւ
նա
պապական
լուծի
տակ։
Նորա
ամեն
մի
{քաջալերական}
խօսքերից,
որ
տալիս
է
իւր
աշակերտներին
նպատրաստք
էին
այլ
օգնութեամբ
Բարձրելոյն
{քաջալերեալք}
հարկանէին
'ի
դիմի
աներկիւղապէս
"
եւ
այլ
թեթեւացնել
մեր
ծանրությունը
եւ
մի
փոքր
{քաջալերել}
մեզ:
Մի՞թե
մեք
մեղավոր
ենք,
որ
ազգասե
օր։
Ազգային
եղբարք
պարտական
են
նոյնպէս
{քաջալերել}
իւրեանց
համար
աշխատողքը,
սրբել
նոցա
ճա
ռութեամբ
կամ
չտեսանելու
դնելով
լռելեայն
{քաջալերել}
յանցաւորը:
Բնական
օրէնքը,
վսեմակ
յնտեղ
վարում
էինք
մի
պարզ
կեանք
միմեանց
{քաջալերելով}
ընդդէմ
ահի
եւ
երկիւղի
եւ
սպառնալից
թշու
սութեան
ոչ
այլ
ինչ
պտղաբերեցին,
եթէ
ոչ
{քաջալերելով}
զժողովուրդն
արձան
զանմահ
երախտագիտութեա
եմ
ստանում,
խրախուսեցի
ընկերներս,
եւ
{քաջալերեցի}
ահաբեկուած
նաւապետը,
թնդանօթ
արձակել,
իւր
յօդուածի
ներածութեան
մէջ
խրախոյս
եւ
{քաջալերութիւն}
է
տալիս
"
Մեղուի
"
հրատարակողին,
որ
նա
կան
կեանքը
ապահովելու,
այլեւ
բարոյական
{քաջալերութիւն}
տալու
համար:
Այն
մարդը,
որ
մի
բա
ատութեան
մէջ,
ամենայն
քայլափոխումս
նոր
{քաջալերութիւն}
եմ
զգացել,
որովհետեւ
պիտոյ
է
բարձրացնէ
պէս
սրբում
է
աշխատողի
ճակատի
քրտինքը
եւ
{քաջալերութիւն}
է
տալիս
նորան
յառաջ
խաղալ
այդ
ազնիւ
ասպ
ինչ
թեթեւանար
իւր
գործերից։
Աբովեանը,
{քաջալերութիւն}
ստանալով
այն
կրկին
անգամ
խոստմունքից,
ուսաւորութեանը
եւ
պատշաճաւոր
խրախոյս
եւ
{քաջալերութիւն}
տային
այն
մարդերին,
որոնք
անդադար
աշխա
ծ
օրհասին։
Բայց
զուր
է
այս
խրախոյսը
եւ
{քաջալերութիւնը}.
պատճառ,
արդէն
ամենայն
մարդ,
որ
հազի
ան
տալով
աշխատասէր
հեղինակաց
զֆիզիքական
{քաջալերութիւնս}
ի
շինութիւն
զաւակաց
իւրեանց,
ուրեմն
եւ
ստիարակությանը,
բայց
եւ
այնպես
ինձ
եւս
{քաջալերություն}
կլինի
եւ
կբարվոքե
իմ
աղավաղյալ
վիճակը:
եթե
Ձեր
ազգասեր
հոգու
որպիսությունը
ինձ
{քաջալերություն}
չտար,
ես
համարձակվելու
չէի:
Հավատա
ի
մեջ
մի
հոյակապ
դպրոց
տեսանելու
հույսը
{քաջալերում}
է
ինձ
եւ
զորացնում
է
իմ
ֆիզիկական
թուլո
է
թողնել
ու
փախչել,
բայց
մեր
ցեղապետը
{քաջալերում}
է
նորան
եւ
ասում
է,
թէ
մտանելուց
յետոյ
ել
էի.
եւ
շատ
եւ
անչափ
շնորհակալ
եմ
եւ
{քաջալերվում}
եմ,
որ
իմ
ազգի
համար
աշխատությունս
կոր
թէ
միայն
հասանէին
ի
թիկունս
ազգասիրական
{քաջալերք}
առողջամիտ
հայրենասիրաց:
Ի
հարկէ
ոչ
հրա
իւն
կը
լինի,
Ֆրանսիայից
բերել
տուեց
մի
{քաջահմուտ}
մարդ,
որ
կրթուած
էր
Եւրոպիոյ
հռչակաւոր
Որքան
սորա
նախորդը
մի
բարեբարոյ,
{քաջահմուտ},
եւ
ազգի
օգտին
հետամուտ
մարդ
էր,
նոյն
ութեան
մէջ:
Սորա
խանգարած
բանը
Անգլիու
{քաջահմուտ}
ճարտարապետն
եւս
չէր
կարող
ուղղել:
Կարդ
Հոտոտեցան
իմ
ռնգունք
անդր
՚ի
սեղան
{քաջամոյն}
։
Զանօսրութիւն
պարզ
օդոց
ես
գունեցի
երփ
ութեամբ
կամ
կենդանութեամբ
նոյն
լեզուի:
{Քաջայայտ}
է
ապաքէն,
թէ
հին
լեզուն
մեռեալ
է
եւ
դն
որդեալ
յիւրում
ժամանակի
եւ
զհետեւանսն,
{քաջայոյս}
եմք,
եթէ
ազգ
հայոց
՚ի
դէպ
ժամու
լուիցէ
ի:
Անհոգութիւն
առանց
պատասխանի
տալոյ:
{Քաջայոյս}
եմք,
թէ
գերապատիւ
Ստեփանոս
վարդապետ
Նա
զայլ
ինչ
նոր
տպելի
նոր
հայախօսութեամբ:
{Քաջայոյս}
եմք
թէ
պատուելի
հասարակութիւնն
մեր
զկնի
ր
լեզուներ.
դորա
հակառակ
պարտական
է
նա
{քաջանալ}
իւր
լեզուի
մէջ:
Հայերը
դեռ
խօսել
չգիտե
ալ
խաւարծիս՝
Բուն
քեզ
բուսցի
միշտ
{քաջապէս},
Յաւիտեան
օրհնեա՜լ
լիցիս:
քանի
իմաստունների
հանճարեղ,
զօրաւոր,
{քաջասիրտ}
ասացուածք
եւ
խօսք,
համեմաւոր
զուարճութ
իպեց
ուրիշ
ճանապարհներ
եւս
բռնել,
բայց
{քաջասիրտ}
պաշտօնաւոր
երիտասարդներից
մինը,
օրինաւ
անաւանդ
անհանգստութիւն
էր
տալիս
նորան։
{Քաջասիրտ}
Իգնատիոսը
հրամայեց
սղոցել
այս
մասնը
եւ
րսումը
կանգնած
զարմանում
էր
պ.
Մարկոսի
{քաջասրտութեան}
վերայ,
որով
նա
համարձակուել
էր
ներս
մտ
մեմատ,
ինքը
եւ
իր
հետ
եղած
ուխտապահ
եւ
{քաջարանց}
նախարարքը
մի
քանի
օր
մնացին
այնտեղ
եւ
ի
լ
այն
փառաւորութեանց,
որով
փառաւորուած
{քաջարանց}
նախարարքը
իրենց
գլխաւորի
եւ
Սուրբ
Յովհա
որ
կարծես
երկնքից
հրամայում
էր
սովորել
{Քաջարանցն}
Արամ:
Թողնենք
քերթողականի
վսեմ
ճարտարո
,
զոր
երկնից
արդեօք
հրաման
տայր
ուսանել
{Քաջարանցն}
Արամ:
Թո՛ղ
զքերթողականին
վսեմ
ճարտարու
րը:
Բայց
դու
մենա՜կ,
մարդ
{քաջարի},
Միշտ
անդղորդ,
անսասան,
Կ
ագչի
ոչ
թերաքամեալ
Եւ
ընձուին
դէմք
{քաջարւոյն}:
Մեղկութի՞ւն
ինչ
իցէ
այս,
Կ
զնա
",
մինչեւ
այն
ժամանակ,
"
սահմանք
{քաջաց},
զէնք
իւրեանց
",
-
ասում
է
մեր
իմաստո
ւթիւն
ազգի
եւ
կրօնի
մերոյ:
Սերունդ
եմք
{քաջաց},
որոց
ո՛չ
ձանձրանան
պարանոցք,
՚ի
բթաց
քոյդ
գլուխ
դաբնիդեայ,
Պսակեսցեն
զանուն
{քաջաց}
հայկածընին
զաւակաց,
Թէ
ո՛չ
Լեւոն
զսըգո
ալի
միջնորդութենէ
սրբազան
հօրն
մերոյ
առ
{քաջափայլ}
աղայ
Լազարեան
վերազինս
զարդիս
ժամ
է
ինձ
ւնս
եւ
անձինս
կատարել
զհրամանաց
պատուէր
{քաջափայլ}
նախարարին,
յաւելեալ
ի
հրովարտակս
թեմակ
ապետարանն
էր,
որ
Ռուսիոյ
ներքին
գործոց
{քաջափայլ}
մինիստրի
ձեռքով
դատապարտուեցաւ:
Պ.
Այ
ասուցանելու
համար,
ըստ
որում
այսպէս
էր
{քաջափայլ}
մինիստրի
հրամանը:
Այս
Վարդապետարանն
րձեալ,
որ,
առանց
նորա
դատապարտութիւնը
{քաջափայլ}
մինիստրի
կողմից
յիշելու,
պ.
Այվազովսք
գլխաւոր
գործակատար,
պետական
Քարտուղար
{քաջափայլ}
Պարոն
Վլադիմիր
Պետրովիչ
Բուտկովը,
տեսա
լ
էի,
մի
քանի
բարեկամք
ասացին
ինձ,
թէ
{քաջափայլ}
պարոնի
մինը
ստացել
է
մի
անստորագիր
նամա
ջ
ընկայ...
Ստոյգ
է,
որ
ես,
ասել
եմ
{քաջափայլ}
պարոնին,
թէ
կոմսն
էր
այն
անստորագիր
նա
նը
եւ
դատողութիւնը
չի
փոխեն.
ինչպէս
որ
{քաջափորձ}
եմ,
Տաճկաստանի
մեր
հոգեւորականներն
էլ
իլիպպոս:
Բանը
ի՞նչ
երկարացնեմ,
սա
իւր
{քաջաքաջ}
խորհրդակցութեամբք,
որ
ունէր
միշտ
նոր
պ
նհամար
շատ
ունենայինք
այսպիսի
երգեր
մեր
{քաջերի}
վերա,
որոնք
կացած
էին
նահապետական
ժամա
քում,
որի
հիւանդութիւնն
էր
սիլլաների,
{քաջերի},
դեւերի
եւ
կախարդութեան
հաւատալ:
քոյրերը
եւ
դստերքը
պակաս
չերեւեցան
այն
{քաջերից},
որ
ազգի
պահպանութեան
համար
քաջութեամբ
մընայ։
Անբաղդ
Հայկածին
{Քաջերն}
յանձնեցին
Ասել
խօսքերս
Ասկճի
գործ,
ահա՛
դրօշ,
Շուտ
ձի
հեծի՛ր
{քաջի}
պէս,
Գնա՛
փրկել
մեր
հայրենիք,
ն
քեզ
ընկեր։
Գնա՛
մեռիր
դու
{քաջի}
պէս,
Թող
չտեսնէ
թշնամին
Քո
սենք։
Հիմի
է՞լ
խօսենք,
երբ
{քաջն}
Վարդան
Վաթսուն
հազարից
հազարով
մնա
մշտնջենաւորեսջիք
զաւուրս
կենաց
ձերոց
ի
{քաջողջութեան}:
Եւ
այլովք
յանձնարարեալ
զիս
յօժանդակու
ութեան
համար։
Ազգին
հասած
հարուածներին
{քաջութեամբ}
մասնակից
եղան
նոքա,
իւրեանց
ամուսիններ
յն
քաջերից,
որ
ազգի
պահպանութեան
համար
{քաջութեամբ}
ընկան
պատերազմի
դաշտումը:
Նոքա
մոռացան
դների
անունները,
որոնք
առաջինն
են,
որ
{քաջութեամբ}
ոտք
կոխեցին
թատրոնաբեմի
վերայ:
Քաջութե
ութեամբ
ոտք
կոխեցին
թատրոնաբեմի
վերայ:
{Քաջութեամբ}
պատերազմեցան
հասարակաց
նախապաշարմունքի
ասաւոր
մարդիկ
չեն,
այլ
թէ
խելքով
եւ
թէ
{քաջութեամբ}
լցուած
եւ
կատարեալ։
Նոցա
հետ
միասին
եւ
աւատի
եւ
անպտուղ
ծիսակատարութեան,
եւ,
{քաջութեամբ}
պատերազմելով
խաւարի
եւ
մոլորութեան
հակա
րգի
կամքը,
ընտիր
զինուորների
նման,
որ
{քաջութեամբ}
մեռանում
են՝
հնազանդուելով
իւրեանց
իշխ
որ
համարուեցան
որպէս
Յանսէնականք,
բայց
{քաջութեամբ}
ընդդէմ
կանգնեցան։
Եւ
երբ,
հարկադրուել
րեաց,
որ
զինքն
կամելով
ցուցանել
սկիզբն
{քաջութեան}
եւ
լաւութեան՝
հրամայէ
զբազում
մատեանս
ըստ
տեղեաց
տեղեաց
եւ
ոյր
ուրուք
գործոց
{քաջութեան}
՝
այրել,
իսկ
որ
առ
իւրովք
ժամանակօք՝
ւ
հնի
ամլութիւնը,
բայց,
սրտի
եւ
հոգու
{քաջութեան}
պակասութենից,
վախենում
են
միանգամ
այն
ածական
է։
Ժողովուրդը,
շատ
անգամ
"
ըստ
{քաջութեան}
"
կամ
"
ըստ
քաղցրութեան
"
ասելու
տեղ,
արգութեան
պիտի
հանդիպի:
Եւ
միթէ
պակա՞ս
{քաջութիւն}
հարկաւոր
է,
հասարակաց
մի
սխալ
կարծիքը
ինքն
ստանայ
Այս
կռւումը
նորա
կողմից
շատ
{քաջութիւն}
ցոյց
տուեց
հաշուապահը,
որ
տակաւին
գտան
էք
կարեն
առաջնորդել
յանվեհերութիւն
եւ
ի
{քաջութիւն},
այլ
ի
միակ
եւ
եթ
կորուստ,
այն
է
ի
կն
ւ
վերին
Նախախնամութիւնը
այս
դարում,
քո
{քաջութիւնդ}
զօրացնելով,
պայծառացուց
ամեններից
առաւ
ը,
կա՛մ
վախէն
եւ
կա՛մ
տկարութենէն
առջի
{քաջութիւնը}
մոռնալով,
ինքզինքը
Մխիթարեանց
զօրաւոր
,
մտիկ
ընելով
գլուխնիս
դդում
դարձաւ...
{Քաջութիւնը}
Մխիթարեան
համախոհացը
չէ,
բայց
յանցանքը
րդներից
շատերը
խմելով
չափում
են
իւրեանց
{քաջութիւնը}:
Սորանից
մի
քանի
տարի
յառաջ,
պատահեցա
ութեան
"
ասելու
տեղ,
ասում
է
կամ
լոկ
"
{քաջութիւնով}
",
"
քաղցրութիւնով
"
կամ
"
իր
քաղցրութ
իւնով
"
կամ
"
իր
քաղցրութիւնով
",
"
իր
{քաջութիւնով}
"
եւ
այլն,
իսկ
թէ
գործիականի
մտքով
չէ
,
որ
կարո՛ղ
էր
լինել
յուր
խելացի
կերպով
{քաջությամբ}
գործ
կատարելուց,
պիտի
չափե
նույնպես
վն
գամ։
Իւրաքանչիւր
համարը
բաղկանում
է
մի
{քառածալ}
թերթից,
տարեկան
գինը
Փարիզում
է
հինգ
մ
որ
ինձ
ականջ
անես,
դու
ջլիս
(
իսպառ)
{քառականջ}
(
խուլ)
դառար:
Հիմի
նա
մեր
վրայ
ինչքա
իմ
գլխավոր
նպատակն
է՝
շաքար
ցանել
մեկ
{քառակուսի}
սաժենի
վրա,
որպեսզի
հնարավոր
լինի
ստան
ա՞ն
հող
ունիս
դու:
-
Հարիւր
հազար
{քառակուսի}
գազ...
-
Ե՞ս
որչափ
ունիմ:
-
դ
գիրքը
բավական
հին
է.
նա
վերաբերում
է
{քառասնական}
թվականներին
եւ,
այդ
պատճառով
հեղինակին
նանքների
հաջողությունները
Թուրքիայում՝
{քառասնական}
թվականներին:
Այժմ
նրանք
ոչ
մի
հաջողութ
ի,
բայց
դրանք
կարճ
են:
Առաջին.
-
{Քառասնական}
թվականներին,
հայ-կաթոլիկների
տմարդի
հա
ն
ասել
Անգլիայի
վերաբերյալ.
այդ
արել
է
{քառասնական}
թվականներին
Թուրքիայում
դեսպան
եղած
Կապ
կարդալիքդ
այս
է.
"
Եւ
ի
կատարել
ամացն
{քառասնից}
"
վերջն
"
Ի
լեառն
Սինայ
",
Սուրբ
Ստեփա
ած
եկեղեցիների
պատկերները
արծաթապատել,
{քառասնիցը}
անպակաս
առնել,
ննջեցեալների
գերեզմանը
քաղաքագեօղն
որ
կոչի
Առեստ.
'ի
ժամանակի
{քառասնորդացն}
պահոց
'ի
մեծի
շաբաթու
զատկին,
յանկարծա
միայն
յաւելեալ
է
յարդիւնսն,
համարեա՛
ի
{քառասուն}
ամաց
հետէ.
մինչ
ամենայն
ինչ
կրկնապատիկ
պատիկ
արժէ
այժմ,
քան
զոր
արժէր
ոչ
զամս
{քառասուն},
այլ
իբրեւ
զտասն
յառաջ
քան
զայս:
ետնի
մէջ,
այնուհետեւ
անձրեւը
կը
կտրուի
{քառասուն}
օր
":
Ինչպէս
եւ
էր
այդ
բանը,
ստոյգը
ա
իւր
բառի
մէջ
հազիւ
մնացել
է
երեսուն
կամ
{քառասուն}
հայկական
բառ:
Ողբալի
եւ
արտասուելի
բան
ը
իսկոյն
հասկանայ,
որ
նա,
թէպէտ
արդէն
{քառասուն}
տարու
չափ
բաժանուած
Մխիթարեան
միաբանութ
ան
տներ
Փարիզում
եւ
Կոստանտնուպօլսում:
{Քառասուն}
տարուց
աւելի
տեւում
է
Գռէյլի
վաճառական
քագրութիւնը
(
біографія)՝
նորա
գործած
{քառասուն}
հրաշքների
պատմութեամբ
հանդերձ,
որոնց
ի
անեկան
յարաբերութեանց
մէջ
ազատ
չէ.
թող
{քառասուն}
անգամ,
եթէ
կամենան,
փոփոխեն
կառավարու
ն
կեանքին,
եթէ
ոչ
աւելի,
գէթ
հարիւրին
{քառասուն}
առաւել
է
եւ
ծախքը:
Եթէ
մարդը,
հինգ
ստ
ս
եւ
բռաշէն
կառուցմամբ՝
ծախսելով
ի
սմա
{քառասուն}
եւ
հինգ
հազար
ռուփի
սքայ.
եւ
այս
տանս
ինչ
հարկաւորս
ունել
վասն
տարեկան
խարջին
{քառասուն}
հազար
ռուփոյ
մուդաթ,
վասնորոյ
եւ
ես
իմ
ուդաթ,
վասնորոյ
եւ
ես
իմ
տանս
եկամուտն
{քառասուն}
հազար
ռուփոյ
եկամուտ
խսելով,
այսպէս
տո
լորն
բովանդվեց
յիսուն
հազար
երեք
հարիւր
{քառասուն}
եւ
երկու
կէս
փարդաւ
քաղաթ
դրամ,
որ
փոխ
,
որ
փոխարկի
ութսուն
հազար
հինգ
հարիւր
{քառասուն}
եւ
ութ
(
80548)
քաղաթ
դրամ
ի
այլոց
տալ
ուրբ
եկեղեցեացն։
Այսինքն՝
սուրբ
{Քառասուն}
մանկանց
եւ
սուրբ
Աստուածածնայ։
Տա
զուտ
մնացեալ
վաթսուն
հազար
հինգ
հարիւր
{քառասուն}
ութն
(
60548)
ռուպլին
ի
վերայ
տասն
եւ
նիցի.
մին
բաժինն
յանձնվի
Հալաբայ
սուրբ
{քառասուն}
մանկանց
եկեղեցւոյն,
որ
նոյն
դրամիցն
յա
նս
տաջիկս
տասն
եւ
չորս
հազար
ութ
հարիւր
{քառասուն}
եւ
մին
14841
փարդաւ
քաղաթ
դրամ,
եւ
որո
մբ,
բազում
անգամ։
'Ի
Հրէից,
հնգիցս,
{քառասուն}
միով
պակաս
արբի.
երիցս
ձաղկեցայ.
միան
ակ,
ասում
եմ,
տանում
է
իւր
մէջ
մինչեւ
{քառասուն}
վեդրօ
գինի.
ես
տեսանելով
այս,
կարո՞ղ
երին
դորա
ով
լինելը:
Դա
մի
երիտասարդ
է
{քառասուն}
տարեկան,
երեխայ
ժամանակից
աշակերտուելո
ասարակութեան
աչքում,
ասէ
թէ
այսօր
ամսի
{քառասուն}
եւ
հինգն
է,
նա
պիտոյ
է
համաձայնի․
ո՛վ
պիտոյ
է
համաձայնի․
ո՛վ
չգիտէ,
որ
ամսի
{քառասուն}
եւ
հինգը
չէ
կարող
լինել,
բայց
մէջտեղու
ի
տան
մէջ
հաւաքուած
են
լինում
երեսուն,
{քառասուն}
եւ
երբեմն
յիսուն
կամ
վաթսուն
հոգի:
Այդ
թսունը
եւս
չէ
խօսում:
Վաթսունի
մէջ
կան
{քառասուն}
եւ
հինգ
կամ
յիսուն
միջակ
մարդիկ,
որոնց
որ
ձեր
պէսների
անխել
կարծիքները
երեսուն
{քառասուն}
տարի
պաշտուեցան
քաղաքի
կամ
ազգի
վնասի
հ
մայել
էիք,
տուեցի
գործաւորներին
հարիւր
{քառասուն}
փուդ
արճիճ...
-
Սաստիկ
պատուիրեց
չէ
իմանալու:
Այնքան
կլայեկի
մէջ
հարիւր
{քառասուն}
փուդ
արճիճը
մի
մեծ
բան
չէ...
ընդունո
բարձութեան
խորհուրդը
այն
էր,
որ
հարիւր
{քառասուն}
փուդ
արճիճ
խառնուի
կլայեկի
մէջ:
Սորա
հ
վ,
թուխ
եւ
երկայն
երեսով,
արծուի
քթով
{քառասուն}
եւ
հինգ
տարեկան
կին
էր,
եւ,
ինչպէս
կը
մի
երկու
տարի,
փոյթ
չէ.
իմ
հայրը
եւս
{քառասուն}
եօթն
տարեկան
ամուսնացած
է,
ուրեմն
ես
ե
ամար,
ապա
թէ
ո՛չ,
ամբողջ
ազգի
համար։
{Քառասուն}
Մխիթար
եւ
նոյնքան
միաբանութիւնք
չէին
կա
ան,
այժմ
այդ
եօթանասունից
երեսունը
կամ
{քառասունը}
փոխանակում
են
Ռուսի
բառերով
այնպէս,
որ
ն
ամրոցնէր
էր
շինում,
տիրացուն,
որ
եւ
{քառասունի}
չափ
աշակերտ
ունէր,
ի՛նչ
բան
էր
հարցանո
ը,
խելքիդ
աղ
առնեմ.
ո՛վ
մարդ,
տարիքդ
{քառասունից}
անցել
են,
քո
խելքդ
ե՞րբ
է
գալու։
Դիցո
վ,
որ
այս
հասարակութեան
անդամների
թիւը
{քառասունից}
առաւել
չ'լինի։
Սորանից
յետոյ
հասար
իսությունը,
այս
գիրիս
հետ
միասին
գրեցի
{Քառբո}
Մակարիչ
Հայրապետյանցին,
հույս
ունիմ,
եռեալ
դիակ,
բովանդակւում
էին
երրեակ
եւ
{քառեակ}
ասացեալ
արուեստների
մէջ,
որք
էին
քերակ
ուրս
եկա
պարտեզ
զբոսնելու
ու
մնացի
երեք
{քառորդ}
ժամ.
երեկ
նույնպես
զբոսնել
եմ,
բայց
ա
ձկնորսութեան
համար
տեղացի
բնակիչներին,
{քառորդ}
մասը
Դօն
գետի,
այն
բաժնից,
ինչքան
որ
"։
-
Հրամել
էք,
կ՚ուզի
ուղիղ
մի
{քառորդ}
։
-
Ո՜ւֆ,
ժամանակ
է
վեր
կենալ՝
ո
,
ստացայ:
Այդ
նամակը
առաջեւս
է
այժմ,
{քառորդ}
ժամից
յետոյ
կը
լինի
քամակումս,
որի
մաս
անշուշտ
պսակուելու
էին,
բայց
երբ
որ
մի
{քառորդ}
ժամու
ճանապարհ
էր
մնում
մինչեւ
ոսկեծին
ութեանը,
ինձ
նստելու
էր
մի
մանէթ
եւ
մի
{քառորդ},
եւ
այս
կերպով
ամէն
մի
կօշիկից
իմ
ստան
երպով
ամէն
մի
կօշիկից
իմ
ստանալին
էր
մի
{քառորդ},
այսինքն
է
քսան
եւ
հինգ
կոպեկ
արծաթ.
ատրաստելու
համար:
Հազիւ
թէ
անցել
էր
{քառորդ}
րոպէ,
պարոն
Շահումեանցը
ներս
մտաւ:
Թի
կազմի
ներածության
կեսը
եւ
քերականության
{քառորդը}:
Ծանոթագրություններ
դեռ
բնավ
չեմ
գրել
բաժին
պիտի
հասնի
քո
ունեցածի
կէսը,
կամ
{քառորդը},
կամ
աւելի
մի
փոքր
մասը,
եթէ
շատ
են
ք
անչիւրը
պիտի
ստանայ
իմ
կայքի
կէսը,
կամ
{քառորդը},
կամ,
ի
վերջոյ,
մի
մաս:
Թո՛ղ
նոքա
ա
փոխառնուած
է
Անգլիուց,
որովհետեւ
երեք
{քառորդը}
այնտեղ
մնացին
տարիներով
եւ
մօտից
սորվեց
առաջին
հոլովման
տակ
գնացող
բառերի
եւ
մի
{քառորդը}
չունին.
բայց
սորանից
այս
հինգ
հոլովմու
հին
լեզուն
կարծես
դեռ
նոցա
ստուերի
մին
{քառորդն}
եւս
չունի
իւր
մէջ։
Ուրեմն
ամենայն
հայ
ռեւս
առաջին
ազգում
(
պորտ)
կիսուեցաւ,
{քառորդուեցաւ},
կամ
աւելի
փոքր
մասերի
բաժնուեցաւ։
Բա
րձրաբերձ
քո
ժայռերից
Արծաթալիք
մեր
{Քասախը}
Թնդալով
անցանում
է
Մինչեւ
Վար
մնացորդը
կը
հանդիպի
քեզ
դէ՛մ
յանդիման՝
{Քասաղի}
առուի
վրայ։
Թէ
ո՞րքան
երկայնւում
էր
տա
րելս
ո՛չ
թե
մի
սիրտ
ցավելու
բան
ունեի,
{քավ}
լիցի,
այլ
գնալեդ
հետո
բավական
ժամանակ
իւն
էր
գործում:
Զրկանք
յանձն
առնո՞ւս.
{քավ}
լիցի,
դու
երկու
կոպեկով.
ոչ
միայն
ազգ
ը
կը
դառնայ
նորա
համար
մի
գայթակղութեան
{քար}:
Ամենայն
բանական
մարդ,
թէեւ
պարտա
ծախքով
սարի
յետնակողմը
փորելով
եւ
նորա
{քար}
ու
հողը
շինութենների
առաջեւներումը
լցնե
ող
շինականների
սայլերից
պահանջել
մի
սալ
{քար}
ներս
բերել
քաղաքը,
ինչպէս
սովորութիւն
ան
եւ
պատմական
հնախօսութեան
մէջ,
որ
մի
{քար}
գտանելով,
ոչ
եթէ
ողբում
է՝
յիշելով
շի
նից
ճանապարհ
ընկնողը
սարից
սար
եւ
քարից
{քար},
թէ
ինչ
է
պիտի
օգնէ
այս
խնդրի
լուծմանը
պրութեան
ասպարէզ,
եւ
ես
կամիմ
մի
երկու
{քար}
դնել
այնտեղ,
որի
վերայ
գուցէ
թէ
բարձրա
լ
այդ
խնդրի
ճակատագիրը:
Նա
դարձել
է
մի
{քար},
որի
վերայ
մարդը
քանի՛
եւ
քանի՛
անգամ
րա
եկեղեցիքը,
դպրոցները
եւ
հրամայում
է
{քար}
կամ
փայտ
դառնալ:
-
Քաղաքակթութիւն
Ինձ
մերձաւորքս
եւս
կատղած
`
{Քար}
ձգեցին
անարգութեան:
Մոխիր
ց
րի
ծայր...
անգիր
անշուք.
Այդ
ինչ
{քար}
է
այդպէս
անտէր։
Լսելով
պատմ
է,
որովհետեւ
նորանից
առաջ
ուղեղի
համար
{քար}
էլ
է
ասող
չէ
եղած,
պատրաստ
գիտութիւնքը
համեմատ
շատ
եւ
շատ
արծաթով
յեսան
(
սրող
{քար}
)
գնելով՝
թուրի
պէս
սրեցին
իրենց
լեզու
,
ապա,
թէ
մարդ
ես,
վեր
ա՛ռ
գետնիցը
մի
{քար}
եւ
տես
թէ
քեզանից
ոչ
շատ
հեռի
նստած
ճնճ
ժամանակի
հետ:
Ամէն
մի
նոր
գերեզման
նոր
{քար}
է,
որ
ստանում
է
բնութիւնը
եւ
դնում
է
ե
ակ
ջատագովութիւն
նոցա
զազգէն
Հայոց
եղեւ
{քար}
գայթակղութեան
նոյն
կրօնի։
Եւ
հոգի
Վենե
արբենալ
'ի
պանդոկի
անդ,
մին
յՕսմանեանց
{քար}
արձակեաց
յանուն
թագուհւոյն։
Բողոք
կալա
սուրբն
Մեսրոպ
Մխիթարայ
Սեբաստացւոյ,
որ
{քար}
հանդիսացաւ
գայթակղութեան,
ձգեալ
զկնի
զ
,
ամենեքեան
փախչում
էին,
իսկ
երեխայքը
{քար}
էին
ձգում
նորա
վերայ։
Այսուամենայնիւ
Մ
կ,
ռուս
Սարգիս
Բուխարացու
գեօռի
պէս
մի
{քար}
է
ձգել,
բնականաբար
անհնարին
է,
որ
մի
,
ռուս,
Սարգիս
Բուխարացու
գեօռի
պէս
մի
{քար}
է
ձգել,
բնականաբար
անհնար
է,
որ
մի
ակ
.
Էն
սարը
բարձր
սար
ա,
-
տակը
զընջըլած
{քար}
ա.
Ես
քեզ
թաքուն
սիրեցի,
բա՛ս
ո՞վ
արա
յակապ
արձանի
վերայ,
որ
կանգնեցուցած
էր
{քարաժայռի}
տակ՝
մի
բոլորակաձեւ
հրապարակում:
Նայե
եալ
ոստիկանս,
գրեցին
'ի
Հռովմ
եւ
զգիրն
{քարալաշիւ}
600
ղուռուշ
ծախելով
առաքեցին
'ի
Պուքրէշ
վերցնելով,
փոխանակը
շինել
է
այն
հոյակապ
{քարակառոյց}
գմբէթը։
Այն
պարոնները,
որոնք
ա
ն
աչօք
բացօք
տեսանէր
զվտանգաւոր
արտեւան
{քարակտուր}
լերին,
յորոյ
ի
վերջին
շուրթն
մղեալ
ի
հ
րկ
սարերով,
նոյնպէս
եւ
Արագածի
վիթխարի
{քարակտուր}
մարմինը:
Թողում
եմ
բոլոր
դաշտի
մէջ
ցիր
ձը
ստութեան
եւ
խաւարի
սպասաւորութեանը,
{քարաձիգ}
եւ
նետաձիգ
էին
լինում
դէպի
միւս
բաժինը
,
որք
անպատկառ
եւ
աներկիւղ
յԱստուծոյ,
{քարաձիգ}
եղեն
ի
ծնողական
եկեղեցին՝
արկեալ
զանձա
զնա
գեղեցկայարմար
եւ
չքնաղատես
կոփածոյ
{քարամբք}
"
(
Յովհ.
կաթ.,
Պատմ.,
եր.
43)։
Սիւնիս
կեցի
անդ
ամս
երկուս,
զձմեռն
'ի
{քարայրի}
առ
առն
միում
հռչակելոյ
'ի
բնակչաց
գաւառ
խարհը
եւ
երկու
տարի
կեցայ,
ձմեռները
մի
{քարանձաւում},
գաւառի
բոլոր
բնակիչներից,
բոլոր
կրօն
ը
կարող
է
զգալ
մնացածը,
իսկ
չորաբեկ
եւ
{քարացած}
սրտերի
համար
բանականութեան
ձայնը,
հողմ
րտասուքի
կաթիլները
հազիւ
կարողացան
նորա
{քարացած}
սիրտը
ի
գութ
շարժէլ,
որ
խնայէր
բովանդա
ը
ինքեան
գրականութեան
դեւը,
միանգամայն
{քարացած},
-
պարզ
եւ
կենդանի
բարբառով...
բայց
ակը
կրօնաբար
ուզում
է
ազդել
այդպիսիների
{քարացած}
խղճմտանքի
վրայ,
կամ
գոնէ
բարոյապէս,
ե
աւել
սննդարար
էր
եւ
ձեռքը
պարզէր
դէպ
'ի
{քարացած}
հացը,
որ
յառաջ
քան
ստամոքսը
գնալը
բոլո
առնար
նորա
մէջ,
քան
թէ
այն
չորացածը
եւ
{քարացածը},
որ
չունի
իւր
մէջ
այն
կենդանական
մասնե
սի
թագաւոր-օձ
(
Շահ-մար)
բռնելը,
Սօսի
{քարափի}
գլխին
աղօթելը
եւ
այլն:
Յայտնի
է,
թէ
գ
վերեւը,
երկու
խօսքով
մեղադրեցինք
Սօսի
{քարափի}
գլխին
աղօթելը
եւ
այն
հերիք
ենք
համարում
ում
է
նա,
-
նրա
ազիզ
խաթէր
համար
թէկուզ
{քարափիցն}
էլ
վեր
կ՚ընկնիմ,
ջուրն
էլ
կ՚ընկնիմ,
հ
այրապետեանցին,
ամենայն
հանգամանօք
36
{Քարաքաշին}
37
Ղազարոս
եղբօրս
38
Ուստիմովիչին
ակով:
Վանքից
մինչեւ
ջրի
ափը
շինած
է
մի
{քարեայ}
սանդուղք,
որի
վերայ
Վարդավառի
տօնին
եր
նաւթը
պատկանում
է
ածխային
մարմինների:
{Քարեայ}
ածուխը,
որ
բաւական
խոր
էր
ընկած
գետնի
իզից:
Ես
տուն
ունիմ
եւ
այն
{քարեայ}
Երկու
յարկով
շէնք
փառաւոր.
Ծ
րջիւն
դէպի
իւր
բոյնը:
Նա
ստացել
էր
{քարեայ},
երկու
յարկով
բաւական
ընդարձակ
տուն,
այլ
վասն
վաճառական
գործողութեանց:
{Քարեղեն}
են
շինուածքն
եւ
պարտ
է
տալ
զարժանի
իրաւ
ւմդ
էլ
կը
լսուի
կացնի
հնչում.
Քո
{քարեղէն}
կուրծքերումը
բրիչը
ձեռին
Ոսկի,
ու
ասարակաց
վատնել
զդրամս
ի
բարեզարդութիւն
{քարեղէն}
եւ
փայտեղէն
կերտուածոց
յորս,
որպէս
ասա
ւ
երակներում
արիւն
ունեցող
էակներ։
Այն
{քարեղէն},
մեռած
անշարժ,
սառը
արձանները,
որ
մե
խաւարատեսիլ
զինուորքը
իւրեանց
նետերը
եւ
{քարերը}:
Մի
անպատմելի
ուրախութիւն
է
գալիս
ժամանակի
առաջեւ:
ժամանակը
տանում
է
այդ
{քարերը}
յատակից...
Երբ
կոմս
էմմանուէլը
մ
,
թէ
ճնշում
են
իւրեանց
Արքայական
դուռնի
{քարերը}
։
Բայց
այս
դեռեւս
հերիք
չէր
Յիսուսե
ակներից
մնացած
եւ
թէ
սարերից
եկած
անհամ
{քարերը}:
Թէեւ,
այո՛,
ոչ
փոքր
բան
են
սոքա,
ո
այսպիսի
քարերով:
Այս
սարերը,
դաշտը
եւ
{քարերը}
արեւի
ճառագայթներից
սաստիկ
տաքանալով,
ցնում
ես
եւ
նորա
զաւակը։
Աւերակների
{քարերը}
կարող
են
պիտոյանալ
նոր
շինուածքի,
ինչպ
ամենաս,
չես
կարող,
որ
վերաստեղծես
այդ
{քարերը}
դէպի
իրենց
սկզբնական
ձեւը,
քո
բոլոր
աշ
ծ
եւ
անհիւթ
արմատի
վրայ։
Եւ
աւերակի
{քարերը},
եթէ
քո
դիտաւորութիւնը
այն
է,
որ
շինո
ը
չենք՝
կտրելով
մեր
ճանապարհը
հայկական
{քարերի}
եւ
փուշերի
մէջ:
Նախատինք
համարելո
ոյց
են
տալիս
հեղինակի
հասուն
գիտութիւնը
{քարերի},
մետալների
եւ
աղերի
որպիսութեններին:
քը
ծառայում
են
բնութեան
ձեռքում
Շախմատի
{քարերի}
տեղ:
Բնութիւնը
խաղում
է
այս
խաղը
ժաման
Խորինը,
Սաղմոսը,
Սօսի
ծնրադրութիւնից
{քարերի}
փոս
ընկնիլը,
Գարեգնի
սրտի
զեղմունքը,
ղզին.
Մեք
տեսանում
ենք...
բռնեց
{քարերից}
Եւ
շուտ
վեր
ելաւ
իբր
աննիւթ
մարմին
ակի
ճարտարապետութեան
ճաշակը։
Եւ
թէ
այդ
{քարերից}
ոմանք
փշրուել
են,
ոմանք
մի
անկիւնն
են
րգիչը,
եօթներորդ
դարու
սկզբում
սրբատաշ
{քարերով}
շինեց
որպէս
Հռիփսիմեանց
հոյակապ
վկայարա
։
Երանելի
Կոմիտաս
կաթողիկոսի
սրբատաշ
{քարերով}
շինած
փառաւոր
գմբէթը,
մեր
այսօրուայ
Ս
հրացան
առանց
հրացայտի,
ծոցերը
լիք
մանր
{քարերով}
եւ
խորտակուած
շիշի
կոտորակներով:
Ամենա
որովհետեւ
բովանդակ
դաշտը
լիքն
է
այսպիսի
{քարերով}:
Այս
սարերը,
դաշտը
եւ
քարերը
արեւի
ճա
թեան
կանոններին
համաձայն։
Իսկ
եթէ
նոյն
{քարերով}
աշխատես
դարձեալ
երդիկով,
առանց
պատուհա
էր
առ
հասարակ
ծառերի
վերայ
եւ
այնտեղից
{քարզում}
էր
իւր
Քրիստոնէութիւնը
հաւաքուած
ժողովր
ենեւին
արդիւնք
տալու:
Նա
նմանում
է
այն
{քարէ}
ձուին,
որ
իբրեւ
բունկալ
մնում
է
հաւի
ձ
եցութեամբ
նստի
իր
ձու
ածած
տեղում
(
այն
{քարէ}
ձուն
էլ
չլինի
կը
նստի)
խելքդ
ի՛նչ
է
կտ
լու
կ՚ուզեն,
որ
մենք
Մեսրովբ
դառնանք,
{քարէքար}
ընկնենք՝
ազգը
լուսաւորելու,
վերջապէս
ւով
կքալեր,
Մուխալն
սերդուկով,
գլուխը
{քարը}
տվել
է
շուն
շան
որդին,
երեսն
պատովն,
կշռի
ո՛ր
թաթի
վերայ
դնէ
իւր
ծանրութեան
{քարը}:
Այդ
պարոնը
ազգի
յետ
մնալու
պատճառ
լու
որ
մտան
գետի
մէջ,
եւ
այս
լցուած
հող
ու
{քարը},
ջրի
երեսից
երկաթակապ
հաստ
գերաններով
՝
մտածելով,
եթէ
կը
վնասէ
ինձ,
գլուխը
{քարը},
թո՛ղ
վնասէ.
ո՞չ
ապաքէն
միանգամ
պիտի
ւնը,
որի
կազմութեանը
պատկանում
էր
գտած
{քարը},
այլ,
քննելով
նորա
վերայի
եւ
աննշմարե
են
`
Իմ
պէս
կարծեցի.
Է՛հ,
{քարը}
ձեր
գլխին
Որդիք
կորստեան:
նել,
Կամ
անթափանձ
խաւարում,
{Քարը}
մոմո՛վ
տեսանել։
Ոհ,
Մեսրո՛
ը
ասում
էր
թէ
նա
գտանելով
փիլիսոփայական
{քարը},
տէր
էր
դարձել
անհամար
հարստութեան,
ո
էս
սովոր
է,
թող
ինչ
կամի
առնէ,
գլուխը
{քարը}...
Կորչի
գնայ...
մեզ
հարկաւոր
սէր.
սէր,
որ
աստուածային
հոգի
է,
որ
{քարը}
եւս
կը
հալեցնէ,
որի
ընդդէմ
սուրերը
բթա
ով
մատանին
ոչ.
շատ
գեղեցիկ
շինուած
է,
{քարը}
թանկագին...
-
Գիտեմ,
-
ընդհատեց
խ
ւնը
եղաւ
Արքայական
դուռնը
քանդելը,
որի
{քարը}
չ'թողուեցաւ
քարի
վերայ,
մինչեւ
անգամ
մ
ակ
ոճերի
բառարան
շինէ։
Ասենք
թէ
գլուխը
{քարը}
տուեց,
շինեց,
յետոյ
պիտի
այդ
բառարանը
ք
ասելիք
ունենալու
չէինք,
եթէ,
գլուխը
{քարը},
լոկ
մի
խօսք
կամ
մի
նշան
գրէր
նա
ձուի
ոճերի
բառարան
շինէ:
Ասենք,
թէ
գլո՛ւխը
{քարը}
տուեց
ու
շինեց,
յետոյ
այդ
բառարանը
պիտ
մատենագրութիւն.
սա
էր
առաջին
եւ
վերջին
{քարը},
որ
կարող
էր
տնկել
իւրաքանչիւր
մարդի
մ
ց
ցած
լինէր
մի
հասարակաց
լեզու,
գլուխս
{քարը}
կը
տայի,
էլ
չէի
խօսիլ։
"
Է՛հ,
հոգիդ
ւ
քո
ծառան,
եթէ
գտնէ
այդ
փիլիսոփայական
{քարը},
ես
ոչ
միայն
"
աշակերտիմ
եւ
հետեւիմ
"
միմեանցից
բաժանող
պատի
այս
աղիւսը,
այն
{քարը},
միւս
սիւնը
քակելով։
Պիտի
կարողանային
ղայ
է:
Գայթակղեցաւ
նա
աս
գայթակղութեան
{քարի}
վերայ
եւ
դէպի
ձախ,
շրջան
յառաջ,
ծռեց
ափելով
Գտանում
է
այն
ծակի
մէջ
{Քարի}
ծայր...
անգիր
անշուք.
Այդ
ինչ
քա
ւորների
մէջ
ցոյց
էր
տուել
փիլիսոփայական
{քարի}
գաղտնիքը,
առանց
յայտնելու
շահաստացութե
-
ես
դեռ
շատ
յառաջ
գիտէի
փիլիսոփայական
{քարի}
գաղտնիքը,
որ
ուսել
էի
Կոստանդնուպօլսու
ն
դուռնը
քանդելը,
որի
քարը
չ'թողուեցաւ
{քարի}
վերայ,
մինչեւ
անգամ
մեռած
Յանսէնեաններ
նար
չունեի
շարունակել.
ի՞նչ
անեի,
ո՛ր
{քարին}
տայի
գլուխս,
մտածիր
ինքդ
ու
հետո
դատապ
քաղդէական
սերմից
յառաջացած
ծնունդներ,
{քարին}
ենք
զարկում:
Շատ
լաւ
գիտենք,
որ
մ
րան:
Ծո՜ւնր
եմ
դնում
ես
այդ
{քարին},
Ութսուն
եօթը
տարուց
յետ
`
իր
խնամի
Յարութիւնին.
"
ասածս
սարին,
{քարին}
դիպչի,
քամին
տանի...
քո
գլուխը
որ
կ
(
վայելի)
գլխի
թագը:
Կաքաւը
կաննել
ա
{քարին},
-
կտուցը
լիքը
արին,
Մի
աղլուխ
վարդ
եմ
քաղաքի
կենտրոնում,
համարեա՛
թէ
բոլորը
{քարից}
ու
աղիւսից
շինած:
Եկեղեցիքը,
որ
վեց
հ
է
մեզանից
ճանապարհ
ընկնողը
սարից
սար
եւ
{քարից}
քար,
թէ
ինչ
է
պիտի
օգնէ
այս
խնդրի
լուծ
ն
սանդուղքի
համար
ունեցել
էինք
մի
ամուր
{քարից}
պատուանդան,
որի
վերայ
աներկիւղ
կարելի
րք
ստանալով
ձախումը՝
պարսպից
արձակուած
{քարից},
իսկ
աջումը
հրազէնքի
գնտակից,
վայր
ըն
ինի
կը
նստի)
խելքդ
ի՛նչ
է
կտրում,
այն
{քարից}
ձագ
դուրս
կը
գա՞յ:
Չէ՞
որ
զուր
տեղը
կը
տակները
մինչեւ
այսօր
եւս
կան:
Ես
տեսայ
{Քարկեդոնի}
բազմաղէտ
կործանումը.
երեք
օր
Հռոմայեցի
րամանկութիւն,
որով
վճռում
էր
նա
անբախտ
{Քարկեդոնի}
թշուառ
վիճակը.
եւ
Հաննիբալից
աւելի
փառ
լ,
որպեսզի
առաքյալի
նման
ասի.
"
Երիցս
{քարկոծ}
եղէց
":
Իսկ
եթե
նրան
այդ
գործը
հաջո
Եւ
իմ
բոլոր
մերձաւորքը
Կամէին
ինձ
{քարկոծ}
առնել
":
Եւ,
արդարեւ,
ճշմարտութի
վ
պակաս
արբի.
երիցս
ձաղկեցայ.
միանգամ
{քարկոծ}
եղէ.
երիցս
նաւակո՛ծ
եղէ.
զտի՛ւ
եւ
զգի
ւ
երեսները
թթուեցնում,
բայց
մի՛
շտապէք
{քարկոծել}
մի
մարդ,
որ
խօսում
է
այն
ազգի
մասին,
ւմ,
իրաւունք
չունիք
եւ
չէք
կարող
նորան
{քարկոծել}
՝
առանց
ստութեան
եւ
խաւարի
պաշտօնեայ
դա
գիտութեան
շուները.
Քեզ
շատ
անգամ
{քարկոծեցին}
Կեղծաւորաց
խումբերը:
ոռնիկ
մարդ
կամ
մի
բոզ
յայտնուէր,
իսկոյն
{քարկոծում}
էին
նորան
առանց
խնայելու։
Էլ
ի՞նչպէս
ու
ութերի
տարբերությունը,
ինչպես
օրինակ՝
{քարյուղի}
եւ
սաթի
"
եւ
այլն:
Ափսոս,
որ
մանրադիտ
ի
որպէս
ի
ձեան
վերջք
գծին
կուտեալ
ունէր
{քարն}:
Եւ
ո՛չ
միայն
երեւութացաւ,
այլ
եւ
հան
ը
լաւ
հասկնալով,
որոշեցին
լուռ
մնալ
եւ
{քարշ}
ածել
այս
գործը,
որչափ
որ
կարելի
է
դիմա
երջ,
պար
ու
խրախճան:
Ես
ոսկորներս
եմ
{քարշ}
տալիս
ուժատ,
Իմ
կապանքները
կտրած
հազի
Ուր
պա՜ր
յաւէրժ
եւ
խրախճան,
Ընդ
{քարշ}
տանիմ
զոսկերս
իմ՝
Մազապուր
խզեալ
ներս
մտաւ
նորա
մէջ:
Ախոռի
յատակի
վերայ
{քարշած}
էր
կաւիճով
մի
շրջանագիծ․
նորա
մէջտեղում
ձայնով
մոլորեցրել
են
մօտից
անցանողքը
եւ
{քարշած}
իւրեանց
մէջ,
ծռել
են
որի
աչքը,
որի
ծն
օգնել
եւ
իմ
խավար
դրութենից
դեպի
լույս
{քարշել},
շատ
եւ
անչափ
շնորհակալ
եմ,
եթե
այդ
բ
օրութենով
կարելի
է
ազգերը
դէպի
այս
կողմ
{քարշել}
երկրպագութեան
համար։
Այս
օրից
ահա
նորա
հիմնել,
վասնորոյ
աշխատում
էր
իւր
կողմը
{քարշել}
խելօք
եւ
ուսումնական
մարդիկ։
Բաղդը
յաջ
ապետութեան
ուժովը
կարողանան
իւրեանց
հետ
{քարշել}
Հնդկաստանի
անթիւ
բնակիչքը
եւ
հարկադրել
ան
նորան
ճաշերով
եւ
ընթրիքներով
իւր
մօտ
{քարշելով},
կազմում
է
մի
ընկերութիւն
իւր
հետ,
որ
ասելով
լցնում
է
քիթը
թաբակով
եւ,
գլխին
{քարշելով}
գլխարկը,
հեռանում
է
խօսողներից,
որ
մի
խեանցը,
դառնալով
դէպի
պ.
Մարկոսը,
եւ
{քարշելով}
մի
աթոռ,
նստաւ
սեղանի
մօտ:
-
ճշմա
նստան
իւրեանց
տեղերը
եւ
կոմսը
աթոռը
մօտ
{քարշելով},
Մահտեսի
Թովմասին
ասաց.
-
Օրհնած,
եթ
շատ
անգամ
երկու
արտասուքի
կաթիլներ
գիծ
{քարշելով}
նորա
թաւիշեայ
երեսի
վրայից,
գլորւում
է
ին
բանականութիւնը
կերպարանւում
էր,
վեր
{քարշելով}
բանականութեան
երեսից
տխուր
եւ
մռայլոտ
վ
մի
ժամակոչի
բերանից...
Արեւը
յետ
{քարշեց}
իւր
վերջին
ճառագայթքը,
եւ
ժամակոչը
երկ
սին:
Այս
ասելով
օրիորդ
Մարիամը
մօտ
{քարշեց}
աթոռը
ֆորտօպիանօին,
զարկեց
մատները
կլա
արանք
ցոյց
տալ
բժշկապետին,
յօնքերը
մօտ
{քարշեց}
աչքերին:
Դուռը
բացուեցաւ,
եւ
բժշկ
ները
լսելով
հեղինակից,
մի
անտանելի
ա՛խ
{քարշեցի}
սրտիս
խորքից,
ասելով.
ցաւալի
հայոց
ազ
ական
կերպարանքը,
քո
տխուր
հայեացքը
մօտ
{քարշեցին}
ինձ
քեզ,
իսկ
թէ
ինչ
է
քո
մէջ
այն,
որ
ու
ծաղկեցուցին
Հայոց
հին
լեզուն
եւ
վեր
{քարշեցին}
նորան
այն
ողորմելի
վիճակի
միջից,
ինչ
վ
րամը
կենդրոնացած
է,
եւ
ժողովուրդը
պիտի
{քարշէ}
նորան
այդ
կենդրոնից։
Ինչո՞վ,
միմիայն
ութեան
ապահովութիւնը
այդ
միաւորուածների
{քարշողական}
յատկութեան
մէջ
տեսանելով:
Այսպիսի
սխալ
ւմ
է
գանգի
հետ:
Շրթունքը
բարակ,
չոր,
{քարշուած}
ինչպէս
թմբուկի
կաշի
եւ
բոլորովին
կապոյտ
ը
"
Մեղուի
"
կուրծքի
վերայ,
որ,
դուրս
{քարշուելով}
ապականեալ
հիւթերը,
ճանապարհ
տային
ազատ
ին
կարեկցութիւն՝
առանց
զզուելու
եւ
յետ
{քարշուելու}:
Անցեալները
գրում
է
ինձ
մի
այսպիսի
նամ
այժմ
նորան
իւր
գրուածից:
Վարագոյրը
յետ
{քարշուեցաւ},
եւ
հերոսը
գտանւում
է
թատրոնաբեմի
վերա
մի
դրացի
կին
կար.
նա
շատ
անգամ
վայր
էր
{քարշում}
կայծակը
":
Վաճ.
-
"
Ինչպէ՞ս
":
ւց
պիտոյ
է
իմանալ,
որ
այդ
կինը
վայր
էր
{քարշում}
կայծակը՝
մի
մարդու
զարկել
տալու
համար
սանելով,
երբ
որ
սա
փոքր
առ
փոքր
հետ
էր
{քարշում}
իւր
կենսական
զօրութիւնքը
եւ
պատրաստւում
ով
իւրեանց
ընդդիմութեան
ունայնութիւնը՝
{քարշում}
են
պոչերը:
Ը.
Նոր
տարի
1859
ուած
թանձր
եւ
մառախլապատ
ամպերը,
յետ
է
{քարշում}
իւր
ոգեւորիչ
ճառագայթքը
այդ
աշխարհի
վեր
մեզ
մեր
ուխտեալ
ճանապարհից.
մեր
աստղը
{քարշում}
է
մեզ
դէպի
այդ
խորհրդական
ճանապարհի
ելք
,
որ
այդպէս
հրապուրում
են
եւ
իւրեանց
են
{քարշում}
հետզհետէ
գրեթէ
բոլոր
Հայոց
ազգը,
որի
հ
նացինք
գերեզմանատնում,
որպէս
թէ
մի
բան
{քարշում}
էր
եւ
պահում
էր
մեզ
այնտեղ,
յետոյ
Հայկ
ց
մինը
ձգում
է
խելքերը
յառաջ,
միւսները
{քարշում}
են
հետ,
մինը
քարշում
է
աջ,
միւսը
`
ձա
յառաջ,
միւսները
քարշում
են
հետ,
մինը
{քարշում}
է
աջ,
միւսը
`
ձախ,
եւ
միջականի
հետեւո
միւս
ձեռքում
կաւիճ,
մի
բոլորշի
գիծ
էր
{քարշում}
գետնի
վերայ:
Նորա
ծառայքը,
շատ
անգամ
րապում
է
խեղ
եւ
խելառ
բաներով,
գիծեր
է
{քարշում}
ախոռի
մէջ,
սեւ
հաւեր
է
մորթում:
Սեւ
կ
ն։
Յիսուսեանք
մի
հրաշալի
ճարտարութեամբ
{քարշում}
էին
նորանց
իւրեանց
կողմը,
բաժանում
էին
նայիր
իմ
ասածները...
-
Շատ
վեր
ես
{քարշւում},
-
ասաց
Թիւթիւնճի-օղլուն,
-
որ
կարծում
գմանությունների,
որ
Որոգինեսը
3
դարում
{քարշքարշելով}
այս
ու
այն
տեղից
բան
է
շինել,
եւ
մերայ
Ունի
զտաճարին
Զմուտ
խորանին
{Քարո՜զ}
պարծանաց
Կուսից
ամոթլեաց:
րդ
է,
ապա
նորա
քարոզը,
այնպէս
հրաշալի
{քարոզ}
ասաց
ուսումնարանի
եւ
ազգասիրութեան
վերա
ատուիրանաւ
Աստուծոյ,
վասն
աւանդութեանց
{քարոզ}
էին
"
եթէ
ոք
ասիցէ
ցհայր
կամ
ցմայր
կ՚որ
աւելորդ
համարելով
այս
մասին
երկար
բարակ
{քարոզ}
կարդալ,
պարտականութիւն
եմ
համարում
միա
ց.
Անջնջելի
սերտ
յիշատակք
կացցեն
{քարոզ}
քո
կենաց,
Յաւերժ
առնել
չարագործին
ժողովրդի
վրան,
երբ
իմա՛ց
է
տրւում,
եւ
{քարոզ}
ասողը
նշանակուած
տեղն
է
անց
կենում,
ամ
յց
դուք
այժմ
մի՛
կարծէք,
թէ
ես
ժամերով
{քարոզ}
ունէի
այդ
մասին
ասելու...
ո՛ւր
էր
այ
նաց
Կոստանդնուպօլիս։
Այստեղ
քանի
անգամ
{քարոզ}
տուեց
նա
Ղալաթիայի
Սուրբ
Լուսաւորիչ
եկե
աց
էին
այդ
արգասիք,
քանզի
գործն
ինքնին
{քարոզ}
է
զհեղինակին
անժխտելի
արժանաւորութիւն,
եալ
էր
զիւր
ընթացս,
որ
զնորախօսութիւնն
{քարոզ}
էր,
սխալէր
չարաչար,
վասն
զի
աւերած
բն
չ
այլ
ինչ
են,
եթէ
ոչ
յայտնի
ապացոյց
եւ
{քարոզ},
թէ
այդ
Յիսուսեան
աբեղայքը
ջարդ
ու
փշո
ասիրում
էի
ձեր
քաղցրաճաշակ
եւ
ճշմարտս.
{քարոզ}
յիշատակարանները,
որ
անմիջապէս
ընծայում
քն
էլ
ջրհեղեղից
առաջ
մնացած
գաղափարների
{քարոզ}:
Ո՛չ
գիրք,
ո՛չ
կարդացող.
դպրոց
էլ
հա
վիրաբուժական
հնարների:
Այնպէս
է,
մեր
{քարոզած}
ճշմարտութիւնը
գուցէ
թէ
կտրատում
է
ազգի
տութիւնը՝
առանց
մտածելու,
թէ
ես
եւ
իմ
{քարոզած}
ճշմարտութիւնը
ջոկ
ջոկ
բաներ
են,
թէ
ճշմ
Իսահակեանցին,
չգիտեմ։
Միայն
եթէ
նորա
{քարոզած}
բուն
հայագէտքը
(
մեր
կարծիքով՝
խաւարի
ինում
անբարոյականութեան,
թէեւ
յատկապէս
{քարոզած}
չլինէիք
անբարոյականութիւն,
դուք
պիտի
հ
նք
զէնք
առնուլ
մեր
ձեռքը
եւ
մինչեւ
այժմ
{քարոզած}
ազատութիւնը
նուիրել
եւ
սրբել
մեր
արիւնո
թարեանց
շնորհքով)։
Այդ
Վիեննացու
{քարոզած}
մատենագրութիւնը
դանակով
կտրած
բաժանած
է
նուս:
Փիլիսոփայութիւնը
նաեւ
ազատութիւն
{քարոզած}
ժամանակ,
եթէ
դրականապէս
դնում
է
իր
վար
շատ
անգամ,
պաշտօնական
շրջաբերականներով
{քարոզած}
էր
աշխարհին,
թէ
առանց
մեր
իշխանութիւնը
թեան
աներեւակայեւի
է
անգամ:
Մեր
այստեղ
{քարոզած}
դրութիւնքը
պաշտպանելու
համար
հաւաքած
են
նա
ոչ
միայն
չկամեցաւ
լսել,
այլ
Մովսէսի
{քարոզած}
պարզ
Եհովայի
կրօնի
վրայ
պատուաստեց
նաեւ
գաղթականութեան
եւ
գաղթականութիւն
չէ
մեր
{քարոզածը}.
իսկ
այն
մասը,
որ
դուրս
է
իւր
աշխարհի
մէջ
Պապականութիւնը։
Այս
մարդի
անճոռնի
{քարոզգիրքը}
տպուեցաւ
Հայերէն,
որի
մէջ
իւր
բոլոր
մե
ան
եւ
փառասիրութեան
իւրեանց
համարեալ
եւ
{քարոզեալ}
են
զանձինս
գերադաս
քան
զամենայն
եպիսկոպ
րդ
ո՛չ
հաստատի.
այլ
թէ
Պետրոս
զառաջինն
{քարոզեաց}
յԱնտիոք,
զայդմանէ
ունիմք
զհաւաստի
վկայ
րձանց
զՅարութիւն
փրկողին
խնկաբերից
{քարոզեաց}
։
Ես
անդ
ներկայ
յորժամ
լոյս
Հայաստանեայ
ես
չնչին
եւ
զզվելի
էր
պահում,
որ
սկսեց
{քարոզել}
18-ամյա
մի
պատանու
(
հայ):
Խեղճ
պատան
Բայց
լեզուն
ուսմունք
չէ,
այն
չի
կարելի
{քարոզել},
եթե
հավաքես
ամբողջ
ժողովուրդը
եւ
աշակ
։
Նա
մի
տեղ
ասում
է.
"
Սկսեցի
սէր
{քարոզել},
Սուրբ
ուսումը
ճշմարտութեան,
է
աճում
ու
զօրանում
էին։
Նորան
անդադար
{քարոզել}
էին,
թէ
ի՞նչ
աստիճանի
զզուելի
եւ
գարշե
սկ
այլ
ոք
չունի
համարձակութիւն
պարտական
{քարոզել}
մեր
ազատ
անձը:
Եւ
այս
է
մանաւանդ
բանը
կոսի
տանը,
հրամայեց
իւր
հոգեւոր
դասուն
{քարոզել}
Հայոց
եկեղեցու
մէջ
Քաղկեդոնեան
ժողովը
ե
Լամբրոնացին
հարկադրուեցաւ
չափաւորութիւն
{քարոզել},
որովհետեւ
եկեղեցու
անկախութիւնը
պաշտպ
ռաքելութեան
ընթացքը:
Չոր
չոր
ազգութիւն
{քարոզել},
առանց
մեկնելու
քո
քարոզութեան
պատճառն
ո՛չ
բռնակալ:
Ի՞նչ
է
մնում
մեզ:
"
{Քարոզել}
տնտեսական
խնդիրը,
քարոզել
մարդը,
քարո
մեզ:
"
Քարոզել
տնտեսական
խնդիրը,
{քարոզել}
մարդը,
քարոզել
ազգութիւնը,
միստիկների
ոզել
տնտեսական
խնդիրը,
քարոզել
մարդը,
{քարոզել}
ազգութիւնը,
միստիկներին
գայթակղութիւն
Զայդ
եւ
զայլ
սոցին
նմանս
անարգել
կարէր
{քարոզել}
Այվազովսքին,
մինչդեռ
՚ի
վերայ
տանեաց
ա
ւմ
կարդում
էի:
Ես
սկսայ
սէր
{քարոզել},
Սուրբ
ուսումը
ճշմարտութեան.
համարի,
եթէ
կարողանայ
երկրայինը
միայն
{քարոզել},
աստղերից
վեր
չկայ
Հիւսփսափայլ:
Ուր
թ
տեաց
ֆանատիկոսութեան
խաւարը
եւ
դորա
տեղ
{քարոզել}
սէր,
խղճի
ազատութիւն,
մարդկային
բանակ
բարձրացնել
մեր
ձայնը
եւ
արձակ
համարձակ
{քարոզել}
մեր
շատ
սիրելի
եղբայրակիցներին,
թէ
ահա
ւթիւն
ենք
համարում
մեր
վերայ
հրապարակով
{քարոզել},
թէ
նոր
ահա
բացւում
է
կենդանի
ժողովրդի
րդը
լինելու
է
Հայոց
ազգին
Պապականութիւն
{քարոզել},
Հռովմէական
եկեղեցուց
դուրս
գտանուած
Հ
ն
ոչ,
եթէ
կամեցեալ
էր
դոցա
յորդորել
եւ
{քարոզել}
զժողովուրդն,
տալ
նմա
զայնպիսի
ուղղութի
յ
պատերազմիլ
անհաւատների
հետ,
որոնց
եւ
{քարոզել}
քրիստոնէութիւն։
Այս
միջոցին
վերկացաւ
մ
եւ
սկսեց
փողոցներում
եւ
հրապարակներում
{քարոզել}
ժողովրդին։
Ինչպէս
ասում
են
նորա
պա
անում
դասեր
լսելու
համար,
ուր
եւ
սկսեց
{քարոզել}
փողոցներում
եւ
հրապարակներում։
Նա
ո՛չի
լ
ապաշխարութիւն
եւ
խիստ
բարոյականութիւն
{քարոզել}
ժողովրդին։
Նորա
քարոզութեան
ձեւը
շատ
զ
կին
նպատակին
հասնելու
համար,
այսինքն՝
{քարոզել}
Աւետարանը
անհաւատներին։
Բայց
Գերմանիայ
։
Այստեղ
նա
իւր
սովորական
կերպով
սկսեց
{քարոզել}
ժողովրդին
եւ
աշակերտներ
ճարել։
Հոգեւոր
ցան
բոլոր
Իտալիայի
քաղաքները
եւ
սկսեցին
{քարոզել}
ապաշխարութիւն,
վարքի
սրբութիւն
եւ
հնազ
ց
իւր
սովորական
պարապմունքը,
այսինքն՝
{քարոզել}
ժողովրդին
բարքի
եւ
վարքի
սրբութիւն
եւ
ո
,
Պապական
աշխարհի
բոլոր
քաղաքների
մէջ,
{քարոզել}
ժողովրդին
հրապարակներում
եւ
փողոցներում
ւ
սկսեց
երեխայք
հաւաքել
եւ
ուսուցանել,
{քարոզել}
ապաշխարութիւն,
վարքի
ու
բարքի
մաքրութի
ից՝
միտքը
դրեց
գնալ
Չինաստան
եւ
այնտեղ
{քարոզել}
՝
յուսալով,
որ
թէ
յաջողի
իւրեան
ջնջել
ն
ջոկ
ճանապարհով
ընթացան.
նոքա
սկսեցին
{քարոզել}
Աւետարանը
այնպէս,
որ
արդէն
յարմար
էր
տ
ու
չ'թողեցին
եւ
այս
բանը.
նոքա
սկսեցին
{քարոզել},
թէ
իւրեանց
աղօթքի
զօրութենովը
կատարու
վերջապէս
ինքը
իւրեան
Սուրբ
Լիգայի
գլուխ
{քարոզել}
՝
յուսալով,
թէ
կարո՛ղ
է
այս
ճանապարհով
ինելու:
Չէ
կարելի
իրաւադատութիւն
{քարոզել}
եւ
անիրաւութիւնը
պաշտպանել:
Չէ
կա
տպանել:
Չէ
կարելի
յառաջադիմութիւն
{քարոզել}
եւ
անդամալուծի
պէս
բեւեռցած
մնալ
մի
կէտ
յ:
Չէ
կարելի
լուսաւորութիւն
{քարոզել}
եւ
ամենայն
ջերմեռանդութեամբ
խաւարի
մէջ
ջ
թարթափել:
Չէ
կարելի
մաքրութիւն
{քարոզել}
եւ
ապականութեան
ծովի
մէջ
լողալ:
կանք
առնուլ:
Չէ
կարելի
ազատութիւն
{քարոզել}
եւ
խղճմտանք
բռնաբարել:
Այսպիսի
"
երական
յայտարարեց
աւանդութիւնը
եւ
սկսեց
{քարոզել},
թէ
ապագայ
պատրիարքը
պէտք
է
ընտրուի
բա
ժամանակ
եռ
է
գալիս,
ուզում
ես
դորանով
{քարոզել}
ինձ
այլեւ
աստուածը,
որի
գրած
օրէնքները
թիւնը
ամէն
տեղ
մէկ
է:
Խաչակիր
արշաւանք
{քարոզել}
այդ
բաղդասութեան
ընդդէմ,
հին
լեզուի
բա
են
աճէ,
ո՞ր
ուշաբարձութեամբ
կարող
էինք
{քարոզել},
որ
այդ
լեզուն
թուրքի
կամ
սատանայի
ձեւ
յս
արտասուելի
ճշմարտութիւնը։
Կարելի
էր
{քարոզել}
նորան
այն
ժամանակ,
եթէ
նա,
սեւը
սեւ
ե
եւ
հեռացնելու
համար:
Ես,
ճշմարտութիւն
{քարոզելով},
ասում
ես
դու,
թէ
յայտնում
էի
ազգի
պա
,
այն
պատճառով,
որ
նոքա,
ճշմարտութիւն
{քարոզելով},
բամբասանքի
տակ
էին
ձգում
իւրեանց
անձը
րկու
հակառակող
բաժինները՝
ճշմարտութիւն
{քարոզելով}
նոցա,
որ
նուիրելով
իւրեանց
անձը
ստութե
ից՝
դեռեւս
չորս
միլլիոն
ազգի
երեսփոխան
{քարոզելով}
իւրեանց։
Մեք
բողոքում
ենք:
Ամբրո
ւնը
այս
աշխարհից
չէ՛
"
Ասողին
երեսփոխան
{քարոզելով}
իւր
անձը,
հակառակ
իւր
Վարդապետի
հրաման
քն
ուրոյն
անօթս
պահապանս
ազգի,
այն
է՝
{քարոզելով}
հանապազօր
զանյողդողդ
հաստատութիւն
ի
դաւ
անների
դասը
աշխարհականներին
անմերձենալի
{քարոզելով},
բարձրացնում
է
մինչեւ
քուրմերի
եւ
եզու
լ
իւր
աշակերտքը
գերմանական
լեզուի
մէջ՝
{քարոզելով}
նոցա,
թէ
այդ
լեզուն
մանաւանդ
լինելու
է
,
քանի
անգամ
արքայազն
Դմիտրիու
փոխանակ
{քարոզելով}
քեզ:
-
Ճշմարիտ
է,
մռայլագոյն
սատա
ը
եկեղեցու
բեմերը
դըրդում
են՝
երկրորդը
{քարոզելով}
։
Երկու
էր
այս
բաների
խորհուրդը.
մին,
գլխաւորը,
Աստուծոյ
ամենակալի
երեսփոխան
{քարոզելով}
իւր
անձը,
նոյն
պատիւը
պահանջում
էր
ժող
ոսի
անսխալելի
եւ
անմեղանչական
երեսփոխան
{քարոզելով},
մի
բարակ
կերպով
ներս
էին
բերել
պապակա
ց,
ազատեց
նորան
եգիպտական
գերութենից
եւ
{քարոզելով}
ճշմարիտ
Աստուածը՝
տնկեց
այդ
ժողովրդի
մէ
մ
Պապական
Քրիստոնէութիւն։
Յիսուսեանք,
{քարոզելով}
Քրիստոնէութիւնը
զանազան
աշխարհների
մէջ
պատան,
Մելանիուր
եւ
Մալակկա
կղզիները՝
{քարոզելով}
Աւետարանը
եւ
Պօրտուգալացոց
օգնութենով
կ
նէութիւնը։
Յիսուսեանները,
Քրիստոս
{քարոզելով},
թագուցանում
էին
նորա
չարչարանքը,
նոր
նում
էին
նորանց
իւրեանց
հին
կրօնի
մէջ՝
{քարոզելով}
այնպիսի
Աւետարան,
որ
շինած
էր
Չինաստան
եալ
Քրիստոնէութեան
մասին,
եւ
թէ
նոքա,
{քարոզելով}
Քրիստոսի
Աւետարանը,
չէին
մտածում
Քրիստ
մ՝
Թուրքիայի
մահմեդականներին
ավետարանը
{քարոզելու}
պատրվակով:
Պարոնայք
միսիոներներն
իրենց
ւրս
չի
հանիլ,
մանաւանդ,
եթէ
այդ
մարդը
{քարոզելու}
ելնէ
խոնարհութեամբ
եւ
ոչ
հպարտական
գիտո
ուղարկէ
Հնդկաստան՝
Քրիստոսի
Աւետարանը
{քարոզելու}
։
Բայց
Իգնատիոսը,
այսպիսի
հարկաւոր
ժամ
ր
նա
ուղարկել
Կարգի
անդամները
Աւետարանը
{քարոզելու}
համար։
Այս
բանը
այն
միջոցին
ո՛չ
ոք
չ'հ
ետերի
ընթացքին
անծանօթ
ազգերին
Աւետարան
{քարոզելու}
։
Բայց
Կարգի
հոգին
անտեսանելի
կերպով
հե
ամաբանութեան
տակ,
համազօր
է
հին
լեզուն
{քարոզելու},
որ
իր
կամքով
համազօր
է
մարդկային
կենդ
տող
անմեղ
գործոց
իւր
իսկ
Այվազի,
եւ
թէ
{քարոզեմ}
զկրօնընդդէմ
եւ
զանբարոյական
գաղափարս
յօ
ճակատագրի:
Որ
ամբաստաներն
զինէն,
եթէ
{քարոզեմ}
զկրօնընդդէմ
եւ
զանբարոյական
գաղափարս,
եւ
հաւատում
եմ
ամենայն
բանի,
ինչ
որ
կը
{քարոզեն}
ինձ
բնութեան
անունով,
-
գոռաց
Թիւթիւնճի
մաշտոցին
են
ջան
տալի,
էլ
չեն
ասում
թէ
{քարոզեն}
բալքի
էս
սովորոյթքը
վերցուի
":
Բ
,
ես
դուրս
կը
ձգե՞մ
նորան,
երբ
գաս
ու
{քարոզես}
ինձ
մէկ
կողմից
նորա
տգեղութիւնը,
միւս
ելցէ
ի
կատար
թէ
զոր
խօսեցիք
յունկանէ,
{քարոզեսցի}
ի
վերայ
տանեաց
",
վասն
այն
եւ
բազմախար
աղափարը,
տեսաւ
այս
եւ
խաչակիր
արշաւանք
{քարոզեց}
այն
իմաստուն
ուսուցիչների
ընդդէմ:
Բանա
փոխական
շարժողութեան,
խաչակիր
արշաւանք
{քարոզեց}
ֆրանսիական
ազգի
ընդդէմ:
Նա
հիւանդ
էր
ա
առաւել
քան
Աստուծոյ
պատուիրանքը,
)
{քարոզեց}
ճշմարիտ
Աստուածը
հոգի
եւ
անկարօտ
անպտու
խորհուրդ
նանրահաւատութեանը,
հրապարակով
{քարոզեց}
Աստուածը
գթած,
ներող,
անյիշաչար,
նախ
ածկելու
իւր
պապականութիւնը,
հրապարակով
{քարոզեց},
թէ
ինչ
որ
Հայոց
ազգը
ստացել
է
կամ
ստա
ներկում,
իսկ
երկրորդովը
մատները:
Ո՞վ
{քարոզեց}
ժողովրդին
թողուլ
այդ
վնասակար
բաները,
ց
փիլիսոփաներ,
որ
քամի
կուլ
տալով
իդէա
{քարոզեցին},
առանց
այդ
սքանչելի
իդէան
երբեւիցէ,
ի
զգացողութիւնքը,
որովհետեւ
քո
անձը
տէր
{քարոզեցիր}
նորա
կեանքին:
Հազար
կեանք
փրկէ
դո
ց,
որ
ըստ
օրէ
թաղի
ընդ
պարտուք,
որպէս
{քարոզէ}
յառաջնորդն,
եւ
Ղազար
անուն
սպասաւոր
նո
փրկչեան
հռչակի
պարտապան,
առաջնորդ
նորա
{քարոզէ}
զանձն
անինչ
եւ
անարծաթ,
իսկ
սպասաւոր
ա
՛ղ
ոչ
թէ
միայն
գիշեր
ցերեկ
առաքինութիւն
{քարոզէ}
իւր
զաւակներին,
այդ
շատ
փոքր
էր,
այլե
եւ
ազգութիւնը
ապրում
է:
Դու
հազար
տարի
{քարոզէ}
ինձ
քո
վերացական
ազգութիւնը,
ես
միշտ
չ
թիւնների
մասին:
Թող
պ.
Չամուռճեանը
{քարոզէ},
թէ
հոգեւորներից
դուրս
փրկութիւն
չկայ
կամ
գնայ
համալսարանների
պատշգամբներում
{քարոզէ},
գուցէ
այնտեղ
քո
արհեստակիցքը
հիանան
ք
վհետեւ
Կարգի
գլխաւոր
նպատակը
այն
է,
որ
{քարոզէ}
անհաւատներին
Քրիստոսի
Աւետարանը,
վասն
ները,
այն
ժամանակ
թագաւոր
Հենրիկոսը
կը
{քարոզէ}
նորան
նեռն,
սուտ
Քրիստոս
եւ
կ'ունենայ
ուրդը
այն
չէ,
որ
ամէն
անցած
խաւար
լոյս
{քարոզէ},
ամէն
դարերի
ծանրութեան
տակ
ճնշուածին
ի,
որ
իմ
խորհրդով
տնկել
էիր:
-
Քո
{քարոզը}
մեծ
պասից
երկայն
էր։
Ես
արծաթ
եմ
վաստա
աց
անում,
ինչ
ուսեալ
մարդ
է,
ապա
նորա
{քարոզը},
այնպէս
հրաշալի
քարոզ
ասաց
ուսումնարան
այս
վերջի
ժամանակները
իսպառ
վատ
էր
նորա
{քարոզը}
"։
Եւ
այսքանը
չկարողացան
հասկանալ,
թէ
մ
էր
գրականութեան
դեւի
դատարկ
գլխին
այս
{քարոզը},
դեւը
պինդ
սեղմած
ճանկերի
մէջ
գրիչը,
պակաս
առնէ:
Այսպէս
էր
Մանթուխեանցի
{քարոզը},
որ
կարդաց
Շաքարեանցի
գլխին:
Շաքարեան
րստութեան
պատճառով,
կարդում
ես
ինձ
այդ
{քարոզը}:
Ես
ինքս
գիտեմ,
որ
ամուսնութիւնը
քաղց
րի
մէջ:
Յայտնի
է
թէ
հնարողը,
կամ
նորա
{քարոզը}
հռչակւում
է
խոր
փիլիոսփայ.
պատճառ,
նա
րեւում
են
բոլորովին
այլ
զգեստով՝
որպէս
{քարոզիչ}
եւ
տարածող
ուղղափառութիւն
ասացեալ
պապակ
նուեցաւ
"
Առաքեալ
Հնդկաստանի
",
առաջին
{քարոզիչը}
եղաւ
Յիսուսեանների
միջից։
Նա
Պօրտուգալ
ինչքան
կարելի
է
քաղցր
ոճով
"։
Կնճռադէմ
{քարոզիչը}
թելադրեց
գրողին
փոխանակ
քաղցր
խօսքերի
ա
քագէտներ,
շատ
լեզուագէտներ
եւ
խորամանկ
{քարոզիչներ}
կային,
բայց
մեծ
մարդ
իւր
մտքովը
եւ
բան
ալը
ամենայն
ժամանակ
կարող
էր
յետ
կանչել
{քարոզիչները},
եթէ
կամենար,
առանց
խնդրելու
Պապի
յատ
որ
ճար
չ'կայ,
դարձեալ
նզովեց
Յիսուսեան
{քարոզիչները}
եւ
1702
թուականին
կարդինալ
Տուրնոնին
(
րծաթ
պահանջել:
Ասացին.
"
Ճշմարտութեան
{քարոզիչների}
լեզուն,
որով
խօսում
են
կամ
գրում
են,
նոնի
տակ
դնէին՝
հետեւելով
ճշմարտութեան
{քարոզիչների}
ոճին:
Խաւարասէրքը,
թէեւ
ոչինչ
չեն
աւատարիմ
առհաւատչեայ
լինել
ճշմարտութեան
{քարոզիչների}
՝
ապագայում
եւս
անդուլ
գործունէութեան
մ
փրկութեան
ճանապարհը...
Մի
կողմից,
{քարոզիչների}
խորամանկ
եւ
ազատ
ներգործութիւնը
ճանապար
ենտիոս
XII
Պապերը,
տեսանելով
Յիսուսեան
{քարոզիչների}
կամակորութիւնը,
նզովքով
դատապարտեցին
ն
տոնէութեան
նշանակը
կամ
հետքը.
բարեպաշտ
{քարոզիչների}
ձեռքով
սերմանածը
այրում
էր
Կարգի
սարսափ
ամելով
վնասել
ճշմարտութեան
հրապարակական
{քարոզիչներին},
գայթակղութեան
որոգայթներ
լարեցին
ազգի
դակի
քամակից
դուրս
էին
գալիս
ընդդէմ
այս
{քարոզիչներին},
որ
աղճատում
էին
Քրիստոնէական
հաւատի
հ
մ
նոյնպէս
եւ
նախկին
դարերի
Քրիստոնէական
{քարոզիչներին},
այլ,
նայելով
նորա
անհամբերութեանը
եւ
ւսեանք
չ'հետեւեցին
այս
սուրբ
եւ
ճշմարիտ
{քարոզիչներին}.
նոքա
գործ
էին
կատարում՝
յարմարուելով
վերայ
իշխանութիւնը,
ընդդէմ
դուրս
եկան
{քարոզիչներին}
։
Յիսուսեանք
զօրք
դուրս
բերեցին,
որոնց
րով
եւ
բանիւ,
"
հեռի
մնալ
ճշմարտութեան
{քարոզիչներից},
որպէս
ազգի
անարգողներից
եւ
չընդունել
էր
ստրուկները,
բայց
ո՛չ
մինը
այս
սուրբ
{քարոզիչներից},
տեսանելով
Հռովմի
այսպիսի
շռայլութիւնը
էս
կատարելու
ժամանակ։
Ո՛չ
ոք
այն
սուրբ
{քարոզիչներից}
չ'հերքեց
ստրուկները,
որ
միշտ
հալածուած
հասարակ
քրիստոնեաներին
չ'սիրելով,
խլեց
{քարոզիչներից}
շատ
արտօնութիւններ,
որ
ունէին
յառաջուց
ւմ։
Ճշմարտութեան
եւ
լուսաւորութեան
շատ
{քարոզիչք}
փչել
են
իւրեանց
վերջին
շունչը
պապական
բ
վին,
ամենայն
ժամանակ
մի
քանի
Յիսուսեան
{քարոզիչք}
շարունակում
էին
իւրեանց
շարադրած
Աւետար
վասն
որոյ
Սարպի
եւ
այլ
Հասարակապետական
{քարոզիչք},
որ
հասկանում
էին
ժամանակակից
գործերի
հոգեւորականք,
երեւելի
աստուածաբանք
եւ
{քարոզիչք},
որոնցով
այն
միջոցին
լցուած
էր
Ֆրանսիա
րի
թիւը,
այնուամենայնիւ,
ճշմարտութեան
{քարոզիչքը}
հերիքացան
եւ
իւրեանց
գիրը
կամ
բանը
չուղ
յց
շօշափելով
հասկացան,
որ
ճշմարտութեան
{քարոզիչքը}
չեն
մոռացել
Կեսարի
խօսքը՝
age
quod
agi
եմ,
ահա,
հրապարակով,
որ
ճշմարտութեան
{քարոզիչքը}
գործելու
են
անդադար,
եւ,
չնայելով
սու
ի
եւ
հոգու
մէջ
իրագործելու
համար։
Սոցա
{քարոզիչքը},
ծով
եւ
ցամաք
ոտի
տակ
առած,
հողմի
թեւ
րս
տուած
կոնդակներովը
դարձնել
Յիսուսեան
{քարոզիչքը}
դէպի
Քրիստոսի
ճշմարիտ
Աւետարանը։
Զարմա
իսուսեանք,
եկել
էին
այստեղ
Կապուսինեան
{քարոզիչքը},
բայց
նոքա
շատ
փոքր
յառաջադիմութիւն
ու
ջուիլը։
Քրիստոնէական
հաւատի
նախկին
{քարոզիչքը}
չէին
ներգործում
այսպէս.
նոքա
ցոյց
էին
էին
ազնուատոհմերից։
Սորա
հակառակ
սուրբ
{քարոզիչքը}
այս
հասարակութեան
մէջ
քարոզում
էին
չարչ
մէջ
գտանւում
էին
Քրիստոնէութեան
առաջին
{քարոզիչքը}
Հռովմում
դէպի
նորա
հաստատ
եւ
հզօր
քաղաք
ց
շարադրած
Աւետարանի
քարոզութիւնը։
Այս
{քարոզիչքը},
ինչպէս
վկայում
է
Կանտօնի
Եպիսկոպոսը
ի
թէ
ի՞նչ
կերպով
ներգործում
էին
Յիսուսեան
{քարոզիչքը}
Չինաստանում,
Եափոնիայում
եւ
Հնդկաստանո
իանի
եւ
Հիւսիսային
Ամերիկայի
անապատների
{քարոզիչքը},
ինչպէս
Ֆրանսիսկոս
Կսաւիէ,
որ
աննշան
ւանութենովը,
որ
ունէին
դէպ
ի
Յիսուսեան
{քարոզիչքը},
արգելք
էին
Քրիստոնէութեան
տարածուելու
որ
Օրէնք
տուողները
եւ
Հասարակապետութեան
{քարոզիչքը}
զարմանային։
Փաղաքշանքով
եւ
խրատական
պա
երի
մարդիկը
անչափ
յարգում
էին
Յիսուսեան
{քարոզիչքը}
։
Պարագուայի
բնակիչքը
ծունկ
չոքած
լսում
էմ
դուրս
եկան
Յիսուսեան
Հասարակապետական
{քարոզիչքը},
մանաւանդ՝
Բելլարմին,
Մարիաննա,
Ալֆ
դարու
հեղինակները
եւ
հասարակապետութեան
{քարոզիչքը}
՝
Րուսսօն
եւ
Մօնտեսկիէն,
beneplacita
m
ս
Մեզերիէ
ասում
է,
Յիսուսեանք
էին
նորա
{քարոզիչքը}
եւ
փողարքը։
Նոցա
միջից
մանաւանդ
երեւել
Պապը
դուրս
է
ձգում
եկեղեցուց
Յիսուսեան
{քարոզիչքը}
։
Norbert.
Mèmores
historiques
ք
ստնանել
զանպարտելի
ճշմարտութիւնն՝
որ
{քարոզիւր}
բերանով
իմաստնոյն
Դանթեայ.
հալածանք
առ
Խե՛ղճ
մարդ,
ի՛նչ
բաներ
է
խօսում,
ի՛նչ
{քարոզներ}
է
տալիս,
չգիտէ,
որ
մեր
ականջը
ընդունա
զում
էր
շատ
խիստ
բարոյականութիւն։
Նորա
{քարոզները}
փոքր
մնաց,
որ
գլխին
փորձանք
դառնային.
ան
բան
գիտէր,
որքան
Բարսելոնում։
Նորա
{քարոզները},
որ
Սալամանկայում
ասում
էր,
գործից
ձգ
ժխտուած
իրաւունքը,
մինչ
նա
իւր
հրաշալի
{քարոզների}
մէջ
բոլոր
մարդեղէն
գիտութիւնը
բաժանում
կու
երեւելի
տիկիններ,
համոզուելով
նորա
{քարոզներից},
ծպտեալ
կերպարանքով
ման
էին
գալիս
նորա
մարդի
հետ։
Նա,
համոզուելով
Իգնատիոսի
{քարոզներից},
մնաց
այս
տան
մէջ։
Այս
բանը
արդէն
հեր
:
Քրիստոնէական,
կատարեալ
հաւասարութիւն
{քարոզող}
վարդապետութիւնը,
որ
մեծ
լինել
ցանկացող
տրտմի,
երբ
յաղթահարուած
էր
ստրկութիւն
{քարոզողը},
մարդը
իբրեւ
անասուն
գործածողը
":
ի՛ւն
ծնում
"։
Աղօ՛թք
էլ
չեն
անում
իսկի
{քարոզողի}
համար։
Բացի
սորանից,
եթէ
յանկարծ
մարդ
րութիւնը,
չկամի
ընդունել
եւ
իմ
բերանով
{քարոզուած}
ճշմարտութիւնը՝
առանց
մտածելու,
թէ
ես
կամենաս
ընդունել,
մեծ
մարգարէի
ձեռքով
{քարոզուած}
ճշմարիտ
հաւատը,
եթէ
յօժարիս
մեր
պէս
թլ
էջ։
Բայց
Յիսուսեան
Առաքեալների
բերանով
{քարոզուած}
Քրիստոնէութիւնը
Աւետարանական
քրիստոնէու
շնամիների
ձեռքով,
որովհետեւ
իմ
բերանով
{քարոզուել}
էր
նա:
Ահա
այն
մեծախորհուրդ
եւ
որքան
մ
ազգութիւնը,
որ
մինչեւ
այժմ
փոքր
ի
շատէ
{քարոզուել}
է
Հայոց
ազգի
մէջ,
չէ
կարող
պատասխանել
ազգը,
դպրոցներո՞վ,
մատենագրութեա՞մբ,
{քարոզութեամբ},
ընկերութիւններո՞վ,
ո՞ւր
են
ապա
այդ
բ
ուքը
եւ
այն
գլուխները,
որոնց
անմիջական
{քարոզութեամբ}
խլրտուել
էր
մի
ճշմարտութեան
լոյս
պապակա
թէ
ոչ,
երեխայն
իսկոյն
կը
նկատէ
իւր
հօր
{քարոզութեան}
եւ
նորա
գործերի
մէջ
գտանուած
հակառակութ
ն
տեսանելով
ամենայն
բան,
կը
ճանաչես
իմ
{քարոզութեան}
ճշմարտութիւնը:
-
Ես
արդէն
ասացի
ձե
ր
ազգութիւն
քարոզել,
առանց
մեկնելու
քո
{քարոզութեան}
պատճառները,
ոչ
այլ
ինչ
է,
եթէ
ոչ
ֆանա
յութեամբ
վկայելու
մեր
ասածին:
Մեր
{քարոզութեան}
նպատակը
եւ
մեր
աշխատութեան
խորհուրդը
այ
ռակ
էր,
սովորական
ձեւ
խօսից
Քրիստոսի
ի
{քարոզութեան},
կամելով
օրինակաւ
ցուցանել,
եթէ
մեծատ
ներկայումս
տարածուած
տգէտ
փիլիսոփաների
{քարոզութեան}
մէջ,
Դուք
միայն,
որպէս
"
ձայն
բարբառո
նէ
նոցա,
որով
եւ
լուսափայլէ
վաստակը
իր
{քարոզութեան},
որ
առաջ
արել
էր
նոցա
մէջ,
որպէսզի
չա
ն
նախանձայուզութեամբ
հետամուտ
էր
երբեմն
{քարոզութեան}
հոգով,
եւ
երբեմն
թագաւորական
հրամանով
որտեղից
կիւրակէ
օրերը
գնում
էր
Ղալաթիա
{քարոզութեան}
համար։
Այս
միջոցին
տպագրել
տուեց
նա
Թո
ադրել
տուեց
քահանայ,
որոնց
եւ
ուղարկեց
{քարոզութեան}
համար։
Մխիթարը,
որ
ինչպէս
երեւում
չէր
դեռեւս
Քրիստոսի
կենարար
եւ
փրկաւէտ
{քարոզութեան}
ձայնը՝
Աւետարանի
միջնորդութեամբ,
որոն
եմն
երբեմն
իւր
մէջ
երեւեցած
մարգարէների
{քարոզութեան},
հաւատացած
էր,
թէ
Աստուծոյ
աղեղը
միշտ
արոյականութիւն
քարոզել
ժողովրդին։
Նորա
{քարոզութեան}
ձեւը
շատ
զարմանալի
էր։
Ահա՛
նորա
մի
օր
ւր
եւ
ուղարկելու
լինէր
նորանց
Աւետարանի
{քարոզութեան}
համար։
Բայց
այս
երդումը
մի
մեծ
զօրութի
սինեանք
ստացան
մի
քանի
ունկնդիրք։
Նոցա
{քարոզութեան}
մեծ
պակասութիւնը
այն
էր,
որ
նոքա
Քրիստ
գործերը
եւս
յարմար
ընթացուցանէ
միշտ
իւր
{քարոզութեանը},
ապա
թէ
ոչ,
երեխայն
իսկոյն
կը
նկատէ
ի
,
եւ
նուիրեն
իւրեանց
անձը
Աստուծոյ
բանի
{քարոզութեանը}
անհաւատների
մէջ։
Այս
խորհրդով
խոստացան
օնի
վերայ,
չ'նայելով
Կսաւիէի
ջերմեռանդ
{քարոզութեանը}
եւ
Պօրտուգալացոց
զինուորների
բարբարոսու
Եւ
եկեալ
'ի
Կոստանդնուպօլիս
յետ
բազում
{քարոզութեանց}
յեկեղեցւոջ
Սրբոյն
Գրիգորի
Լուսաւորչին,
հաստատիւր
յայնժամ
ո՛չ
ի
վերայ
բանից
եւ
{քարոզութեանց}
այլոց,
այլ՝
ի
վերայ
ճիշտ
ծանօթութեան
միայն
կարելի
էր
մօտենալ
Աստուծոյ։
Այս
{քարոզութենների}
միայնակ
խորհուրդը
էր
փարիսեցիների,
դպի
։
Բայց
եւ
այստեղ
չ'հրաժարուեցաւ
նա
իւր
{քարոզութեններից}
։
Նորան
հետեւողներից
շատերը
կիրակէ
նի
նախանձաւորութիւնը
չէր
յագենում
միայն
{քարոզութենով}
եւ
մկրտելով.
նոքա
շատ
անգամ
կործանում
դունում
էին,
ինչպէս
մի
առողջ
վարդապետի
{քարոզութիւն},
եւ
հօր
պէս
էլ
պատւում
էին,
եւ
մանաւա
ղ
դաւանութեան,
եւ
թէ
զիարդ
շըրջեցաւ
'ի
{քարոզութիւն}
'ի
մէջ
Հայոց,
'ի
վանս
եւ
յեկեղեցիս
նոց
ան,
որ
եւ
'ի
բազում
ժամանակս
շրջեալ
'ի
{քարոզութիւն}
'ի
հեռաւոր
երկիրս
գնաց
մինչեւ
'ի
Պաղտատ
հասարակ
յեւրոպէականացն
փորձութենէ:
{Քարոզութիւն}
լոկ
Հայկական
լեզուի,
հարկադրել
զմանկու
բան
եւս
ասում
է
Պ.
Իսահակեանցը,
թէ
իմ
{քարոզութիւնը}
եւ
նպատակը
ամենեւին
համաձայն
չէ
իմ
խօսք
ւին
համաձայն
չէ
իմ
խօսքերին,
ուրեմն
իմ
{քարոզութիւնը}
եւ
նպատակը
այլ
բան
են
եւ
խօսքերս՝
այլ
ի։
Ինչ
տեղից
իմացաւ
Պ.
Իսահակեանցը
իմ
{քարոզութիւնը}
եւ
նպատակը,
եթէ
ոչ
իմ
խօսքերից,
եւ
ո՞
ապաքէն
այդ
իմ
խօսքերից
բաղկանում
էր
իմ
{քարոզութիւնը}
եւ
նպատակը։
Այլապէս
չէր
կարելի.
պատճա
րը:
Հաշտուելով
մեք՝
պիտի
վերջանար
այդ
{քարոզութիւնը},
պիտի
խաւարը
դարձեալ
տարածէր
իւր
մառախ
,
եթէ
ոչ
ֆանատիկոսութիւն,
եւ
այդ
տեսակ
{քարոզութիւնը}
երբէք
չի
կարող
արմատ
արձակել
մի
ժողովու
րկիր,
որ
պիտի
բղխէր
կաթն
եւ
մեղր,
մեր
{քարոզութիւնը}
աւելի
պարկեշտ
է:
Մեք
ցոյց
ենք
տալիս
մի
ք
պահանջում
եւ
այն
կոյր
հաւատը
դէպի
մեր
{քարոզութիւնը}:
Երկիրը
եւ
բերքերը
քաջ
ծանօթ
են
նոցա,
մնալով
իւրեանց
երկճղի
սկզբունքին,
մեր
{քարոզութիւնը}
անուանէն
նիւթականութիւն,
կամ
ո՛վ
գիտէ
ամբ,
մինչ
ազգի
բարեմիտ
անդամքը
ողջամիտ
{քարոզութիւնը}
եւ
անաչառ
հրապարակախօսութիւնը
ընդունում
եռել
է
խաչի
վերայ
աւազակների
մէջ:
Նորա
{քարոզութիւնը},
աւանդած
կրօնը
հիմնուած
է
սիրու
վերայ
իւրեանց
ճշմարտութիւնը
եւ
լուսաւորութեան
{քարոզութիւնը}
եղած
է
մահու
դատակնիք։
Պապական
կրակն
ո
րօնական
թոյլտւութենից
սկսեցին
Աւետարանի
{քարոզութիւնը}
՝
կէսը
Եափոներէն,
կէսը
Լատիներէն.
այն
ունակում
էին
իւրեանց
շարադրած
Աւետարանի
{քարոզութիւնը}
։
Այս
քարոզիչքը,
ինչպէս
վկայում
է
Կանտ
որա
հետ։
Այլեւ
հեթանոսաց
վարդապետի
{քարոզութիւնն}
էլ
սոցա
վրայ
աւելցնելով՝
թող
լսե՛ն
ու
հմանեալ
տեղ.
զոր
օրինակ,
եթէ
Քրիստոսի
{քարոզութիւնների}
վերայ,
պիտոյ
է
նախ
եւ
յառաջ
երեւակայել
նելով
սոցա
վերայ
եւ
այլ
մարդկային
սնոտի
{քարոզութիւնք},
որոնց
հետեւանքը
էր
ժողովրդի
ստրկութիւ
ութեան
Վարդապետը,
գուշակել
էր,
որ
իւր
{քարոզութիւնքը},
իւր
ճշմարտութիւնը
պիտոյ
է
բաժինք
յառա
ովուրդը
սիրով
ընդունեց
Յովհաննէս
Մկրտչի
{քարոզութիւնքը}
եւ
մկրտւում
էր
նորա
ձեռքով։
Քահանայապետ
տութիւնս
առանձնապէս
հոգալով.
սակայն
իմ
{քարոզութիւնքս}
շատ
ախորժելով
եւ
պատուականութեամբ
ընդու
ի
ապերախտութիւն,
որ
պիտոյ
է
դարուց
դար
{քարոզուի}
ազգերի
մէջ:
Ապերախտ
կարդինալը
փոխանակ
շխարհների,
բոլոր
արարածների
վերայ,
որ
{քարոզում}
էին
նորա
ամենակարողութիւնը
եւ
փառքը:
մի
մարդ,
որ
ազգի
համար
ճշմարտութիւն
էր
{քարոզում}
եւ
այնուհետեւ
դառնալու
էր
ինձ
թշնամի,
ուք,
որ
պիտի
օրինակ
լինէիք
ձեր
ազգին,
{քարոզում}
էք
բարոյականութեան
ընդդէմը...
-
Ո՛
դդէմը...
-
Ո՛վ
է
ասել
ձեզ,
թէ
մեք
{քարոզում}
ենք
ընդդէմ
բարոյականութեան։
Այդ
մի
ցած
եւ
նորա
ընդդէմ
դարձեալ
պաշտպանում
է
եւ
{քարոզում}
է
տպագրութեան
անպայման
ազատութիւնը:
Հա
րհի
երեսին,
եթէ
մեք
մի
կտոր
հողի
վերայ
{քարոզում}
ենք
հաւասար
իրաւունք,
ուրեմն,
ազգութե
իրտ
մարդը:
Երկու
տող
յառաջ
ազգութիւն
է
{քարոզում},
յետոյ
ազգութեան
մէջ
նշմարում
է
եսական
ցած
են
իւրեանց
մէջ,
իւրեանց
գոյութիւնը
{քարոզում}
են
ուրիշներին,
իբրեւ
հաւատալիք,
իսկ
ա
,
որ
մի
բարի
գործի
չէ
օգնում,
լռելեայն
{քարոզում}
է
իւր
անձի
համար,
թէ
այո՛,
անարժան
էր
տեսանելով
եւ
հասկանալով
ճշմարտութիւնը,
{քարոզում}
են
նորան
մարդասիրական
անձնազոհութեամբ,
եւ
գերմանիկ
տրամաբանութեան
ստրկացած
էին
{քարոզում},
թէեւ
այդ
տեսակ
պարոններից
99ը
հարիւրի
նութիւն
չէ՞:
Քրիստոնէութիւնը
սէր
է
{քարոզում},
այո՛,
ըստ
երեւոյթին
հաւասարութեան
ոգ
էան,
ո՞ր
այլաղանդը։
Եւ
Ղազա՞րն
էր
այդ
{քարոզում}.
ո՞ւմ
կամ
ո՞ւր
եւ
կամ
ե՞րբ։
Ղազա՞րը,
է,
առաջ
շատ
համեղ
եւ
զօրաւոր
կերպով
էր
{քարոզում},
իսկ
այս
վերջի
ժամանակները
իսպառ
վատ
է
եր
եւ
օրէնքի
վարդապետներ
աղաղակում
են,
{քարոզում}
են,
բայց
այդ
ոչինչ
ներգործութիւն
չէ
յա
յին
կատակով
ասաց.
-
Ա՛,
ա՛,
դու
{քարոզում}
ես
ինձ
մարդերի
խելօքանալը՛,
ես
քեզ
ցո՛
ն
բժշկապետ:
-
Ես
խոստովանում
եմ
եւ
{քարոզում}
եմ
մարդկային
արժանաւորութիւնը
մարդկութե
ը,
կինը,
որդին
եւ
այլն,
այդ
չէ
միայն
{քարոզում}
Քրիստոս,
եւ
այդ
դեռ
կատարեալ
սէր
չէ.
չկայ.
"
Ծառը
իւր
պտղից
է
ճանաչւում,
-
{քարոզում}
է
Քրիստոսը,
-թզենին
թուզ
կը
բերէ,
իսկ
րեանց
օգտի
համար,
շատ
վաղ
ժամանակներից
{քարոզում}
էին
իւրեանց
անձը
անմիջական
երեսփոխան
Աս
անչական
երեսփոխան։
Շատ
ժամանակ
էր,
որ
{քարոզում}
էին
պապերը
եւ
նոցա
արբանեակքը,
թէ
երկն
ւ
մի
հովիւ
շինել
բոլոր
մարդկային
ազգը,
{քարոզում}
էին
ազգերին,
թէ
(
առ
ժամս)
կրօնական
մ
սեւ
հաց
էր
ուտում
եւ
նաւի
սպասաւորներին
{քարոզում}
էր
շատ
խիստ
բարոյականութիւն։
Նորա
քարո
քով,
բնակւում
էին
Վենետիկ
քաղաքի
մէջ,
{քարոզում}
էին
ժողովրդին
բարքի
սրբութիւն
եւ
ապաշխա
ատուկ
նոցա
համար
պատրաստուած
տան
մէջ
եւ
{քարոզում}
էր
ապաշխարութիւն։
Մի
անգամ
այս
կանանց
ռոտանու
վերայ
մեկնում
էր
խորհուրդներ
եւ
{քարոզում}
էր
երկնքի
Աստուածային
նախասահմանութիւնը
րքի
ու
բարքի
մաքրութիւն։
Նա
այս
բաները
{քարոզում}
էր
Գօայի
բնակիչներին,
որոնց
մեծ
մասը
ք
ամբ
դարձնեն
Հնդկացիքը
իւրեանց
հաւատից,
{քարոզում}
էին
նորանց
սուտ
Աւետարան՝
ըստ
ամենայնի
տ
ու
խաբեբայ
կարծիքներ
Աստուծոյ
մասին,
{քարոզում}
էին
սուտ
եկեղեցի։
Իննովկենդիոս
X,
Կլե
ր,
որ
նոքա
Քրիստոնէական
ճշմարտութիւնքը
{քարոզում}
էին
շատ
վերացական
կերպով՝
առանց
ամենեւ
կ
սուրբ
քարոզիչքը
այս
հասարակութեան
մէջ
{քարոզում}
էին
չարչարուած
Աստուածը,
հալածուած
Քրի
դառնում
էին
դաբիրայ
այն
Աստուծուն,
որ
{քարոզում}
էին։
Կոյր
եւ
անսահման
հնազանդութիւն
ու
օրէնք,
չկայ
իրաւադատութիւն
`
համարձակ
{քարոզում}
ենք
այդ
ազգի
կեանքը
բարբարոսական:
անձին
իւրոյ
եւ
ամենայն
ժողովրդէանս
",
{քարոզում}
է
խարտաւիլակը
երեք
անգամ,
եւ
ժողովուրդ
ր
նոր
լեզուի
ինքնուրոյն
ազատութիւնն
ենք
{քարոզում}
եւ
հին
լեզուի
ձեւերից
անկախութիւնը,
որ
րկութեան
համար,
խրատի
խօսք
կամենայ
տալ
{քարոզչին},
նայելով
նոցա
դառն
խորհուրդներ
որոճալո
բարոյ
նաւաստիքը,
ձանձրանալով
թափառական
{քարոզչից},
կամենում
էին
ցամաք
հանել
նորան
առաջին
Աստուծոյ
պատուէրները,
որ
Աւետարանի
մէջ
{քարոզւում}
են
Քրիստոսի
բերանով,
եւ
չկամիք
մտածել
ահարել
են
աննիւթը
եւ
անապականը,
ուր
չէ
{քարոզւում}
ուսումնարանի
ամբիոնից
սէր,
ընկերասիրու
,
ժանգոտ
երկաթի
դուռները։
Ամենայն
տեղ
{քարոզւում}
էր
կոյր
հնազանդութիւն
դէպի
պապը,
ամենա
որ
Տիրոջից
վիճակուեցան
Հայերին,
որպէս
{քարոզք}
եւ
աւետարանիչք,
որոնց
եւ
նշխարուած
ոսկ
հասարակ
ազգի
մերոյ
ականատես
վկայք
են
եւ
{քարոզք}
ինքեանք
պատուելի
հնասէրք
ցայն
վայր,
զի
անկտւոյն,
որ
լինէր
ապաքէն
հրաժարելով
ի
{քարուտն}
ճանապարհ
է
եւ
ուղեւորելով
ընդ
արքունին
թշուառ
վիճակ
տանելի
է
եղել
մեր
խեղճ
եւ
{քարուքանդ}
ազգին.
նա,
երկար
ժամանակ
սովորելով
այ
ծ
էին,
թէ
Մխիթարեանց
վանքն
ու
եկեղեցին
{քարուքանդ}
են
եղած
Տաճիկների
ձեռքով
(
1717-ին),
ամենայն
տեղից
հալածուած,
անարգուած
եւ
{քարուքանդ}
եղած
հասարակութիւնը
արտաբերում
է
իւր
վե
բացված
ու
տրորված
սխալ
ուղին:
Իհարկե,
{քարտեզի}
անճշտության
համար
էլ
չի
կարելի
նրան
մեղ
րատարակած
հայտարարությանս
աշխարհագրական
{քարտեզի}
տպագրության
մասին,
ուղարկում
եմ
Ձեզ
մի
րած
էին
իմ
բոլոր
թղթերը,
աշխարհագրական
{քարտեզները}
եւ
մի
քանի
լուսանկար
պորտրեներ:
Գործս
ց:
Բովանդակեսցուք
արդ
զդաշտս
Ափրիկոյ
ի
{քարտէզ}
նամակի
եւ
զլճակն
Ասիոյ
ի
նիւթ
սեւակի,
կելու)
աշխատավոր
հրատարակեցի
Հայաստանի
{քարտի}
տպագրության,
որին
ձեռք
զարկի,
հուսալո
նայնէ,
որք
ունին
զցոյց
կոշտութեան։
{Քարտուղար}
՝
Միքայէյ
դպիր
Նալբանդեանց
1
ու
համար,
տարեւոր
ժամանակ
հարկաւոր
է:
{Քարտուղար}
Իմացած
լինիս,
որ
այս
պաշտօնը
առաջ
։
Կօմիտետի
գլխաւոր
գործակատար,
պետական
{Քարտուղար}
քաջափայլ
Պարոն
Վլադիմիր
Պետրովիչ
Բուտկո
երտ
Սահակայ
Պարթեւի
եւ
Մեծին
Մեսրոպայ,
{քարտուղար}
Վարդանայ
Մամիկոնէի
սպարապետի
Հայոց,
ըն
,
Կիրակոս
Գանձակեցի,
Վահրամ
Եդեսացի՝
{քարտուղար}
Լեւոնի
Արքայի
Հայոց:
Յովհան
Երզնկացի
Պ
ճութենից։
Գտանւում
էին
նոյնպէս
Գեներալ-{Քարտուղար}
եւ
գլխաւոր
խորհրդական
(
monitor)։
Սոք
Վարւում
էին
միշտ
համարձակ,
ինչպէս
իւր
{քարտուղարը}
Բռնուեցաւ
այս
յանցանքում
ու
դատու
նքում
ու
դատուեցաւ
ժողովով։
{Քարտուղարը}
խելօք
մարդ
էր,
նա
գիտէր
որ
Պիոսը,
համբոյրներ
նորա
ձեռին
տալիս
էր,
{Քարտուղարը}
ծառի
յետքից՝
պարզ
ամենը
տեսնում
էր.
։
Պապը
տեսաւ,
որ
իւր
գործը
{քարտուղարը}
իմացաւ,
Այն
կոնդակը
որ
տուել
էր,
որ
տուել
էր,
բոլորովին
չքացրաւ.
{Քարտուղարը}
այն
մասին
գրեց,
որ
պապը
վեցերորդ
էր,
զիր,
-
բացագանչեց
սատանան,
-
հրամայիր
{քարտուղարին}
գրել
մի
շրջաբերական
հրովարտակ
իմ
անունո
արդէն
յանձնել
էի
նորա
գործերի
մատեանքը
{քարտուղարին},
որ
ծանօթութիւնք
հաւաքէ
այնտեղից
նորա
ին
հիւանդ,
զանազան
պատճառներով:
Նորան
{քարտուղարութիւն}
տալով,
կարծեց
անշուշտ,
թէ
խաբեց
նորան
արձեալ
ծովում
լողալով
Դիմում
է
դէպի
{քարքարուտ}
կղզին.
Մեք
տեսանում
ենք...
բռնե
դը
երբոր
ճամբայ
է
գնում
Դժուարանցանելի
{քարքարուտներով},
Խոչ
ու
խութերը
մի՞թէ
չի
հարթում
Եւ
պ
նիւթը
խմորել
է
գինին
եւ
այնպիսի
թունդ
{քացախ}
է
դարձել,
որ
բերան
է
այրում...
ճշմա
ղեր,
պաղլեղ,
արջասպ,
ապակի,
բուռա,
{քացախ}
եւ
կրակ:
Ջեբերի
ժամանակից
սկսած
մի
ան
է
այրում...
ճշմարի՛տ,
կարծեմ
դեռ
{քացախի}
թթուուտ
է
դարձել...
Այժմ
հոկտեմբերը
ն
չունիմ
մի
մարդ
կամ
մի
ազգ
անարգելու.
{քաւ}
լիցի,
բայց
ինչ
որ
խօսում
եմ,
խօսում
ե
ժպտում,
Ուխտ
չեմ
անում
ես
խարդախ
":
"
{Քաւ}
լիցի,
տէ՛ր
իմ
Ադամ
",
Կրկնում
էր
հեզ
կաբանս
կամ
առ
քերթօղս
զանձինս
գրիցեմք.
{քաւ}
լիցի
մեզ:
Դուզնաքեայ
ոք,
այր
մի
տառապ
քով
նայում
ենք
նոցա
գրքին
կամ
օրագրին,
{քաւ}.
Մովսիսի
հետ
ենք
ասում,
ո՛
տայր
ինձ
զ
է
տալիս
թերութիւնները
մի
աշխատութեան,
{քաւ}
լիցի
նորան,
պախարակելու
համար
միայն
հա
ին,
մի՞թէ
այդ
կորուստը
միշտ
զգալի
էր.
{քաւ}
լիցի,
շատ
կորուստներ,
որ
այժմ
մեր
հաս
Մի՞թէ
այդպիսի
դատարկաբանութիւնը
սէր
է,
{քաւ}
լիցի.
սէրը
այդպէս
յիմար
բան
չէ,
նա
Աս
այէին
յօգուտ
ազգին,
տեսեալ
ստուգապէս,
{քաւ}
լիցի
մեզ
մոլորիլ
յայդպիսի
օդակառոյց
կար
երաբերութեամբ
առ
լուսաւորութիւն
ազգին,
{քաւ}
լիցի.
գիտէի՞ն
եւ
հասկանալ
կամ
էին
արդե
ըզհոգիսն
":
Եթէ
Այվազովսքին,
փոխանակ
{քաւարանի}
՚ի
մէջ
բերեալ
զգոգն
Աբրահամ
ու,
ակնարկ
ալ
պատասխանեաւ,
ակնարկէ
Այվազովսքին
՚ի
{քաւարանն}
պապական,
զոր,
ո՛չ
ընդունի
Արեւելեան
ե
եան,
երկրորդն՝
ընդդէմ
դենին
Պարսից
եւ
{քաւդէից}
նոցին,
երրորդն՝
ընդդէմ
իմաստնոց
յունա
տութիւն...
Թերահաւատութիւն...
Աստուած
{քաւեա}
՛
զիս
զմեղաւորս...
Աստուած
քաւեա՛...
ստուած
քաւեա՛
զիս
զմեղաւորս...
Աստուած
{քաւեա}
՛...
Այսպիսի
աղօթքներով
հեռացաւ
ինձ
ւդ
պաշտել,
այլ
այժմս
աղաչեմ
զքեզ
Տէր,
{քաւեա}
զմեղս
յանցանաց
իմոց
եւ
պատեա
հոգի
եւ
մա
լուաց
զձեռս
առաջի
ժողովրդեանն
եւ
ասէ.
{քաւեալ}
եմ
ես
յարենէ
արդարոյդ
այդորիկ.
դուք
գի
ակ
զի
քինախնդիր
եղեւ
Աստուծոյ
իւրում
եւ
{քաւեաց}
վասն
որդւոցն
Իսրայէլի։
Եւ
անուն
առն
Իս
եւ
10-15)։
"
Ապա
եկաց
'ի
մէջ
Փենէէս,
{քաւեաց}
եւ
արգելաւ
մահ.
համարեցաւ
նմա
յարդարու
,
զնոցա
զանհոգութեան
զյանցանս
պարտ
եմք
{քաւել}
անօրինակ
կորստեամբ:
Սարգիս
Ծատուրն
գամ
յարմար
չէ
մեղադրել:
Եթէ
կարողանանք
{քաւել}
մեզ
այդպիսի
բաներից,
մեզ
թւում
է,
թէ
թերեւս
ի
ճահ:
Եթե
փութացաք
ուրեմն
{քաւիլ}
յայդպիսեաց՝
թուի
մեզ,
թէ
եւ
ո՛չ
իւիք
տալ.
ես
պիտի
տամ
Զայրմայրի
էջմիածնեցի
{քաւորին}
":
Համաձայն
ենք,
որ
կոպիտ,
կամ,
նախ
ապետը
ժպտեցաւ,
գլուխ
տուեց
եւ
վեր
առաւ
{քաւութեան}
մագաղաթը
առաստաղի
ծակը
փակելու
համար:
նն,
առ
ի
մնալ
անդ
ի
նոսա
ինձ
յիշատակ
ի
{քաւութիւն}
մեղացս
եւ
ի
մխիթարութիւն
ազգին
մեր։
Եւ
ը,
ոչ
պահք
է
իմանում,
ոչ
մատաղը,
ո՛չ
{քաւութիւն},
ո՛չ
թողութիւն:
Եթէ
մի
փոքր
մեղադրես
ցնելով
իմ
պատիւը,
պարտական
էք
զղջալ
եւ
{քաւութիւն}
որոնել,
այլապէս
ուրիշ
տեսակ
հաշիւ
կ'ու
կի
եւ
գրողների
մեղքը
յանձն
ես
առնում
եւ
{քաւում}
ես
դու։
Ի՞նչ
պիտոյ
է
առնել.
երեւի
այդ
ր.
նա
համարում
էր,
թէ
այն
նեղութիւնքը
{քաւում}
են
նորա
մեղքերը,
վասնորոյ
առաւել
զօրան
մեղքերին,
որ
մինչեւ
այն
օրը
Պապը
միայն
{քաւում}
էր։
Պապին
մնացել
էր
սեպհական
թողութիւն
այլասեռ
են,
ուստի
բնական
օրէնքով
նոքա
{քաւում}
են,
որ
միանան
իրար
հետ:
Եթէ
ամպի
էլեկ
անիլ
տուր,
Ինձնից
էլ
քեզ
ճար
չի
կայ
-
{քաքուլդ}
վեր
անիլ
տուր:
Ես
աղջիկ
եմ
ալ
կ՚ուզեմ
ջոկ
եար
բռնես,
-
դու
սրտապատառ
ըլնիս,
{Քաքուլիդ}
կալին
մեռնիմ,
-
երեսիդ
խալին
մեռնիմ,
Լ
չեւ
74
կամ
ավելի,
մանավանդ
Պետերբուրգի
{քաֆե}
-րեստորանումը:
Մնաս
բարյավ
եւ
ողջ
ե
հեալ
են
պաշտօնք
ի
պահպանութիւն
ազգիանօթ
{քդ}
այդոքիկ
-
կրօնն
եւ
լեզու:
Ազգն
մ
սութիւն
չի
լինիլ,
որովհետեւ
ինչպէս
ձեռ-{քե}
-րը,
այնպէս
էլ
ձեռ-քեր-րն
երեք
վանկից
ե
ւ,
եւ
անաչառ
դատաւոր
ամենայն
գործերի,
{քե՛զ}
եմ
յանձնում
իմ
խօսքերը,
որ
յաւէրժացնես
րեղբայրը։
Այդ
պատճառով,
Հայերի
մէջ,
{քե՛զ},
Տիրո՛ջդ
արժանի
էի։
Բացի
սորանից,
՛ր
պէս
սնուցին։
Այս
բոլո՛ր
պատճառներով
{քե՛զ}
՝
Տիրո՛ջդ
արժանի
էի։
Իսկ,
իմ
ունեց
այն՝
տուողը
լաւ
գիտցաւ,
ապա
արդա՛րեւ
{քե՛զ}
միայն
արժանի
էի։
Որովհետեւ
վերին
Նա
,
այս
պատճառով
էլ,
ճի՛շդ
եւ
առաւե՛լ,
{քե՛զ}
միայն
արժանի
էի։
Եւ
ես
եմ
ա՛յն
Ղազա
ամքիդ
հաճելու
արժանի
պտուղներ
բերենք
եւ
{քե՛զ}
մատուցանենք։
Արդեօք
ո՞ր
տգէտի,
թո՛
Ոռնան
ինչպէս
քաղցած
գայլեր.
{Քե՞զ}
ինչ.
չե՞ն
"
արք
սեւադէմ
":
Փարիզ
Նոյեմբեր
2/14
Թիւյսիւզ[եանցին]
{Քեաթիպ[եանցին]}
Ոսկանեանցին,
եւ
բողոքը
ՄԱՏԵԱՆ
ԳՆԱՑ
ելի
եղբայրակիցք՝
Պ.
Թիւյսիւզեան,
Պ.
{Քեաթիպեան}
եւ
այլք,
հոգաբարձու
լինելով
բոլոր
տպագ
զարեանցին
Սրբազանին
Բրիւսէլից
28/9
{Քեաթիպեանին},
[2
նամակ]
տպելու
Ոսկանեանին,
2
նամ
ոյին,
Լոնդ[ոն]
[Ֆրանկֆուրտից
31/12
{Քեաթիպեանին]}
Էմսից
Ֆրանկ[ֆուրտի]
վերայով
[Յունիս
22
Սուաճեանին
23
Էլիգիւզէլին
/11
24
{Քեաթիպեանցին}
25
մեր
տունը
8/20
26
Հայրապետեանցին
72
Բուդաղեանցին
73
Խաֆաֆեանցին
74
{Քեաթիպեանցին}
75
Արամին
[Քահիրէից]
2/14
76
Սուա
ողիկոսին,
Յունուար
20-ի
թուականով
9
20
{Քեաթիպեանցին}
21
Ալփիարին
10
22
Հայրապետեանցին
2
ն
19
30
Պապային
31
"
Մեղուին
"
21
32
{Քեաթիպեանցին}
26
33
Պօղոս
Մելիտոսին
34
Պալին
35
3
38
Պապային
39
նորան
դարձեալ
8
40
{Քեաթիպեանցին}
11
41
Քեաթիպեանցին
12
42
Բուդաղեանցին
նորան
դարձեալ
8
40
Քեաթիպեանցին
11
41
{Քեաթիպեանցին}
12
42
Բուդաղեանցին
43
Խաֆաֆեանցին
համա
որտե՞ղ,
քոմմայ
իրանք
են
ուտում,
{քեասիբ}
քիւսուբի
տունը
քանդում,
իրանցը
շինում
երի)
արածն
ա
քոմմայ...
Խաչն
իմն
ա,
{քեարամաթը}
(
զօրութիւնը)
եւս
գիտեմ
":
Սորանից
մի
ւ
Քեօռօղլուի
"
Այվազըն
գիւմիշ
բչաղը
":
{Քեարամի}
եւ
Աշըգ-Կարիբի
խաղերը:
Ո՞րն
է
լաւ,
ո՞
ՍԱՐԳԻՍ,
ՇՆՈՐՀՈՒՆԱԿ
ԲԱՐԵԿԱՄ,
Զի՞
է
{քեզ},
եղբայր,
ի
մոռացօնս
արկանել
զյիշատակ
կայն
չգտանի
անդ
եպիսկոպոս,
վասնորոյ
առ
{քեզ}
գրեմ,
եւ
զժամանակ
օծութեան
կաթողիկոսին
ովուրդ
եւ
խաշն
արօտի
քո,
որ
աղաղակէ
առ
{քեզ}
հոգւով.
"
Ովսաննայ
բարձրելոյդ
":
Ընկա
ազարոսը
հայի
սեր
չունի,
ես
նոցա
խոսքով
{քեզ}
այդպիսի
նամակ
չէի
գրեի,
պատճառ,
որ
ին
եղբայրդ
լինելով,
չպիտի
կարողացած
լինիմ
{քեզ}
ճանաչել
եւ
օտարի
աչքովը
պիտի
ճանաչեմ.
է
այդ:
Եղբայր,
եթե
բանը
սերի
կգա,
ես
{քեզ}
պարզ
ասում
եմ
ահա,
երանի
եւ
հազար
երան
անամ
ու
պատասխան
չգրեմ:
Ես
ուղարկել
էի
{քեզ}
2
ռեցեպտ,
այժմ
գիրիդ
զորութենովն
կիման
ոտ
գնալ-գալ
չունիմ:
Ողջ
եղեք
եւ
աստված
{քեզ}
կատարյալ
առողջություն
պարգեւե,
ամառն
ա
.
]
Խրկած
դեղերս
արդյոք
ի՞նչ
օգուտ
տվին
{քեզ}
կամ
թե
գործ
ածեցի՞ր,
թե
ոչ,
խնդրեմ
հա
ւ
հույս
ունիմ,
որ
կարո՛ղ
է,
միայն
դու
{քեզ}
պահպանի՛ր,
առաջինը
չմրսես,
երկրորդը՝
ին
փոշտով
գրիս,
սպասում
եմ:
Աստված
{քեզ}
կատարյալ
առողջություն
տա
եւ
միմյանց
տես
ԳՐԻԳՈՐ
ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ.
Շնորհավորում
եմ
{քեզ}
Քրիստոսի
Սուրբ
Հարությունը,
տա
աստված
բան
չունիմ
գրելու
առ
ժամս:
Մնում
եմ
{քեզ}
միշտ
բարյացակամ
Մ.
Նալբանդյանց
1
որ
այդպես
ստեպ
գրագրություն
կանես:
Ես
{քեզ}
ապրիլի
8-ին
մի
ստրախավոյ
նամակ
գրել
եմ
անա
եւ
կկարգադրվի,
ես
իսկույն
կհայտնեմ
{քեզ}:
Միխայիլ
Մանուիլիչից
կստանաս
պռասլե
ահանայք
ողջ
եւ
առողջ
են
եւ
ողջունում
են
{քեզ}:
Պետք
է
տեսնես
թե
"
Ժիտը
"
ի՛նչ
փառ
ժմ
հայտարարությունքը:
Ահա
ուղարկում
եմ
{քեզ}
մի
օրինակ,
որ
կարդաս,
հոգիդ
փառավորվի
մ,
որով
կարողանայի
կատարելապես
հայտնել
{քեզ}
իմ
սրտի
շնորհակալությունը,
պատճառ,
եթ
ո
է
լինի
անպատճառ:
Մի
երկու
բան
կպատմե
{քեզ}
Բերբերովը:
Ուրիշ
նոր
բան
չունիմ.
ին
կամ
կեսերին
հույս
ունիմ
Նախիջեւանում
{քեզ}
տեսանել:
Խնդրեմ
ողջունես
իմ
կողմից
կ
քուն
չունիմ
այդ
բոլոր
գործերի
մասին,
{քեզ}
ասում
եմ,
որ
մոխիր
եմ
դարձել.
հիվանդո
ղիր.
սպասում
եմ
պատվական
նամակիդ։
{Քեզ}
միշտ
հոգով
ու
սրտով
բարեկամ
խ.
ծ.
անիս
համար,
ես
կամեի
դորանով
ցույց
տալ
{քեզ}
իմ
երախտագիտական
շնորհակալությունը,
բա
ւրիշ
բան
չունիմ
գրելու,
ողջ
եղիր:
{Քեզ}
միշտ
բարեացակամ
եղբայր,
Մ.
Նալբանդ
առնիլ
եւ
ինձ
չես
մոռանալ,
ես
եւս
կմնամ
{քեզ}
հավիտյան
երախտապարտ:
Խ.
ծ.
Մ.
Նա
ին,
ըստ
որում
դեռ
անցյալ
տարի
բացել
էի
{քեզ}
իմ
սիրտը:
Չկամիմ
երկար
գրել,
որովհետե
եսանում
եմ,
որ
այսուհետեւ
անկարելի
է։
{Քեզ}
քաջ
հայտնի
է,
որ
ես
բարոյապես
թուլացած
պատերազմով
պիտի
լինի,
բայց
երեւակայիր
{քեզ},
եթե
այս
վիճակում
Պետերբուրգ
գնալու,
նավորապես
հայտնեցի.
այլ
ոչ
բոլորովին:
{Քեզ}
գրածս
եւս
բոլորը
չէ,
ավելի
խայտառակ
բա
ած
չեմ,
իմ
դրությունը
որ
ոչ
ոք
չգիտե,
{քեզ}
միշտ
հայտնի
է
եղել
եւ
անչափ
գոհ
եմ,
որ
տե:
Այս
բոլոր
բաները
դեռ
անցյալ
տարուց
{քեզ}
հայտնի
էր:
Մտածեցի,
մտածեցի,
ուր
ւ
եթե
կանխատես
չէիր,
ապա
նոքա
կծառայեն
{քեզ}
հուսահատության
եւ
անտանելի
նեղության
առ
]
ՍՈՒԼԹԱՆ[ՇԱՀ]
Մինչեւ
այժմ
չկարողացա
{քեզ}
վերստին
նամակ
գրել,
որպեսզի
պայմանիս
հ
իտեմ,
որ
դու
ինձ
մոռացած
չես
ինչպես
ես
{քեզ}:
Երբ
ավելի
մոտենամ
Ռուսիային,
այսինքն
պյան
ցամաքահողի
վրա,
այն
ժամանակ
կգրեմ
{քեզ}
դարձյալ
եւ
պատասխան
եւս
կպահանջեմ,
բայ
,
կվիրավորվին.
հույս
ունիմ
որ
իմ
դեպի
{քեզ}
այս
բարեկամությունը
առիթ
չշինես
ուրիշնե
մար
են
այդ
արցունքները.
ի՞նչ
է,
նրանք
{քեզ}
բավականություն
են
պատճառում,
թե՞
կարող
,
ինչ
կլինի
մեր
ծնողների
ու
նամանավանդ
{քեզ}
հետ,
եթե,
տերը
մի՛
արասցե,
քո
աչքերի
ւնը
միշտ
առատ
է
դրանով:
Եթե
առա՜նց
ինձ
{քեզ}
համար
ձանձրալի
է
եւ
տխուր,
քեզ
համար,
՜նց
ինձ
քեզ
համար
ձանձրալի
է
եւ
տխուր,
{քեզ}
համար,
որ
ինչպես
էլ
լինի՝
ազատություն
:
Ինձ
հաճելի
է
նախօրոք
անսահման
հավատալ
{քեզ}
այս
խնդրում,
ինչպես
բոլոր
այլ
խնդիրներ
լ
եմ,
բայց
ես,
ինչպես
բազմիցս
ասել
եմ
{քեզ},
մի
անգամ
էլ
կրկնում
եմ
-
ինձ
ոչինչ
հա
այնուամենայնիվ,
նորից
շնորհավորում
եմ
{քեզ}
գալիք
նոր
տարին
եւ
Քրիստոսի
մոտալուտ
տո
եր
երեւակայության
զավակներն
ենք
":
Ա՜յ
{քեզ}
մտահայաց
զառանցանք:
Իրենք
են
անցել
կոո
որին
գերազանցության
պ.
պարետին,
որ
նա
{քեզ}
հաղորդի
այդ
մասին:
Վեպերը
ձանձրացրել
ե
ձանձրույթից
շատ
խոսեցի:
Համբուրում
եմ
{քեզ}:
Քո
եղբայր
Միքայել
Նալբանդյան
76
կասեմ
իմ
կարծիքը:
14-ին
նամակ
էի
գրել
{քեզ},
հավանաբար,
այժմ
հասել
է
քո
ձեռքը,
ո
այդ
գրքերն
ընդսմին
վերադարձնում
եմ:
Ես
{քեզ}
խնդրել
էի
Շլոսսերը
կամ
Մակոլեյը,
եթե
ք
զ
խնդրել
էի
Շլոսսերը
կամ
Մակոլեյը,
եթե
{քեզ}
հաջողվի
ճարել,
ապա,
խնդրում
եմ,
մի
ք
որպեսզի
ես
կարողանամ
ինձ
մոտ
եղած
փողից
{քեզ}
ուղարկել.
նրանք
այնպես
էլ,
արդեն
յոթ
յի
կամ
Շլոսսերի
համար:
Երեկ
ես
գրել
եմ
{քեզ}
երկար
նամակ
եւ
վերադարձրել
գրքերը:
Շատ
արձրել
գրքերը:
Շատ
ուրախ
կլինեմ
տեսնել
{քեզ}.
ես
վաղուց
արդեն
անհամբեր
սպասում
եմ
թ
U.
Պետերբուրգ
Անգին
եղբայր,
{Քեզ}
ընդարձակ
նամակ
գրելու
իմ
բուռն
ցանկությ
սպասելով,
իմ
նախորդ
նամակներում
չասացի
{քեզ},
որ
դու
չես
պատասխանել
իմ
հարցին,
թե
են,
բայց
պատրաստելու
պետք
չկա,
ինչպես
{քեզ}
հայտնի
է,
առաջինը
տանը
մնաց,
իսկ
երկր
ճելի
տեսությունը
ձեզ
հետ:
Գրկում
եմ
{քեզ}:
Քո
Միշել
Հ.
Գ.
Ի՞նչ
նորությո
ը,
այլեւ
Շլոսսերը
ես
արդեն
ուղարկել
եմ
{քեզ}
հանձնելու
համար,
բայց
նրանք,
երեւի,
գիտե,
թե
ինչպիսին
կգնեն,
դրա
համար
էլ
{քեզ}
նեղություն
եմ
տալիս,
իմ
սիրելի
եղբայր
յանը
ստացա՞վ,
արդյոք,
այն
թղթերը,
որ
{քեզ}
էի
տվել.
այս
հարցը
առաջնակարգ
կարեւորո
որ
մերոնք
բոլորը
ողջ-առողջ
են,
որը
եւ
{քեզ}
եմ
ցանկանում:
Փառք
աստծո,
ես
նույն
նչ
չունեմ
գրելու:
Սպասում
եմ
զատկին
եւ
{քեզ}
հետ
տեսակցելուն,
բայց
հազիվ
թե,
եթե
ն
ջին
օրը.
գուցե
երկուշաբթի:
Բացի
այդ,
{քեզ}
որոշակի
ոչինչ
չեմ
կարող
ասել,
մանավանդ
սակցությունը
չհաջողվեց,
այնուամենայնիվ
{քեզ}
շուտով
տեսնելու
հույսս
չեմ
կորցնում,
ո
յնուհետեւ՝
ցտեսություն,
համբուրում
եմ
{քեզ},
Հովհաննեսին
եւ
Սաշային:
Հավետ
քո
ստացա
հենց
11-ի
թվակիր
նամակդ:
Միայն՝
{քեզ}
պիտի
ասեմ,
որ
դու
բոլորովին
այն
չես
ու
ւնով:
Այս
հանգամանքն
էլ
հենց,
երեւի,
{քեզ}
մոլորեցրել
է,
որովհետեւ
ես
խնդրել
էի
Ս
ես
այժմ
չեմ
գրում,
որովհետեւ,
թերեւս
{քեզ}
հաջողվի
երաշխավորությամբ
դուրս
բերել
ին
րին
դիպա
եւ
շատախոսեցի,
մոռանալով,
որ
{քեզ}
նամակ
եմ
գրում,
այլ
ոչ
դիսերտացիա:
կխոսենք
երեքշաբթի:
Խնդրում
եմ
աշխատես
{քեզ}
հետ
բերել
"
Սոս
եւ
Վարդիթերն
"
ու
"
Վեր
եսակցության
վերաբերյալ
ահա
թե
ինչ
կասեմ
{քեզ}.
ասված
է
չորեքշաբթի,
ուրեմն
չորեքշաբթ
Թանկագին
իմ
եղբայր.
29-ին
գրեցի
{քեզ}
մի
նամակ,
ընդորում
դեռ
մի
նամակ
էլ՝
ծ
կարողացավ
գալ:
Միայն
ահա
թե
ինչ
պետք
է
{քեզ}
ասեմ.
եկե՛ք
կանուխ,
մոտ
ժամը
11-ին:
պարապմունքների
վերաբերյալ
ահա
ինչ
կասեմ
{քեզ}.
ամբողջ
մայիսը
համարյա
զուր
անցավ
գարշ
Սիրելի
եղբայր,
դու
ինձ
գրում
ես,
որ
{քեզ}
մոտ
է
եղել
ավագերեց
հայր
Մատթեոսի
հետ
Զ
Ղուկաս
Բալտազարյանի,
հիրավի
հենց
նա
է
{քեզ}
այցելողը:
Խնդրում
եմ
այլեւս
չթողնես
քե
եզ
այցելողը:
Խնդրում
եմ
այլեւս
չթողնես
{քեզ}
մոտ
այդ
սրիկային:
Նա
մի
վարձկան
է,
որ
րու
այն
գրքերը,
որոնց
մասին
ես
գրել
եմ
{քեզ}
15-ին:
Առանց
գրքերի
չափազանց
ձանձրալի
անց
գրքերի
չափազանց
ձանձրալի
է,
իսկ
ես
{քեզ}
արդեն
գրել
եմ,
որ
հիվանդության
հետեւան
ւրախ
եմ
եւ
ավելի
կուրախանամ,
երբ
գրկեմ
{քեզ}:
Ինձ
շատ
հետաքրքրում
է
Անդրեաս
սրբա
տեւյալ
փոստով:
Ցտեսություն,
գրկում
եմ
{քեզ}:
Միշել
91.
ԳՐԻԳՈՐ
ՆԱԼԲԱՆԴՅԱՆԻՆ
ելի
եղբայր
Գրիգոր,
Վաղուց
ուզում
էի
{քեզ}
գրել,
բայց
չէր
հաջողվում:
Շնորհակալու
աջողվում:
Շնորհակալություն
եմ
հայտնում
{քեզ},
որ
դու
այդքան
անհանգստանում
ես
իմ
մաս
դժբախտությունը
նույնպես
վերջ
ունի:
Ես
{քեզ}
խնդրում
եմ
հանգստացնել
մեր
ծնողներին:
կած
է
սենատում,
ու
չգիտեմ
եւ
չեմ
կարող
{քեզ}
ասել,
թե
երբ
այդ
ամենը
կվերջանա:
Ա
յն:
Երեւի
բժիշկ
Սուլթան-Շահը
գրել
է
{քեզ}
հարկավոր
բաների
մասին,
որովհետեւ
ես
նր
,
որտեղ
որ
սիրտդ
ուզենա:
Իսկ
թույլ
տալ
{քեզ}
այդ
պատրվակով
անհանգստացնել
մորս,
չեմ
տացնել
մորս,
չեմ
կարող,
եւ
խնդրում
եմ
{քեզ}
՝
թողնել
նրան
հանգիստ,
եթե
չես
ուզում
ս
այն
կբերեմ,
երբ
գամ,
իսկ
առայժմ
ո՛չ
{քեզ},
ո՛չ
ինձ
այն
հարկավոր
չէ:
Սերովբե
մորս
պաշտպանեմ
վիրավորանքներից...
{Քեզ}
համար
առիթ
չի
կարող
հանդիսանալ
մեր
հորը
գա
հորս
մասին:
Ես
դեռ
շատ
բան
ունեի
{քեզ}
գրելու,
բայց
վերոհիշյալ
պատճառով
չեմ
կ
որ
եթե
քո
խոհեմությունը
մի
րոպե
թողել
է
{քեզ},
այնուամենայնիվ
ձեռք
կբերես
այն
եւ
կլս
մեռնի
եւ
աստծու
օգնությամբ
հույս
ունեմ
{քեզ}
հետ
շուտով
տեսնվելու:
Թեեւ
ամեն
բան
հետաքրքրած
հարցերի
մասին...
Միշտ
{քեզ}
սիրող
Քո՝
Միքայել՝
97.
Ն.
Վ.
մ
իմ
հաշվիս
վրա։
Իհարկե
գրածիս
օրինակը
{քեզ}
կուտան,
եւ
դու
կտեսնես,
որ
բնավ
կողմն
ուստի
եւ
վերջացնում
եմ
գիրս,
ցանկալով
{քեզ}
ու
քո
ընտանիքին
առ
ի
սրտե
ամեն
բարի,
ա
ենք,
չկա,
շատ
սուտ
չի
լինիլ:
Մնամ
{քեզ}
միշտ
եւ
առ
ի
սրտե
բարյաց
փափագող
եղբայր
ւնակեց.
-
Պարո՛ն,
ներիր
ինձ
ասել
{քեզ},
որ
դու
ոչինչ
հասկացողութիւն
չունիս
ու
ականութենից:
-
Բոլորովին
ներում
եմ
{քեզ},
-
պատասխանեցի
ես,
-
կարող
ես
ինչ
կամ
նալի
են,
միայն
պիտոյ
է
ինձ
այսքան
ասել
{քեզ},
որ
ո՛չ
դու
եւ
ո՛չ
քո
գիշերասէր
դարանա
մ
քրիստոնէութեան
կանոնների
վերայ.
ամօթ
{քեզ},
որ
այդպիսի
գործերով
ես
պարապում.
ո՛վ
են
առհասարակ
վաճառականք,
անմօտենալի
են
{քեզ}
եւ
քո
նման
մարդերի.
դուք
ձեր
բարոյական
մայր,
դու
նորանց
Սիրու՞մ
էիր,
ինչպէս
{քեզ}
Պաշտում
էին
սիրողքդ,
Որ
պատմում
ես
այժ
ք
":
-
Մեծ
մայր,
զարհուրելի
չէ՞ր
{Քեզ},
ամուսնուդ
հանդիպել:
-
"
Նորա
խելքը
դու
հանգիստ
նստել
ես
տանդ:
-
Է՛հ,
{քեզ}
ո՞վ
է
ասել,
որ
այսպիսի
անախորժ
եղանակո
նիս
մէջ:
Եթէ
դու
աւելորդ
արծաթ
ունիս,
{քեզ}
մի
բարի
խորհուրդ
տամ։
Մեր
գեղի
մէջ
չկա
ւ
ցոյց
չտալու
համար,
մի՞թէ
պարծանք
չէր
{քեզ}
եւ
քո
բոլոր
գերդաստանին
այդ
ուսումնարան
ել
էր
իւր
պարտքը,
եթէ
Աստուած
օրհնել
է
{քեզ}
հարստութեամբ,
ինչու
դու
մասնակից
չառնե
..
Ինձ
Բէգզադէ
են
ասում...
-
Ասացի
{քեզ}
միանգամ,
թէ
կամիս
Շահզադէ
ասեն,
ինձ
ի
իմ
գալուն...
-
Ասա՛,
ես
լսում
եմ
{քեզ}:
-
Լսելով
բան
չէ
դառնում,
դու
մի
նում
քեզանից,
ես
դեռ
երազս
պիտի
պատմեմ
{քեզ}...
Ինձ
Բէգզադէ
են
ասում...
Լաւ
նայիր
ենաս
փորիդ
մէջ:
-
Ես
չեմ
հասկանում
{քեզ},
կարծեմ,
դու
խելքդ
թռցրել
ես:
Եւ,
յ
,
ի՞նչ
է
ասում:
-
Ես
արդէն
ասացի
{քեզ},
թէ
Էֆիմերդէ
չունիմ,
այդ
պատճառով
եւս
անկութիւնը:
Միայն
այսքան
կարող
եմ
ասել
{քեզ},
որ
երազ
ասացեալը
հաւատալու
բան
չէ։
Դ
ալ
այստեղ:
Այդ
միջոցին
շատ
բաներ
ունիմ
{քեզ}
գրելու,
անտարակոյս
կը
ցնծացնեմ
քո
Յիշա
առաջին
նկատողութեանը,
որ,
ուղարկելով
{քեզ},
խնդրում
եմ
հասուցանել
"
Հիւսիսափայլի
վ,
Տրովատօրի
ուվերտիւրը
զմայլեցնում
էր
{քեզ},
այս
տարի
Յունուարին,
ամուսնանալով
մի
ու
միւս
անգամ
չերեւի,
այն
ժամանակ
վա՜յ
{քեզ}
Շահբէգ.
շատ
ցաւերիդ
վերայ
մի
մեծ
ցաւ
ե
նում
եմ.
-
Պարո՛ն,
ի՞նչ
է
պատահել
{քեզ},
միգուցէ
հիւանդ
էիր,
որ
ենթարկուել
ես
լինէր,
ի՞նչ
է
շինում
երկնքումը:
-
{Քեզ}
ո՞վ
է
ասել,
որ
նա
երկնքումն
է,
նա
մեզ
վերայ
եւ
ձգելով
Յիշատակարանիս
մէջ,
ահա
{քեզ}
եւս
պատճառ
եմ
տալիս
մտածելու,
որ
առաւե
մ
տալիս
մտածելու,
որ
առաւել
օգտակա՛ր
է
{քեզ},
քան
թէ
իմ
երեքկոպէկեան
այցելատոմսակը
էկեան
այցելատոմսակը,
որ,
անտարակոյս,
{քեզ},
տանը
չգտանելով,
թողնելու
էի
քո
նախաս
կարանից.
մնաս
բարով
յաւիտեան.
Աստուած
{քեզ}
դատաւոր:
Բէգզադէ
"։
Ոչինչ
բան
ել
են:
Վերջին
նամակովս
խոստացել
էի
{քեզ}
ցնծացնել
քո
Յիշատակարանը
Յունուարի
մէջ
ի
լուրեր
եւ
ծանօթութիւններ
հասուցանելով
{քեզ}
։
Բայց
արի
տե՛ս,
որ
այլապէս
է
եղած
Նախ
,
փոխանակ
զուարճալի
բաների,
ստորագրել
{քեզ}
այն
տխուր
անցքը,
որ
անցաւ
իմ
գլխից:
Ա
ր
այժմ
առանց
Շամիլի
հրամանին
չենք
կարող
{քեզ}
արձակել,
թէեւ
մի
մարդ
քո
կշռով
ոսկի
տա
ութիւնը:
Մի
կարճ
բան
իմ
կեանքից
պատմեմ
{քեզ}
օրինակի
համար:
Ես
ծնած
էի
Սուննաթ,
բա
եմ
այդ
առարկայի
վերայ,
բայց
երբ...
(
{քեզ}
հարկաւոր
չէ
իմանալ
այդ
բանի
մանրամասն
հ
ղ
բնութիւնը
եւ
վեր
բարձրանալ
մտքով
դէպի
{քեզ}:
Այս
խօսքերը
ասաց՝
առանց
ուշադրու
,
որ
շտապեցի
քո
մօտ.
դեռ
նոր
էի
տեսել
{քեզ}
հեռուից,
եւ
ահա
սիրտս
սաստիկ
սկսեց
բաբ
քը,
քո
տխուր
հայեացքը
մօտ
քարշեցին
ինձ
{քեզ},
իսկ
թէ
ինչ
է
քո
մէջ
այն,
որ
այդպէս
ն
հրդի
վերայ
ես,
թո՛ղ
ամենակալ
Տէրը
լինի
{քեզ}
օգնական:
-
Ամենակալ
Տէրը՝
Նա,
որ
չեցի
ես,
եւ
արիւնը
գլխիս
զարկեց,
-
ես
{քեզ}
ընկեր
մինչեւ
ի
մահ,
ե՛կ
խնդրենք
այդ
բո
այդ
քո
բարեմտութեան
փոխարէն
կը
վարձատրէ
{քեզ}
Նա,
որ
խոստացաւ
իւր
անունով
մի
բաժակ
ջ
ւ
կարող
էիր
աւելի
պիտանի
մարդ
լինել
ե՛ւ
{քեզ},
ե՛ւ
քո
ազգին,
եթէ
ծառայէիր
իմ
մօտ:
ալ
իմ
ազգի
օգտի
հետ:
-
Հը՛մ...
Ես
{քեզ}
հնարներ
կը
տայի,
որ
ինձանից
ուսած
գաղա
եւացնել
ինձ,
որ
հնար
ստացայ
այս
նամակը
{քեզ}
գրելու:
Ուրիշ
ոչինչ
նորութիւն
չուն
ելու:
Ուրիշ
ոչինչ
նորութիւն
չունիմ
{քեզ}
յայտնելու.
լսւում
է
միայն,
որ
մեր
նոր
եւ
չարագործների
մահու
չափ
ատելի,
դէպի
{քեզ}
եմ
դառնում
եւ
խնդրում
եմ
քո
մեծահոգի
նե
հի
վերայ,
որին
ուղարկում
եմ
այս
նամակը
{քեզ}
հասուցանելու
համար,
աշխարհի
մոռացուած
լուր
չունէի
քեզանից,
վաղուց
կամէի
գրել
{քեզ},
բայց
ուր
եւ
ինչպէս,
այս
բանը
փակում
ծ
ես,
ուստի
աւելո՛րդ
է
տեղեկութիւն
տալ
{քեզ}
նորա
մասին,
թէեւ
նորա
սրբագրութեան
պատ
ագրութիւնը
կարող
են
ստուգել
ասածս:
{Քեզ}
քաջ
յայտնի
լինելով,
թէ
մինչեւ
ո՛րտեղ
տ
ւիլ
այս
օրից:
Ո՛հ,
փշոտ
է
ճանապարհդ,
{Քեզ}
շատ
փորձանք
կը
սպասէ.
Ազատութիւն
սիրող
լ
որքան
վաճառել
եմ,
նոցա
բոլորի
արծաթը
{քեզ}
հասացանելով
եւ
այն
քսան
հազարին
հինգ
հի
գզադէն:
-
Ես
այսքան
տարի
ծառայեմ,
{քեզ}
այնքան
շահ
ցոյց
տամ,
հերիք
չէր
այս,
ո
ը:
-
Ո՞րտեղից
պիտի
իմանամ:
-
{Քեզ}
քաջ
յայտնի
է
իմ
գործակատարի
նիւթական
կա
սխանում
է.
"
Մինչեւ
76
մանէթը
չբերես,
{քեզ}
անցաթուղթ
չկայ
":
Ինչ
երկար
գլխացա
ւած
Արամ
նահապետի
սուրբ
յիշատակին.
{Քեզ}
քո
սիրական
հայրենի
բարբառ
Ձգում
է
ա
լ
եմ,
այսուհետեւ
չեմ
կարող
իմ
հողը
տալ
{քեզ}.
ինձ
հարկաւոր
է։
Մի
ուրիշ
տեղ
ճարիր
ք
գամ,
-
ասում
է
նա,
-
եւ
զէն
ի
ձեռին,
{քեզ}
հետ
քո
թշնամու
ընդդէմ
կպատերազմիմ...
այսինքն՝
թէ՛
գեղում
եւ
թէ՛
քաղաքում,
{քեզ}
տրուած
հողը,
որի
վերայ
շինութիւն
թէ
ար
-
Ողջոյն:
-
Քանի
ժամանակ
է,
{քեզ}
տեսած
չէի,
բայց
ասես
թէ
խելք
կա՞ր
գլու
ղբայր,
ասա՛,
ինչու
չէ.
ես
պատրաստ
եմ
{քեզ}
լսելու:
-
Ուրեմն,
Ազատութիւն,
Հ
յրենիքի
որդիք
ենք,
եղբայր
ենք:
Ինչպէս
{քեզ}
հարկաւոր
է
ապրուստ,
նոյնպէս
եւ
ինձ,
ի
ր
նոյնն
է,
թէ
աւազակութիւն,
վաճառել
է
{քեզ}
հասարակաց
ազգի
սեպհականութիւնը:
Ո՛չ
նա
այն
սխալ
եւ
վնասակար
աւանդութենից,
որ
{քեզ}
այդ
օրը
ձգեց:
Պանդխտակիցքը
գալիս
չ
ես
արել,
որ
ես
համակրութիւն
ցոյց
տամ
{քեզ},
որ
ես
խոստովանիմ
քեզ
կենդանի
":
րութիւն
ցոյց
տամ
քեզ,
որ
ես
խոստովանիմ
{քեզ}
կենդանի
":
Այս
կոպիտ
հեգնութիւն
է
սում
է
ազգը:
-
Եւ
ի՛նչ
հարկաւոր
է
{քեզ}
կերակուր,
երբ
դու
ապրում
ես
այդ
փառքով
Բայց
կշռի
արդարութեան
քննի՞չը:
-
{Քեզ}
ի՞նչ
փոյթ:
Եւ
այն
օրից,
երբ
կառա
անունով,
բայց
ինձ,
որ
բնաւին
օտար
եմ
{քեզ}
եւ
ամենեւին
վերաբերութիւն
չունիմ
քո
հետ
,
որ
է
քո
ազգութեան
դրօշը
եւ
այդ
բոլորը
{քեզ}
իրաւունք
կը
տան
մի
կտոր
հող
ձեռք
բերելո
կնալի
շինելու
համար
առարկան,
բացատրենք
{քեզ}
մեծը
եւ
ընդհանուրը՝
փոքրի
եւ
մասնաւորի
իրանան
այն
կարողութեան,
որին
յաջողել
է
{քեզ}
հասնել:
Դարձուր
աչքդ
դէպի
այն
օրերը,
եկութեան
մնացորդք,
որ
այսօր
երեւում
են
{քեզ}:
Մինչդեռ
ընդհանուրը
ապահովուած
չէ,
մա
նդուի՛ր
ինձ:
Դու
մեքենայ
ես,
եւ
ես
եմ
{քեզ}
շարժող
զօրութիւնը
":
Մեր
բառարանի
մէջ
ը
կախւում
է
այժմ
ինձանից,
այսինքն՝
իմ
{քեզ}
հաց
տալուց
կամ
չտալուց,
բայց
ես
զոհում
տալուց
կամ
չտալուց,
բայց
ես
զոհում
եմ
{քեզ}
այս
կտոր
հացը,
քո
կեանքը
յարատեւել
տալ
թող
պաշտօնական
բարոյականք
կնտրուկ
ծխեն
{քեզ},
մեր
աչքում
դու
ամբարիշտ
ես:
Եւ
այս
բարի
եւ
արարեր
զիս
որդի
ծնանիլ
վասն
{քեզ}
միայնուդ
պաշտել,
այլ
այժմս
աղաչեմ
զքեզ
նում
Տաճարներում
հասարակ,
Երկինքը
գահ
{քեզ}
համար
Ու
երկիրը
ոտքիդ
տակ,
Հաճեցար
դո
լու:
Սեղան
շինուեց
սրբութեան,
Տէ՛ր,
{քեզ}
համար,
ուր
արթուն
`
Հաց
ու
գինի
են
ձօ
զուարթ
երգակից
Օրհներգութեան
-
ձօնուած
{քեզ}:
Տէ՛ր,
նայիր
քո
ծառային,
Անուղղելոյ
սին
`
կանգնած
նրա
դէմ,
-
Միթէ
ցաւն
այդ
{քեզ}
մինչեւ
այդ
անծանօթ
Դրաւ
քո
մէջ
նենգ
աս
մեան
քո
վրանին
Միշտ
`
Մամբրէի
կաղնուց
`
{քեզ}
Ցից
ընծայէ
ամէն
տարին.
Յար
օրհնուա՜ծ
չւում
հնում,
Պաշտըւում
բագնում:
Իսկ
{քեզ},
ով
դու
կոյս,
Շուշա՜ն
դեռաբոյս,
Լո
`
Աշխարհում
ամբողջ
`
Ոսկիամօր
հետ:
{Քեզ}
կը
խնկարկեմ,
Քո
սէրը
կ՚երգեմ,
Զարնե
ագոյն
մի
վերարկու
կար
հագին:
"
Ողջոյն
{քեզ},
քո՜յր,
հազար
ողջոյն
տիրաւանդ
":
Իս
տիրաւանդ
":
Իսկ
նա
`
"
Ո՞վ
ես,
բնաւ
{քեզ}
չեմ
ճանաչում
":
"
Ես
նա
եմ,
քոյր,
ո
ում
"...
Նա
դարձեալ,
թէ
`
"
Ո՞վ
ես,
{քեզ}
չեմ
ճանաչում
":
"
0՜,
չըգիտե՞ս
սիրոյ
թ
անկիւնում
թէ
հեշտագին
Մի
զոյգ
ձեռներ
{քեզ}
գգուեն,
Վայրի
այծիդ
երկուորեակին
Սու
Եթէ
սիրոյ
քամին
սաստիկ,
Կո՜յս,
գլորէ
{քեզ}
գետին,
Եւ
նաւավարն
բարեբաստիկ
Պատրաս
րի՛,
երկու
Ունեմ
ես
ձու,
Բաւակա՞ն
է
{քեզ}
Երկուորեակն
իմ
էս:
"
Օ՜,
այո՛,
այո՛
կոչում
ես
շարժիչ
հով.
Այն
զլացաւ
Տէրը
{քեզ},
Զի
թէ
սրտիդ
մէջ
փչէր
Շունչն
այն
բոցեղ
լքն
այն
կրել
կրծքիդ
տակ.
Եւ
ո՞վ
պէտք
է
{քեզ}
հոգար,
Ո՞ւր
էակն
այն
ընդունակ,
Որ
ժող
մ
անհանճար
Քո
խօսքերին,
սերովբէ՛,
Ըստ
{քեզ},
դէպի
վսեմը
Սիրտն
անզգա՞յ
է
միթէ:
Կար
ո՞ւ
կամ
ինչպէ՞ս,
-
Չի՞
սովրեցրել
Գիրքը
{քեզ},
Թէ
չես
լսել
մինչ
հիմա,
Ապա
վեր
առ
եւ
Որդւոյդ
առ
յիշատակի
Հաց
եւ
գինի
{Քեզ}
մատչի:
Ո՞չ
գաս
ի
հարաւոյ
էից
Օրհներգուաց
երգակից
Գտաւ
{Քեզ}
յերեքսրբեանն:
Հայեա՛ց,
Տէ
կս
յօրինէին
քաջհամեղu.
"
Եւ
զի՞
է
{քեզ},
ասեմ
ցկոյսն,
համակիլ
Ցանգ
ի
թախ
,
համակիլ
Ցանգ
ի
թախիծ,
եւ
ուստի՞
{քեզ}
վարակիլ
Յախտ
անծանօթ,
յորմէ
կայի
արդ
անփորձ,
Մի՛
թշնամի՞
Աստուած
ի
{քեզ}
զայդ
ելոյց
":
Զայս
առ
կոյսն,
եւ
զնորա
Յամբոյր
տիգեալ
խաւարծիս՝
Բուն
{քեզ}
բուսցի
միշտ
քաջապէս,
Յաւիտեան
օր
Ի
կենսաբաշխ
խառնելիս՝
Չա՜փ
{քեզ}
ի
գոգ
տացի
շարժուն,
Յաւիտեան
օրհ
ւ,
տխուր
յոյժ
ի
տես:
"
Ողջո՜ւյն
{քեզ},
քո՛յր,
տիրաւա՛նդ
ողջույն
"...
րկուս
Ունիմ
ես
զձուս,
Իցե՞ն
{քեզ}
հերիք
Իմ
այս
երկուորիք:
"O
սիւք
ասես
շարժական.
Զի
Տէր
զայն
{քեզ}
զլացաւ,
Զի
թէ
ի
սիրտ
քո
փչէր
Անհանճար
բանս,
սերովբէ.
Ըստ
{քեզ}
միթէ
սիրտ
մարդոյ
Առ
վսեմն
դօ՞ս
ից
րկնէր
անդրէն
սերովբէն.
"
Մի՛
լիցի
{քեզ}
յաւիտեան
Շնչել
զայն
օդ
բոցեղէն,
Շնչել
զայն
օդ
բոցեղէն,
Մի՛
լիցի
{քեզ}
տուայտիլ՝
Կամաւ
եղեալ
անձնամատն
որպէ՞ս
կամ
զիա՞րդ,
Ո՞չ
ուսուցանէ
{քեզ}
Գիր.
Թէ
չիցէ
քո
լուեալ
ցարդ՝
զուգաչափ
կիսեցից
զայս
դար
սերկեան։
Բաւ
{քեզ}
լիցին
զանձնէս
վէպ
զաստանդական
նժդեհէս.
ծնունդք։
Նոր
տեսարան՝
նոր
ոլիմպոս
՚ի
{քեզ}
Մասիս
երեւի,
Մի՛
այլ
Պարնաս
իւր
մուզայ
Ոսկեծըղի
լուսափետուր
հայկեան
զաւակք
՚ի
{քեզ}
յօդս
Թեւապարեն
ճախրեն
՚ի
վեր
լուսաւորաց
անէ
հողագնտոյս
ի
յոլորտ.
Մի
թէ
եւ
{քեզ}
զկուրութեան
մերկել
խավար
չէ
ի
ճահ,
Զինուո՛ր,
գետի
մէջ
խեղդուելու
{Քեզ}
էլ
սպառնում
է
վտանգ.
Ինչպէս
խեղդվ
ԿԵԱՆՔ.
Կեանք
երջանիկ,
{քեզ}
ամեն
մարդ
Չի
ճանաչիլ
պարզ
աչքով,
Բայց
ես,
երկինք
թող
վկայ
գայ,
Ես
{քեզ}
միայն
սիրում
եմ.
Հոգիս
ազատ,
ճիչ
կեանք,
իմ
ազնիւ
կեանք,
Չեմ
կարող
{քեզ}
ուրանալ,
Ինչպէս
շատերն
ուրացել
ե
յս
տեղ
իւր
տեղը
չէ)
Բայց
ես
կասեմ
{քեզ}
կարճ
բան.
Կեանք
ուրացողների
անը
այս
տեսարան։
Ահա
այսպէս
{քեզ}
պաշտում
եմ,
Իմ
կեանք,
իմ
փոր,
ի
Չեմ
մոռացել
եւ
Հոմերը,
Որ
{քեզ}
առած
իւր
ձեռին
Երգեց
Յունաց
հերոսն
Արարատի
Որդւոյ
ձեռի
քընարը,
{Քեզ}
կ՚օրհնէ
միշտ
անմոռաց
Արարատի
ծընու
Հայաստանի
եթէ
նախնի
Ծնունդները
{քեզ}
մեղան,
Ի՞նչ
է
մեղքը
այժմեանների,
ու
մարմնի,
Լուա՛
իմ
սիրտս,
թո՛ղ
{քեզ}
պէս
փայլի։
Թող
մաքուր
լինիմ
սուրբ
ես,
Թող
ողջ
աշխարհին
երեւիմ
{քեզ}
պէս։
ՈւՍԱՆՈՂ
ԵՒ
ՄԵԾԱՏՈՒՆ
է
վախճան
ես
դու
որոնում,
ինչպէս
շատերը
{քեզ}
պէս,
Կեանք
գտանել,
որ
միշտ
մնաս
քո
երեսը
պերճ
փայլեց:
Թէ
երկինքը
{քեզ}
ամլացաւ
`
մրրիկը
քեզ
եկաւ
հիւր,
:
Թէ
երկինքը
քեզ
ամլացաւ
`
մրրիկը
{քեզ}
եկաւ
հիւր,
Փոխվեցաւ
շուտ
սիրուն
խվեցաւ
շուտ
սիրուն
դէմքդ,
չկայ
հանգիստ
{քեզ}
եւ
դիւր,
Ուղեւորը
ղեկը
ձեռին՝
ե
դանանու
իստակ
ջրի
մօտ
Արեւու
ելքը
{քեզ}
փաղաքշեց,
Լիւան
լերանց
գիշերուայ
ացի՛ր,
ջերմեռանդ
իւր
ձեռքովը
Ո՞վ
{քեզ}
այստեղ
բերել
է,
Տխրեցաւ՞
նա
շատ
այստեղ
բերել
է,
Տխրեցաւ՞
նա
շատ
{քեզ}
վերայ,
Արտասուաց
հետք
սրտումդ
կա՞
հողածին,
չես
կամենում
մտածել,
Որ
{քեզ}
նոյնպէս,
ինչպէս
այլոց,
կ՚ուգայ
երկրից
դիակին,
Երբ
պատանած
սուրբ
կտաւօք
{քեզ}
թաղել
կը
պատրաստին:
Այո՛,
թաղել
կը
խփէ
շող
դամբանիդ,
Նա
կը
հասնի
{քեզ}
այգորել,
քան
մերձաւոր
սիրելիդ.
Ն
գործիդ
եղիր
արի,
Տե՛ս,
չըմատնես
{քեզ}
սէրի.
Երեկոյացեալ
մեր
օրը
Թո
ց
եղիր
արժան
ընտիր
ժառանգ
Իմ
հոգին
{քեզ}
կ՚առաջնորդէ
ամեն
բանում.
Նիկողոս
դէմքդ
փայլեցուր,
Որ
Արցախից
եկաւ
{քեզ}
մօտ
Գասպարեանցը
ընտիր
հիւր.
Քո
թա
րէ,
Ես
աստղերուն
կը
հրամայեմ,
որ
{քեզ}
խաւար
չպատէ.
Ամպին
կ՚ասեմ
`
իսկի
բ
դէմքդ
փայլեցուր,
Որ
Արցախից
եկաւ
{քեզ}
մօտ
Գասպարեանցը
ընտիր
հիւր:
ՆՈՒԷՐ
,
Որ
աշխարհքումս
դու
ճարեցիր
{Քեզ}
այսպիսի
սիրական:
ՎԵՑԵՐՈՐԴԸ
-
ՄԻ՛
Եւ
նորա
հողը:
ԳԱՐՆԱՆ
ՄՈՒՏ
{Քեզ}
բարով,
զուարթուն
Առուգահասակ
գարո
ուարթուն
Առուգահասակ
գարուն,
{Քեզ}
ողջոյն
բիւր՝
անբուն,
Տալիս
է
Հայ
ռը
բացեց,
Իւր
թաւուտ
կուրծքը
{Քեզ}
կանաչ
դիպայ
Փռեց
հովիտը,
Սիր
,
օրհնէ
այն
Աստուածը,
Որ
փրկել
է
{քեզ}
մահի
Երկիւղիցը,
որ
հարուստին
արուստին
Զարհուրելի
կը
թըւի,
{Քեզ}
համար
միշտ
նոյն
է
եղել,
Նոյն
կը
լ
ա
զատան
չի
սիրիլ,
Ահա
ասում
եմ
ես
{քեզ}:
Hy,
хopoшo,
չես
ուզում,
,
հերի՛ք
է.
Այս
աշխարհը
ինձ
առանց
{քեզ}
Մութ
ու
խաւար
մի
բանտ
է
":
՛րտեղ
քո
կենտրոնդ,
Ունի՞ս
մի
բան
{քեզ}
սեպհական.
Ցոյց
տուր
ինձ
դու
քո
պ
ով
քո
որդու
խօսքը.
Փառք
ու
պատիւ
{քեզ}
կը
բերեն
Քո
մարմնապաշտ
մեծատունքը
խ
դէմքի
տեղ
մի
տխուր
երես:
{Քեզ}
խոր
տխրութեամբ
չէ
սպասում
նա,
Որ
ծխուած
արիւնում...
Թէ
հնար
լինէր
{քեզ}
այդ
րոպէին,
Խաւարուիլ
իսկոյն
գիշ
ղ
ձգել:
Չենք
կամենում
լսել
{քեզ},
Թո՛ղ
մեր
ճաշն
ուտենք
հանգիստ,
ա
սուրս...
ինձ
պատուէր
Sուել
են
{քեզ}
սպանանել.
ի՛նչ
առնես....
Արի
մորթի՛ր,
դու
քո
ձեռքով
ինքդ
{քեզ}.
Ի՛նչ
դանակ
է,
-
ածելու
պէս
սու
ւատում
ո՛չ
պապին,
ո՛չ
Աստուծուն,
{Քեզ}
մահի
մէջ
չկայ
զանազանութիւն:
զանազանութիւն:
Եթէ
ուրիշը
{քեզ}
սպանէ,
կամ
դու
քեզ,
Կամ
պատահի,
Եթէ
ուրիշը
քեզ
սպանէ,
կամ
դու
{քեզ},
Կամ
պատահի,
որ
քո
մահով
մեռանիս
մեռանիս,
Քո
ճանապարհը
պիտի
տանի
{քեզ}
դժոխք.
Ուրեմն,
վճռի՛ր...
":
,
դու
նորանց
Սիրո՞ւմ
էիր,
ինչպէս
{քեզ},
Պաշտում
էին
սիրողքդ,
Որ
պ
-
Մեծ
մայր,
զարհուրելի
չէ՞ր
{Քեզ},
ամուսնուդ
հանդիպել:
-
նձ
պէտք
չէ,
Տո՛ւր
ուրիշի,
ում
կամիս.
{Քեզ}
մի
անգամ
ասել
եմ,
Յիշի՛ր
եթէ
միտք
ունի
իլ
Ինձ
մնում
է
մշտայար:
Բայց
դու,
որ
{քեզ}
մարդ
տկար
Աստուած
կանչեց
ու
խնկեց,
Մի՛
՛
կարծեր
թէ
միջաբեկ,
Պիտ՚
պաղատիմ
դէպի
{քեզ}:
Ես
կ՚ընդունիմ
կամակար,
Թէ
բախտ
անգո
ի
ազատուած:
Ահա՛,
եղբայր,
{քեզ}
մի
դրօշ,
Որ
իմ
ձեռքով
գործեցի,
ւի:
Գնա՛,
եղբայր,
Աստուած
{քեզ}
յոյս,
Ազգի
սէրը
քաջալեր,
Գ
էեւ
չեմ
կարող
գալ,
Բայց
իմ
հոգին
{քեզ}
ընկեր։
Գնա՛
մեռիր
դու
քաջի
ւիլ
այս
օրից:
Ո՛հ,
փշոտ
է
ճանապարհդ,
{Քեզ}
շատ
փորձանք
կը
սպասէ.
Ազատութիւն
սիրող
<ԱՐԱՄ
ՆԱՀԱՊԵՏԻ
ՅԻՇԱՏԱԿԻՆ>
{Քեզ}
քո
սիրական
հայրենի
բարբառ
Ձգում
է
Ննջում
է
այն
մեծ
Հայրը
Օշական
{քեզ}
փառք
պարծանք։
Բայց
ազգին
որ
պէս
անտէր։
Լսելով
պատմում
է
{քեզ}
Գիւղական
խեղճ
քահանայն
Թէ
այն
,
Մեչուխեչա,
Ծովերից
ու
ցամաքից
{քեզ}
արգելք
չկայ.
Մեռուցիր
ժամանակը,
աժամ
դու
եղար
միայն
օգնող:
{Քեզ}
սիրեց
Հայաստան,
Քեզ
օրհնում
է
բիւր
բեր
գնող:
Քեզ
սիրեց
Հայաստան,
{Քեզ}
օրհնում
է
բիւր
բերան,
Քեզ
դաբնի
պ
աստան,
Քեզ
օրհնում
է
բիւր
բերան,
{Քեզ}
դաբնի
պսակներ
հիւսում
է
ապագան.
Ժ.
Ժ.
ՌՈՒՍՍՈՅԻ
ՅԻՇԱՏԱԿԻՆ
{Քեզ}
ո՛չ
երբեք,
Ժան-Ժակ
Ռուսսօ,
Պիտի
աչեցին
Տգիտութեան
շուները.
{Քեզ}
շատ
անգամ
քարկոծեցին
Կեղծաւորաց
խո
,
Ութսուն
եօթը
տարուց
յետ
`
{Քեզ}
պատւում
է
Հայի
որդին.
Եւ
նա՜,
մ
բեք
պրծնիլ.
Զանազան
կերպով
հարկ
է
{քեզ}
տանջուիլ,
Անիրաւ,
անգութ,
անխիղ
ած,
ստիպւում
եմ
ասել
հանապազ.
"
Փա՛ռք
{քեզ},
Տէ՛ր
Աստուած,
որ,
խնայելով
մարդկութ
թէ
քո
թոքախտութիւնքը
զայրանալով
զրկել
է
{քեզ}
հնարից
շարունակելու
մեզ
սիրելի
Յիշատակա
որ
ապրում
ես
հարիւր
տարի
Քանթից
յետոյ,
{քեզ}
ի՛նչ
կարող
են
օգնել
Քանթը
կամ
Հեգելը,
քաշկռտուք
վարդապետութիւնը
ընդունելը
եթէ
{քեզ}
համար
փիլիսոփայութիւն
է,
բարով
երթաս:
է
եւ
ինչ
պիտի
լինի
այդ
նորը:
Եթէ
մենք
{քեզ}
հետ
ապրենք
մինչեւ
այն
ժամանակ,
եթէ
ուս
նը
գումարը,
այն
ժամանակ
միայն
կարող
եմ
{քեզ}
ասել,
թէ
ինչպէս
բան
է
այդ
նորը,
բայց
միայն
հեռանում
եմ,
հոգով
միշտ
մօտ
եմ
{քեզ}:
Գնա՛,
ասացի
ես
նորան,
տարաբախտ
րաւութիւնը
եւ
չարութիւնը
անասելի
է:
Ես
{քեզ}
ո՞րը
պատմեմ:
Այս
բոլորը
դու
կարող
ես
լ
դ
գործարանի
մէջ
եղած
անցքերը
ահա
պատմեմ
{քեզ}
երեք
շրջանով:
Գործարանի
առաջին
շրջանը
նը
շատ
երկար
կը
լինի,
եթէ
մի
ըստ
միոջէ
{քեզ}
պատմեմ,
մանաւանդ
շատ
ձանձրալի,
որովհե
յանգեցնում
է
նորա
կեանքի
լապտերը:
Ահա
{քեզ}
մի
զարհուրելի
ապերախտութիւն,
որ
պիտոյ
ւսաբեր
յերկնից
յերկիր
միշտ
ծագի:
{Քեզ}
յապագայ
ազգէ
մարդկան
արձան
կանգնի
փառաւ
անճոռնի
ստութեամբ,
բայց
բանի
էութիւնը
{քեզ}
լաւ
հասկացնելու
համար,
այդ
խնդիրը
թող
ւմ
էր
այսպէս.
"
քոյ
գործերում
պիտոյ
էր
{քեզ}
օգնական
առնուլ
հոգատարքը
":
Թէպէտ
այն
եւ
ասաց
այսպէս.
թէպէտ
առաջին
անգամը
ես
{քեզ}
ասացի,
որ
գործարանի
հոգատարքը
պարտ
են
ասացի,
որ
գործարանի
հոգատարքը
պարտ
են
{քեզ}
օգնական
լինել,
բայց
սուտ
էր
այդ
խօսքը
բայց
սուտ
էր
այդ
խօսքը.
պապի
ասութեամբ
{քեզ}
պարտ
է
նոցայ
իշխանութեան
տակ
ստորադրուի
ութեան
տակ
ստորադրուիլ,
եւ
նոքա
ինչ
որ
{քեզ}
առաջարկեն,
այն
եւս
կը
լցուցանես
դու:
իմ:
Եթէ
պապը
նորան
ասում
էր,
ուստի՛
է
{քեզ}
այդ
արծաթը,
այն
ժամանակ
ասում
էր
նա
իմ
,
թէ
ովքե՞ր
են
քո
բարեկամները,
ապա
ես
{քեզ}
կ՚ասեմ,
թէ
դու
ինչպիսի՛
մարդ
ես
",
պա
ես
",
պատասխանել
էր
նորան
փիլիսոփան:
{Քեզ}
փոքրիշատէ
տեղեկութիւն
տալու
համար
գործա
կշիռ
ունէր
իւր
հայրենակիցների
կողմից:
{Քեզ}
ի՞նչ
ձանձրութիւն
տամ,
սա
եւս
զոհուեցաւ
պականութեան
դարումը
Թեբայի
անապատը
գտար
{քեզ}
ապաստանարան,
այժմ
ու՞ր
պէտք
է
ապաւինիս
յետոյ
օրինակով
կը
տեսանես:
Մոռանում
էի
{քեզ}
ասելու,
որ
սա
մէկ
մարդ
եւս
վարձել
էր,
նոցանից
գերազանց
է
երեք
բանով,
որպէս
{քեզ}
կը
պատմեմ
կարգով:
Առաջին.
իւր
անմիտ
փ
նոցայ
այն
վարձկան
մարդիկը,
որոնց
մասին
{քեզ}
վերեւում
ասացի,
եւ
սկսում
են
որոնել
ապ
տեարց
եւ
ծառայողների
միաբան
խօսքին,
որ
{քեզ}
զգուշացնում
էր,
այդպիսի
անիրաւ
գործ
չգ
թէ
ի՛նչ
փառքի
ասպարէզներ
բացուելու
էին
{քեզ}.
այն
ժամանակ,
քո
անունը
պատմութեան
թե
կորցրեցիր
քո
առաջին
փառքը,
եւ
շիջուցիր
{քեզ}
լուսատու
ճրագը։
Կորցրեցիր
քո
օրէնքի
պա
ւկի
պարտէզում,
մի
քանի
մարդերի
կողմից
{քեզ}
Տիրոջդ
ասած
խօսքերը,
որ
այն
մարդիկը,
Տիրոջդ
ասած
խօսքերը,
որ
այն
մարդիկը,
{քեզ}
արծաթ
խոստանալով,
խնդրում
էին
այդ
տեղը
Եւ
տէր
Յովհաննին
էլ
նեղացար,
թէ
"
բնաւ
{քեզ}
պէս
մի
մարդու
արժան
չէր
լսել,
թո՛ղ
թէ
չեմ
համարձակւում
երկիւղից
նաեւ
տեսնե՛լ
{քեզ},
բայց
դու
դեռ
ասում
ես,
թէ
գամ
բժշկեմ
։
Բացի
սորանից,
ուրիշ
չար
խօսքերով
{քեզ},
Տէ՛ր,
իմ
վրայ
նեղացնել
էին
աշխատում
պահանջած
լինէր,
որ
ամեն
բան
մանրամասն
{քեզ}
յայտնուէր,
այն
ժամանակ
կ'իմացուէր,
գո
դը
շատ
լաւ
տեղեակ
է
ասած
բաներիս
եւ
ինձ
{քեզ}
հետ
կը
թաղէ,
որ
քա՛ջ
հովուի
աներկիւղու
,
չե՛մ
ուզում,
համարձակութիւն
չունի՛մ
{քեզ}
տեսնել
"։
Արդեօք,
մէկ
կամ
երկու
անգամ
ժամանակ
հին
պարսպի
մնացորդը
կը
հանդիպի
{քեզ}
դէ՛մ
յանդիման՝
Քասաղի
առուի
վրայ։
Թէ
տաճար
անուանն
Աստուծոյ,
'ի
տեղւոջն
որ
{քեզ}
ցուցաւ,
որ
սիւնն
հրեղէն
ունէր
ոսկի
խար
եւս
առաւել
պիտի
ասէր՝
"
ըստ
այդմ
մասին
{քեզ}
տեառնդ
անկ
էի
"։
Հինգերորդ,
թէ
Փար
ք,
եթէ
Սամարացի
ես
դու,
եւ
դեւ
գոյ
'ի
{քեզ}
"
(
Յովհ.,
գլ.
Ը.,
համ.
48)։
Տե
հաննու
Գիւտայ
կաթողիկոսի
եղբօրորդւոյն,
{քեզ}
Տեառն
'ի
Սեւկոյ
դրախտին
յարանց
ոմանց,
յ
դրախտին
յարանց
ոմանց,
որք
խոստանալով
{քեզ}
Տեառն
կարասի
խնդրէին
զտեղիդ
"։
Մի՞թ
ուսուցչապետը,
եթէ
այսպէս
հասկանանք.
"
{Քեզ}
-Տեառն
յարանց
ոմանց
դրախտին
Սեւկոյ
".
մ
ը.
"
Օրհնա՛ծ,
ինչ
անհանգիստ
մարդ
ես.
{քեզ}
մի
բան
ասացին,
այլեւս
ձեռք
չես
վեր
առն
ում
70
յուղարկաւորի
համար։
Պարծա՛նք
{քեզ},
Հայաստան,
որ,
թէեւ
փոքր,
այնուամեն
է
այս
է
յաւիտենական
կեանքը,
որ
ճանաչեն
{քեզ}
ճշմարիտ
Աստուած
եւ
Քո
ուղարկած
Յիսուս
Ք
ում
էր
մեր
կուրծքի
մէջ.
չենք
մոռանալու
{քեզ}
եւ
ոչ
քո
ազնիւ
եւ
առաքինի
ունակութիւնքը
տանուած
միմեանց
վշտին
եւ
ուրախութեանը։
{Քեզ}
ողջո՛յն,
սիրական,
գնա՛
խաղաղութեամբ
դ
բ
դէպի
խաղաղութիւնը։
Աստուծոյ
հրեշտակը
{քեզ}
առաջնորդ.
նա
թո՛ղ
հասուցանէ
քեզ
այն
օթ
եշտակը
քեզ
առաջնորդ.
նա
թո՛ղ
հասուցանէ
{քեզ}
այն
օթեւանը,
ուր
եւ
մեք
կարճ
միջոցում
րածութիւն,
այլապէս
շատ
դժուար
կը
լինէր
{քեզ},
սիրելի
ընթերցող,
հասկանալ:
Ինչպէս
ա
րանից:
-
Քանի՞-քանի
անգամ
ասացի
ես
{քեզ},
որ
չեմ
սիրում
վերստին
տաքացրած
բաներ
կատակ
չեմ
սիրում.
կը
հրամայեմ
շաղախել
{քեզ}
հողի
հետ
եւ
աղիւս
շինել
Գեհենի
հնոցները
գամ
արքայազն
Դմիտրիու
փոխանակ
քարոզելով
{քեզ}:
-
Ճշմարիտ
է,
մռայլագոյն
սատանայ
ոգով,
-
ո՞վ
այդպէս
անխղճաբար
վիրաւորեց
{քեզ}:
-
Դորա
պատմութիւնը
բաւական
երկար
րը
բժշկելու...
-
Արձակուրդ
չկա՛յ
{քեզ},
-
աղաղակեց
դեւերի
զարհուրելի
թագաւորը
արոզում
ես
ինձ
մարդերի
խելօքանալը՛,
ես
{քեզ}
ցո՛յց
կը
տամ,
անպիտան...
նայի՛ր,
շ
ութիւն
կամ
խռովութիւն,
ապա
թէ
ո՛չ,
ես
{քեզ}...
Quos
ego....
ինչպէս
ասում
է
-
Նստի՛ր,
իմ
պատուական
Բուբանդուս,
որ
{քեզ}
աւելի
հեշտ
ու
յարմար
լինի
կարդալ:
..
-
Շատ
ժամանակ
է,
որ
տեսած
չէի
{քեզ}:
-
Աւա՜ղ...
տառապեցայ,
եւ
տառա
լ
բան
չկայ,
քանի՛-
քանի
անգամ
ասացի
ես
{քեզ},
թէ
ականջ
չունիմ
լսելու
այդ
տեսակ
խօսա
չ
օրինակ
են
մի
քանի
հայ
դպրոցականք,
որ
{քեզ}
նման
խելքերը
կորուսած
ընկել
էին
ձեւի
քա
լքից
հանել....
Ո՛չ,
այդպէս
չէ:
Ես
{քեզ}
հրամայում
եմ
իմ
ասածի
նման
գրել,
պարզ
ղ
կամ
կարդացող.
ես
շատ
լաւ
ճանաչում
եմ
{քեզ},
քո
սիրտը
կը
ճայթէ
մի
երես
բան
կարդալո
որանց
լուցկիքի
տեղ:
Ես
վաղուց
կը
փոխէի
{քեզ},
բայց
համադիւական
ապաբաղդութեամբ
արժան
հարց
արեց
դժոխքի
թագաւորը,
ինչպէ՞ս
են
{քեզ}
յանձնած
գործերը:
-
Շատ
լաւ
են,
Ձ
քո
արժանաւորութիւնը
եւ
արժանի
վարձ
տալ
{քեզ},
-
ասաց
սատանան
պայծառ
երեսով:
-
Ասմո
արութիւնք):
Իսկ
դու,
իմ
զաւակ,
{քեզ}
եմ
դառնում
այժմ,
իմ
հարազատ
զաւակ,
որ
Գնա՛
դժոխք
յաւիտեան,
Ցնծա՛,
{քեզ}
փառք
յաւիտեան,
Կաց
հաստատուն
անխռ
Ցնծա՛,
դժոխք,
յաւիտեան,
Ցնծա՛,
{քեզ}
փառք
յաւիտեան,
Կաց
հաստատուն
անխռ
Ցնծա՛,
դժոխք,
յաւիտեան,
Ցնծա՛,
{քեզ}
փառք
յաւիտեան,
Կաց
հաստատուն
անխռ
Այս
հաշուիցս
տեսանում
ես
ահա,
որ
ես
{քեզ}
նման
ականջի
վերայ
քնած
չեմ.
ինչեւիցէ
թ
մասին,
խորհուրդ
կատարելու
համար:
{Քեզ}
միշտ
բարի
կամեցող
Յ.
Շաքարեան
"։
րկել...
չէ,
եղբայր,
այդպէս
չէ,
ես
{քեզ}
մի
նոր
ցուցակ
դարձեալ
կը
տամ...
վա՜յ
դիկ
պատուհասելու
համար:
Ասածիս
ապացոյց
{քեզ}
ջրհեղեղը,
ինչով
ջնջեց
Աստուած
մարդկութ
,
ինչո՞ւ
փորասէր,
արծաթասէր
չես
կոչում
{քեզ}.
ինչ
է,
ականջիդ
լա՞ւ
է
եկել
ազգասիրի
եթէ
չէի
կարդացել...
ի՛նչ
օր
էին
ձգել
{քեզ}
քո
բարեկամքը.
հաւատա՛,
Շաքարեանց,
դո
լ
էիր
ախոռից
ներս
վազելով,
այնպէս,
որ
{քեզ}
հանգստացնելուց
յետոյ,
ստիպուեցայ
գնալ
ո՛ն
Մարկոս,
հոգի՛ս,
դու
գիտես,
որ
ես
{քեզ}
հոգուս
պէս
սիրում
եմ
եւ
քեզանից
երբեք
մ
իմ,
ուստի
եւ
անկասկած
կարող
եմ
հաւատալ
{քեզ}
իմ
գաղտնիքը,
որովհետեւ
ճակատագիրը
այսպ
ւ
այդ
էր
պատճառը,
որ
յօժարեցայ
հաւատալ
{քեզ}
իմ
գաղտնիքը․
լսի՛ր
ուրեմն:
-
Մի
քա
ենից...
-
Այսօր
առաւօտ
ուղարկեցի
{քեզ}
այն
տոմսակը,
որ
ստացար.
իսկ
ինքս
գնաց
որանից,
նորա
ո՛վ
եւ
ինչ
լինելը:
-
{Քեզ}
արդէն
յայտնի
է,
որ
ես
շատ
անգամ
կատարե
,
-
իսկոյն
պատրաստիր
ինչ
որ
կը
հրամայէ
{քեզ}:
-
Երկու
շիշ
Եամայկայի
լաւ
Ռօմ,
ե
ձայն
եմ,
եւ
այդ
պատճառով
եւս
խնդրել
եմ
{քեզ}
իմ
մօտ.
արի՛
նստենք
եւ
կատարենք
մեր
գո
ա
բուն
գործը
մի
երեւելի
բան
չէ,
ինչպէս
{քեզ}
եւս
յայտնի
է,
եւ
նա
այնպիսի
մարդ
է,
ո
յն
գաղտնիքը,
եթէ
երդում
տալով
հաւատայի
{քեզ}:
-
Երեք
հարիւր
տասն
եւ
ութն
հայրապ
խնդրում
ես
ինձ,
ուրեմն
ես
ցոյց
կը
տամ
{քեզ}
մի
թուղթ,
որի
վերայ
գրած
է
Մանթուխեանց
շատ
շնորհակալ,
եւ
դորա
փոխանակ
կը
տամ
{քեզ}
մի
գրչագիր
աղօթագիրք,
որի
զօրութեանը
չ
,
պ.
Մանթուխեանց.
այս
ո՞ր
քամին
փչեց
{քեզ}
մեր
մօտ,
այս
րոպէիս
խօսում
էինք
քո
մաս
ետեւ
անտարակոյս
պիտի
նեղութիւն
պատճառէի
{քեզ}.
խնդրեմ,
հրամայեցէք
նստեցէք,
շատ
ուր
ի
մնալով:
-
Ինչպէս
չէ,
կպատասխանէ
{քեզ}.
եղբայր,
նա
քո
ասած
մարդերից
չէ
եւ
ոչ
,
տա՛ր
ոսկերիչների
մօտ,
նոքա
կը
վկայէն
{քեզ},
որ
ստուգապէս
ոսկի
էր:
-
Ոսկի
եղա
աքարեանց,
եւ
բացայայտ
կերպով
հասկացնել
{քեզ}
իմ
տեսութիւնս,
թէ
ի՛նչ
էր
մի
Հայի
պարտ
ողը,
այլ,
դորա
փոխանակ,
Աստուած,
ես
{քեզ}
ողորմիմ
ասողը
չէ՞ր,
որ
ծովի
վերայ
ոտքո
ցամաքի
վերայ
ման
էր
գալիս
նա,
ասաց
թէ
{քեզ}
ոչինչ
աւելի
հարկաւոր
չէ,
երանի՜
թէ
ես
արդիկ,
որոնց
մեռանելը
այնքան
ախորժ
չէր
{քեզ},
չնայելով,
որ
պիտի
արդիւնաւորուէիր:
հաշիւների
մէջ.
միթէ՛
մեք
չենք
հաւատում
{քեզ}:
Մեր
գալը
մի
օրէնք
է,
որ
կատարում
ենք
ր
առ
այդ
բաներից,
մեք
լաւ
ճանաչում
ենք
{քեզ},
Աստուած
տայ,
որ
բոլոր
երեսփոխանք
այն
ող
մեր
որդիքը
ինչ
կամին
առնեն:
Ահա
{քեզ},
պարոն,
մի
անշուք,
բայց
ճիշտ
պատկեր
ք
վերլուծում
"
Լոյս
զուարթը
":
Ահա
{քեզ}
մի
ուսումնական
խնդիր,
որ
արժէ
tartarus
-
Իմ
ամսական
ծառայութեան
վարձը:
-
{Քեզ}
ո՛վ
է
կարգել
հինգ
մանէթ
թոշակ.
քո
պէս
դո՛ւրս,
դո՛ւրս,
անզգամ:
Սպասի՛ր,
ես
{քեզ}
այն
օրը
ձգեմ,
որ
օրական
հացի
կարօտ
դառ
հացի
կարօտ
դառնաս,
նզովեալ․
Հայ
չե՞ս,
{քեզ}
մարդ
ասողին
ի՛նչ
ասեմ:
Սորան
նայիր,
ծ
ԿՈՄՍ
ԷՄՄԱՆՈՒԷԼ
"
-
Առ
{քեզ}
խայտառակութիւն,
-
բացականչեց
պարոնը,
ձ
իւն
էր
դրել
իմ
վերայ
հրապարակաւ
յայտնել
{քեզ}
իմ
շնորհակալութիւնը:
Բայց
մի
մատենա
լսում
եմ,
կը
հասկանամ
եւ
կը
պատասխանեմ
{քեզ},
եւ
լաւ
է,
որ
մեր
խօսակցութիւնը
ստանո
օսակցութեան
թելը,
կարճ
ծանօթութիւն
տամ
{քեզ}
Թիւթիւնճի-օղլուի,
նորա
տան
եւ
Շահումեա
՞
կարելի
է
ասել,
թէ
նա
չքացաւ,
ես
տամ
{քեզ}
ի՞նչ
բան
կամիս
եւ
դու
չքացուր,
եթէ
կտր
յց
դու
ինձ
հարկադրեցիր,
որ
ապացուցանեմ
{քեզ},
թէ,
մահ
չկայ
աշխարհի
երեսին:
-
Ի
է,
անվախճան
է
եւ
անմահ:
Այդ,
ինչ
որ
{քեզ}
թւում
է,
թէ
մի
կղմինդր
քայքայւում
է,
ամար:
-
Այն
նիւթը,
ինչ
որ
տուել
էր
{քեզ}
բնութիւնը
մինչեւ
քո
զգայուն
կեանքի
վերջ
ւմ.
կը
պահանջէ
այնքան,
որքան
տուել
էր
{քեզ},
եւ
կը
ստանայ
այնքան,
որքան
պահանջելի
նքը:
-
Այդ
զգացմունքը,
որ
դրդում
է
{քեզ}
երկբայել
բնութեան
օրէնքի
վերայ,
միմիայ
համարձակուիլ
անցնել
այդ
փոսը,
որ
միշտ
{քեզ}
հետ
լինէի,
եւ
այսչափիցը
եւս
շնորհակալ
շնորհակալ
եմ,
որ
դու
արժան
ես
համարում
{քեզ}
մտանել
իմ
խաղաղ
եւ
հեզ
բնակարանը:
-
կարծած
փոսը
նա
մի
րոպէում
կը
լցնէ,
եւ
{քեզ}
դժուար
չէ
լինելու
այսուհետեւ
ազատ
ընթաց
յից,
նորա
կուրծքի
սէգմենտը
ցոյց
կը
տայ
{քեզ}
այն
շատ
անգամ
թուխ
գունով
թաշկինակը,
ո
..
Յոյս
ունիմ
քո
վերայ,
համբուրում
եմ
{քեզ}.
մնաս
բարեա՜ւ.
Քո
սիրական
Մանո
րկնեց
պառաւը,
-
Աստուած
բարի
դուռ
բանայ
{քեզ}:
Մանուշակը
նշանացի
արեց
աղքատին,
ն
խօսքեր
ասելով,
մտաւ
բակը:
-
Ահա՛
{քեզ}
ողորմութիւն,
-
ասաց
Մանուշակը,
-
եւ
եթէ
այսինքն,
խաբեբայութիւն
չես
առնում,
ես
{քեզ}
աւելի
կը
տայի,
եւ
ոչ
միայն
ես,
այլեւ
ի,
եւ
ոչ
միայն
ես,
այլեւ
ցոյց
կը
տայի
{քեզ}
մի
տուն,
ուր
միշտ
կարող
էիր
մտանել
ողո
-
ասաց
Մանուշակը,
-
ա՛ռ
այս
տասն
կոպեկը
{քեզ}
վարձ,
տեսանո՞ւմ
ես
այս
նամակը,
-
շարու
օրս...
-
Չէ՛,
-
ասաց
պառաւը,
-
եւ
{քեզ}
եւս
չեմ
ճանաչում,
միայն
գիտեմ,
որ
բար
զրկուիս
ժամուցիցդ
որ
առատութեամբ
կը
տայ
{քեզ}
պարոն
Շահումեանցը:
-
Ոչ
ոքի
չեմ
ցոյ
ւր
խօսքը
մայրը,
-
որ
շուտով
հարս
առնենք
{քեզ},
զաւա՛կս,
ի
հարկէ
Աստուած
բարի
պսակի
եւ
որ...
-
Այդ
տեսակ
խօսակցութիւն
{քեզ}
չի
վայելում,
Մանուշակ.
վայ
գլխիս,
ո՞
ռնում
մօր
հետ:
Այդ
լաւ
չէ՛,
զաւա՛կս,
{քեզ}
ի՞նչ
փոյթ
մտածել,
մեք
ամենայն
բան
կը
հ
մտի՛ր
այս
տունը
եւ
հարցրու
ծառաներից,
{քեզ}
ցոյց
կը
տան
նամակի
տէրը:
-
Գիտէի,
-
Ի՞նչ
կողմից
կամենում
ես,
որ
պատասխանեմ
{քեզ},
-
ասաց
Թիւթիւնճի-օղլուն,
-
այսինքն..
րդը,
նորա
ինչ
լինելը,
նորա
կազմուածքը
{քեզ}
պէտք
չէ
եւ
հանդէս
չունի
մեր
խօսակցութեա
,
թէ
ի՞նչ
է
մարդը
ընդհանրապէս,
ես
եւս
{քեզ}
նոյնպէս
պատասխանեցի:
-
Ես
սկզբումը
է՞,
-
ասաց
Շահումեանցը,
-
ես
պատւում
եմ
{քեզ}.
ո՛չ
թէ
իբրեւ
տան
տէր,
այլ
իբրեւ
ինձա
վրդովուած
էր
քո
հոգու
խաղաղութիւնը:
Ես
{քեզ}
խօսք
տուել
եմ
եւ
հաստատ
եմ
իմ
խօսքիս.
ին,
ես
կը
գամ
ձեր
պարտէզը
եւ
կը
սպասեմ
{քեզ},
մի
վճռական
խօսք
լսելու
համար:
Որո
համար:
Որովհետեւ
մի
քանի
բան
ունէի
{քեզ}
ասելու
յառաջ,
քան
թէ
ամուսնացած
էինք,
տ
այս
մասին,
եւ
պսակել
մեր
փափագը:
{Քեզ}
միշտ
սիրող
ու
սրտով
պաշտող
Գ.
Շահո
ր
խելագարութեան
մէջ:
-
Ի՞նչ
պատահեց
{քեզ},
սիրական,
-
հարց
արեց
Շահումեանցը:
մ
էր
նորանց
իւր
ջերմ
ձեռների
մէջ:
-
{Քեզ}
անպատճառ
մի
բան
պատահել
է,
-
շարունակեց
ցար,
Շահումեանց,
ես
այստեղ
սպասում
էի
{քեզ}
ուղիղ
11
ժամին,
յանկարծ
մի
սպիտակ
բան
եւ
փախչում
էր,
թէեւ
նոյն
ինքը
թուել
էր
{քեզ}
ահարկու
կէս
գիշերուայ
լռութեան
եւ
խաւար
է,
որ
ես
ուշանայի
եւ
սպասել
հարկադրէի
{քեզ}:
Ներիր
ի՛նձ.
այդ,
ինչպէս
ասում
եմ,
սեց
Շահումեանցը,
-
ես
մի
քանի
բան
ունէի
{քեզ}
ասելու,
որ
չեմ
կարող
այժմ,
պատճառ,
ա
գալով:
-
Մի՞թէ
քո
խիղճը
չէ
տանջում
{քեզ},
-
պատասխանեց
Մանուշակը,
-
այդպիսի
սիր
իտե՛ս,
որ
իմ
սիրտը
դուրս
է
թռչում
դէպի
{քեզ}.
գիտե՛ս,
որ
իմ
հոգին
ապրում
է
քո
հոգո
բարոսական
սովորութեանը:
Ես
նուիրում
եմ
{քեզ}
իմ
սիրտը,
բայց
դորայ
փոխանակ
պահանջում
սիրտը,
ես
ուխտ
եմ
դնում
հաւատարիմ
մնալ
{քեզ}
մինչեւ
իմ
մահը,
եւ
նոյն
ուխտը
պահանջու
ութիւնը,
միայն
ես
չեմ
կարող
արդարացնել
{քեզ}
իմ
աչքումը
այն
բանի
մէջ,
որ
դու
կասկած
:
Ինչպէս
դու,
նոյնպէս
եւ
ես,
տալիս
եմ
{քեզ}
իմ
սիրտը,
այսուհետեւ
նա
իմը
չէ,
այլ
ք
եւ
այս
օրից,
դու
կարող
ես
ազատ
համարել
{քեզ}
Աղուանեանցի
հետ
ամուսնանալուց.
ես
շուտ
ղ
թթու
դնէ
նորան,
մեզ
հարկաւոր
չէ.
ես
{քեզ}
ուրիշ
աղջիկ
կը
գտտնեմ,
Նախիջեւանը
մեծ
առանց
այս
բանին
եւս,
կամենում
էի
ասել
{քեզ},
որ
ինքդ
հրաժարուէիր
այդ
ամուսնութենից
սից
մեռաւ.
եթէ
նա
կենդանի
լինէր,
ինքը
{քեզ}
կը
վկայէր,
որ
աչքի
փոքր
ինչ
շիլ
լինելը
եթէ
խելքի
արժանաւորութեանը
նայելով
պիտի
{քեզ}
հարս
ընտրես,
ուրեմն
առանց
կին
կը
մնաս
Աղուանեանցը,
-
ես
բոլորովին
համաձայն
եմ
{քեզ}
ուրեմն
խնամախօսութիւն
բաց
դրացու
հետ,
չ
ուրախութիւն
պիտի
առնեմ,
առաջին
գործս
{քեզ}
մի
թաւշեայ
վերայնոց...
-
Ո՞հ,
եղ
չ
թէ
իմ
հրամանովը
պիտոյ
է
վարուէր,
այլ
{քեզ},
եւ
գլխաւորը
ինձ
եւս
պիտոյ
է
աշխատէր
ի
իւն,
այդ
մատանու
պատմութիւնը
յայտնի
չէ
{քեզ},
բայց
ես
գիտեմ.
հայրս
ասել
էր
ինձ,
բ
.
պատճառ,
երկու
հատ
էին
նոքա.
ինչպէս
{քեզ}
եւս
յայտնի
է,
ամենեւին
միմեանցից
անզան
դէպի
իւր
աղջիկը...
Ասա՜,
ստիպում
եմ
{քեզ},
ասա՛
մանրամասն
այդ
մատանու
պատմութիւն
կութիւնը,
որքան
կարող
եմ,
կը
հաղորդեմ
{քեզ}
այդ
խորհրդական
մատանու
պատմութիւնը,
որ
ամայեմ
թշնամիների
գլխից
աշտարակ
շինել,
{քեզ}
այն
շնորհը
կ՚առնեմ,
որ
քո
գլուխը
կը
դն
,
որի
հետ
այսօր
նշանուեցար.
նա
տալիս
է
{քեզ}
այս
գրաւական,
որ
դու
նորանն
էիր,
իսկ
Սուդաղ
-
Մէք
հարսանիքը
եւ
առանց
{քեզ}
կ՚առնենք,
-
ասաց
Թիւթիւնճի-Օղլուն,
-
եւ
ո՞ր
կրօնի
խոստովանող
ես
դու,
ես
կ'ասեմ
{քեզ},
թէ
ո՛ր
աստիճանի
կամ
ի՛նչ
դրութեան
մէջ
ո՛ր
կրօնի
խոստովանող
ես
դու,
ես
կ'ասեմ
{քեզ},
թէ
ո՛ր
աստիճանի
կամ
ի՛նչ
վիճակի
մէջ
է
ւասարել
զկշիռ
ճշմարտութեան։
Ափսո՛ս
{քեզ},
Հայր
Միքայէլ,
զի
'ի
ծերութեանդ
հասակ
'ի
կամիլ
զդատ
մեր
մեծ,
զոր
ունէաք
ընդ
{քեզ},
եկիր
յԱրեւելս
եւ
վճարեցեր
զամենայն,
՞րդ
լինիցի
այս։
Ետու
պատասխանի,
"
այդ
{քեզ}
անհասկանելի
է
"
(
դեմիրտէն
պիր
լեպլեպի
եալ
"։
(
Նեմանի).
Ասեմ
ցնա-ո՞չ
ասացի
{քեզ},
թէ
զոր
ոչն
ախորժես,
ծանր
լսել
եւ
ոչ
ւ
ուսեալ
յումեմնէ
Խաչատուրոյ
ժպրհեցին՝
{քեզ}
համապատիւ
զնշդեհեալն
յԱտրիդեան
ալիս՝
դ
ոյն
եւ
եթէ
եկեղեցւոյն
ոչ
լուիցէ,
եղիցի
{քեզ}
իբրեւ
զհեթանոս
":
Երբեմնական
կրօն
է
որոնելու
քո
նախնի
նուիրական
աւանդը,
{քեզ}
տուած
քո
նախահարքից,
սրբութեամբ
սահման
ւղերով
պիտի
դաստիարակուին
":
Ահա՛
{քեզ}
զատիկ,
ուրեմն
նախախնամութիւնը
արժանացո
տուր
եւ
առութեան
ժամանակիդ
պիտանի
լինի
{քեզ}:
-
Կրկին
աջահամ...
Անէ՜.
որ
մարդ
դա
րիչ,
արդարադատ
յիշատակարան,
այժմ
դէպի
{քեզ}
եմ
դառնում,
եթէ
ասելու
էիր
ինձ
համար,
,
"...
Համա,
խե՛ղճ
տղայ,
զուր
ես
{քեզ}
տրորում,
ինչ
կարծես
կարծի,
էդ
մի
կարծ
րծես
կարծի,
էդ
մի
կարծի.
աստուած
դրան
{քեզ}
համար
չի
ստեղծել...
ինչ
գրուել
ա
էն
ւթեան
հետ:
"
Բայց
զի՞նչ
արդէօք
տարփանք
{քեզ},
եւ
Բիւրասպի
Աժդահակայ
փցուն
եւ
անճոռն
սն
ամբաստանութէան
առնես
աշխատ...
Զի՞նչ
{քեզ}
առ
այսոքիկ
կարօտութիւն,
առասպելք
սուտ
երակներում:
Մեծ
ճարտարապետը,
որ
{քեզ}
ստեղծել
է
առանց
քո
օգնութեան
կամ
խորհրդ
"
Հեթո՛ւմ
ափեր,
-
ասում
է
ողորմելին,
-
{քեզ}
արքայութիւն
ըլնի,
կտրե՞ս
ոչ.
ինչ
ունի
որհակալ
եմ,
աղա՛...
էն
մի
ոչխարն
էլ
{քեզ}
բաշխեցի.
թող
ասեն
ոչ,
Սօսը
իր
օրումը
լակը
(
արագիլ)
կը
մարսի...
":
{Քեզ}
որ
տեսնում
եմ,
դու
ոչ
միայն
օձի
փուշ,
դուս
ա
գալի,
ասում
ես,
թէ
ա՜յ
որդի,
{քեզ}
շոր
կարեցի,
որ
ինձ
ականջ
անես,
դու
ջլ
ն
էլ
են
շահւում:
-
Ես
արմանում
եմ
{քեզ}
վրայ,
-
խօսքի
մէջ
է
մտնում
Սօսի
մեծ
եղբ
շահմունք
չունենայ,
ընչի՞
կանի,
նա
էլ
{քեզ}
պէս
մի
մարդ:
Բայց
Վայկունը
էլ
առա
է
կ՚երթամ
մովրովին
կը
գանգատեմ,
երբ
որ
{քեզ}
կ՚ուզի
նա,
հետդ
գեղիցը
մի
թուղթ
կը
բեր
նքն
ա
մեղաւոր
(
!!),
էն
վախտը
մովրովը
{քեզ}
բաց
կը
թողայ
ինձ
կը
ծեծի
(
!!!),
յետո
նձ,
օգո՛ւտ
քաղէ
ինձանից.
կամ
թէ
չէ
ես
{քեզ}
կը
ստրկացնեմ
եւ
ոչինչ
օգուտ
չտալուց
յետ
լուց
յետոյ
դեռ
զրկանքներ
էլ
կը
պատճառեմ
{քեզ}
":
Դպրոց
պէ՞տք
է,
բնական
գիտութիւնքը
ով
նախընտիր
են
համարում
երգել.
"
ափսոս
{քեզ}
հայոց
խեղճիկ
ժողովուրդ
",
կամ
"
կռունկ
ր,
-
մատնաչափ
դիր
անիլ
տուր,
Ինձնից
էլ
{քեզ}
ճար
չի
կայ
-
քաքուլդ
վեր
անիլ
տուր:
Ես
բարձր
սար
ա,
-
տակը
զընջըլած
քար
ա.
Ես
{քեզ}
թաքուն
սիրեցի,
բա՛ս
ո՞վ
արաւ
աշկարայ,
տուած
հոյակապ
արձաններին։
Չէ՞
որ
կասեն
{քեզ}.
"
Պարո՛ն,
մեզ
կնիկ
է
հարկաւոր
ներկայ
ում
ենք,
գտնել
գո՛նէ
մէկ
մարդ,
որ
լսէ
{քեզ}
եւ,
վերացական
գեղեցկութեան
սիրահարուել
ետալիօնները։
Բազար
որ
տանիս,
շինականը
{քեզ}
ալիւր
ու
եղ
կը
տա՞յ,
որ
բերես
քո
զաւակ
են,
ու
Չելլինու
հրաշալի
գործերի
համար
{քեզ}
հաց
չեն
տալիս,
ո՛րը
կարող
է
քո
պէտքերի
առաժ
էլ
դէմ
անէիր
կայծակին,
կարո՞ղ
էիր
{քեզ}
ապահովել
նորա
հարուածից։
Բայց
տե՛ս,
բ
անութեան
գործունէութիւնը
եւ
ապահովում
է
{քեզ}
ու
քո
տունը։
Ի՛նչ
է
պատճառը,
որ
Մասիս
մ
որպիսությունը:
Ես
անչափ
շնորհակալ
եմ
{քեզանից}
եւ
մինչեւ
ի
մահ
մոռանալու
չեմ
քո
սերը
ի
անալ
տալ:
Բացի
սորանից,
ես,
մանավանդ
{քեզանից}
բան
թաքցրած
չեմ,
իմ
դրությունը
որ
ոչ
ո
նամակ
գրել,
որպեսզի
պայմանիս
համաձայն
{քեզանից}
նամակ
ստանալու
իրավունք
ունենայի:
Ինչ
ինձ
մոտ,
կարելի
է
երեկոյան
ժամը
10-ին
{քեզանից}
կստանամ
ամսիս
27-ի
նամակիս
պատասխանն
էլ
ունեմ
նրա
մասին
խաբրիկ
ստանալ,
իհարկե
{քեզանից},
մինչեւ
երեքշաբթի,
եթե
ինքդ
մոտ
օրերս
րի)
ինչո՞ւ
դրանք
գինու
վերածվեցին:
Ես
{քեզանից}
գինի
չեմ
`
խնդրել
եւ
զարմանում
եմ,
որ
դեն,
հավանաբար,
ստացել
ես:
Նույն
օրը
{քեզանից}
մի
նամակ
էլ
ստացա
մոլորված
Անանիայի
նամ
կարելի
է
ոչնչացնել,
իսկ
եթե
ոչ,
բացի
{քեզանից}
անկասկած
ոչ
ոք
պատասխանատու
չի
լինի:
Դ
արող
հանդիսանալ
մեր
հորը
խնամելդ:
Նրան
{քեզանից}
պակաս
չեն
խնամում,
եւ
ես,
համենայն
դե
ղա՛յ,
եւ
եթէ
բարկացար,
ո՛վ
է
վախենում
{քեզանից},
ես
դեռ
երազս
պիտի
պատմեմ
քեզ...
Ինձ
այ:
-
Ի՞նչ
ծիծաղելու
բան
կայ.
ես
{քեզանից}
հարցանում
եմ
քո
այդպիսի
փոփոխութեան
պատ
յն
բանը
հակառակ
է։
Ես
տեսանում
եմ,
որ
{քեզանից}
մարդ
դարձողը
չկայ,
տեսանում
եմ,
որ
քե
ից
մարդ
դարձողը
չկայ,
տեսանում
եմ,
որ
{քեզանից}
օգուտ
չկայ
ո՛չ
Մօհամմեդին,
ո՛չ
Ալիուն
Կոմս
Էմմանուէլը
երբեւիցէ
կարող
էր
սառիլ
{քեզանից},
շատ
սխալւում
ես:
-
Ի՞նչ
պատճառով
պէս
է
Բեդուտ-Կալէն:
Վաղուց
լուր
չունէի
{քեզանից},
վաղուց
կամէի
գրել
քեզ,
բայց
ուր
եւ
ի
անքը
յետ
առնուս
նոյն
գնով,
ինչ
գնով
ես
{քեզանից}
ստացել
էի:
Եթէ
մի
մանէթի
բանը
պիտոյ
է
ոչ
ոք
մեղաւոր
չէ,
բացի
քո
հօրից,
բացի
{քեզանից},
բացի
այն
սխալ
եւ
վնասակար
աւանդութենի
Ի՞նչ
է
մեղքը
այժմեանների,
Որ
{քեզանից}
զուրկ
մընան։
Հնչի՛ր,
Մուսա
յլ
քո
ծագելուց
մինչեւ
մտանելդ
Աչքը
{քեզանից}
չէ
հեռացնում
նա,
Որի
կորուստքը
ան
Ինձ
այս
քնար
հոգեմաշ,
Այո՛,
գոհ
չե՛մ
{քեզանից}.
Տրտնջում
է
եւ
աշխարհ:
Իբրեւ
պատիժ
ի
,
որ
ես
մինչեւ
մահս
անմեկնելի
կը
մնայի
{քեզանից},
բայց
դժնդակ
բախտը
հալածում
է
ինձ
ամեն
նդակ
բախտը
հալածում
է
ինձ
ամեն
տեղ:
Ես
{քեզանից}
մարմնով
միայն
հեռանում
եմ,
հոգով
միշտ
սերունդին,
թէ
ինչպէ՞ս
չարագործ
մարդիկը
{քեզանից}
միշտ
նախատուել
են
եւ
առաքինիքը
պսակուել
Հռոմի
ժողովուրդը
բարերարութիւն
գտանելով
{քեզանից},
քո
երախտիքը
իւր
հոգու
մէջ
կ՚անմահացնէ
սաւորներից
մի
աղքատ
մարդ,
եւ
ո՛չ
որպէս
{քեզանից}
օտար,
կամ
մի
ուրիշի
ծառայ.
որովհետեւ
եաւ
լինի
քո
գալը,
ողջամբ
եկիր.
գոհ
եմ
{քեզանից},
որ
մեր
ցեղի
թշնամիներից,
որ
սպանել
է
սպէս
է,
որ
այս
մասին
մի
բարի
յոյս
չկայ
{քեզանից},
ես
ինքնին
սկսեցի
լինել
այդ
խնջոյքի
հո
տես,
որ
ես
քեզ
հոգուս
պէս
սիրում
եմ
եւ
{քեզանից}
երբեք
մի
բան
ծածկած
չեմ,
ուրեմն
լսիր
ե
դ
ես,
վեր
ա՛ռ
գետնիցը
մի
քար
եւ
տես
թէ
{քեզանից}
ոչ
շատ
հեռի
նստած
ճնճղուկը,
ագռաւը,
կ
,
որ
ժամանակը
շատ
թանգ
արժէ
նորան:
Ես
{քեզանից}
գաղտնիք
չունիմ,
-
յաւելացրեց
պ.
Շաքար
նչ
բան
է
նորա
համար:
-
Ինչու
համար
{քեզանից}
խնդրում
էր
կէս
մանէթ
ածուխ
գնելու
համար
նդ
իրագործել,
նա
մի
ջիլ
մարդ
է,
գուցէ
{քեզանից}
շատ
խմէ,
-
ասաց
Մանթուխեանցր:
-
Ե
անի-քանի
անգամ
չնչին
արծաթներ
խնդրած
եմ
{քեզանից}
ածուխ
գնելու
համար:
Այժմ,
որ
Աստուած
ծ
եմ
իմ
փափագին:
Մնում
է
ինձ
խնդրել
{քեզանից}
միմիայն
ընդունել
այս
անկեղծ
հոգու
զգացմ
ռք
Աստուծոյ,
մի
ուղիղ
մտածութիւն
լսեցի
{քեզանից},
-
ասաց
Շահումեանցը,
-
ուրեմն
այս
հիման
իթէ՞
քո
որդու
մինը
եթէ
պահանջելու
լինէր
{քեզանից},
որ
դու
աւելի
սիրէիր
նորան,
քան
թէ
մի
ուն
կեանքի
վերջը,
նա
պիտոյ
է
ետ
ստանայ
{քեզանից},
նա
արդար
է,
եւ
առանց
տոկոսիքի
է
ստան
իսի
մեծ
փոս
է
փորել,
որ
ես
շատ
հեռի
եմ
{քեզանից}
եւ
չեմ
կարող
համարձակուիլ
անցնել
այդ
փո
եկել
էր,
-
շարունակեց
կինը,
-
որ
խնդրէ
{քեզանից},
որ
դու
այս
եօթն
շաբաթի
մէջ
ամուսնացնե
այն...
Անպատճառ
կատու
կը
լինէր,
որ
{քեզանից}
իսկ
երկիւղ
էր
կրել
եւ
փախչում
էր,
թէեւ
չեն
իմ
ասելիքը:
Ես
կամէի
վճռաբար
լսել
{քեզանից}
քո
յօժարութիւնը
ինձ
հետ
ամուսնանալու,
իմ
մահը,
եւ
նոյն
ուխտը
պահանջում
եմ
եւ
{քեզանից}:
Մի՛
վիրաւորուիր
դու
իմ
այս
խօսքերից,
ականապէս:
-
Այս
րոպէիս
պահանջում
եմ
{քեզանից}
այդ
խորհրդական
մատանու
պատմութիւնը,
եթ
տմութիւնը.
ահա
այս
պատճառով
խնդրում
եմ
{քեզանից},
որ
չընծայես
այն
իմ
հարսին
խունկ
ծխելո
ն
ջրի
մէջ,
որ
իմ
չարչարանքովը
հեռացնեմ
{քեզանից}
Աստուծոյ
բարկութիւնը
"։
Իգնատիոսը
վ
չի
վեր
գալի,
համա
ես
իմ
աղքատ
տեղովս
{քեզանից}
շատ
եմ
խարջ
տալի,
կոռ
քաշում,
ձի
տալի
րի.
Երեկոյացեալ
մեր
օրը
Թո՛ղ
{քեզանով}
սփոփուի
"։
Ա՜խ,
կատաղի
դու
ւտ
կը
փոխեմ
Պարնաս
լեառը
սրբազան,
{Քեզանում}
յաւէրժ
բնակին
մուսաները
սիրական..
կարելի
չէ
խոսք
հասկացունել:
Ես
կխնդրիմ
{քեզի},
որ
դուն
տեղն
եկած
վախտն
ասիս
իրենց,
ծ
է].
Սիրելի
Խազարոս
եղբայր,
ով
որ
{քեզի}
ասիլ
է,
թե
Ներսեսն
վերարկուով
կքալեր,
է
շուն
շան
որդին,
երեսն
պատովն,
իշտե
{քեզի}
կարճ
ժամկոցի
պատասխանն:
[Նամակի
վե
ինքդ,
ինձի՝
ձեզի
մոռացող
համարելով,
{քեզի}
միշտ
սիրով
ցույց
կուտաս
եւ
կասես,
որ
ե
մեջ
խոստացած
չլինեի,
թե
դիմացի
փոշտով
{քեզի}
ալ
կգրիմ
տեյի,
հեչ
գրելու
ուժ
չկար
վրա
շեմ
ասի,
որ
Մագիստրատ
տված
թուղթիս
մեջ
{քեզի}
ալ
եւ
Մամայիս
ալ
գրիլ
եմ,
ասիլ
եմ,
որ
դուն
ալ
ան
հորը
զավակն
իս,
ինչ
օրենք
է
{քեզի}
զրկել:
Պարոն
Գրիգորը
ինձի
գրել
էր
մ
ն
հինգ
տողերը
կարդա...:
Ան
թող
ըլլայ
{քեզի}
պատասխան,
եթէ
ոչ
այսուհետեւ
քո
արժէքդ
ի,
Արշալուսոյ
եթէ
քաղցրիկ
`
ցօղը
{քեզի}
փաղաքշեց,
Միւս
օրն
ահա
արեւի
տակ
Լիւան
լերանց
գիշերուայ
հողմը
{Քեզի}
այդպէս
բողբոջեց:
Սալեմի
դժբ
ակ,
յոյս
մի՛
կապիլ
ոչ
ոքի.
Ոչ
ոք
{քեզի}
այս
չի
գալ,
որ
ոսկերքըդ
սփոփուին...
ացայ
Իմ
նախորդից,
նոյն
թողնում
եմ
{քեզի}
ահա՛.
Բայց
իմացի՛ր,
դու
անդրանի
ռիս
ընտիր
ժառանգ.
Սուրբ
թող
լինի
{քեզի}
համար
իմ
այս
կտակ.
Իմ
արեւը
մայր
"
Ոչինչ
չունեմ,
բայց
միայն
սէր
{Քեզի}
տալիս
եմ
հաւատով
":
Այնտեղ
շատ
մա
անիում
գիրս
է
պատասխան
չունիմ
տեյի.
ես
{քեզիմեն}
մեկ
հատ
գիր
առիլ
էի,
պատասխանը
հատուկ
րավունքով.
կգա
ժամանակ
եւ
ոչ
ոք
չի
խլի
{քեզնից}
քո
իրավունքները:
Ինչի՞ն
վերագրել
այ
ն
քո
նման
գերդաստան:
Իւր
կարգով,
նոցա
{քեզնից}
ստացած
բաժինքը
պիտի
բաժնուին
նոցա
զաւակ
աս
նրան...
Ու
թէ
շոյուի
գլուխը
կոր...
{Քեզնից}
նոր
կեանք
ստանայ,
Աբրահամեան
քո
վրանի
ք
ենք
միմեանց
`
առաջին,
Երկրորդ
`
{քեզնից}
ես
շատ
անգամ
շահուեցայ:
Մի
դուր
որ
գիտեն,
թէ
դու
ինձանից
լաւ
ես.
{քեզնից}
խէր
կը
հանեն,
համա
ինձնից,
ութ
տարի
չ
քանի՞,
քանի՞
օրինակներ
կան,
որ
ընչանք
{քեզնից}
մի
օգուտ
չեն
ունեցել,
բանըդ
չեն
շինել
եր
գեղի
ամէն
բանն
էլ
լա՛ւ
ա,
ափսո՛ս
որ
{քեթխուդէքն}
ու
տանուտէրը
մի
քիչ
շահասէր
են.
էս
ի՞ն
ով
հանդերձ,
եւ
սմ
ենակալ
տերը
թող
լինի
{քեղ}
պահապան:
Անձնանվեր
եղբորդ
հարազատ
բ
րոպական
մասում՝
այսինքն՝
Բեբեկ,
Օրթա-{Քեյ},
Բերա,
Ղալաթիա,
Խասքեյ,
Էյուբ,
Պալ
ր
թագաւորը
ընդունէր
այս
կոնդակը,
եւ
թէ
{Քենելը}
հետեւող
էր
Յանսէնի
աղանդին։
Ֆրանսիացոց
ի
թէ
եւ
չէ
լինելու
այսուհետեւ
եւս։
{Քենելը}
բանդ
դրուեցաւ,
նորա
բոլոր
կայքը
գրուեց
ածելու
համար,
մի
նոր
հնար.
դուրս
եկաւ
{Քենելի}
գիրը
(
Quesnel),
որ
գրուած
էր
Ֆրանսիա
լաւ
մարդիկը,
ինքը
Բօսիւէ,
բարեկամ
էին
{Քենելի}
հետ։
Անկարելի
էր
համարձակաբար
զինո
քողական
փաստերից,
չ'կամեցան
դատապարտել
{Քենելի}
գրքի
իւրաքանչիւր
կանոնները
առանձին-առան
,
խօսքեր),
որոնցով
դատապարտւում
էին
{Քենելի}
գրքի
հարիւր
մի
կանոնքը՝
respective
et
երը
պահանջեցին,
որ
Պապը
բացայայտէ,
թէ
{Քենելի}
գրքի
կանոններից
որը
հերետիկոսական
է,
ո
եղաւ
միմիայն
այն
պատճառով,
որ
բռնել
էր
{Քենելի}
կողմը։
Լուդովիկոսը
մեռանելու
ժամանակ
մ
ոմանք
մօրահաւ
ասացին,
դրել
է
թաղիքից
(
{քեչայից}
)
շինած
վահանի
նման
բան,
այլեւ,
շրջապ
աշակերտեցաւ
Ղազար
առ
ոտս
Աղանայ,
որ
եւ
{քեռի}
գոլով
Վահանայ
Մամիկոնենի
ընկալաւ
զպատան
է
եւ
պատմում
է
մեզ,
որ
Աղանը,
Վահանին
{քեռի}
լինելով,
ընդունել
է
սիրով
նորա
խաղակից
տութեան
եղեւ
մեզ
առիթ
տէր
Աղան
քո
տեառն
{քեռի}
էր
"
(
եր.
41)։
Երրորդ,
որ
ասում
.
Բնագրում
ասած
է.
"
Տէր
Աղան
քո
Տեառն
{քեռի}
էր
"
(
եր.
41)։
Եթէ
քեռի
խօսքը
պարզա
ան
քո
Տեառն
քեռի
էր
"
(
եր.
41)։
Եթէ
{քեռի}
խօսքը
պարզապէս
մօրեղբայր
հասկանանք,
եւ
բանը
դրականապէս։
Ուստի,
եթէ
հիմնուինք
{քեռի}
խօսքի
վրայ,
եւ
պէտք
է
հիմնուել,
ուրեմ
ուրիշ
անուն,
ապա,
հիմնուելով
Փարպեցու
{քեռի}
խօսքի
վրայ,
առանց
երկարաբանութեան
կ'ան
ում
է
իւր
գործակատարը,
այսինքն՝
տղայի
{քեռին},
եւ
ասում
է,
որ
չհամարձակուի
ուղարկել
ի
երկու
օր
յետոյ
գալիս
է
տղայի
մօտ
սորա
{քեռին}
(
այսինքն՝
Բէգզադէի
գործակատարը)
եւ,
ն,
որպէս
կտակակատար
եղբայր
հանգուցելոյ
{քեռն},
այր
բարեպաշտ
եւ
երկեղած,
ըստ
վկայութ
յորդեգրաց
Մեծին
Սահակայ
եւ
Մեսրոպայ
եւ
{քեռորդի}
Մովսիսի
Խորենացւոյ,
ստացեալ
զուuումն
ե
տ
տարիներով
ծառայում
էր՝
բերել
տալ
իւր
{քեռորդին}
Բէգզադէի
խանութի
մէջ
ծառայելու
համար:
զադէին
հաճոյանալու
համար
ցոյց
տուեց
իւր
{քեռորդուն}
՝
խլելով
նորա
ձեռքից
Բէգզադէի
տուած
5
մ
ն:
4-ին
նամակ
ստացայ
եղբօրիցս
հանդերձ
{քեռորդուոց}
նամակներով,
նոյն
օրը
պատասխանեցի
եղբօր
երեկոյեան
10
ժամին
նամակ
ստացայ
Աւետիք
{քեռորդուցս}:
13-ին
նամակ
գրեցի
եղբօրս
`
10-ից
գրա
նում
է
խեղճ
պատանին,
թէ
խաբուել
էր
իւր
{քեռուց}:
Լաց
է
լինում,
ողբում
է,
բայց
ի՛նչ
ճ
վհետեւ
ինչպէս
ձեռ-քե-րը,
այնպէս
էլ
ձեռ-{քեր}
-րն
երեք
վանկից
են
բաղկանում,
իսկ
թէ
բա
ուով
է
հնչում
ձեռքերի
նուն,
ինչպէս
ձեռ-{քեր}
-ն
են-ներ-կում,
որով
ձեռքերը
խօսքը
առան
հնչիւնը
հաստատել
չերեւնայ
"
(
Տես
նորա
{քերական}.
179
եր.
)։
Ծուռ
հնչում
ասում
է
ա
արցմունքների
պատասխանը
իմ
ուղղության
եւ
{քերականական}
կանոնների
վերաբերյալ:
Դրական
քերակա
թէ
ինչ
կամի
ասել,
որովհետեւ,
նայելով
{քերականական}
կանոններին,
ուրիշ
խօսքերով
միեւնոյն
մի
սխալ
եւ,
վերջապէս,
ուղղախօսութեան
եւ
{քերականական}
սխալ:
Լեզուն
բաւական
մօտ
է
միջին
դարեր
նախդրի
կրկնութիւնը,
եւ
միթէ
ընդդէ՞մ
է
{քերականական}
ուղիղ
կանոններին
հասկանալ,
եթէ
արք
Սեւ
կարդալու
9
տարեկան
հասակումս,
հազիւ
թէ
{քերականը}
աւարտել
էի,
հէգ
սաղմոսը
սկսել,
վեր
առ
կան։
Աւետիքեան
Հ.
Գաբրիէլեան
ականաւոր
{Քերականը}
սորանից
յիսուն
տարի
առաջ
խոստովանել
է
ի
Հայը
խօսել
հին
լեզուով,
հին
ոճով,
հին
{քերականութեամբ},
նոյն
իրաւունքը,
իր
կարգով
ունի
եւ
այ
այը
խօսել
նոր
լեզուով,
նոր
ոճով
եւ
նոր
{քերականութեամբ}
։
Մերժել
այս
իրաւունքը
համազօր
է
պատմու
եւ
զտիրացուս,
գալ
եւ
ուսանել
զարհեստ
{քերականութեան}:
Գրէ
առաքեալն.
"
Ամենայն
ոք,
որ
ընդ
ոփեստական
քննութիւնը
ռուսաց
լեզուով
Հայ
{Քերականութեան}
վերայ,
որ
Պ.
Չերքեզեանցը
հրատարակել
է
թղթով
եւ
պատասխանեցի
4-ին:
Ժողովրդական
{քերականութեան}
վերայ
սկսեցի
աշխատել
ապրիլի
1-ից:
7-ի
ւնքներով,
ե՛ւ
բացառութիւններով
աւանդելը
{քերականութեան}
գործն
է
եւ
մեր
ներկայ
քննութեան
մէջ
տեղ
ջ
բերէ
Յովհան
Երզնկացի
ի
մեկնութեան
հին
{քերականութեան}:
Գրականութիւն
լեզուիս,
որչափ
լոյս
տան
ակից
Մխիթար
Անեցի,
Արիստակէս՝
հեղինակ
{քերականութեան}
եւ
համառօտ
բառարանի
հայկական
լեզուի:
Յ
հանդիսի
հայկական
դպրութեան
մեկնութեամբ
{քերականութեան},
եւ
աստղաբաշխական
գիտութեամբ,
զորմէ
գ
.
երբ
վարժապետը
մեկնում
էր
նորան
լատինի
{քերականութեան}
կանոնները,
նորա
երեւակայութիւնը
պատկեր
ի
հետ։
Փիլիսոփայական,
համեմատական
{քերականութեան}
կանոնը
եւս
արդարացնում
է
մեր
կարծիքը։
իացած։
Օրինակներով
այդ
ամենը
ցոյց
տալը
{քերականութեան}
գործն
է,
բայց
մենք
կամեցանք,
որ
այս
ե
յիսուն
տարի
առաջ
խոստովանել
է
իր
ընտիր
{քերականութեան}
մէջ,
նոր
լեզուի
սեփական
ուղղագրութեան
Ասոնցմով
կիմանաս
պատճառը՝
որ
ինչո՞ւ
աս
{քերականութեան}
աշխարհաբարին)
վեվով
դրինք,
անվան,
պ
ԱՌԱՋԱԲԱՆ
"
Փորձ
արդի
աշխարհաբառ
լեզուի
{քերականութեան}
"
աշխատութեան
ԱՌԱՋԻՆ
ՀԱՏՈՒԱԾ
ԱՍՒՈՒՄ
Է
Լ
րութիւն
էր
ի
Սալլանթեան
եւ
ի
Գաբրիէլեան
{քերականութեանց},
աւելորդ
ինչ
էր
խօսել
եւ
խուզարկել,
զ
առեակ
ասացեալ
արուեստների
մէջ,
որք
էին
{քերականութիւն},
ճարտասանութիւն,
տրամաբանութիւն,
երա
լեզուի
համար
մի
փոքր
ի
շատէ
մարդավայել
{քերականութիւն}
՝
քրքրելով
Հայոց
բոլոր
դպրութիւնը
եւ
քն
խտաւորը
ուսանում
է
երեխաների
հետ
միասին
{քերականութիւն},
լարում
է
իւր
զօրութիւնքը,
որ
ուսանի
էին
նորան,
վասնորոյ
նոր
ի
նորոյ
նստաւ
{քերականութիւն}
ուսանելու։
Մի
անգամ
նորա
ընկերներից
մի
այլ
քսան
երեսուն
տարիներով,
ոչ
բարով,
{քերականութիւն}
են
դաս
տուել։
Պէտք
չէ՞,
որ
մտածեն,
թ
րներից
եւ
այնպիսիքը,
որ
իւրեանց
լեզուի
{քերականութիւնը}
անգամ
չգիտէին,
որ
ծնած
էին
միմիայն
խաբ
նութեան
մէջ
չէր,
այլ՝
սկզբունքի
մէջ։
{Քերականութիւնը}
միայն
նշանակութեամբ
չէ
որոշում
մասունք
րամասն
քննութիւնը
պէտք
է
պահանջել
գալոց
{քերականութիւնից}
նոր
լեզուի։
§
70.
Բնագրում,
Սեւու
ացառայական
կանոնների
աւանդութիւնքը
պիտի
{քերականութիւնից}
եւ
բառարանից
պահանջել։
Մենք
դասութիւնը,
որոնց
մանրամասն
քննութիւնը
{քերականութիւնից}
պիտի
պահանջել,
բայց
մենք
աւելի
աչքի
եր
համառօտ
հրահանգներ,
դատարկ
ճառեր,
չոր
{քերականութիւններ},
զանազան
ուսումնական
եւ
փիլիսոփայական
կերպարանափոխութենով։
Ինչի՞
եմ
մոռանում
{քերականութիւնները},
որ
զանազանւում
են
մինը
միւսից
շատ
անգ
ւնեն:
Դրանից
հետո
գրել
(
հենց
այստեղ)
{քերականության}
փորձ,
որպես
ձեռնարկ
ի
պետս
պատանիների
երաբերում
է
ինձ,
ես
առայժմ
աշխատում
եմ
{քերականության}
վրա,
մի
վերին
աստիճանի
ծանր
գործ,
բայ
,
բայց
հազիվ
կազմի
ներածության
կեսը
եւ
{քերականության}
քառորդը:
Ծանոթագրություններ
դեռ
բնավ
չ
ր
է
եւ
տաղտկալի:
Այն
էլ
պիտի
ասել,
որ
{քերականության}
վերլուծական
մասը
սկսած
էլ
չի
եւ
այն
չի
տրության
շարադրել
նոր
լեզվի
համեմատական
{քերականությունը}
՝
ըստ
ինձ
հայտնի
տվյալների,
զանազան
վա
մ
չկա
քաղաքացիական
լեզվի
թեկուզ
մոտավոր
{քերականությունը},
ճշգրիտի
մասին
մտածելն
անգամ
դեռեւս
ան
անգամ
դեռեւս
անկարելի
է,
քանի
դեռ
այդ
{քերականությունը}
ուսուցիչների
եւ
աշակերտների
ձեռին
չի
լի
անական
կանոնների
վերաբերյալ:
Դրական
{քերականությունը}
ես
մեկուսացնում
եմ
այն
պատճառով,
որ
ին
է
խառնաշփոթություններից,
այնքան
լավ
է
{քերականությունը}
եւ
այնքան
հեշտ
է
ուսումնասիրել
այն:
Դա
լուծական
մասը,
ներածությունը
եւ
դրական
{քերականությունը}:
Դե՛հ,
բավական
է
այս
մասին:
Հավանորե
-
15
թերթ,
որովհետեւ
ես
կամենում
եմ,
{քերականությունն}
ազատել
զանազան
ավելորդաբանություններից
արկեցայ
մտանել
յայլ
շոգենալ,
որ
զեզերբ
{քերեալ}
Միջերկրական
ծովուն
երթալոց
էր
՚ի
Մարսէյ
էր
այր
իւրաքանչիւր
զխորհուրդ
բանիս:
{Քերեալ}
զպատմութեամբ
գրականութեան
մերոյ
հարեւան
ը
լուսաւորուի,
եւ
ինքը
այնուհետեւ
սկսի
{քերել}
իւր
վերայից
այն
թերութիւնքը
որպէս
դատապ
ոյն
ձեր
մարմնի,
որ
ոչինչ
բան
չէր
կարող
{քերել}
հանել
ձեր
վերայից:
Ամենայն
ուսումն
ք
է
աշխատէր
այն
կեղտ
անունը
իւր
վերայից
{քերել},
եւ
ոչ
թէ
մէկմէկու
վերայ
բարդել:
Այս
ցեալսն
ցայս
վայը,
ո՛չ
աւելորդ
համարիմք
{քերել}
հարեւանցի
զպատմութեամբ
գրականութեանս
մե
ոց
աւելի
լուսաւոր
ժամանակը
պիտի
աշխատէր
{քերել}
այդ
բոլորը:
Թէ
մինչեւ
ո՞ր
ժամանակ
պարա
)
բնիկ
է
դարձել,
հնար
կա՞յ
այդ
բոլորը
{քերել}
հանել
հինգ
միլիոն
ժողովրդի
վրայից
եւ
նո
իրենց
պաշտօնը
կատարելուց
յետոյ
անհնար
է
{քերել}
հանել
ազգի
վրայից։
Ուրիշ
խօսքերով
ասել
,
չէր
կարող
բնական
օրէնքի
ազդեցութիւնքը
{քերել}
իր
վրայից,
չէր
կարող
չընդունել
այն
տիպ
վրայ,
կարելի՞
է
այս
բոլորը
ուրանալ
եւ
{քերել}
հանել։
Ոչ
ոք
ուրախ
չէ,
ոչ
մէկին
սիրտը
լ
զի
գոհար
մեծագնոյ
Ոչ
շողայ
թարց
{քերելոյ},
Է
Ածէ՛ք
առ
քերօղն
Անուանեա
ն
վերին
աստիճանի
բարկացած
գանչեց
գլուխը
{քերելով}.
-
Փող
չկայ
այժմ,
դժուար
ժամանա
ընչաք
լիս,
ցերեկն
ընչաք
իրիկուն
մի
մին
{քերեղաններ}
ձեռներին
մատաղ
են
կիտում,
իրանց
աղքատ
րանին,
հայկաբա՞ն
իցէ,
կամ
որ
չափաւն՝
{քերթո՞ղ}.
"
Եւ
Սաւո՞ւղ
ի
մարգարէս
",
որպէս
ասե
ւի
այն
տաշողին
թող,
Որ
կոչւում
է
հմուտ
{քերթող}.............................
ւ
բաբախում
է
սիրտը
սիրավառ
Գոհարը
տաշող
{քերթող}
-վարպետի.
Գովում
է
նա
-
քնարերգակ
`
Վա
գոչէ,
իմ
հանգիստ
":
Ժ.
ՔԵՐՈՂՆ
-
{ՔԵՐԹՈՂ}
Ցորեան՝
ատոք
ի
հասկին
Մեզ
Է
Ածէ՛ք
առ
քերօղն
Անուանեալ
{քերթող}:......................
ել
եւս,
Պետրոս
եպիսկոպոսի
նախորդը,
որ
{քերթող}
է
կոչւում։
Փարպեցին
պարզապէս
անուանում
ուխարացւոյ:
Մովսէս
Սիւնի
եպիսկոպոս
{քերթող}
առ
մեզ
անուանեալ
յաղագս
յօրինելոյ
զքերա
ում
էր
սովորել
Քաջարանցն
Արամ:
Թողնենք
{քերթողականի}
վսեմ
ճարտարութիւնը,
որով
շատ
քչերն
են
ն
վերծանութեան
յՕրթա-գիւղ։
Խորենացի
{քերթողահայր},
Պատմ.
Հայոց,
Ամստերդամ,
1695-ին,
եւ
Յովհան
եւ
Ղեւոնդ
եւ
Սահակ
եւ
Մովսէս
{քերթողահայր}
եւ
եւ
Մամբրէ
վերծանող
նորուն
եղբայր,
Ե
յլ
եւ
հին
ժամանակներում։
Թող
խօսէ
ինքը՝
{Քերթողահայրը}.
"Այլ
ինձ
թուի,
որպէս
այժմ
եւ
առ
հինսն
...
"
այսպէս
էր
գրում
մեր
անզուգական
{Քերթողահայրը},
Սահակ
Բագրատունուն:
Աւանդութեա
ն,
զորոց
զյատկութիւնս
մանրամասն
աւանդէ
{Քերթողահայրն}
Մովսէս:
Յետ
աստանօր
այսպէս
կարգելոյ
ահաւորեալ,
ըստ
որոյ՝
եթէ
այլոցն
միայն
{քերթողաց}
հսկայից
խելամուտ
կարասցուք
լինել
սիրալի
նգստութիւնն
իմ
անուշ
":
Ժ.
ՔԵՐՈՂԸ
-
{ՔԵՐԹՈՂԸ}
Ցորենի
ոսկի
հասկը
լիատոք
Մեզ
է
ընծայո
ջահաւորուած,
այլ
միայն
եթէ
միւս
հսկայ
{քերթողների}
սքանչելի
գործերին
կարողանանք
խելահաս
լի
ոչինչ
չուսուցին,
մանաւանդ
մեծ
եւ
մանր
{քերթուածներ},
նկարագրական,
պատմական,
բարոյական,
ամարեսցի
եթէ
եւ
մեք
առ
հայկաբանս
կամ
առ
{քերթօղս}
զանձինս
գրիցեմք.
քաւ
լիցի
մեզ:
Դուզնա
կօս,
Զդրանդեօք
յաւէրժհարսին
{Քերի}
հրեշտակին
փաղղոս...:
Կալեալ
զառ
..........................
{Քերի}
ակնն
եւ
թռչին
Բեկորք
մանունք
ի
գե
ս[ութիւնը]
նշան[ակուած
է]
16-ին:
11-ին
{Քերոբի}
գրքերը
ուղարկեցի.
11-ին
նամակ
ստացայ
ե
ուժ,
Հանգստութիւնն
իմ
անուշ
":
Ժ.
{ՔԵՐՈՂԸ}
-
ՔԵՐԹՈՂԸ
Ցորենի
ոսկի
հասկը
լիատոք
Մե
Այս
է,
գոչէ,
իմ
հանգիստ
":
Ժ.
{ՔԵՐՈՂՆ}
-
ՔԵՐԹՈՂ
Ցորեան՝
ատոք
ի
հասկին
ձ
պսակք
Լուսանորոգք
եթերին,
{Քերովբէից}
ի՞նչ
բանակք,
Յի՞նչ
զորութիւնք
եր
ունկ
է
բերում
ստինքներից,
Հոտոտո՜ւմ
է
{քերովբէն}
մեր.
Ծարաւըն
իսկ
կրծքի
շաղի
Մէկ
ումպ
է
բարձրանում.
Մինչ
գահոյքը
աստղահուռ,
{Քերովբէքով}
շուրջպատուած,
Կանգնում
գահի
հանդէպ,
ո
ԱՂՑՄԻՔ
ԳՐՈԻԱԾՔ
[ազգանունը
{քերուած]}
Գործ
հանգուցեալ
Միքայէլ
Նալբանդեանցի
ն
ստեանց
պտկունք,
Յայն
հոտոտի
մեր
{քերուբ}.
Ի
շաղ
կրծոց
նորա
պասուք՝
Ո
ր,
Մինչ
յԱթոռոցն
ի
սահման
Ի
{քերուբից}
պարառեալ՝
Արարչին
կալ
յանդիման,
եալ
բաներով,
կա՛մ
շատ
եւ
շատ
հարեւանցի
{քերուելով}
ազգային
խնդիրների
մօտից:
Այս
չորս
նը,
այս
յանցանքների
մօտից
թեթեւութեամբ
{քերուելով},
ինկվիզիցիօնական
է
համարում
Պօղոսը
դատ
նոցա
գրականութեան
պատմութեան
մէջ։
Բայց
{քերուելով}
անցանել
այս
խնդրի
մօտից
անհրաժեշտ
էր
մե
լուսնի
խոր
ակօսով
Յաւերժահարսի
շեմքն
է
{քերում}
Մեր
հրեշտակն
իր
ֆալլոսով...
Կրկնաղբ
չ
շողայ
թարց
քերելոյ,
Է
Ածէ՛ք
առ
{քերօղն}
Անուանեալ
քերթող:......
միայն
զճշմարտութիւնս,
եւ
ի
բաց
յանձնէ
{քեցելոյ}
զախտ
անխորհուրդ
հնասիրութեան,
որով
ի
մ
յ
հովանասցի
ամենակալ
բազուկդ
Հօր:
{Քեւ}
բղխեցաւ
յանապատին
ջուրն
ի
վիմաց
արաuտոյ
անապատին
ջուրն
ի
վիմաց
արաuտոյ,
{Քեւ}
պահեցաւ
ի
խորս
ջուրց
նոյն
չարաբաստ
ծառա
40
կրէյց
---------------
40
մինչեւ
{Քեօլն}
36
грош
վագ[անընթ.
]
1-10
թէյ
եւ
այլն,
:
Նա
մտաւ
Դոմինիկեան
կրօնաւորների
կարգը
{Քեօլն}
քաղաքում
եւ
վերջապէս
դարձաւ
Րեգենսբուրգ
ր
խեղդել
նորան
Դանուբի
մէջ։
Իսկ
Ֆաբերը
{Քեօլն}
քաղաքում
ստացաւ
մի
նոր
անդամ
Պետրոս
Կան
մենակ
չուտէ,
այլ
իրեն
եւ
տանուտէրին
(
{քեօխուայ}
)
էլ
հրաւիրէ:
Ազնիւ
երիտասարդը
հասկանո
ն,
-
ասաց
նա,
-
Առաքել․․․
պատմագիրը,
{Քեօռ}
-օղլուն
եւ
նորա
աւազակ
ընկերները
անուանո
աբիայից
Կոստանդնուպօլիս
գալով
միացել
էր
{Քեօռ}
-Օղլուի
հետ,
երբ
սա
գնացել
էր
այնտեղ
Տե
ւրդ
",
կամ
"
կռունկ
ուստի
կուգասը
"
եւ
{Քեօռօղլուի}
"
Այվազըն
գիւմիշ
բչաղը
":
Քեարամի
եւ
Ա
յդպիսի
մի
մատենագրութիւն,
որի
մէջ
այբը
{քէ}
է
երեւում,
իսկ
քէն՝
այբ,
շինովի
եւ
խ
",
որպէս
եւ
դուք
տեսեալ
էք.
խնդրեմ
ի
{քէն}
յայտնել
ինձ,
կարելի՞
է
զայն
գիրք
առաքե
ւթիւն,
որի
մէջ
այբը
քէ
է
երեւում,
իսկ
{քէն}
՝
այբ,
շինովի
եւ
խարդախ
մի
մատենագրութ
որացեալ
գլուխ
գգուի...
Ձգեալ
ի
{քէն}
զնոր
կեանս,
Տաղաւարիդ
Աբրահամեան
Որում
թշուառ
քով
վիճակաւ
զանխուլ
ի
{քէն}
դու
կարօտ։
Բաբէ՜,
խաւար
մտ
ը
արդ
գանչում
է,
Հանել
իւր
վրէժ,
{քէն}
ու
ոխ:
Մեր
հայրենիք
շղթանե
ց
Սիրտ
իմ
ցաւօք
գելանի,
սակայն
ի
{քէն}
անմոռաց:
Յիս
հաստատէայ
սիրտ
անվկ
'ի
մանկտւոյն,
եւ
ոչ
իբրեւ
օտար
զոք
'ի
{քէն}
եւ
կամ
ծառայ
ուրուք
"։
Երկրորդ,
վերը
ցու
այս
խօսքը
"
եւ
ոչ
իբրեւ
օտար
զոք
'ի
{քէն}
",
յայտնի
է,
թէ
ազգակից
չէ
կարող
նշան
ք
Մեր
Նուրինի
փայը
տուէք,
Ուտենք
խմենք
{քէֆ}
անենք
":
"
Կնանիքը,
-
շարու
րինձ,
կամ
եղ,
կամ
ձու
տալի,
որ
տանեն
{քէֆ}
անեն
":
Վերեւը
ասացինք,
որ
այս
բ
աւ
նորանից։
Խնդրեց
Մուսայիդ
{քընարը},
Խնդրեց
Մուսայց
պարը,
Հիւր
րժի՛ր
Մուսա՛,
Արարատի
Որդւոյ
ձեռի
{քընարը},
Քեզ
կ՚օրհնէ
միշտ
անմոռաց
Ար
Միայն
ձեր
մէջ
դուք
հնչեցէք
Իմ
{քընարը}
եօթնաղեայ։
ՎԱԶՈՂ
ՋՐԻՆ
Ի
ձեռին
Աշխատում
է
անհանգիս
Իմ
{քընարի}
թելը
կտրել.
Ես
փախչում
եմ
նոցանից
Որ
բնակիմ
Արարատ.
Նորա
որդիք
իմ
{քընարիս}
Թշնամի
են
միշտ
անհաշտ։
սրտին,
Որ
անտրտում,
անվրդով
{Քընի}
խաղաղ
հողի
տակին
Մահու
յաւերժ
խոր
իւր
մահճում
հանգիստ
Երբ
արշալուսոյ
{քընով}
նընջում
է,
Ուսանողն
զգաստ
թափելով
Առհասարակ
մեր
հոգին։
Ինչքան
{քընքոյշ}
էլ
որ
նայես,
Բընութիւնը
կ՚կատարէ
Հայր
Աստուածը
երբ
բարկացած
Նորան
{քըշեց}
շանթահար,
Դու
Պառնասի
աստուածները
բարբառ,
սուտ
է
ամենայն
ջանք
եւ
զուր
են
{քըրտունք}
իմաստնոց
Հայոց
առ
ի
լուսաւորութիւն
ազգի
անի
մէջ
ոչ
մի
ատամ
չկար:
Երկայն
եւ
չոր
{քթերը},
համարեայ
թէ
կցած
էր
կզակներին,
ականջ
եղայ,
մեղայ,
-
ձայն
տուեցին
նայիբները
{քթերի}
տակից:
Ես
կարծեցի,
թէ
ահա
լարեցի
տիս
-
այո՛,
տեսանեմ
"...
Յական
{քթթել}
նմա
վակժոյժ
լեալ՝
Բուռն
հարկանեմ
նդարձակուիլը,
այդ
բաները
լինում
են
մեր
{քթի}
տակ,
բայց
մեք
կրօնական
վէճերը
քրքրելու
ել
առողջ,
պարզ,
խելացի...
-
կրկնեց
{քթի}
տակին
գրականութեան
դեւը.
-
մռայլութիւն
արկոսը,
մնալով
միւս
սենեկում,
կամաց,
{քթի}
տակից,
երգում
էր
մի
մեղեդի:
Պ.
Շ
ից,
որպէս
հայ,
տեղիք
չունի
գանգատելու
{քթի}
փոքրութեան
վերայ),
որի
ծայրը
բուի
կտո
:
-
Հը՛մ,
բաւական
օգուտ,
-
կրկնեց
{քթի}
տակից
պարոնը,
-
բայց
ի՛նչ
արժէ
ինձ
այդ
ակը
եւ
կանչեց
աղքատին
բակի
մէջ,
աղքատը
{քթի}
տակից
օրհնութեան
խօսքեր
ասելով,
մտաւ
բ
անեց
Շահումեանցը:
Մանուշակը
ժպտեցաւ
{քթի}
տակից,
չգիտեմ
հօր
քաղաքավարութեան
վերա
որ
եւ
փոքր
ինչ
յառաջ
վազել
էր
թշերի
եւ
{քթի}
մէջտեղում,
պատճառ,
խարոյկի
լուսովը
եր
շելով՝
երկարացնել,
որ
միաչափ
լինի
մօր
{քթի}
հետ,
նոյնպէս
եւ
միւս
բոլոր
անդամները
կ
թ
փոխել.
պատճառ,
արտասուքը
աչքերից
եւ
{քթից}
թափուելով
նամակի
վերայ,
ապականեցին
նոր
նակը,
-
արջի
նման,
կանանց
եւ
աղջիկների
{քթից}
ահագին
օղ
անցնելը,
-
աղեկտուր
լինելով
տ
չքերով,
թուխ
եւ
երկայն
երեսով,
արծուի
{քթով}
քառասուն
եւ
հինգ
տարեկան
կին
էր,
եւ,
ազերից,
բարձրացրեց
օդի
մէջ,
փչեց
նորա
{քթումը}
եւ
ասաց:
-
Գնա՛,
անպիտան,
դէպի
գ
նքը
չի
հրամայիլ,
անպես
է
նը,
թող
ասին
{քի}
տերտերին
հրամայե,
քահանա
թող
օրհնե
տես
ի
տեղեա՛կ
մարդու
հետ
է
խօսքս։
Այլ
այն
{քի՛չ}
խօսքերից,
որ
Կորնթացոց
առաջին
թղթումն
ս
վարդապետի
ձեռքով,
որ
անուն
էր
ստացել
{Քիթաբէութան}
(
գիրք
կուլ
տուող):
Մօտ
իբր
վաթսուն
տ
դ
է,
բայց,
համենայն
դեպս,
կոկորդդ
ու
{քիթդ}
մրի
նման
չի
ծածկում:
Առայժմ
ուրիշ
արցրեց
կնոջից:
-
Ի՞նչ
կայ.
ի՞նչի
է
{քիթդ}
կախած:
-
Ամբողջ
օրը
տուն
չես
եկել,
պիտոյ
կարողանան
մարդիկ
մօտենալ՝
առանց
{քիթերը}
բռնելու
գարշահոտութեան
պատճառով.
որի
վ
է
ինչ
էր
մեր
ասելիքը,
տեսնում
ենք,
որ
{քիթերը}
կախում
են
եւ
երեսները
թթուեցնում,
բայց
տեղ
էր
եւ
ձեր
բարեկամ
Պ.
Բէգզադէն,
որ
{քիթը}
բերանը
թթուեցուցած,
նստել
էր
ուրիշ
շատ
իմ
տունն
են
քանդել,
-
ասելով
լցնում
է
{քիթը}
թաբակով
եւ,
գլխին
քարշելով
գլխարկը,
հ
նալիքը,
սկսում
է
ջարդել
ողորմելի
տղայի
{քիթը}
բերանը՝
դժոխային
խօսքեր
դուրս
ժայթքելո
ուխը
քորելով
եւ
երբեմն
մի
պտղունց
թաբակ
{քիթը}
լցնելով,
ասում
է,
թէ
գործակատարը
ոչ
թ
ստ
վարդապետութիւնը
սորվել
եւ
այնուհետեւ
{քիթը}
մինչեւ
ի
Կոկիսոն
հայոց
բարձրացնել,
թէ
ցուեցան
յանկարծ
եւ
շեմքի
վերայ
երեւեցաւ
{քիթը}
բերանը
մրոտ
մի
մարդ:
Նորա
հին
սերտուկը
,
ժիպակեղէն
բաղադրութենների
շոգիներից,
{քիթը}
մեծ
(
թէեւ
իւրաքանչիւր
ոք
մեզանից,
որպ
լով,
որ
նորածին,
բայց
կենդանի
մանուկի
{քիթը}
աւելի
երկայն
է,
քան
թէ
նորա
մեռած
մօր
աւելի
երկայն
է,
քան
թէ
նորա
մեռած
մօր
{քիթը},
մտածող
լինի
կտրել
դանակով
աւելորդ
երկ
զի
էլ
չի
զրկին.
աս
բանը
պարոն
Գրիգորին
{քիթն}
'ի
վեր
չերթալուն
գիտեմ,
բայց
նարա
ասել
նը
հինգ
ոտնաչափ
եւ
երկու
մետր,
աքաղաղի
{քիթով},
շան
ճակատով,
մեծ
ականջով,
կոտոշներո
վիճակագրութիւն,
մաթեմատիկա,
ֆիզիկա,
{քիմիա},
ընդհանուր
բնական
պատմութիւն,
գիւղակա
ր
տեսիլքները
հարինքի
մէջ։
Նա
Ֆիզիկա
եւ
{Քիմիա}
ուսուցանելու
ձեւերը
դնում
է
այն
բանի
վե
տ,
որ
է
աղբիւր
կենդանութեան:
Երրորդ՝
{քիմիաբար}
լուծանելով
օդը՝
հասկանալու
համար,
թէ
ւմ
էր,
թէ
լինում
է
շատ
արտաշնչութիւն՝
{քիմիաբար}
լուծանելով
այդ
արտաշնչութիւնքը
եւ
քննել
կների
քուրայի
մէջ
եւ
այնտեղ
հալվելով
եւ
{քիմիաբար}
(
ֆիզիկաբար
ո՛չ)
միանալով
պիտի
դուրս
գ
արտար
հեղինակների
քուրայի
մէջ
եւ
այնտեղ
{քիմիաբար}
միանալով
պիտի
դուրս
գան
"
ոչ
որպէս
թլպա
զէ
ու
խալկինի
մը
մէջ
դնէ
եւ
ամենավարպէտ
{քիմիագէտի}
մը
ձեռնտուութեամբ
զտէ,
թէ
որ
երիտասարդ
կան
ենթադրությունն
է),
կապված
է
որեւէ
{քիմիական}
փոփոխության
հետ
հենց
ապագա
օրգանիզմի
կա
ն
անծանոթ
մի
մարդու,
որը
հենց
մի
գլուխ
{քիմիական}
ֆորմուլներով
էր
խոսում:
Անանիան
երեւի
դասավորություններից
է
կախված
միեւնույն
{քիմիական}
բաղադրությունն
ունեցող
նյութերի
տարբերո
ունք։
Այս
շնչաւորների
մեռած
մարմինների
{քիմիական}
վերլուծութիւնը,
այլեւ
ճախինը
ինքնըստին
ւանւում
է
De
Alchymia
այստեղ
կարդում
է
{քիմիական}
նիւթերի
մանրամասնութիւնքը,
որ
յայտնի
է
զերի,
երեւի
թէ,
պատճառուած
էր
զանազան
{քիմիական}
շոգիների
ազդեցութենից,
որպիսի
էին
խլոռ
նական
մօտաւորութիւն,
այդտեղ
չէ
երեւում
{քիմիական}
միաւորութիւն,
որ
միաւորուածքը
կորուսան
այտը
ենթարկուելով
այրողութեան,
այսինքն
{քիմիական}
վերլուծութեան,
բաժանւում
է
իւր
բաղկացո
լաւ
իմանալով
ներկելի
բանի
եւ
իւր
ներկի
{քիմիական}
որակութիւնքը
եւ
նոցա
փոխադարձ
հակադրութ
տանման
կերպով
առաջ
են
բերուած,
բաւական
{քիմիական}
մանրամասնութեամբ,
մինչդեռ
նոցայ
ընդդէմ
րով
ուղարկեց
1
ֆունտ
թաբակ
եւ
օրգանական
{քիմիայ}
Մենդելեեւի.
գրում
է,
թէ
10-ի
նամակը
չ
անորեն
լույս
կտեսնի
Իլենկովի
տեխնիկական
{քիմիայի}
երկրորդ
հատորը,
որի
համար
դու
տոմս
ուն
:
Տեսաբանութեան
մէջ
մի
ապակի
է
մտնում,
{քիմիայի}
մէջ
մի
տարր
է
աւելանում
եւ
ահա
բովանդակ
,
-
ասաց
Շահումեանցը,
որ
քաջ
տեղեակ
էր
{քիմիայի},
-
այլ
նորա
մէջ
կան
զանազան
բաներ,
զօր
,
հետո
Պետերբուրգ
գնացի.
2
շաբաթ
հետո
{քիմիայից}
քննություն
ունեի,
այժմ
թեեւ
ազատ
չեմ,
,
երկրաբանությամբ,
հանքաբանությամբ
եւ
{քիմիայով}:
Հիշյալ
այս
բոլոր
գիտություններն
անհրա
ն
գիտությունների
համար:
Ափսո՛ս,
որ
{քիմիան}
շատ
բաներում
դեռ
կաղում
է,
թեեւ
նա
դրա
ավոր
չափով
դեռ
չի
կատարելագործված:
Եթե
{քիմիան}
ու
մանրադիտակը
մի
քանի
քայլ
եւս
առաջ
գն
էր
մեռնել:
Ափսոսալ
միայն
կարելի
է,
որ
{քիմիան}
եւ
մանրադիտակը
կանգ
են
առել
արդեն
այն
ս
նչ
Իսակովը
խոստանում
է
ավարտել
Իլենկովի
{քիմիան}.
ի՞նչ
է,
մի՞թե
մինչեւ
հիմա
էլ
լույս
չ
է
ծանօթ
լինէին
նորան
Հանքաբանութիւնը
եւ
{Քիմիան},
այն
ժամանակ,
գուցէ
առանց
փորձի,
անա
աշխարհի
երեսին
կատարուած
ճիշտ
բարոյական-{քիմիկական}
փորձերին,
հաւասարւում
է
ճախնային
կամ
գ
ռնայր
մտօք
յԵգիպտոս,
եւ
քաղցրանային
՚ի
{քիմս}
նորա
սոխն
եւ
խստորն
առաւել
քան
զմանանայ
լ,
գերի
գերել
եւ
այլն,
թող
պարարեսցին
{քիմք}
դոցա
եւ
նմանապիսեաց
այդունակ
կերակրովք
ս
բժիշկներից
մինը
եւ
խնդրել,
որ
տա
ինձ
{քինա}
եւ
այլն,
եւ
այլն.
ընդունեցի,
եւ
այս
թիւնս
լաւ
է,
քան
թէ
երէկ:
30-ին
այսօր
{քինա}
սկսեցի
ընդունել,
եւ
առողջութիւնս
անհամ
քահանայութեան
յաւիտենական.
փոխանակ
զի
{քինախնդիր}
եղեւ
Աստուծոյ
իւրում
եւ
քաւեաց
վասն
որդ
այլեւս
ունեցածս
Սուֆիայ
անմաւոր
աղախինն
{քինչ}
դատաստանաւ
ամենայն
տվել
եւ
թողլով
վասն
լ
Նալբանդեանց
յ2
դեկտեմ.
1851
ամի.
{Քիշինեւ}
11.
ԿԱՐԱՊԵՏ
ՉՈԼԱԽԵԱՆԻՆ
ԱՐԺԱՆԱՊԱՏԻՒ
լբանդեանց
յ9
դեկտեմ.
1851
ամի
ի
{Քիշինեւ}
1852
12.
ԿԱՐԱՊԵՏ
ՉՈԼԱԽԵԱՆԻՆ
ԱՐԺԱ
եմբերի
1852
ամի
եւ
յազգականին
ՌՅԲ
ի
{Քիշինեւ}
1853
16.
ԷՋՄԻԱԾՆԻ
ՍԻՆՈԴԻՆ
աքէն
Նախիջեւանայ
եւ
տարեալ
յՕդեսսա
եւ
ի
{Քիշինեւ},
սատարութեամբ
երեւելի
բժշկաց
վտարեաց
յ
բոյ
Էջմիածնի,
ի
24
մայիսի
1853
ամի,
ի
{Քիշինեւ}:
՝
Բնակութիւն
ունիմ
ի
Քիշինեւ
քաղա
,
ի
Քիշինեւ:
՝
Բնակութիւն
ունիմ
ի
{Քիշինեւ}
քաղաքի
յերկրորդ
բաժնի
քաղաքին
յանդիման
ւթիւն
իմ,
որ
ո՛չ
ներէ
ինձ
չուել
աստի
ի
{Քիշինեւայ}
յԷջմիածին,
որոյ
հեռաւորութիւն
գտանի
մե
նհոդոսդ
առանց
առաքման
ի
կոնսիստորիայն
ի
{Քիշնեւ}
յաղագս
դատաքննութեան,
թէպէտ
հարկ
էր
առ
թե
հոսեն
ելած
ըլլանք,
զերե
միտք
ունինք
{Քիշնեւ}
երթալու,
հոն
կուգա,
արդխ
դուք
գիտեք:
աղեկն
կառնում
ես
ու
հոսեն
կհանիմ
կտանիմ
{Քիշնեւ},
հոնեն
փոշտով
կխրկիմ,
զերե
հոս
չյունք
ր:
Ես
հոսեն
շատ
լավն
կառնում
եւ
կտանիմ
{Քիշնեւ},
հոնեն
կխրկիմ:
Դուն
խնդրեմ,
գիրդ
մի՛
արի
1849
ամի
յՕդեսսայ
Երբ
որ
սահի
{Քիշնեւ}
երթալու
ըլլանք
նե,
ես
ձեզի
կիմացունում
յել
Նալբանդեանց
9
յունուարի
1852
{Քիշնեւ}
Շնորհաւոր
եղիցի
մուտ
նորոգ
տարւոյս
ե
նդյան
Ի
20
ապրիլի,
1852
ամի,
ի
{Քիշնեւ}
13ա.
ԵՓՐԵՄԱՅ
ՎԱՐԴԱՊԵՏ
ԱԼԹՆԵԱՆՑԻՆ
ՆՈ
աբիոյ
հմր.
74,
ի
4
մարտի
1852
ամի,
ի
{Քիշնեւ}
Դիւանատունս
ընկալեալ
ի
2
ներկայ
լ
Նալբանդեանց:
ի
14
մայիսի
1852
{Քիշնեւ}
Պերնէն
արուն
քա
նէ
պալխ
նէ
քսի,
խաֆ
եմատում
եմ
Դոն
Քիշոտի
հետ,
այն
է՝
Դոն-{Քիշոտը}
իր
բոլոր
թափառումների
ժամանակ
(
երկրորդ
baton-ի
համար,
որով
հյուրասիրել
է
Դոն-{Քիշոտը}
խեղճ
եւ
հավատարիմ
Սանչոյին՝
հանուն
Դու
այմանորեն:
Հետեւյալ
անգամ
Ֆոշեն
եւ
Դոն
{Քիշոտը}
ետ
կուղարկեմ:
Հրեաների
եւ
Եգիպտոսի
մաս
թարգմանությունը
(
այդ
բոլորի
մասին
Դոն-{Քիշոտը}
լռում
է):
Եթե
Անանիան
Ուստիմովիչին
ռարանը
որոշ
տեսակետից
համեմատում
եմ
Դոն
{Քիշոտի}
հետ,
այն
է՝
Դոն-Քիշոտը
իր
բոլոր
թափառ
ն
":
Յոյս
ունինք,
թէ
եւ
դպրութեան
Դոն
{Քիշօդները}
կը
դադարեն
մի
օր
իւրեանց
ասպետական
քաջա
հարցանել՝
տաք
է,
մեկ
երկու
շաբաթ
առաջ
{քիչ}
մը
ցրտեց
եւ
բուք
եկավ,
այժմ
տաք
է,
փա
րինավոր
առողջության
երես
տեսած
չեմ,
որ
{քիչ}
մը
կռատուսի
ուժով
բան
տեսանեի:
Քո
գնալ
ուշադրությամբ,
որպեսզի
նրանք
կարողանան
{քիչ}
թե
շատ
զբաղեցնել
ինձ
ու
միաժամանակ
համա
Անգլիայում
հիշյալ
սիստեմը
զարգացել
է
մի
{քիչ}
վաղ,
քան
մայր
ցամաքում
-
դա
դեռ
ոչինչ
ի
էր
ու
հետեւելով
առածին,
թե՝
"
լավից
{քիչ}
-քիչ
",
վերադարձա
բնակավայրս,
որպեսզի
ու
հետեւելով
առածին,
թե՝
"
լավից
քիչ-{քիչ}
",
վերադարձա
բնակավայրս,
որպեսզի
ավար
է
ասեմ,
որ
նրանց
մեջ
ծանրակշիռ
գրքերը
{քիչ}
են
եւ
գներն
էլ
չտեսնված
թանկ
են:
Որեւէ
սկու
"
Весталки
"-ն,
ես
դրանց
մասին
մի
{քիչ}
գիտեմ
հռոմեական
պատմությունից.
թերեւս
.
երեկ
նույնպես
զբոսնել
եմ,
բայց
ավելի
{քիչ}:
Առողջությունս
իմ
-
ոչինչ,
բայց
երեկվ
ունել
իբրեւ
արդեն
կատարված
փաստ:
Ով
որ
{քիչ}
թե
շատ
ուսումնասիրել
է
ներկա
Անգլիան,
ու
մտադրությանդ
մասին՝
վերնագրից
սիրտս
{քիչ}
էր
մնում
նվաղեր
այն
բանից
հետո,
երբ
ես
ողի
եւ
նրա
աջ
ճյուղի
անհաճելի
խտտոցով,
{քիչ}
է
կրկնվում,
իսկ
խորխելիս
շնչառության
օ
ի
կապը
դեռ
պինդ
է:
Ժամանակն
է
արդեն
մի
{քիչ}
հրաժարվել
մետաֆիզիկայից՝
հօգուտ
դրական
վտանգավոր
են,
որովհետեւ
նրանց
եկեղեցին
{քիչ}
բանով
է
տարբերվում
հունական
եկեղեցուց:
է
ճշմարիտն
ասել,
որ
խմբագրությունները
{քիչ}
չեն
մեղավոր՝
իրենց
նկատմամբ
ժողովրդի
ա
0-ամյա
փորձիս
շնորհիվ.
բայց
այդ
բոլորը
{քիչ}
են:
Ընդհանրապես
մեզանում
դեռ
շատ
սա
արոյական
գործիքի
աստիճանին,
որպեսզի
նա
{քիչ}
թե
շատ
բանիմաց
գավառացուն
մատչելի
լինի
նսագործման,
եւ
դրա
հետեւանքով,
նրանով
{քիչ}
էին
զբաղվում,
իսկ
անտիկ
աշխարհում
նա
ս
նարավոր
չէր
մարդու
պես
նստել
եւ
աշխատել
{քիչ}
թե
շատ
կռացած.
ստիպված
էի
շիփշիտակ
նստ
չի
գտիմ,
միայն
կանուխվանեն
պեթեր
չիմ,
{քիչ}
մը
աղեկ
ալ
իմ,
ասիմ
նե,
սուտ
չէ,
թեե
ս,
կկանչեր,
բայց
այժմ
սըքլիլ
է,
բանը
{քիչ}
մը
աղեկ
է,
կասե:
Աղեկը
ի՛նչ
է.
ջե
դարապէս,
եթէ
ունէին,
թէեւ
սոքա
էլ
շատ
{քիչ}
են,
կամ
թէ
երբէք
չկան:
Բայց
լռութիւն
հ
ընկերին
անել
եւ
պտուտաւոր
ճամբուն
եթէ
{քիչ}
մը
մօտենանք
դատելու
համար,
մենք
ալ
պիտ
՞յ,
որ
Պօլիսի
Մխիթարեան
համախոհաց
վրայ
{քիչ}
մը
խօսինք
ու
ազգայնոց
կամացը
դէմ
եւ
մեր
Բայց,
չնայելով
այս
բոլորի
վերայ,
{քիչ}
մնաց,
որ
Անգլիան
պատերազմ
յայտնէ
Հիւսի
որ
Մեկէնտոշից
ջոկ
ուրիշ
հեղինակները
շատ
{քիչ}
ուշադրութիւն
են
դարձնում
պատմութեան
հոգ
ջ
ամէն
փոփոխութիւն,
որ
կարող
էր
շատ
թէ
{քիչ}
սասանեցնել
կամ
աւելի
փոքր,
կանգնեցնել
նը
թուլանում
է։
Քանաքեռի
եւ
Երեւանի
մէջ
{քիչ}
տարբերութիւն
կայ,
որպէս
նաեւ՝
Երեւանի
ե
)
Վխտալ՝
кишѣть։
"Լալիս
եմ"
{քիչ}
ենք
լսել,
սովորաբար
լինիմ
բայով
է
վարվո
աւանդ
Աղուանեանց
Մկրտչի
նման
մարդը,
որ
{քիչ}
շատ
վաճառական
անունը
վերան
էր
եւ
Ղրիմ
գ
,
ուրախ
էր
այս
խօսքերի
բայց
Շահումեանցը
{քիչ}
մնաց,
որ
պիտի
բարկացնէր
նորան
մի
բանով
կողմից
տեսանելով
այս
անորոշ
նայուածքը,
{քիչ}
մնաց
որ
համարէ,
թէ
Մանուշակը
ընկած
էր
նք
տուած
Մկրտչին
տալ
մեր
Մանուշակը:
{Քիչ}
մնաց
որ
Մանուշակը
դուրս
վազէ
ննջարանից
արմացաւ
մատանու
բռիլլիանտի
վերայ,
որ,
{քիչ}
-քիչ
արժում
էր
երեք
հարիւր
մանէթ,
բայց
ցաւ
մատանու
բռիլլիանտի
վերայ,
որ,
քիչ-{քիչ}
արժում
էր
երեք
հարիւր
մանէթ,
բայց
չգիտ
մի
մատուռ՝
աղօթք
կատարելու
պատճառով։
{Քիչ}
ժամանակից
յետոյ
զուարթ
եւ
ուրախ
երեսով
ուր
ժողովն
էր
ընտրում
քաղաքական
եւ
միւս
{քիչ}
թէ
շատ
նշանաւոր
ժողովների
անդամներին:
ով
գրված
է
գործի
բնագիրը,
ուր
կամ
խիստ
{քիչ}
խառնել
է
հեղինակը
Աշտարակի
բարբառի
մէջ
բառերը
գնում
են
այդ
հոլովումի
տակ
խիստ
{քիչ}
բացառութեամբ։
Պ.
Պռօշեանցը
գիտէ
այ
իրար
քամակից
են
գալիս։
Իսկ
միավանկ
կամ
{քիչ}
վանկով
բառերում
իսպառ
պէտք
է
հեռանալ
հի
լ
տարբերվում
են
իրարից՝
թէ՛
շատ
եւ
թէ՛
{քիչ}
։
Լեզուի
հարստութիւնը
բառերով
է,
նոքա
է
պատմութեան
յայտնի
ժամանակներում,
երբ
{քիչ}
շատ
ձեռք
ու
ոտք
ունէր
Հայաստանը,
մենք
եւ
Վարդիթերը
"
"
Վէրք
Հայաստանուցն
"
էլ
{քիչ}
ունի,
թէեւ
ունին
բնականութիւն:
"
Ագապ
ապա
ուրեմն
այս
նոր
դարերը
բնականաբար,
{քիչ}
շատ
թուլացուցին
միջին
դարերի
մեր
ժողովո
ր
Մասիսի
կենարար
շունչը
ինձ
հասնի
ու
մի
{քիչ}
զովացնէ:
Անշուշտ,
մի
վտանգ,
մի
մոլոր
վ
գրուած
է
գործի
բնագիրը,
ուր
կամ
խիստ
{քիչ}
խառնել
է
հեղինակը
Աշտարակի
բարբառի
մէջ
յը
կատարել
այս
պարտականութիւնը,
եւ
այն
{քիչ}
թերթերի
մէջ,
հեշտ
չէ,
որովհետեւ
բովան
,
ափսո՛ս
որ
քեթխուդէքն
ու
տանուտէրը
մի
{քիչ}
շահասէր
են.
էս
ի՞նչ
ա,
հիմի
խարջ
են
կ
նչպէս
առաջ
էլ
ասացինք,
ափսո՛ս,
որ
շատ
{քիչ}
հանդէս
ունի
"
[Սօս
եւ]
Վարդիթերի
"
մէջ
ճեմելիքի
վրայ
ման
եկողների
համար
աւելի
{քիչ}
կը
լինին
քան
թէ
այժմ:
Տարապայման
այդ
մասին
թող
որչափ
կամին
լինին
շատ
կամ
{քիչ}
հաւանական
կարծիքներ,
բայց
մենք
այս
երե
ը
տարի
մնալով
մի
օտար
ընկերութեան
մէջ,
{քիչ}
շատ
ընկնում
է
այդ
օտար
լեզուի,
օտար
ոգ
ղում
ենք
պատմութեան
անյայտ
խառնուրդները
{քիչ}
կամ
շատ:
Այսօր,
այս
տողերի
գրողը,
կա
ի
ճապաղ
է,
քան
թէ
գրութիւնը,
որ
աւելի
{քիչ}
խօսքով
իմացնում
է
նոյն
գաղափարը։
Յայտն
գիտության
մեջ
չպետք
է
արհամարհել
եւ
շատ
{քիչը},
մանավանդ,
որ
ես
ուրիշ
զբաղմունք
չուն
ռապում
է
մահիճի
մէջ,
Թափում
մահու
{քիրտ}
առատ։
Նորա
աչքը
խոժոռւում
է
էն
Թառանչք
հեշտինք,
եւ
հոսէր
{Քիրտն}
ընդ
կուրծս
գետօրէն
"...
-
Իսկ
Ա
րտե՞ղ,
քոմմայ
իրանք
են
ուտում,
քեասիբ
{քիւսուբի}
տունը
քանդում,
իրանցը
շինում,
ես
գրող
արոնիոս
Գրիգոր
Աբրահամեան
Փէշտմալճեան,
{Քիւրքչի}
խան
Եղիազար
Յովհաննիսեան,
Հուջիխան
Բե
ն.
Ո՞վ
է
դորա
հեղինակը
-
{{Բո՜քլ},
անմահ
անգլիացին:
Հանգչի՛ր
եշտ
է
աղաղային
որեւէ
բաղադրությամբ
խառն
{քլորակրի}
հագեցած
լուծույթի
մի
քանի
վաննա
ընդունե
,
թե
ինչպես
վիեննացի
մի
հայ
(
կալիումի
{քլորը}
եւս
մոռացված
չէ,
KCI)
Փարիզում
եղած
ժ
Մի
մեծ
սեւ
կատու,
անդադար
մռմռալով,
{քծնում}
էր
պառաւների
ոտքերին
եւ
աչքը
չէր
հեռացն
",
իսկոյն
այս
խօսքի
վերայ
կատուն,
որ
{քծնում}
էր
նոցա
ոտքերին,
երկրորդ
անգամ
մլաւեց
դիկ
երջանիկ
էին
համբուրելով
մի
սեւագլխի
{քղանց}
կամ
շատ
անգամ
զօշաքաղութեամբ
եւ
պոռնկու
արում
համբուրել
այս
Սուրբ
Հարց
հանդերձի
{քղանցը}
։
Հասարակաց
կեանքը,
քաղաքական
կառա
ա
իմ
այդ
քմահաճույքը
չի
մերժի,
եթե
այդ
{քմահաճույք}
է
եւ
ոչ
թե
ընկերների
եւ
ազգականների
կար
կտայի՝
լիովին
հավատացած,
որ
նա
իմ
այդ
{քմահաճույքը}
չի
մերժի,
եթե
այդ
քմահաճույք
է
եւ
ոչ
թ
ւրաքանչյուր
գավառի
ժողովրդի
բերանում
իր
{քմահաճույքներն}
ունի
(
բայց
ոչ
իրավունքը):
Բայց
լեզվի
րջաւորելոյ
զմեծագումար
դրամոց
գործն
ըստ
{քմաց}
ի
հաճոյս
Խալիբեանի
եւ
առաքուր
կոխելով
զ
ն,
որպէս
պատմեն
նամականիք,
ինքնին
ըստ
{քմաց}
յօրինեալ
եւ
՚ի
ստորագրութիւն
ժողովրդոց
գահակալ
Պետրոսի,
պատուելի
Չամչեանն
ըստ
{քմաց}
նկարագրէ
որպէս
ինքն
կամի,
այլ
ո՛չ
որպէ
ք,
թէ
ծառայք
անպիտանք
եմք,
զոր
{{պարտեա՛քն}
առնել
արարաք
"
(
Ղուկ.
գլ.
ԺԷ,
համ.
րում,
որի
թագաւորը
չէ
մի
որպիսի
եւ
իցէ
{քնաբեր}
նանիկ,
այլ
այն
արգասաւոր
սկեպտիցիզմը,
սի
ներս
մտաւ
սորա
սենեակը:
Պ.
Մարկոսը
{քնաթաթախ}
բացեց
աչքերը
եւ
երեսը
շփելով
հարց
արեց
Փողոցից
լսւում
էր
պահապանի
ձայնը,
որ
{քնաթաթախ}
կանչում
էր
երբեմն,
մինը
միւսին
զարկելո
ախուղի
մէջ
եւ
պահապանների
երբեմն-երբեմն
{քնաթաթախ}
ձայնարկութիւնը
ընդհատում
էր
փողոցի
լռու
չ
երկայնամիտ
եղեք,
մի՛
կարծեք,
թե
մեք
{քնած}
էինք.
գիշեր
ցերեկ
աշխատում
ենք
ամեն
բա
ը
դէպի
յառաջ
պարզելով
օդի
մէջ,
-
այսօր
{քնած}
էի
ճաշից
յետոյ,
բայց,
երկիւղ
կրելով,
անութիւնները,
օրօրոցի
երգի
տեղ
երգելով
{քնած}
ազգի
ականջին,
թանձրացնել
նորա
սարսափել
ն
ամբոխմունքից
յետոյ
թուլացած
լինելով,
{քնած}
է
այդ
միջոցին.
Մանրիկօն
տանում
են
գլխա
ւմ
է
նորից.
Ադամն
ոչինչ
չգիտէ,
Նա
դեռ
{քնած}
է
հանդարտ,
Զի
այդ
ամենն
հազիւ
թէ
Տեւու
ռը
մեղմօրօր
Հով
էր
անում
հեշտօրէն
Խաղաղ
{քնած}
նախահօր,
Երբ
որ
հասաւ
սերովբէն.
Նա
մօ
րծն
մեր
ուսանողը
Սկսաւ,
աւարտեց,
{քնած}
էր
մեծատունն,
Այդ
պատճառով
էլ
ուս
,
բողոքեց,
երբ
խլեցին
հաց
որբից:
{Քնած}
էր
Ամիրան,
աչք
փակած
եւ
դիտող,
նք
մինչեւ
այն
ժամանակ
խաղաղ
ափերի
վերայ
{քնած}
էին,
հողմի
սարսափելի
ձայներիցն
արթնացա
ւմ
ես
ահա,
որ
ես
քեզ
նման
ականջի
վերայ
{քնած}
չեմ.
ինչեւիցէ
թէ
մեղադրանք
է,
թէ
խրատ
կերքը
արբեցած
ընկած
դաշտերի
վերայ,
որը
{քնած}
եւ
որը...
իսկ
ինքը
տղամարդի
պէս
գինո
նը,
ներս
մտաւ
Շաքարեանցի
սենեակը,
ուր
{քնած}
թողել
էր
իւր
բարեկամը:
Սա
զարթեցաւ
պ.
ալւում
էր
իւր
անկողնի
մէջ
խռխռալով:
Նա
{քնած}
ժամանակ
եւս
մտածում
էր
շահաստացութեան
վ
տեսանել:
Թիւթիւնճի-օղլուն
ինը
ժամին
{քնած}
էր
արդէն,
նորա
տիկինը,
նոյնպէս,
զարթ
ց
եւ
անցանելով
խոհարանից,
ուր
խոր
քնով
{քնած}
էր
աղախինը,
կամաց
բացեց
դուռը
եւ
դուրս
ողի
հետ,
սպանել
Խանը
գիշերով,
մինչ
նա
{քնած}
էր
անկողնի
մէջ:
Գիշերը
կոխում
է,
ա
կամ,
լաւ
ասել,
որպէս
մի
խթանով
ծակեց
{քնած}
ազգերի
կողքը.
զարթեցան
եւ
նայեցան
իւրե
պէիս
ձեռքս
հասաւ
Մոսկուայում
տպած
"
Նոր
{քնար}
Հայաստանի
"
անունով
տետրակի
չորրորդ
համ
ծել
էր
իմ
վերայ
Պ.
Յովհաննիսեանի
"
Նոր
{Քնար}
Հայաստանի
"
անունով
չորրորդ
տետրակը
(
տ
ոնցից
մինի
գլխի
վերայ
աստղ
եւ
ձեռքում՝
{քնար},
ցոյց
է
տալիս
բանաստեղծութեան
ոգին,
ի
զճակատ
եւ
հնչէ
Եղբօրորդւոյն
{Քնար},
՚ւ
աղաւնեակն
զի՜
մնչէ...
Եւ
ի
Բեկորք
փայլին
ի
յակինթ...
Երգի
ի
{քնար}
Ի
վաղիւ
գոհար:
ԺԱ.
ՅԻՇԵԱ՛
ԶԻՍ
ուսա,
եռանդով
հա՛ր
Աստուածային
քո
{քնար}.
Թո՛ղ
մի
խնդա
մայրն
Հայաստան,
օտի
փոխանակ
"...
Հնչեց
ահա
{քնար}
քաղցրախօս,
Շարժեց
երկինք
ու
գետին
այս
օրերը:
Լո՛ւռ
կաց,
դու
{քնար},
այլ
մի՛
հնչեր
ինձ,
Ապոլլոն,
յե
Ներկայ
օրերում
այլ
ի՛նչ
սեւ
{քնար},
Սուր
է
հարկաւոր
կտրճի
ձեռքին.
ԻՆ
Դու
Ապոլլոն,
որ
տուիր
Ինձ
այս
{քնար}
հոգեմաշ,
Այո՛,
գոհ
չե՛մ
քեզանից.
Տրտ
Կեանքիս
գարունն
է
անցել,
Ինձ
ուշացած
է
{քնար}.
Օտար
աշխարհ
պանդխտիլ
Ինձ
մնում
է
մշտա
րը
տաշող
քերթող-վարպետի.
Գովում
է
նա
-
{քնարերգակ}
`
Վաղուան
փայլուն
գոհարը
թանկ:
ԺԱ.
.
Ու
գեղգեղո՜ւմ
է,
հնչում
Եղբօրորդու
{քնարը}
`
Զերթ
աղաւնեակն
է
մնչում...
Եւ
պարտէ
րիկ,
շարժի՛ր
անոյշ,
Հա՜ր
եօթնաղի
{քնարը},
Հնչէ՛,
ինչպէս
հնչում
էիր
ից
Մի
բան
երգելու
յատուկ
հըրաման,
Նորա
{քնարը}
միշտ
մունջ
է
մնում,
Ինքը
անհոգի,
անզօ
աջնորդել
իմ
մատերիս,
Թող
հնչէ
իմ
{քնարը}:
Ինձի
փչէ
աստուածային
ւ
սրտիս...
Ապոլլոն
տուեց
ինձ
իւր
{քնարը},
Որպէս
փարատիչ
տրտում
ցաւերիս:
րտում
ցաւերիս:
Աւա՜ղ.
այդ
{քնարը}
իմ
ձեռքում
հնչեց,
Նոյնպէս
լալագին
իմ
դատողութիւնը
Պ.
Յովհաննիսեանի՝
Նոր
{Քնարի}
եւ
առ
հասարակ
ազգային
երգ
անունով
աշուղ
ների
վերայ,
ընդհանրապէս,
իսկ
դոյն
այդ
{Քնարի}
չորրորդ
տետրակի
եւ
մանաւանդ
նորա
յառաջա
տի
դուրս
գամ
դէպի
հրապարակ,
Առանց
{քնարի},
անզարդ
խօսքերով.
Ես
պիտի
գոչեմ
ndu"
Որում
Խորէն
հանապազ
Լարակտուր
եւ
{քնարին}
Վարդենեաց
ոչինչ
նիազ
Գողտրիկ
անդրաձայնո
du"
Որում
Խորեն
հանապազ
Լարակտուր
եւ
{քնարին}
Վարդենեաց
ոչինչ
նիազ
Գողտրիկ
անդրաձայ
իշտ
վայ
տան։
-
Անարժան
է
իմ
{քնարին},
Դեռ
Հայաստանն,
լսի՛ր
ինձ,
սա՛յ,
յանգիր
դու
իմ
վերայ,
Լարէ
{քնարիս}
թելերը,
Առաջնորդել
իմ
մատերիս,
,
Կըտամ
բաժին
ամենքին.
Միայն
{քնարս}
հնչեն
նոքա
Իւրեանց
հոգուն
առանձին
,
Մուսայ
́,
ինչպէս
երգեմ,
Հնչեմ
{քնարս}
որպէ՞ս.
Ինձ
ո՞վ
կը
տայ
նոր
զօրու
աղով
շինած
դէքոքտիս
չափը
յառաջ,
քան
թէ
{քնել}
էի,
եւ
ահա
քունս
տարաւ:
Տեսանում
եմ
ե
իշտ
այնպիսիքը՝
ցամաք
հողի
երեսին
{Քնել}
հանգիստ
գլուխը
դրած
սիրուն
կուuի
ծունկե
,
-
Ապրել
արեւու
երեսին
Կամ
{քնել}
խաղաղ
քուն
մահուան։
Hy,
XOPОШO!
-
Ձեր
մռայլութիւն,
շո՞ւտ
կբարեհաճիք
{քնել}
այսպիսի
նախաճաշիկ
ուտելուց
յետոյ:
յետոյ
խեղդում
է
նորան,
անզգուշութեամբ
{քնելով}
նորա
վերայ
մահճի
մէջ:
Ողբ,
լաց,
աղաղ
յ,
վեր
էր
կենում
եւ
գնում
իւր
ննջարանը
{քնելու}:
-
Մարդը
մի
այնպիսի
էակ
է,
-
սկսեց
ին
Թիւթիւնճի-օղլուն
վաղուց
ահա
գնացել
է
{քնելու}:
Այս
խօսակցութիւնից
յետոյ
խմեցին
թէ
այս
եմ
մտածում,
թէ
հազարաւոր
տարիներով
{քնելուց}
յետոյ
ո՞րքան
աշխատութիւն
պիտի
մեր
Ազգին
նքով.
Սարերի
մէջ
ահա
յոգնած
{Քնեց}
զինուորը
գիշերով,
Թեկն
տուեց
նա
պ
ն
էր:
Վէճը
օրէօր
ձգուելով
երկարեցաւ
եւ
{քնեց}
երկու
տարի:
Այս
խառնակութեան
ժամանակնե
գործական
էր
նորա
աչքում:
Պ․
Շաքարեանցը
{քնեց}...
Դեռեւս
ամբոխուած
էր
նորա
շնչառութ
Աստուծոյ,
-
ասաց
պ.
Մարկոսը,
-
գոնէ՛
{քնեց}:
Արի
մի
գնամ
դորա
ախոռը․
ի՞նչ
կայ
այդտ
ետ:
Խոր
գիշերի
մէջ,
մինչ
ամենայն
մարդ
{քնեց}
ու
չորս
կողմը
հանդարտեց,
առայ
թղթերիս
Մի
երեկոյ
երկար
մտածութեններից
յետոյ
{քնեցայ}...
Ի՜նչ
տեսակ
երազներ,
ի՜նչ
պատկերներ
ր
եւ
տեսակ
տեսակ
մտածողութեններից
յետոյ
{քնեցայ}:
Ինձ
թուեցաւ,
թէ
գտանւում
եմ
մի
գ
ը
բաւական
տանելի
էր,
առաւօտեան
4
ժամին
{քնեցայ}
մինչեւ
11
ժամը:
17-ին
այսօր
ցերեկը
մի-
18
գիշերը
լաւ
անցուցի,
առաւօտեան
2-ին
{քնեցայ}
մինչեւ
9,
բոլորովին
հանգիստ.
10-11
մի
լոյս
19
գիշերը
իսպառ
հանգիստ
էի,
12-ին
{քնեցայ}
մինչեւ
9,
բայց
գիշերը
վրաս
բացուել
էր
Մանուշակը
կէս
երկիւղի
եւ
կէս
յոյսի
մէջ
{քնեցաւ},
ամենակալ
տիրոջը
յանձնելով
իւր
անձը:
ի.
5
ժամը
(
առաւօտեան)
զարկել
էր,
որ
{քնեցի},
այն
էլ
7-ին
զարթեցայ
քորից
եւ
ցաւից:
ն
եկայ,
որով
մի
փոքր
հանգիստ
էի,
4-ին
{քնեցի}
հանգիստ
մինչեւ
6:
Տկարութիւնս
թեթեւ
էր
աժամեալ
",
նոր
լեզուի
մէջ
"
գիշերս
շատ
{քնեցի}
",
չեն
նշանակում
ես
տեղ,
ես
օր,
ես
գ
աստղիկդ
չէ
փայլում,
Դու
յաւիտեան
{քնեցիր}.
Ա՛ռ
ինձ
քո
մօտ,
քո
ծոց,
քո
գի
սիացոց
մէջ)
սովո՛ր
են
տալ
երեխաներին՝
{քնեցնելու}
համար,
բայց՝
քաղցրութիւն
խառնելով
այդ
կ՚ուտէր.
նորա
պէս
թէ
կուշտ
Ես
էլ
{քնէի}
՜
կ՚ուտէի
անշուշտ։
Մեծատան
հ
,
որ
միմիայն
հագուիք,
ուտէք,
խմէք
եւ
{քնէք},
այլ
պարտական
էք
մայրութիւն
առնել
եւ
ձ
ան
զօրութիւնքը
եւ
պատրաստւում
էր
մտանել
{քնի}
մէջ,
տխրում
է՝
մահու
պատկերը
կամ
թէ
մ
Հայոց
լեզուն
սկսանում
էր
ընկնել
այն
մեծ
{քնի}
մէջ,
որ
պիտի
ընդհատուէր
Սեբաստացի
Մխիթ
ովբէն
Կշռադատում
եւ
խօսում,
Մինչ
Ադամը
{քնի}
մէջ
`
Ո՛չ
զգում
էր,
ո՛չ
լսում:
Բ.
եւ
ազգը
համօրնէն
ընկնում
է
մի
մահանման
{քնի}
մէջ։
Հայոց
ազգը,
առանց
աչք
բանալու,
,
մինչեւ
ե՞րբ
պիտոյ
է
մնաս
այդ
մահաբեր
{քնի}
մէջ,
մինչեւ
ե՞րբ
պիտոյ
է
քո
նախկին
կեն
ր
նիզակին
պսպղուն.
Զինուո՛ր,
մի՛
{քնիլ}
դու
մութ
ժամին,
Մօտըդ
չեչէն
կայ
ութիւնը,
չզարթեցնել
նորան
այդ
մահանման
{քնից},
որով
քնում
է
նա
հազար
տարիներով։
Դոր
ղակեցի,
որ
իմ
նոյն
իսկ
ձայնից
զարթելով
{քնից},
չէի
կարող
հաւատալ,
թէ
գտանւում
եմ
բա
ետոյ,
որ
կրել
էր
հեղինակը,
զարթնում
է
{քնից}
իւր
մօր
ձեռքով,
ըստ
որում՝
այդ
բոլոր
:
Նա
նոր
է
զարթել
Դարաւոր
{քնից},
Հին
փոշին
նոր
է
Թափել
վերայից
ի
տակ
ցից
դրի...
Ու
զարթնելով
իր
խոր
{քնից}
`
Հրեշտակն
զգում
է
սին
պատրանք
Sակը
հ
Նա
նոր
է
զարթել
Դարաւոր
{քնից},
Հին
փոշին
նոր
է
Թափել
վեր
ուցէ,
մինչեւ
հայը
կշտանայ
իւր
մահանման
{քնից},
լուսինը
անդնդասոյզ
գնայ
հորիզոնից
ներ
դեռեւս
նոր
զարթնում
էին
մարդիկ
իւրեանց
{քնից},
որ
մանաւանդ
շատանում
է
եւ
զօրանում
է
բացեց
աչքերը
եւ
երեսը
շփելով
հարց
արեց
{քնից}
վեր
կացած
աղախնու
ներս
մտանելու
պատճառը
.
այն
գաւազանի
երկիւղը
չէ՞ր,
որ
գիշերը
{քնից}
վեր
կը
թռչէի.
"
Խաչ,
օգնես
ինձ
"
ասել
լացից,
եւ
ահա
նոյն
րոպէին
արթնացայ
խոր
{քնիցս}.
մոմս
յանգել
էր,
սառն
քրտինքը
ճակատից
մ,
այլ
ուսումնասիրում՝
վերլուծական
եւ
{քննադատական}
տեսակետից:
Դրանք
(
այդ
գրքերը)
շատ
բա
ւ
կմեծանա,
երբ
նրա
հասկացողությունը
եւ
{քննադատական}
հայացքը
կզարգանա
-
թո՛ղ
այն
ժամանակ
նա
ր
հայերեն
լեզվով
հրատարակված
նոր
գրքերի
{քննադատական}
վերլուծությունները,
վերլուծությունները
փահաս
որբերի
աստիճանը:
Միւս
կողմից
{քննադատելով}
անգլիական
սահմանադրութիւնքը,
ինչպէս
կա
յարգից
"
Հիւսիսափայլը
"
կրիտիքելուկ)՝
{քննադատելու}
էին
դուրս
գալիս
եւ
աջ
ու
ձախ
բրդում։
Մ
ների
մեջ
է
ընկնում,
որ
նրա
մոտ
շատ
բան
{քննադատության}
չի
դիմանա:
Ինչ
էլ
լինի,
նրա
խիղճը,
հ
ր
մի
քանի
կոպիտ
սխալները,
եթե
բարեխիղճ
{քննադատությունը}
ցույց
տա
նրան
այդ.
նման
դեպքում,
իհար
լ՝
ոչ
մի
տեղ
չեմ
գրի,
բացի,
իհարկե,
{քննադատությունից}
եւ
ինձ
վրա
եղած
հարձակումների
պատասխանն
այտնի
է,
որ
գրուածքի
հոգին,
բոլորովին
{քննականից}
դուրս,
պատկերացնում
է
մի
կատաղի
թշնամո
թղթի
վրա
կատարելու
բան
չէ.
դա
հարկ
էր
{քննարկել}
մինչեւ
ոսկորների
ծուծը,
որովհետեւ
նյու
ն
կից
պատիվ
ունեմ
երկրորդ
անգամ
կոմիտեի
{քննարկմանը}
ներկայացնելու
"
Եժեն
Սյուի
ստեղծագործու
ե
եւ
գումարը
պահելով
յուր
գանձարանում,
{քննե}
եւ
վճռե
ժառանգների
իրավունքը
եւ
ըստ
այն
ստորագրողը
՚ի
նմա,
ոչ
եթէ
տեսեալ
են
եւ
{քննեալ}
զհաշիւս
Խալիբեանին
կամ
տեղեկացեալ
իրաւա
ուց:
Անդէն
առ
նմին
բացան
աչք
մեր
եւ
{քննեալ}
զօրինակս
կտակաց
տպագրելոց
յԱզդասէր,
յ
անդ,
եւ
ո՞վ
ի
լուսաւորեալ
հայոց՝
որոյ
{քննեալ}
եւ
մաղեալ
իցէ
զհինն
դպրութիւն,
ո՛չ
տես
ս
վայր
իւրաքանչիւր
ոք
յընթերցողաց
ճառիս
{քննեալ}
եւ
ստուգեալ
է,
վասն
որոյ
աւելորդ
էր
ին
անայ
ուղղել
շեշտակի
առ
կառավարութիւնդ
ի
{քննել}
առ
ի
զգրողն
ածել
ի
յայտ
եւ
ո՛չ
նորանոր
որ
է
մարդ
ուղարկել
այն
պայմանով,
որ
նա
{քննել},
հարցանե,
տեղեկանա,
իմանա,
թե
ի՛նչ
մի
ոք
յանդիմոց
Սինօդին
ի
Նախիջեւան
առ
ի
{քննել}
զգործն
ի
նորոյ,
գործակից
ինքեան
ունելո
Այս
խնդիրը
լուծանելու
համար
հարկաւոր
է
{քննել}
այն
պայմանքը,
որոնց
ազդեցութեան
տակ
պի
կամ
այն
տեղի
օդը:
Այդպէս
կարելի
չէ
օդ
{քննել}
եւ
այդպիսի
անհիմն
խօսքերը
ոչինչ
գին
եւ
ի
մէջ,
որքան
մինչեւ
այժմ
յաջողել
է
մեզ
{քննել}
նորա
հոգեբանական
կողմերը,
շատ
առատացած
որա
հորիզոնից:
Այս
բանի
պատճառները
{քննել}
եւ
բերել
Յիշատակարանիս
մէջ՝
չունինք
հա
ողանում
զգաստանալ
իւր
ուշաթափ
վիճակից,
{քննել}
իւր
անձը,
քննել
իւր
անցածը,
իւր
ներկա
իւր
ուշաթափ
վիճակից,
քննել
իւր
անձը,
{քննել}
իւր
անցածը,
իւր
ներկան
եւ
հոգալ
ապագայ
ձնելով
բանագէտ
եւ
ուսումնական
մարդերի՝
{քննել}
եւ
համեմատել
այդ
ձեռագիրքը
ուրիշ
օրինակ
զարմանալի:
Բայց,
որ
սովորել
է
խնդիրը
{քննել},
քրքրելով
նորա
բոլոր
ծնուցիչ
պատճառքը
ր
գործին
եւ
երբ
ժամանակ
չունի
կամ
չկամի
{քննել}
իւր
գործը,
իւր
ընթացքի
ուղղութիւնը,
ա
ւէտ
զպատուէր
հեղինակին
քրիստոնէութեան,
{քննել}
եւ
ուսան
էլ
զգիրն,
քան
մեքենաբար
եւ
կո
տիչ,
դու
մեզ
տուիր
միտք
ու
բան,
{Քննել},
տեսնել
որչափ
մեր
խելքը
կարող
է
մեզ
տա
,
թէ
Կրօնական
ժողովի
գործը
եւ
պաշտօնը
է
{քննել}
եւ
դատել
հոգեւորների
այն
գործերը
միայն
թէ
մեր
Ազգի
բոլոր
որդիքը
ձեռնհաս
լինէին
{քննել}
իմաստասիրաբար,
թէ
ի՞նչ
է
Պապականութիւն
,
թէ
ի՞նչ
է
Պապականութիւնը
առհասարակ,
{քննել}
նորա
պատմութիւնը
եւ
նորանից
կարողանալ
դ
ր
գիտենք,
թէ
ինչ
աղբիւրից
է...
այլ
եւ
{քննել}
եւ
քննելուց
յետոյ
անաչառ
հոգով
դատել
եւ
ը:
Մնաց
որ
չէ
կարելի
ճշմարտութիւնը
{քննել}
եւ
ճանաչել
ինքնակայապէս,
քանի
որ
մարդո
Դեկարտը
մինչ
գրում
էր,
թէ
"
ես
սկսելով
{քննել},
առաջին
գործս
այն
արի,
որ
թափեցի
վրայ
քաշել
անցածի
եւ
ներկայի
մէջ,
տեսնել
եւ
{քննել}
թէ
ինչպէս
մարդկային
գիտութեան
շրջանր
աւ
աւելի
ճիշտ
եւ
աւելի
մանրամասն
քրքրել
եւ
{քննել}
է,
եւ
ընդունելով
որպէս
հիմնական
սկզբու
:
Ես
նորան
պատասխանեցի.
թո՛ղ
այդ
բանը
{քննել}
մարդկութեան
ապագայ
սերունդը,
եւ
թո՛ղ
դ
եմ
Տիրոջիցդ,
ամեն
բանից
առաջ
այդ
բանը
{քննել},
եւ
ճիշդ
տեղեկանալով,
կամ
զարմացի՛ր
ե
ը
չհաւատայ,
ուրեմն
ինքներդ
բարեհաճեցէք
{քննել}:
Աստարօտը,
ասելով
այս
խօսքերը,
դ
րջապէս
սառեցաւ
խառնուրդը
եւ
կարելի
եղաւ
{քննել}
նորան...
Ո՛վ,
բաղդիս,
գործողութիւն
անը,
որ
սաստիկ
պատուիրում
է
ուշի
ուշով
{քննել}
հաշիւները,
որպէս
թէ
գողերի
եւ
աւազակնե
եանցը,
-
որ
կարողութիւն
ունի
ճանաչել
եւ
{քննել}
ինքը
իւր
անձը,
ուրիշները
եւ
ամբողջ
աշխ
խօսելով
այստեղ
Մխիթարի
վերայ՝
անցանենք
{քննել}
նորա
ընկերութիւնը,
որ
շատ
յեղափոխութեն
նոյն
այդ
ընկերութիւնը.
յանձն
ենք
առել
{քննել}
եւ
նկարագրել
այս
ընկերութեան
սկզբունքը
գրելու
համար
առաջին
անհրաժեշտ
պայմանն
է
{քննել}
եւ
ուսանել
այն
սկզբունքը
կամ
այն
տարերք
նկերութիւնը։
Ուրեմն
այստեղ
մնում
է
մեզ
{քննել}
նախ
եւ
յառաջ
"
Մխիթարեանց
սկզբունքը
"։
որ
մի
բան
չէին
կարող
այլապէս
տեսանել
եւ
{քննել},
եթէ
ո՛չ
հայելի
օրինակով,
որ
թէեւ
հազ
այս։
Սորան
պատասխանելու
համար
պիտոյ
է
{քննել}
այդ
կրօնի
բուն
սկզբունքը
եւ
ուղղութիւնը
,
եւ
տուեց
ժողովրդի
ձեռքը՝
պատուիրելով
{քննել}
նորան։
Այս
երկնային
եւ
աստուածային
քով
նայել
լուսին
եւ
սորա
միջնորդութեամբ
{քննել}
եւ
գնահատել
ամենայն
բան,
իւր
անձը,
իւ
ր
ժողովուրդը
իրաւունք
չունի
ընթեռնուլ,
{քննել}
եւ
հասկանալ
Սուրբ
գիրքը
եւ
հարկադրուած
անուր
պապականութեան։
Անցանենք
այժմ
{քննել}
Մխիթարեանց
բարոյականութեան
երրորդ
աղբիւ
ան
գործունէութեան
մասին։
Անցանենք
այժմ
{քննել}
այս
գործունէութեան
շարժառիթքը։
նտեղեակ
էր
այլոց
լեզուաց
եւ
չէր
ձեռնհաս
{քննել}
եւ
ճանաչել
թէ
ո՞րպիսի
ահարկու
կերպարանա
Ռուսաց,
կարող
եմ
առանց
իրիք
նեղութեան
{քննել}
եւ
քրքրել
զպատմութիւն
նորոգութեան
լեզու
սկանայ
ոք,
զնոյն
անկարանայ
նա
դատել
եւ
{քննել},
իսկ
իմաստունքն
Հայոց
չհասկանան
տակաւի
իւր
մէջ
մի
ներգործականութիւն,
չէ
կարող
{քննել},
ուստի
եւ
ո՛չ
քրքրել,
այլ
միայն
արժան
Մենք
կարող
ենք
որեւիցէ
գաւառական
բարբառ
{քննել},
սորվել,
տեսնել
նորա
արժանաւորութիւնք
Մենք
կարող
ենք
որեւիցէ
գաւառական
բարբառ
{քննել},
սորուիլ,
տեսնել
նորա
արժանաւորութիւն
բոլոր
արժանաւորութեան
հանդէսը
կարելի
էր
{քննել}
նորա
կրօնից.
պատճառ,
որ
որքան
լուսաւո
կարելի
էր։
Մեք
որչափ
կարողացել
ենք
{քննել}
եւ
ճանաչել,
հասկացել
ենք,
որ
մարդումս
ոպացիս
միշտ
երկրորդական
իրք
էին,
մինչ
[{քննելի}
էր
ճշմարտութիւն
կարծեաց
որոյ
եւ
իցէ
առն
ա
աթոռը,
մարդն
է
նորա
ե՛ւ
քննողը,
ե՛ւ
{քննելին}:
Բայց
մարդը,
յառաջ,
քան
թէ
պիտի
գոյա
մտացածին
չհամարուէին:
Ամէն
բանից
առաջ
{քննելիքը}
է
ազգի
կեանքը,
որովհետեւ
այդ
կեանքն
է
է
[կորզել]
յընկերութենէ
ազգին
զիրաւունս
{քննելոյ}
եւ
ճանաչելոյ
զքրտնաջան
ճիգն
հեղինակին
ե
սումնականաբար
կամ
լավ
եւս
իմաստասիրաբար
{քննելով}
՝
պարտավոր
ենք
տածել
ու
խնամել
նոր
բողբ
ի
օրից:
Տեսանում
եք
ահա՛,
որ
մոտից
{քննելով},
խնդիրը
ճյուղավորվում
է:
Ես
վաղուց
նա
լ
խոսքերի
պատճառով
գրում
եմ
մի
հոդված,
{քննելով}
մեր
Աստվածաշունչի
թերությունքը:
Այս
թե
ութիւնը
թող
օրհնէ
Բարձրելու
աջը:
ՄԵՔ,
{քննելով}
ձեզանից
ՄԵԶ
ուղարկած
ընդհանուր
եւ
յօժար
մութեանը
պատկանում
էր
գտած
քարը,
այլ,
{քննելով}
նորա
վերայի
եւ
աննշմարելի
գծերը,
մեկնո
եւ
միջակ
թիւը:
Երկրորդ՝
ելեքտրաչափով
{քննելով}
օդի
ելեքտրականութեան
չափը
կամ
որպիսութի
կարճութիւն:
Չորրորդ՝
քննւում
է
օդը՝
{քննելով}
մի
որոշած
տեղի
շրջակայքը
եւ
նոցա
յատկու
իաբար
լուծանելով
այդ
արտաշնչութիւնքը
եւ
{քննելով}
նորա
բաղկացական
տարերքը:
Մի
մարդ,
այն
վերոգրեալ
բոլոր
բաները
եւս
օրինաւոր
{քննելով},
չէ
կարող
սահմանել
օդի
օգտակարութիւնը
ելով,
որ,
այժմեան
եւրոպական
լուսի
տակ
{քննելով},
ամենայն
մարդ
խոստովանում
է
զարմանալի
յտնել
անարուեստ
կոմպիլատորին,
թէ
մեք,
{քննելով}
եւ
քրքրելով
Հայոց
պատմութեան
թերթերը,
ր
անձը
ձգել
է
այժմ
կրիտիկոսների
կարգը՝
{քննելով}
Գամառ-Քաթիպայի
Եզովպոսի
առակները:
Այս
ւղի
տեղ
ընդունուիլ,
բարեխիղճ
կրիտիկոսը
{քննելով}
բացայայտ
է
կացուցանում
եւ
ցոյց
է
տալիս
րը։
Երանելի
Մաշտոցը,
անախտակիր
ոգւով
{քննելով}
այս
բաները,
զղջացաւ
իր
գործի
վերայ
եւ
ի
որը:
Շաքարեանցը,
սեղանաւորի
աչքով
{քննելով}
մետալը,
խոստովանեց
նոյնպէս,
թէ
ոսկի
է
ւնը,
բայց
դա
մի
արտաքին
բան
է,
եւ
խոր
{քննելով}
խնդիրը,
կը
տեսանենք,
որ
բանաստեղծութի
ւորութիւն։
Ասացինք,
թէ
ճիշդ
լօգիկաբար
{քննելով},
լուսաւորութիւնը
հետեւանք
է
կրօնի։
Աս
հել
ենք
հետեւեալ
գլխին,
որ
եւ
յառաջուց
{քննելով}
եւ
իմաստասիրելով
այս
գործունէութեան
շար
ւն՝
քրքրելով
Հայոց
բոլոր
դպրութիւնը
եւ
{քննելով},
թէ
մեր
մայրենի
լեզուն,
ինչ
կերպարանք
գլխի
մէջ
գնահատել
այդ
գործունէութիւնը՝
{քննելով}
յառաջուց
նորա
շարժառիթքը։
Մեք
հանդ
երեսին
որպէս
մի
անձնաւորութիւն։
Մեք,
{քննելով}
Մխիթարեանց
մատենագրական
գործունէութիւնը
խօսել
ենք
այս
յօդուածի
երկրորդ
գլխում՝
{քննելով}
Մխիթարեանց
բարոյականութիւնը։
Այստե
ւ
ամէն
վայրկեան:
Նա
չէ
հերետիկոսը,
որ
{քննելով}
եւ
ուսումնասիրելով
բնութիւնը,
ամէն
վայ
ան
կենդանութիւն
հաղորդէր։
Մեք,
այսքան
{քննելով}
այդ
լեզուի
ուղը
եւ
ծուծը,
ոչինչ
չգտանք
արում,
կամ
չէ
կարելի,
առանձին
առանձին
{քննելով},
գտնել
մի
մեծ
տարբերութիւն,
բայց
գում
է
Լինդմանին
Տաճկաստանի
Բրուսա
քաղաքը՝
{քննելու}
այնտեղի
ջրերը,
բայց
ինչպէս
պատմեց
նա,
անձնասիրութենից:
Առանց
այս
բաները
{քննելու},
Նոր
տարին
նոյնպիսի
օր
է,
ինչպէս
Մեծ
ւ
էր
գրում
փոխանակ
կրիտիկայի
եւ
մի
գործ
{քննելու}
տեղ,
անդուռն
բերանով
հայհոյում
էր
այդ
է
բռնութեան
ծանրութիւնը
եւ
առանց
արմատը
{քննելու},
այսինքն,
առանց
իւր
անձը
քննելու,
աս
մատը
քննելու,
այսինքն,
առանց
իւր
անձը
{քննելու},
ասպարէզ
է
դուրս
գալիս
այն
չարչարող
բռ
յս
է
յոյսը:
Բայց
մարդը
այս
բոլորը
{քննելու}
ժամանակ
անշուշտ
պիտի
լեղի
խառնէ
իւր
կեա
ւիլ
մեր
մէջ
ներկայումս։
Մենք
չենք
ելած
{քննելու}
այն
պատճառները,
որից
առաջանում
են
մեր
ցին,
ինչպէս
ագռաւը
խրտուիլակից,
առանց
{քննելու}
թէ
այդ
երեւոյթը
ամենեւին
անվնաս
է,
եթէ
,
ոսկեգործութեան
հնարները
եւ
եղանակները
{քննելու}
համար:
Երբ
հարկադրեցին
Պրայսին
փորձ
կա
ւ
երկար,
ամբողջ
տարու
մանրամասն
հաշիւը
{քննելու}
համար:
Խելացի
էր
շատ
մեր
երեսփոխանը,
չունի,
որ
առանց
նայելու,
տեսանելու
եւ
{քննելու}
պիտոյ
է
լինի,
եւ
այն
այնպիսի
ժամանակ,
,
բարք
ու
վարքը,
ուսումը
եւ
գիտութիւնը
{քննելու}
եւ
հաստատապէս
նկարագրելու
համար
առաջին
փոխանակ
իրաւունք
տալու
օրինաւոր
կերպով
{քննելու}
այս
բոլորը,
պահանջելով
մի
կոյր
եւ
ստրկ
ով
կազմել՝
հաւատի
վերաբերեալ
խնդիրները
{քննելու}
եւ
վճռելու
համար։
Բացի
դորանից,
Ֆրանս
լինիլ:
Բայց
մենք
այստեղ
բառերի
ծագումը
{քննելու}
համար
չդադարեցանք.
եթէ
այդ
մասին
խօսել
ստան
կատարել:
Ինչո՞ւ
փախչենք
լուսի
տակ
{քննելուց}
մեր
ազգային
գործերը,
ինչո՞ւ
սիրենք
խաւ
մ
է
փաստերը
եւ
պատճառները
գիտակցութեամբ
{քննելուց}:
Այո՛,
մարդն
է
մեր
կատարելութիւն
,
թէ
ինչ
աղբիւրից
է...
այլ
եւ
քննել
եւ
{քննելուց}
յետոյ
անաչառ
հոգով
դատել
եւ
դատապարտել
ուսեանների
կանոնադրութիւնքը
տարի
ու
կէս
{քննելուց}
յետոյ
վերջապէս
առաջարկեց
թագաւորին
իւր
խօսեցանք:
Իսկ
երբ
ամենայն
սառնութեամբ
{քննեն}
իւրեանց
բռնած
ճանապարհը
եւ
այս
քննութիւ
ապառաճին
Կըկռիկեանի
հետ
է
կռվում.
"
կը
{քննեն},
կը
քաշքշեն,
կը
կրկտեն
ըստ
զանազան
խե
ւրին
տասն
պրոցենտ:
Այժմ
մի
փոքր
{քննենք}
այս
առաջարկությունքը,
մտածենք,
եւ
դու
Արի՛
մի
փոքր
ֆիզիկապէս
եւ
բարոյապէս
{քննենք}
այս
խնդիրը
եւ
տեսանենք,
թէ
կայի՞ն
այնպ
հարկէ
առանց
կարդինալի
գիտութեանը
չէր:
{Քննենք}
ինչպէս
սորա
գործարան
մտանելու
պատճառը,
ութիւնք,
բայց
եթէ
առողջ
բանականութեամբ
{քննենք},
այդ
բոլորը
հոգու
փրկութեան
պատճառ
չէ
աչքի
տակ
առնունք
մեր
ազգի
պատմութիւնը,
{քննենք}
նորա
քաղաքական
եւ
հոգեբանական
կողմերը:
իսկ
կրօնների
բնաւորութենների
մէջ։
Բեր
{քննենք}
այստեղ
համառօտաբար
նոյն
այդ
յատկացուցիչ
եւ
լուսաւորութեան։
Եթէ
ճիշդ
լօգիկաբար
{քննենք},
եւ
լուսաւորութիւնը
հետեւանք
է
կրօնի,
ատակումը,
թո՛ղ
հասկանայ։
Բեր
այժմ
{քննենք}
Մխիթարեանց
բարոյականութեան
երկրորդ
աղբի
ՆԷՈՒԹԻՒՆԸ
Այս
գլխի
մէջ
պիտոյ
է
{քննենք}
Մխիթարեանց
լոկ
մատենագրական
գործունէութ
ակենք
մեր
հայեացքը
Մխիթարեանց
վերայ,
կը
{քննենք}
նոցա
գործունէութիւնը
եւ
սորա
շարժառիթքը
ազգի
յառաջադիմութեան,
ապա
ուրեմն
պիտի
{քննենք}
եւ
քրքրենք
ազգի
բարոյական
տարրերը.
նոր
ւի
մասին
մի
քանի
բան
նկատելուց
յետոյ
կը
{քննենք}
։
Նոյնպէս,
հանդէս
հանելով
այստեղ
այն
թ
ատասխանը
արդար
էր
եւ
ճշմարիտ,
բայց
արի
{քննենք}
։
թէ
ի՞նչ
է
պատճառը,
որ
այդ
պատուելի
պ
նին
իմ
կտակակատարաց
զգործսն
առ
իմ
ստատն
{քննեսցեն}
եւ
զամենայն
իմ
կտակիս
ներհակ
եւ
իմ
ստատ
սին
վարի
ի
հասարակ
կենցաղս,
լուիցեն
եւ
{քննեսցեն}
զայն,
թէ
որ
Հայք
եւ
յորում
տեղւոջ
ի
գո
տունքն
Հայոց
զԵւրոպիոյ
լուսաւորութիւն,
{քննեսցեն}
զհոգի
եւ
զուղղութիւն
հեղինակաց
նոցա
եւ
վախճանը:
Վեհափառ
կաթողիկոսը
ընթերցաւ,
{քննեց}
եւ,
գտանելով
սխալական
եւ
հայոց
եկեղեցո
րին.
հանգի՜ստ
յաւիտենական։
§
3.
"
{Քննեցէ՛ք}
զգիրս.
զի
դուք
համարի՛ք
նոքօ՛ք
ունել
զ
,
որ
սորվելով
Քրիստոսից,
որ
ասում
է
"
{քննեցէք}
գրքերը
",
)
աստուածային
բանի
քննութեա
նիվ
բարեկամք,
թե
հայ
եւ
թե
ֆրանսիացի,
{քննեցի}
հիվանդանոցքը
եւ
ակադեմիան.
մեր
համալսա
կրի
Արգանդի
մէջ
մուրճերով
Եւ
{քննեցին}
մոլորակի
Կեղեւը
իւր
տարերքով:
տէ
տպագրեալ
է,
զայսքան
ամս
ընթերցան
եւ
{քննեցին}
թշնամիք
եւ
ինչ
ոչ
գտին,
ա՞յժմ
գտանեն։
հրատարակուելուց
յետոյ
մեք
բաւական
միջոց
{քննեցինք}
այն
տպաւորութիւնքը,
որ
այդ
գրուածը
արե
ազգը
լուսաւորուի,
նայի
յետ
եւ
յառաջ,
{քննէ}
իւր
անցածը,
ներկայն
եւ
գուշակէ
ապագայն
ց
յետոյ
պիտի
ապրի,
յառաջ,
քան
թէ
պիտի
{քննէ}
եւ
իմաստասիրէ
իւր
անձը,
իւր
կեանքը,
ի
Ապագան
ներկայի
ժառանգն
է,
եւ
եթէ
մարդը
{քննէ}
ներկան,
այն
ժամանակ
իսկոյն
կը
ճեղքուի
Թող
պատմութիւնը,
այն
անաչառ
դատաւորը,
{քննէ}
վատթարների
գործերը
եւ
վրէժխնդիր
լինի
նո
եան
Հնդկաստան
եւ
Չինաստան
ուղարկեց,
որ
{քննէ}
Յիսուսեանների
յանցանքը
եւ
ջնջէ
նոցա
առա
ւղոսը
այսպէս
է
ասում.
"
Զի
եթէ
զանձինս
{քննէաք}
ապա
ոչ
դատապարտէաք
"
(
Թուղթ
Պաւղ.
առ
ի
լինել,
որ
դորան
ուրիշները
քրքրէին
եւ
{քննէին}
։
Այդ
կարող
է,
վասն
որոյ
եւ
մեր
լեզուի
ննաբար,
ֆիզիոլոգիկաբար
եւ
հոգեբանաբա՛ր
{քննէինք}
այստեղ
իգական
սեռի
անհատների
աճելութիւն
րից)
եղած
բոլոր
կրակները
կամ
լոյսերը,
{քննէինք}
նորանց,
համեմատէինք
կանթեղի
աւանդութեա
աuար,
ի
հարկէ
եթէ
առողջ
բանականութեամբ
{քննէր}
այր
իւրաքանչիւր
զխորհուրդ
բանիս:
Քե
առաջացաւ:
-
Բայց
կշռի
արդարութեան
{քննի՞չը}:
-
Քեզ
ի՞նչ
փոյթ:
Եւ
այն
օր
մատեան
ինչ
առաջնորդող
՚ի
կրօնի,
պարտին
{քննիլ}
յատեն
ի
Սիւնհոդոսին
Սրբոյ
Էջմիածնի:
Այ
լ
զմտաւոր
կենդանութիւն
մանկտոյն.
մեք
ի
{քննին}
մտեալ
ո՛չ
մի
անգամ,
գտանեմք
ի
նոսա
պատ
առ
կաթողիկոսը:
Ահաւասիկ
մեր
լինելոց
{քննիչը},
ահաւասիկ
պ.
Այվազովսքին.
ըստ
մասին
ը
ինչպէ՞ս
էր
ճանաչել
":
-
Ո՞վ
է
այդ
{քննիչը}:
(
Պ.
Այվազովսքին
պատասխանում
է)-
ոլի
եռանդը...
Մեք
բողոքում
ենք
այդպիսի
{քննիչների}
ընդդէմ,
եւ
խնդրում
ենք,
ուշադիր
լինել
որ
ամենայն
ազգից
կարգուած
են
ցենզօրք
(
{քննիչք}
)
եւ,
ինչպէս
պատմում
են,
մեր
ազգից
կա
րտութիւնք,
որ
համեմատաբար
դրականք
են,
{քննիր}
նոցայ
որակութիւնքը
եւ
եթէ
օգտակար
եւ
յա
կան
անմտութենից:
Տե՛ս
ամբողջ
աշխարհը,
{քննիր}
նոցա
լեզուախօսութեան
ձեւ
ու
ոճը
եւ
վերա
ն
տակ։
Դարձուր,
սիրելի՛
ընթերցող,
քո
{քննող}
ու
զննող
աչքերը
այդ
ազգերի
վերայ
եւ
պատ
մն
հոգեւոր,
ցվախճանական
վերջաւորութիւն
{քննողական}
գործոյն
իմոյ
վարելոյ
ի
Սինօդին,
առ
այն
մ
էին
ամենայն
տեղ,
աճում
էր
առ
հասարակ
{քննողական}
հոգին,
եւ
երեւում
էին
նոր
նոր
յայտնագո
,
մարդն
է
նորա
աթոռը,
մարդն
է
նորա
ե՛ւ
{քննողը},
ե՛ւ
քննելին:
Բայց
մարդը,
յառաջ,
քա
Եւ
թէ
ինչի՞
այս
այսպէս
էր
լինում,
թո՛ղ
{քննողը}
հասկանայ,
եթէ
կարող
է.
ապա
թէ
ո՛չ,
թ
ին
կարող
են
իրենց
ներկայութիւնը
յայտնել
{քննողին}
եւ
այն
Ժամանակ
նոքա
յայտնի
են,
իսկ
երբ
վերոյ
նայողների
եւ
միայն
արտաքին
կեղեւը
{քննողների}
համար.
իսկ
Անգլիոյ
եւ
Ֆրանսիոյ
մէջ
զար
ինքնակիզութեան,
1850
թ.
յետոյ
կատարած
{քննողութեամբ},
այլեւ
աւելուածի
մէջ
հանդէս
է
հանել
մի
նը
պիտի
ձգէր
մեզ
ոչ
միայն
մետաֆիզիքական
{քննողութեանց},
այլեւ
մի
քանի
տնտեսական
խնդիրների
քնն
անց,
այլեւ
մի
քանի
տնտեսական
խնդիրների
{քննողութեանց}
մէջ,
որ
մեր
ներկայ
խորհրդին
բնաւ
վերաբ
Այնտեղ
յիշւում
է
Լիբիղի
1844-ի
կատարած
{քննողութիւնը}
միայն
անունով,
մինչդեռ
Լիբիղը
իր
նամակ
իսոփայական
քննութիւններ,
որոնցով
ոչինչ
{քննուած}
ու
ապացուցուած
չէ.
պատմութիւններ,
որո
տասն
եւ
հինգերորդի
օրերին,
տարի
ու
կէս
{քննուելով}
Փարիզի
պարլամենտի
մէջ,
դատապարտուեցան
՛ք
եւ
հետեւեալքը:
"
Երբ
այս
կերպով
{քննուեցան}
անհամաձայնութեան
նշանաւոր
խնդիրները,
ե
իմ,
եթէ
գործդ
այդ
անկցի
ընդ
մանրակրկիտ
{քննութեամբ}
կամ
Ձերոյին
վեհագունութեան,
կամ
որում
ենայն
գործ
սկսանի
ընդ
ձեռն
նոցա
եւ
նոցա
{քննութեամբ}
եւ
դատողութեամբ
մտանէ
յատեանն
՚ի
լուր
ե
Այսոքիկ
ամենայն
պարզեսցին
եւ
մանրակրկիտ
{քննութեամբ}
մաղեսցին
յատենի
Կորտին,
յետ
տալոյ
Ադմ
ած
հնութիւնքը՝
օրինաւոր
եւ
ուսումնական
{քննութեամբ},
կը
հրատարակէր
համօրէն
ազգի
գիտութեան
,
եւ
մտեալ
ի
վերծանութիւն՝
արկանել
ընդ
{քննութեամբ}:
Ո՛չ
յայն
միտս
զի
վրէժխնդիր
եղէց
նմա,
փել),
իրաւունք
չունի,
իւր
անսխալական
{քննութեամբ},
իւր
հակառակորդը
դատապարտել,
մանաւանդ
ածը
դրական
ճշմարտութիւն
է,
նա
ինքնակայ
{քննութեամբ}
դարձեալ
կը
գայ
դէպի
նաեւ
անհնարին
է
որ
ազնուական
աղայ
Յարութիւն
Խալիպովն
սակս
{քննութեան},
որպէս
եւ
նորին
ազնուութիւնն
պահանջեալ
այնի
ընդ
գրուանաւ,
եւ
ես
ինքն
ենթարկիմ
{քննութեան}
եւ
դատողութեան
առ
այն
իմով
խնդրաւ
ի
8
ն
ժամ
իմոյ
ուղղափառ
եկեղեցւոյ
ենթարկէ
զիս
{քննութեան}
եւ
դատաստանի
եւ
առաւել
քան
զայն
ճանապար
որոյ
արկանելոյ
զայն
ի
ներքոյ
մանրակրկիտ
{քննութեան}
եւ
յարուցանելոյ
զիրաւունս
ազգի
եւ
եկեղե
դամք
պնդեցին
եթէ
նախ
քան
զկարգելն
նորոյ
{քննութեան}
ընդ
ձեռն
առանձին
քննչաց
արժան
իցէ
պահան
կ,
քանզի
տեսանել
տեսանէին,
թէ
ի
բանիլ
{քննութեան}
մերկանալոց
են
խարդաւանութիւնք
պաշտպանել
ւարասցի
իսկոյն
վճռել
եւ
թողցէ
զգործն
ի
{քննութեան},
մինչեւ
պետութիւնն
Անգլիոյ
ստուգեսցէ
ե
ինձանից,
թէ
կամենում
էի
երբեմն
երբեմն
{քննութեան}
տակ
ձգել
դորա
թերթերը,
ասացին
ինձ,
թէ
ուշադրութիւն
դարձուցանել,
չկամիմ
երբէք
{քննութեան}
տակ
ձգել
նորա
թերթերը,
որովհետեւ
նա
ցա
տ
գործականութեան
հանդէսը:
Երկար
ու
ձիգ
{քննութեան}
արժանի
խնդիր
է
այս,
բայց,
թողնելով
այ
,
որ
արժանի
լինէր
եւ
դիմանար
եւրոպական
{քննութեան}
հրափորձութեանը:
Զանց
եմ
առնում
յիշել
ա
բանը
կ՚երեւի
պարզ,
եթէ
օրինաւոր
կերպով
{քննութեան}
տակ
դրուի
մեր
Աստուածաշնչի
թարգմանութիւ
աճութեամբ
եւ
հաւանութեամբ
ընդունուած
եւ
{քննութեան}
դիմացած,
նոր
գրուած
պատմութիւնը
Հայոց
ել,
որ
կիսաստուածների
կարգը
դասէին
այդ
{քննութեան}
հեղինակը:
Դոցա
մէջ
էր
գտանուել
եւ
մեր
յ,
բայց
մեք
ինչպէս
կարողանանք
կարգաւոր
{քննութեան}
տակ
ձգել
մի
գործ,
որ
յառաջաբանից
մինչե
ելով
կէս
մատնաչափ
մի
գրքից,
մանաւանդ՝
{քննութեան}
արժանի
առաջին
բանը
համարելով
հանդէս
հան
ւմ
է
այսօր
մի
ազգային
աւանդութիւն:
Եթէ
{քննութեան}
տակ
դնենք
այն
սովորութիւնը,
անհնարին
է
ռից
եւ
ոճոյ,
այն
ինչ
մեծի
եւ
զգուշաւոր
{քննութեան}
եւ
կրկտանաց
պէտս
ունին
բանք
զկրօնէ
եւ
զ
ն
օրը
պատասխանեցի:
20-ին
տուի
գրուածքս
{քննութեան}:
21-ին
նամակ
ստացայ
եղբօրիցս:
24-ին
վսքիի
սպառնալիքը,
Մասեաց
Աղաւնու
մէջ,
{քննութեան}
տակ
ձգել
Հիւսիսափայլը,
սկզբից
մինչեւ
ն
նք
կարգել
են
այժմ
Պապական
գործերի
վերայ
{քննութեան}
Ատեան։
Այն
մարդիկը,
որ
երբեմն
ինկուիզ
ամ
թէ
ո՞րքան
ազդեցութիւն
ունէր
նոյն
իսկ
{քննութեան}
տակ
ընկած
առարկայի
յառաջադիմութեան
վերա
թիւնքը.
յայտնի
է,
թէ
կայ
աղբիւր,
կան
{քննութեան}
նիւթեր,
որ
պատուանդան
եղան
նորա
համակա
մի
գար:
Օգոստ.
13:
Գրանովսկին
իր
{քննութեան}
մէջ
Geschichte
der
Denk
und
Glaubensfre
ր
բոլոր
գործերին,
որ
արդէն
վաղուց
նորա
{քննութեան}
տակ
մնացել
էին
հիւանդ,
զանազան
պատճառն
ոնի
ընդդէմ:
Նորա
այսքան
տարու
խորամուխ
{քննութեան}
հետեւանքն
է,
որ
այսօր
ընթերցող
աշխարհի
Ադամից
են
սկսում,
այնուամենայնիւ
առանց
{քննութեան},
առանց
դատաստանի
փոխ
են
առնում
իրենց
ն
այ։
Թէեւ
այո՛,
մենք
էլ
երբեմն,
առանց
{քննութեան},
պ.
Էմինին
հետեւելով,
այդ
նզովքը
վեր
ելը
քերականութեան
գործն
է
եւ
մեր
ներկայ
{քննութեան}
մէջ
տեղ
չունի.
ապա
թէ
ոչ,
մեր
հատուածը
կարող
էր
հանդէս
դուրս
գալ
այդ
տաժանելի
{քննութեան}
պարտիքը
հատուցանելու։
Այս
խորհրդի
վերա
.
գործը
յանձնուեցաւ
վերջապէս
բժիշկների
{քննութեան}
եւ
վերահասութեան,
որոնք
վճռեցին,
թէ
հ
է
կրօնը
ընդհանրապէս,
եւ
առանց
մանրմասն
{քննութեան},
երեւում
է
նորանից,
որ
մարդը
չէ
կարող
նածին
անասուններից
իւր
բանականութեամբ։
{Քննութեան}
տակ
ձգելով
մարդը
ֆիզիկական
եւ
հոգեբանակ
թեան
հարիւրամեայ
ժամանակաց
եւ
այն
առանց
{քննութեան}
։
Եկեղեցին
Քրիստոսի
բերս
ոչ
սաղարթի։
Բ
ից
գանգատներ
Յիսուսեանների
վերայ։
Պապը
{քննութեան}
ժողովք
նշանակեց
մանաւանդ
այնպիսի
կարդին
վկայ
ենք
դնում
այն
բանին,
թէ
մտել
ենք
{քննութեան}
մէջ
առանց
ծածուկ
մտքերի,
այլ
պարզութեա
որ
անբնական
եւ
շատ
թոյլ
նկարված
անցքերը
{քննութեան}
դանակի
տակ
ձգել.
այդ
շատ
երկար
կը
լինի
ով
պիտի
ասէր։
Եթէ
ստոյգ
ասենք,
մեր
{քննութեան}
այն
մասը,
որ
նուիրված
էր
թերութիւնների
"
արուեստի
կողմից
կարող
է
դիմանալ
խիստ
{քննութեան}:
Բնականութեան
կողմից
եւ
հոգեբանական
հա
ատուածը
նոյնպէս
շպար
չունի,
ինչպէս
մեր
{քննութեան}
առարկան
`
"
Սոս
եւ
Վարդիթերը
":
նբնական
եւ
շատ
թոյլ
նկարագրուած
անցքերը
{քննութեան}
դանակի
տակ
ձգել,
այդ
շատ
երկար
կը
լինի
ում
է
հռչակաւոր
Արագօն,
իր
ուսումնական
{քննութեան}
մէջ
`
կայծակի
մասին.
(
Notice
Scientif
մինչեւ
այժմ
չեն
ձգել
նորան
ուսումնական
{քննութեան}
տակ.
ստուգելու
համար
նախ,
թէ
Փարպի
գն
նասիրաց
":
Եթէ
ստոյգը
ասենք,
մեր
{քննութեան}
այն
մասը,
որ
նուիրուած
էր
թերութիւններ
նութեան,
պրծաւ:
Մենք
չենք
ուզում
{քննութեան}
տակ
ձգել
հեղինակի
լեզուն
եւ
նորա
շատ
ձա
է,
առանց
թերեւս
զանազան
պատճառների
խոր
{քննութեան},
միմիայն
իր
վրայ
եղուած
տպաւորութեանը
քննեցէք
գրքերը
",
)
աստուածային
բանի
{քննութեանը}
պարապեցան։
Մեծ
շահ
համարելով
իրենց
անձ
ութիւն,
յաղագս
ներկայանալոյ
իմ՝
ի
ժամ
{քննութեանն}:
Իմ
տեառն
աստուծոյ
յաջողութեամբ
հա
ւը
եւ
կեանք
է
տարածում:
Ի՛նչ
է
այս
{քննութեանց}
արդիւնքը:
Մովսիսի
կրօնից
աղբերանու
ոն
Էմինայ
քաղցր
էր
տեսանել
զբանասիրական
{քննութենէ}
(
ոչ
վասն
ազգին
առ
հասարակ,
այլ
հայագի
եւ
հերիք
են
եզրակացութիւնք
արտադրեալք
ի
{քննութենէ}
ի
վկայութիւն
ասացելոցս
ի
մէնջ:
Այլ
այս
աղճատաբանութիւնքը
ստոր
են
ամենայն
տեսակ
{քննութենից}
եւ
Մեղուին
եւ
պ.
Այվատեանին
մեր
շնորհա
ո
սիրտը,
շօշափելով
քո
հոգին,
եւ,
այս
{քննութենից}
յետոյ,
յարմար
գտանելով
նորան
իմ
սրտին
ոյապէս
գոյութեանը։
Բաց
ի
այս
զգուշաւոր
{քննութենից},
դեռեւս
ամենայն
շրջանկատութեամբ
պիտոյ
ւնը
հարկադրում
են
հրաժարուիլ
այս
եւ
այն
{քննութենից},
հնազանդուիլ
եւ
հպատակուիլ
այն
ձայնին
ը
ստացւում
են
շատ
մեծ՝
ե՛ւ
ուսումնական
{քննութեններով},
ե՛ւ
համալսարանական
եւ
ակադեմիկական
հա
խօսք
բանալ
եւ
տխուր
մտածութեններով
կամ
{քննութեններով}
ձանձրացնել
եւ
այս
պատուելիքը,
որոնք
առ
ալն
տնօրինութիւն
սակս
բանալոյ
զօրինաւոր
{քննութիւն}
ի
վերայ
Բարսեղ
քահանային,
թէ՝
այդոքիկ
ր
կառավարութեան
խնդրեցի
բանալ
զօրինաւոր
{քննութիւն}
ըստ
այսր
առարկայի
վասն
ի
յայտ
բերելոյ
զ
պարտական
էր
իսկ
եւ
իսկ
բանալ
զկանոնաւոր
{քննութիւն}
ապա
հատանել
զվախճանական
զվճիռ
ի
սրբագու
որ
դու
ինքդ
տեսանես
եւ
գրես
մի
օրինաւոր
{քննութիւն}:
Աւելորդ
է
մի
խօսք
եւս
ասել
տպագր
ամբ
խոստովանել,
որ
մի
այսպիսի
հիմնաւոր
{քննութիւն}
եւ
հասկացողութիւն
դժուար
էր
նորան
առանց
տութիւնը
ընդունել
է
նորան
եւ,
օրինաւոր
{քննութիւն}
առնելով,
հատուցել
է
արժանի
վարձը:
Ո՞չ
սել
դառնալու
մերկ,
բոկ:
ՖԻԶԻԿԱՅԻ
{ՔՆՆՈՒԹԻՒՆ}
Նուեր
Անանիա
Սուլթանշահի
Հաս
Հասաւ
մեծ
ուրախութիւն
`
Ֆիզիկայի
{քննութիւն},
Շուտով
գնանք
մենք
ատեան,
աճանաչութիւն,
գիտակցութիւն,
հաշուատու
{քննութիւն}
մարդկային
թէ՛
անցած
եւ
թէ՛
ներկայ
կեանք
"
Անգլիական
վերանորոգութեան
խնդրի
վրայ
{քննութիւն}
"
անունով,
"
Bill
of
reform
".
[5]
14
միտքը
գալիս
է,
կարելի
է
ասել.
էլ
ո՛չ
{քննութիւն}
եւ
ո՛չ
ապացոյց։
Մենք
ոչ
միայն
չենք
մեղ
լութիւն,
կանայք
չեն
սիրում
երկար
բարակ
{քննութիւն}:
-
Իմ
ծառայողներից
ոչ
ոք
քո
չափ
չէ
լինի
մի
խարդախութիւն.
վատ
չէր
լինելու
{քննութիւն}
կարգել
այդ
մասին
յետոյ:
-
Մռայլագ
մ
էք
դժոխքը,
բայց
անարժան
էր,
պիտոյ
է
{քննութիւն}
բանալ:
Այս
միջոցին
անիծեալների
բազ
աշիւ
տեսանելու,
բայց
ի՛նչ
հաշիւ,
ի՛նչ
{քննութիւն}:
Հանգուցեալը
լաւ
գիտէր
իւր
բանը:
Հաշի
ին
կը
մնաս:
Խելքի
մասին
հարկաւոր
չէ
{քննութիւն},
եւ
ինչի՞դ
է
հարկաւոր
կնոջ
խելքը,
մար
պահանջելու
մեզանից
մի
անկողմնապահ
սառն
{քննութիւն}
եւ
արդարակշիռ
հատուցումն։
Մխիթարը
եծվայելչութեամբ.
նորա
համար
չկայ
ոչինչ
{քննութիւն},
ոչինչ
դատաստան,
նա
հրամայում
է
միայն
չ
անհարազատ
գտանէր,
դու
զի
ասես։
"
Ոչ
{քննութիւն}
եւ
ոչ
հարցումն,
այլ
զինչ
սրբազանն
ասէ
ց
նախապաշարեալ
անձանց:
Եկեսցուք
այժմ
ի
{քննութիւն},
թէ
միաբանութիւնն
Վիեննայի,
որ
դուստր
սրի
վերայ
եւ
տարածեց
ժողովրդի
մէջ։
Երբ
{քննութիւն}
բացուեցաւ
այս
բանի
մասին,
Րիկցի,
ինքե
հիւսիսային
Բեւեռից:
Այս
բանի
մանրամասն
{քննութիւնը},
յանձնուելով
գիտնական
բնագէտների,
ստո
երքում
է
բոլորովին
այս
զրպարտութիւնը
եւ
{քննութիւնը}
ստուգում
է,
որ
այդ
նամակը
շինովի
էր
եւ
ին
մեծապէս
օգնել
էր
նաեւ
այն
սոփեստական
{քննութիւնը}
ռուսաց
լեզուով
Հայ
Քերականութեան
վերայ
մբ
քննեն
իւրեանց
բռնած
ճանապարհը
եւ
այս
{քննութիւնը}
յառաջ
տանին
մինչեւ
գործի
տարրական
պարզո
թւում
վաղուայ
գալիքը,
քան
թէ
այսօրուայ
{քննութիւնը},
քանզի
ապագան
ծածկուած
է
վարագուրով,
նի
վերայ
էր
գրել
պ.
էմինը
իւր
ռուսերէն
{քննութիւնը},
որ
պ.
Այվազովսքին
Մասեաց
Աղաւնու
մէջ
արանն
էր,
որի
վերայ
մեր
գրած
բազմիջեան
{քննութիւնը}
ընդհանուր
հայոց
վեհափառ
կաթողիկոսը
ընդո
կայ,
թող
պ.
Այվազովսքին
իւր
սպառնացած
{քննութիւնը}
սկսանէ
(
ո՛հ,
ի՜նչ
սարսափ
մեր
համար)
աջացած
նորախօսութիւնն
էլ
եւ
այս
վերջինի
{քննութիւնը}
վաղուց
ցոյց
է
տուել
մեզ,
թէ
"
Հիւսիսափ
էլ
գովելի
բան
չէ։
Այս
բաների
մանրամասն
{քննութիւնը}
պէտք
է
պահանջել
գալոց
քերականութիւնից
ն
ութեան
սխալ
լինի։
Այդ
բարբառիս
{քննութիւնը}
տեղիս
վերաբերութիւն
չունի,
բայց
եւ
այնպ
ւթիւնը
ընդհատեց
իմ
տիրացուի
բանասիրական
{քննութիւնը}
․
լսւում
էր.
"
Առաքեա՛
ի
բարձանց
մէջ
եւ
շարունակեցին
եկեղեցական
գործերի
{քննութիւնը}.
այս
կերպով
ընդհանուր
ժողովը
գլուխ
չ'ե
թոյլ
կերպով
կատարուեցաւ
Րաւալեակի
գործի
{քննութիւնը}
։
Այսուամենայնիւ,
հարցմունքի
ժամանակ
ց
ւթեանը
նախադասութիւնը,
որոնց
մանրամասն
{քննութիւնը}
քերականութիւնից
պիտի
պահանջել,
բայց
մե
եթէ
նոյնանշան
են,
բայց
եւ
այնպէս
բարակ
{քննութիւնը}
բացում
է
նոցա
տարբերութիւնը։
Այդ
բառեր
ութեան
խորհուրդը
է
"
Սոս
եւ
Վարդիթերի
"
{քննութիւնը}:
Մենք
քանի
ու
քանի
անգամ
կարդացինք
այս
ղմից
երկիւղ
չկայ,
որովհետեւ
մեր
անաչառ
{քննութիւնը}
բնաւ
երբեք
չպիտի
նսեմացնէ
նորա
արժէքի
ե
եղծ
ու
արդարադատ,
թէեւ
խիստ
եւ
անկաշառ
{քննութիւնը},
եթէ
համբուրելի
հեղինակին
օգուտ
չբերէ
նի
էր
մեզ,
յիշեցինք
թողնելով
մանրամասն
{քննութիւնը}
ազգային
պատմութեան,
մեզանից
առաւել
հմո
էպէտ
սորա
վերայ
շուտով
բացուեցան
մեծմեծ
{քննութիւններ},
բայց
սա
լինելով
մի
ճարտարամիտ
եւ
բազմ
,
զանազան
ուսումնական
եւ
փիլիսոփայական
{քննութիւններ},
որոնցով
ոչինչ
քննուած
ու
ապացուցուած
)
Այս
առարկայի
առաւել
մանրամասն
{քննութիւնների}
հանդէսը
է
աստուածաբանական
գիտութենների
պիսի
մանուկի
հետ:
Այսպիսի
փորձական
{քննութիւնք}
հաւաստում
են
մեզ,
թէ
մարդու
առաքինի
կա
,
Միխայէլիսի
եւ
Լիհտենբերգի
ուսումնական
{քննութիւնքը}
զարմանալի
պարզութեամբ
բացում
է
տապանակի
ասին
ստացա
այսօր,
ճաշից
հետո:
Նամակիդ
{քննության}
մեջ
չմտնելով,
առաջինը
հարկ
եմ
համարում
վարպետ
[կառեթագործ]
եւ
կառքը
մանրամասն
{քննության}
ենթարկի,
եւ
ապա,
որպեսզի
նա
հարկ
եղած
Պատիվ
ունեմ
սրան
կից
հիշյալ
կոմիտեի
{քննությանը}
ներկայացնելու
իմ
աշխատությունը
հայերեն
ետերբուրգ
գնացի.
2
շաբաթ
հետո
քիմիայից
{քննություն}
ունեի,
այժմ
թեեւ
ազատ
չեմ,
բայց
խղճմտ
եմ,
որ
գնում
եմ
Պետերբուրգ,
կանդիդատի
{քննություն}
տալու,
որպեսզի
մի
արժանավոր
տեղ
ծառայո
նում
եմ
Պետերբուրգ
մնալ
մի
քանի
ամիս
ու
{քննություն}
տալ.
իմ
ամեն
բանը
այսպես
պատերազմով
պի
ուրիշ
ճար
չգտա,
ասացի
երթամ
կանդիդատի
{քննություն}
տամ,
գոնե
մեկ
տեղ
կգտանեն,
եւ
կկարողա
Փարիզ
մնալ
եւ
այնտեղ
ուղղակի
վարդապետի
{քննություն}
տալ.
եթե
այսքան
դժվարությամբ
եւ
նեղութ
դեն
հասած
կլիներ:
Շատ
ուրախ
եմ,
որ
նա
{քննություն}
է
տալիս
դոկտորի
աստիճան
ստանալու
համար
մբ
հետագայում
իրոք
կկարոդանար
կանդիդատի
{քննություն}
բռնել:
Ո՞րն
է
այժմ
նրա
ապագա
հեռանկարը
որպեսզի
ստիպի
նրան
աշխատել
եւ
կանդիդատի
{քննություն}
տալ
ֆիզիկո-մաթեմատիկական
ֆակուլտետի
համ
տատ
համոզված
եմ,
որ
այդ
գործի
արդարացի
{քննությունը}
հսկայական
օգուտ
կբերի
ո՛չ
միայն
նյութակ
անկանում
եմ
նրան
հաջողություն
ո՛չ
միայն
{քննությունների},
այլեւ
գիտության
ասպարեզում:
Ի
դեպ՝
րեն,
այժմ
զբաղված
է
համալսարան
մտնելու
{քննություններով},
հաջողություն
եմ
նրան
ցանկանում
եւ
առո
ենականութիւն.
նա
կամի,
որ
ամենայն
բան
{քննուի},
ուսանուի
եւ
հոգու
գիտակցութեամբ
հիմնա
դէպի
ճառիս
երրորդ
գլուխը,
ուր
պիտոյ
է
{քննուի}
նոցա
գործունէութիւնը
Հայկական
լեզուի
մէ
ique!
Բացառութիւնը
չէ
կարող
իբրեւ
օրէնք
{քննուիլ},
ուրեմն
եւ
չէ
կարող
օրինակ
դառնալ
ընդհ
ջում,
որ
մի
Տիեզերական
ժողով
լինի,
եւ
{քննուին}
այնտեղ
եկեղեցական
գործերը։
Վերջապէս
կո
սին
ընդհանրապէս,
որ
մանրամասնաբար
պիտի
{քննուին}
այն
բոլոր
խնդիրները,
որ
վերաբերութիւն
նթերցողք,
մի
հօրեղբայր
ունիմ,
որ
միշտ
{քննում}
է
իմ
բոլոր
առանձնական
գրուածքս
անգամ:
օգնական:
-
Ամենակալ
Տէրը՝
Նա,
որ
{քննում}
է
մեր
բոլորի
գաղտնիքը,
որի
աչքը
համարո
եանքի
մէջ,
նորան
սիրելի
չէ
այս,
նա
չէ
{քննում},
նա
թողնում
է
եւ
առօրեայ
տեսածով
ապրու
յսչափ,
նա
քրքրում
է
ընտանեկան
կեանքը,
{քննում}
է
նորա
եւ
ամենանուրբ
կողմերը,
եւ
մերկա
ու
ինձանից.
Ուր
եմ
ծնած,
ա՞յդ
ես
{քննում}.
Այստեղ
եկած
եմ
Թիֆլիզից:
թշնամի,
որ
եւ
մի
անաչառ
դատաւորի
նման
{քննում}
է
մի
գործի
արժանաւորութիւն
եւ
պակասութի
այն
բանի
վերայ,
թէ
ի՞նչ
է
մարդը,
եթէ
{քննում}
ենք
նորա
մարմնի
կազմուածքը,
փոքր
ի
շատ
կան
հարուստ
մարդիկ,
այնտեղ
խօսում
են,
{քննում}
են
եւ
շատ
անգամ
աւելի
առողջարար
մտածում
ւթեան
քաղաքական
հանդիսում:
Պատմութիւնը
{քննում}
է
այդ
անցքերի
բնական
եւ
լոգիկական
պատճա
յսպէս
ահա՛
արդէն
նուիրեալ
Յիսուսեանները
{քննում}
էին
եւ
ճանաչում
նոցա
բնաւորութիւնը
եւ
ա
ենայն
տարի
հաւաքւում
էին
խորհրդականք
եւ
{քննում}
էին
տարեկան
բոլոր
գործերը.
նոր
օրէնքնե
րգործական
էակ,
մարդը,
որ
կամք
ունի
եւ
{քննում}
է
կամ
քրքրում
է
մի
բան,
իսկ
մի
կրաւորա
արգելն
նորոյ
քննութեան
ընդ
ձեռն
առանձին
{քննչաց}
արժան
իցէ
պահանջել
բացատրութիւնս
յԱյվազ
առ
՚ի
Ձէնջ:
Յիմոյս
կողմանէ,
որ
ինչ
{քննչացն}
թուեսցի
կարօտ
բացայայտութեան,
պատրաստ
Երբ
հեղինակը,
լրացեալ
իրաւունքներով,
{քննչի}
պաշտօնով
գտանւում
էր
Աստրախան,
Սերոբէն
:
Օդի
օգտակարութիւնը
եւ
վնասակարութիւնը
{քննւում}
է
եւ
սահմանւում
է
նախ
եւ
յառաջ,
տարու
ւթեան
ստիպանք
եւ
կարճութիւն:
Չորրորդ՝
{քննւում}
է
օդը՝
քննելով
մի
որոշած
տեղի
շրջակայք
նք
ասել,
որ
օրէնքի
եւ
իրաւունքի
առաջեւ
{քննւում}
է
եւ
դատւում
է
նախ
գործը
եւ
ապա
գործողը
ների
աստիճան
առ
աստիճան
գործակցութենովը
{քննւում}
է
պատկերի
բոլոր
մանրամասնութիւնքը,
եւ
վ
ն
վարեալ
ծամելիս...
Զարթուցեալ
ի
{քնոյ}
Հրեշտակն
զգայ
զպատրանս
Ի
տակա
[զարթուցեալ
ի]
բազմաժամանակեայ
[իւրոյն
{քնոյ]},
զհետ
լինէր
լուսաւորութեան
եւ.
[հոգի
եկի
ջերմութենից
թուլացած
անկողին
մտան՝
{քնով}
զօրացնելու
համար
իւրեանց
ոյժը,
ես
մտայ
պիտոյ
է
վերանորոգել։
Նա
թմրել
է
մի
խոր
{քնով},
նորան
պիտոյ
է
զարթեցնել։
Բայց
այս
եր
Աշխատասէրը.
Արեւծագին
քաղցր
{քնով}
Քնում
է
ծոյլը:
Կը
գան
վարդա
խաղաղ
հողի
տակին
Մահու
յաւերժ
խոր
{քնով}
։
Նորա
ընտանին
եւ
իւր
կեանքում
կ
դրած
կը
լինինք
հողի
տակին
յաւիտենական
{քնով}
հանգստացած։
Քաղցր
պարտականութի
արանից
եւ
անցանելով
խոհարանից,
ուր
խոր
{քնով}
քնած
էր
աղախինը,
կամաց
բացեց
դուռը
եւ
մի
չինարի
շուաքում
գինու
փրփուրը,
{Քնուկ}
վրացու
նկարէն
վարդիկի
վերայ
թափելը.
ով
ցածր
է,
քան
թէ
նա,
ով
գիշերները
չի
{քնում},
որպեսզի
ներկա
գտնվի
ժողովներին,
եւ
ն
էր
անցել
Տասն
եւ
հինգի
միւս
կողմը,
Չէի
{քնում}
գիշերներ...
Ես
ապրել
լաւ
գիտէի.
արթեցնել
նորան
այդ
մահանման
քնից,
որով
{քնում}
է
նա
հազար
տարիներով։
Դորա
հակառակ,
ս
ասաց
Կազբէգ
սար,
-
Նենգժոտ
ցեղ
անդ
{քնում}
է
խոր
արդէն
ինն
դար.
Տե՛ս
մի
չին
Այստեղ
ինչ
որ
աչք
կը
տեսնէ,
ողջն
էլ
{քնում}
է,
Զառամ
Արեւելքի
գործ
չէ,
որ
ին
ասէրը.
Արեւծագին
քաղցր
քնով
{Քնում}
է
ծոյլը:
Կը
գան
վարդապէտք
Մ
Նորա
ձեռքում
խաղալիկ...
Այժմ
փողոցում
{քնում}
է
նա
Խոնաւ
պատերի
տակին.
"
Ողորմութիւն
Տասն
եւ
հինգի
միւս
կողմը,
Չէի
{քնում}
գիշերներ...
Ես
ապրել
լաւ
նորա
մանուկներն
եւս
շատ
անգամ
քաղցած
են
{քնում}
).
նորա
երեսից
ո՛չ
մի
մարդ
կարող
չէ
հի
քան
եւս
տգէտ
լինել,
-
թէ
դեւերը
ցերեկը
{քնում}
են,
եւ
զարթնում
են
արեւը
մայր
մտնելու
ը
երեսը
խաչ
հանելով,
մտանում
է
տուն
եւ
{քնում}
է:
Առաւօտուն
հանդերձ
հագնելու
ժամանակ
մէջ։
Հայոց
ազգը,
առանց
աչք
բանալու,
{քնում}
է
միալար
չորս
հարիւր
տարի՝
մինչեւ
տասն
վիրաւորուած
մարդերի
մօտ,
ուր
եւ
գիշերը
{քնում}
էր,
խմում
էր
այն
ջուրը,
որով
հիւանդը
աճախ
Օր
անց
կացնում
առաւել,
Ուրիշի
հետ
{քնքշութեամբ}:
Ես
ապրել
լաւ
գիտէի.
Ո՞ւր
ես
իմ
ջերմ
կանացի
սիրտ
է,
որ
կարողացել
է
այդպիսի
{քնքշութեամբ}
խնամարկել
իւր
թշնամու
որդին,
-
ասում
ե
նգամ
տեսանում
եմ
ես
մի
մարդ,
որ
այդպէս
{քնքշութեամբ}
խօսում
էր
իմ
հետ:
Մինչեւ
այժմ,
բացի
բ
Օր
անցկացնում
առաւել,
Ուրիշի
հետ
{քնքշութեամբ}:
Ես
ապրել
լաւ
գիտէի.
րեանցի
վզին,
փոքր
մնաց,
որ
իւր
ասիացի
{քնքշութեամբ}
խեղդէր
սորան:
Մի
օտարոտի
տեսարան
է
նեկութեան
հասակում.
նա
սովորած
լինելով
{քնքշութեան},
արուեստական
կերպով
դարձել
է
մի
ջլային
եամբ
յանձն
էր
առնում
Մանթուխեանցի
կոպիտ
{քնքշութիւնքը}:
Դորա
փոխանակ,
Մանթուխեանցը
հասած
լին
որ,
սիրուն
ոտք
":
-
Մեծ
մայր,
դու,
{քնքո՞ւշ}
սիրո՛վ
Սիրում
էիր
այն
մարդուն:
-
"
Քն
Զծառ,
զբոյս
եւ
զտունկ,
Ծաղիկ
{քնքոյշ}
գեղանի,
Զվարդ
յեռեալ
ճոխ
ի
թուփ,
ամօրէն
խրախանան
Բնութիւնք
խոշոր
եւ
{քնքոյշ}:
Տո՛ւր
նախ
զսէր,
զսրտի
Լցո՛
քուն
խաղաղ,
Երբ
իմ
սիրտը
այսպէս
{քնքոյշ}
զգացմունքներով
լցուած
Թփթփում
էր
նի
պատշգամբին.
Չէր
կշտանում
նայել
նորա
{Քնքոյշ}
չքնաղ
երեսին.
Այժմ
նորան
չեն
ճանաչում
ուզայք
չեն
բնակւում
Արարատի
վերայ,
այդ
{քնքուշ}
արարածքը
իւրեանց
անզգուշութեամբ
վտանգի
ւշ
սիրո՛վ
Սիրում
էիր
այն
մարդուն:
-
"
{Քնքուշ}
սիրով
նորա
հետ
Վարւում
էի.
բայց
յաճախ
յետ
դառնային
իւրեանց
տեղը.
այս
մի
շատ
{քնքուշ}
խնդիր
է
`
անտես
մնացած
մեր
ազգից
մինչեւ
բանը,
թէ
"
Հայաստանը
ունի
իւր
ծոցումը
{քնքուշ}
Մուզայք,
որոց
անմահ
յիշատակները
անդադա
ւնների
գործակցութեանը,
առանց
կարօտելու
{քնքուշ}
Մուզաների
գործակցութեանը,
ողբում
ենք
ա
մեղայ,
Պ.
Իսահակեանցը
խօսում
է
Մասեաց
{քնքուշ}
Մուզաների
հետ,
որոնց
համար
պատմում
են
դու
համար,
որովհետեւ
ասում
են,
թէ
այդ
{քնքուշ}
մարմինքը,
ձգուելով
որեւիցէ
ջրի
մէջ,
ս
իմ
սրտի
վերայ՝
տեսանելով,
որ
այդպիսի
{քնքուշ}
սրտի
տէր
էր
այդ
մարդը:
Յետոյ,
խօսելով
դպրոցք
պարտական
են
կատարել
այս
պաշտօնը
{քնքուշ}
խնամով:
Մեր
ազգին
հարկաւոր
է
ընդհա
մէջ
այս
բարոյական
ոյժը,
որ
յետոյ
նոյնը
{քնքուշ}
սեռից
յուսալու
իրաւունք
ստանայինք:
ն
ընտանիքի
վերայ:
Վերջին
աստիճանի
{քնքուշ}
է
թատրերգութեանց
ընտրութիւնը.
վերջին
ա
ի
մէջ
փակուես,
Եւ
մրմնջան
քո
ականջին
{Քնքուշ}
խօսքեր
մեղրալից,
Ալ
այտերիդ
վարդաքաղի
րդ,
Ծառ,
տո՛ւնկ
դալար
եւ
աճող,
Ծաղիկ
{քնքուշ},
գեղանի,
Վարդեր
թփի
վրայ
ճոխ,
Եւ
շու
վ
ամենքն
են
հրճւում
-
Բնութիւնք
բիրտ
եւ
{քնքուշ}:
Նախ
տու՛ր
ինձ
սէր,
իմ
սրտի
Ամայութիւ
Համասպրամից՝
թոյր
ի
թոյր,
{Քնքուշ}
մատանց
Կազմեալ
պսակ
բազմաբոյր,
առ
ողջունեցին
իմ
գալը.
Ծաղիկները
{քնքուշ}
գլուխքը
խոնարհած
`
Ողջոյն
տուին,
ուն
ոտք
":
-
Մեծ
մայր,
դու
{քնքուշ}
սիրով
Սիրո՞ւմ
էիր
այն
մարդուն:
-
իրո՞ւմ
էիր
այն
մարդուն:
-
"
{Քնքուշ}
սիրով
նորա
հետ
Վարւում
էի.
բայց
այրն
առաւ
եւ
ողջունեց
Իւր
սիրական
{քնքուշ}
քոյր,
Առաւ
զէնքը,
սուր,
հրացան
մօտ
մնաց
մինը
միայն,
որ
ամէնից
առաւել
{քնքուշ}
սիրտ
ունէր
եւ
էր
նա
բարեբարոյ
եւ
ընկերա
յ,
որ
սուրբ
են
եւ
միշտ
պիտի
սուրբ
մնան
{քնքուշ}
եւ
հասկացող
սրտի
համար:
Բայց
վա՜յ
այն
Արդարեւ
մի
վայրկենից
յետոյ
լսուեցաւ
մի
{քնքուշ}
եւ
թարմ
կանացի
ձայն,
որ
երգում
էր.
ծովից
լայնարձակ.
Հազար
պչրանքով,
{քնքուշ}
շարժմունքով,
Ձկնորս
էր
որսում,
սր
գիտէր.
պատճառ,
դորայ
համար
հարկաւոր
է
{քնքուշ}
սիրտ.
նա
պսակւում
էր
Մանուշակի
հետ,
տ
ուշակը
շուտով
առեց
մկրատը
եւ
շինելով
մի
{քնքուշ}
ծրար,
կընքեց
նորան
եւ
հրեց
հասցէն
այսպ
յն
մի
օրուայ
մէջ.
կին
մարդու
սիրտը
շատ
{քնքուշ}
է
եւ
դիւրաշարժ,
ճշմարի՛տ
է,
կանայք
եր
պատուհանը
չբացուեց
ամենեւին,
Մանուշակի
{քնքուշ}
ձեռքերը
ցաւեցին
զարկելով:
Նա
իսկոյն
վա
կապած
էր
այնպիսի
ճարտարութենով,
այնպէս
{քնքուշ},
որ
պատճառ
ունէին
օրինակ
առնուլ
Փարիզի
յ
վարք
ու
բարքը
եւ
այլ
այնպիսի
բարակ
եւ
{քնքուշ}
բաներ,
որի
համար
պատմութիւնը
տկար
է
եւ
արդը
հասկանում
է
բանի
զօրութիւնը
եւ
շատ
{քնքուշ}
կերպով
խայտառակում
է
Բագրատ
աղայի
խաբեբ
անէ
այս
չնաշխարհիկ
եւ
իմաստուն
հեղինակի
{քնքուշ}
սիրտը։
Թող
եւ
մեր
սիրելի
բարեկամ
պարոն
ն։
Իսկ
ինքս
ինձ
յանդգնութեամբ
առաջ
{քշել}
դէպի
վարդապետութիւն,
ինչպէս
անպիտաններ
կէս
մի
ողորմելի
դրութեան
մէջ
հալածական
{քշելով}
իւրեանց
բնակութեններից.
Ինկվիզիցիօն
պա
հարկաւոր,
իւր
որեւիցէ
խորհուրդը
յառաջ
{քշելու}
համար,
ներքին
պարտք
է
հրատարակում
նա,
խաւարէր
էն
օրը,
որ
դու
լիս
ընկար,
էն
{քշերը}
հէրդ
ջաղացն
էր
գնացել
ի՞նչ
կլներ
(
?!)
են
կշտանում
մողնեցիք,
իրանց
երեխեքն
էլ
{քշերն}
ընչաք
լիս,
ցերեկն
ընչաք
իրիկուն
մի
մին
յաղթական
Տիտաններին
երկնքիցը
{Քշեց}
անդունդ
անսահման։
Չեմ
մոռաց
չ
ժամանակ
պատերազմ
ունէր
Սպանիայի
հետ,
{քշեց}
Փարեզից
բոլոր
Սպանացիները,
որոնց
կարգո
կան
սիստեմի
(
de
facto)
վերջին
հետքերը
{քշեցին}
հեռու
դեպի
բաց
ծովը,
ապա
միաժամանակ,
ը
թափեց:
Ղազար
Փարպեցուն
ոտքը
բոբիկ
{քշեցին}
վանքից,
որ,
Մամիկոնեանց
Տիրոջ
Վահանի
թափեցին։
Չեմ
ասում,
որ
ոտաբոբիկ
վանքից
{քշեցին}
Ղազար
Փարպեցու
պէս
մարդուն,
եւ
իւրեանց
կը
շինէի,
ձիս
որ
դհովն
ուզէի,
դէնը
կը
{քշէի},
հիմի
մովրովը
գալուս,
թէզով
իշխանն
ա
էր,
որ
լոյսը
եւ
ճշմարտութիւնը
ոտաբոկիկ
{քշէին}
Հայաստանի
ծխեալ
աւերակներից
խաւարի
եւ
ս
ան
եւ
անընդունակութեան
պատճառով,
դուրս
{քշուեցան}
դպրոցից,
ուր
դրել
էր
նորանց
նոցա
հայրը
ու
հրացան,
ի՞նչ
եղան
նոքա,
Թէ՞
{քշում}
էիր
դու
ուրջուները...
"
-
Ե
ուցիչ
էլ
չունենայ։
Պ.
Պռօշեանցը
շատ
է
{քշում}
այս
ըստ-ը.
"
ըստ
ժամանակին
ներգործութե
պարոնները,
որ
հին
լեզուի
պոչը
բռնած՝
{քշում}
են
իւրեանց
էշերը
յառաջ,
չեն
կարողացել
:
"
Օրհնեա՛,
Հայր
սրբազան,
զժողովուրդ
{քո}
զայս,
օրհնեա՛
զժառանգութիւնք
քո
զայս,
ովուրդ
քո
զայս,
օրհնեա՛
զժառանգութիւնք
{քո}
զայս,
հովուեա՛
եւ
բարձրացո՛
զսա
յայսմհ
մհետէ,
զի
սա
է
ժողովուրդ
եւ
խաշն
արօտի
{քո},
որ
աղաղակէ
առ
քեզ
հոգւով.
"
Ովսաննայ
9,
շնորհավոր
բակլա
խորան
տեյի,
ստացա
{քո}
մեղադրության
նամակը
եւ
այսօր,
որ
ամսու
սույս
10
է,
ահա
առաջին
պոչտով
գրում
եմ
{քո}
ամեն
մի
խոսքիդ
պատասխանը:
Առաջինը
ի
գրածներս
լավ
միտք
առնելով
կարդա
ու
հետո
{քո}
խղճմտանքովդ
քո
սրտին
եւ
հոգուն
պատասխան
տք
առնելով
կարդա
ու
հետո
քո
խղճմտանքովդ
{քո}
սրտին
եւ
հոգուն
պատասխան
տուր,
թե
իրավ
վ
կտեսանենք
եւ
այս
բաները
կմոռնանք։
{Քո}
եղբայր
Միքայել
Նալբանդյանց
10
փե
տվածը
թող
ձեզ
հետ
լինի
միշտ:
Եղբայր
{քո}
Մ.
Նալբանդյանց
1855
հուլիսի
11
ստուծուց,
որ
ողջ
եք
եւ
առողջ,
թեպետեւ
{քո}
հիվանդությունդ
ինձ
չարչարում
է.
աստված
տեսնելու
եւ
ուրախանալու
արժանի
անե:
{Քո}
եղբայր
Մ.
Նալբանդյանց
23
հունվա
կկարդաս
դու
եւս
նոր
բան
ինչպես
ինձ
դուք
{քո}
կողմից
գրել
էիր,
այժմ
չեմ
ասում,
որով
մ
գիրդ
անպակաս
արա՛
եւ
մի
մոռանար
ինձ՝
{քո}
հարազատ
բարեկամդ:
Ստրախավոյ
գիրիս
մ
8-ին:
Սրբազանն
ողջ
է
եւ
առողջ,
եւ
{քո}
ասած
բաներդ
բոլորը
ասիլ
իմ,
եւ
նա
համա
,
որ
այդպես
մեծահոգությամբ
հայտնում
ես
{քո}
ազգասիրությունը:
Աղաչում
եմ
ինձ
ներել
նձ
ներել,
որ
մինչեւ
այժմ
չէի
կարողացել
{քո}
մի
քանի
հանձնարարությունքը
կատարել,
պա
անգամ
սրբագրել:
Եղբայր,
ես
գիտեի
{քո}
մեծահոգությունը,
վասն
որոյ
եւ
այնպես
ա
տք
է
արձան
հավիտենական
հիշատակի
կանգնեմ
{քո}
համար
մեր
ազգի
մեջ:
Հույս
ունիմ,
որ
ք
ո
համար
մեր
ազգի
մեջ:
Հույս
ունիմ,
որ
{քո}
ազգասիրական
հոգաբարձությունքը
չի
թողու
ւս
փոշտին
կգրեմ
դարձյալ,
ողջ
եղիր:
{Քո}
անփոփոխ
բարեկամը
Մ.
Նալբանդյանց
կարդաս,
հոգիդ
փառավորվի
ու
ցնծաց.
ես
{քո}
այս
բանի
վերա
ուրախանալուդ
անցյալ
եկածի
կուղարկեմ
մի
քանի
օրինակ
եւս,
որ
ցրվես
{քո}
ծանոթներին
եւ
քո
բնական
ազգասիրութենովը
օրինակ
եւս,
որ
ցրվես
քո
ծանոթներին
եւ
{քո}
բնական
ազգասիրութենովը
հորդոր
լինիս,
ո
չկա
այժմ
Մոսկվայի
մեջ:
Խնդրում
եմ
{քո}
մեծահոգի
ներողամտությունը,
որ
քո
հանձն
ւմ
եմ
քո
մեծահոգի
ներողամտությունը,
որ
{քո}
հանձնարարությունքը
փոքր
ինչ
ուշ
եմ
կատա
յա
թե
ամեն
րոպես
հաշված
է:
Ես
գիտեմ
{քո}
իմ
վերա
ունեցած
սերդ
եւ
բարեկամությունդ
որ
քիչ
մը
կռատուսի
ուժով
բան
տեսանեի:
{Քո}
գնալեդ
հետո
կռատուսը
մինչեւը
0-ն
իջել
է
ԱՐԱՊԵՏԵԱՆ,
ՀՈԳԵՀԱՐԱԶԱՏ
ԲԱՐԵԿԱՄ,
{Քո}
գրած
նամակներդ,
երկուքը
պ.
Նազարյանցի
երախտագիտական
շնորհակալությունը,
բայց
{քո}
առաքինությունը
գերազանցեց
քան
թե
իմ
երա
ար,
ես
կարծում
եմ
որ
ուշ
չէ,
բայց
դու
{քո}
խորհուրդը
հայտնել
մեզ:
Եվ
մի
փոքր
կամ
ինչ
որ
գրել
էիր՝
կարդացի
տեղեկացա:
{Քո}
գնալուց
հետո,
մինչդեռ
Մոսկվա
էին
դեռեւ
եւ
հասուցի,
որոնց
արժանն
էր,
սպասելով
{քո}
վեհանձն
օգնականությանը,
բայց
ինչպես
տե
ան,
պատճառ,
շուտով
գնալու
է,
միգուցե
{քո}
ուղարկելու
փողը
դեռեւս
ուշանա,
ահա,
ե
մ
քեզանից
եւ
մինչեւ
ի
մահ
մոռանալու
չեմ
{քո}
սերը
իմ
վերա:
Խնդրում
եմ,
որ
ինձ
հասո
երին
եւ
նախախնամությանը:
Լազարյանք
{քո}
նամակը
եւ
մյուս
բանը
իսկույն
ուղարկել
ե
ցը
այնպես
գիտե,
որ
մի
օրինակ
մնենի
մեք
{քո}
հետ
տվել
ենք
Սիվերսին,
ես
արդարեւ
հասո
վերսին
այդ
բանի
օրինակը,
բայց
ասացի
թե
{քո}
հետ
միասին
Մոսկվայից
ուղարկեցինք
տաքլատ
րքս
կատարած,
ըստ
որում
մեծ
է
իմ
հույսս
{քո}
բարեկամության
եւ
մարդասիրության
վերա:
իվը
մերն
է,
ուրեմն
խոստովանություն
մնա
{քո}
մոտ,
կարող
ես
միայն
պ.
Հայրապետյանցին
ղարկեմ
պ.
Նազարյանցին
9-50
կոպեկ:
{Քո}
անխարդախ
բարեկամ,
անմխիթար՝
Մ.
Նա
քան:
Մնաս
բարեւ
մինչեւ
տեսություն:
{Քո}
հարազատ
եղբայրը՝
Մ.
Նալբանդյանց
ԼՈՒՍԵՂԵՆ
ՂԱԶԱՐՅԱՆ,
Այս
րոպեիս
ստացա
{քո}
մարտի
13-ի
գրած
գիրդ
եւ
կարդալով
իմացա
մենայն
հաջողությամբ:
Հարազատ
եղբայր
{քո}
Մ.
Նալբանդյանց
46.
ՄԱՏԹԷՈՍ
ՉՈՒԽ
ի
մեջ
(
Սուպրիմ
կորտ)
երեք
դատ
ունիմ:
{Քո}
մարգարեությունը
միշտ
կատարվում
է,
թե
ե
այն
չնչին
թերությունքը,
որ
պիտի
լինին
{քո}
գրվածքում:
Ես
հաջողությամբ
կդառնամ
նաս
բարյավ,
քաղցր
տեսություն:
Միշտ
{քո}
Մ.
Նալբանդյանց
64.
ԿԱՐԱՊԵՏ
ՀԱՅՐԱՊԵ
որա
չէ
վաւերական,
ուստի
բողոքեմ
առաջի
{քո}
եւ
հրատարակեմ
զթուղթն
զայն
պարգեւագիր
լ
ԵՎ
ՇԱՏ
ՍԻՐԵԼԻ
ԵՂԲԱՅՐ
ՂԱԶԱՐ
ՂԱԶԱՐՅԱՆ
{Քո}
դեկտեմբերի
29-ին
գրած
նամակն
այսօր
առավ
ցնում,
այդ
պատճառով
ես
կարծում
էի,
թե
{քո}
աչքերը
առավել
բորբոքվել
են,
որի
համար
ում,
թե՞
կարող
են
սփոփել
ինձ:
Մինչդեռ
{քո}
աչքերն
այնքա՜ն
թույլ
են:
Ինքդ
մտածիր,
ավանդ
քեզ
հետ,
եթե,
տերը
մի՛
արասցե,
{քո}
աչքերիդ
նույն
դժբախտությունը
պատահի,
ի
եղբայր,
առողջ
եւ
ուրախ
եղիր:
Հավետ
{քո}
Միքայել
Նալբանդյան
Հ.
Գ.
Չգիտե
որ
տարին
եւ
Քրիստոսի
մոտալուտ
տոնը:
{Քո}
եղբայր
1863
74.
ԿԱՐԱՊԵՏ
ՀԱՅՐԱՊԵՏ
.
Երեկ
երեկոյան
մեծ
հաճությամբ
ստացա
{քո}
փետրվարի
12-ին
գրած
նամակդ
հռչակավոր
հա
թից
շատ
խոսեցի:
Համբուրում
եմ
քեզ:
{Քո}
եղբայր
Միքայել
Նալբանդյան
76.
ՂԱԶԱՐ
էի
գրել
քեզ,
հավանաբար,
այժմ
հասել
է
{քո}
ձեռքը,
որի
մեջ
ես
արդեն
արտահայտել
եմ
ամար,
այդ
ինձ
չափազանց
հետաքրքրում
է:
{Քո}
նամակում,
բացի
նրանից,
որ
բոլորդ
առող
Ի
դեպ,
ես
շարունակ
ծախսեր
եմ
փաթաթում
{քո}
վզին,
բայց
արդյոք
փող
ունե՞ս.
առանց
ա
են
արդյոք
նրանից:
Խնդրում
եմ,
որպեսզի
{քո}
նամակում
իմ
բոլոր
հարցերի
պատասխանը
լին
.
Պ[ետեր]Բ.
Սիրելի
եղբայր,
{Քո}
այսօրվա
թվով
գրած
տոմսակդ
հանրագիտական
Սիրելի
եղբայր,
Երեկվա
թվակիր
{քո}
սիրելի
նամակը
Շլոսսերի
երկրորդ
հատորի,
տակով
են
այդ
պատճեններն
ինձ
ուղարկված:
{Քո}
նամակում
դու
համառորեն
լռում
ես
այդ
մաս
վքեր
ողջունում
են
ինձ:
Նրանց
թվարկումը
{քո}
նամակում
շարժեց
իմ
ժպիտը.
դու
գրում
ես
կում
շարժեց
իմ
ժպիտը.
դու
գրում
ես՝
"
{քո}
բարեկամները՝
ե՛ւ
կանայք
եւ
աղջիկները
ե
անգամանալից
նամակի,
{քո}
հավատարիմ
եղբայր՝
նորեն,
կստանաս
վաղը:
Ինձ
հաղորդած
{քո}
բոլոր
տեղեկությունների
համար
շատ
եւ
շատ
"
Հոգով
շնորհակալ
եմ
սիրելի
Անանիայից
{քո}
այս
նամակում
մանրամասնորեն
շարադրածի
հա
ահկանացուներին,
եւ
նրա
վարմունքի
մասին
{քո}
պատմածն
ինձ
չզարմացրեց:
Անանյանների
մո
ցոց
հաճախ
ես
գրում
եւ
հետեւաբար,
իմ
եւ
{քո}
առողջության
մասին
մերոնք
գիտեն,
դա
անհ
ության
համար:
Խնդրիր
Անանիային,
որ
{քո}
նամակում
որոշ
նորություններ
գրի
(
քանի
ւթյունը
ձեզ
հետ:
Գրկում
եմ
քեզ:
{Քո}
Միշել
Հ.
Գ.
Ի՞նչ
նորություններ
կա
,
եւ
սպասելով
մեծադիր
թղթի,
մնամ
հավետ
{քո}
եղբայր
Միշել
Նորին
գերազանցու
ք
աստծո,
ես
նույնպես
առողջ
եմ
եւ
միայն
{քո}
տեսության
եմ
փափագում։
Երեկ
չէ
մյուս
օ
կարծես
ինձ
մոտիկ
է,
եւ,
ինչպես
ինքն
է
{քո}
նամակում
ասում,
կարելի
է
"
արձագանքել
ծ
դեպքում,
կավելացնեմ
անհրաժեշտը՝
ըստ
{քո}
նամակի
բովանդակության,
եթե
ոչ,
ապա
վա
զ
բոլորիդ
"
քրիստոս
հարյավ
":
Հավետ
{քո}
Միշել
Մարտի
30-ին,
առավոտյան
ժա
անը
կգրեմ
երկուշաբթի:
Ցտեսություն:
{Քո}
եղբայր
82.
ՂԱԶԱՐՈՍ
ՆԱԼԲԱՆԴՅԱՆԻՆ
քեզ,
Հովհաննեսին
եւ
Սաշային:
Հավետ
{քո}
Միշել
Հավելում.
Մի
կտոր
թուղթ
եւս
լ
էի
Սայաթ-Նովան,
որ
բոլորովին
այլ
է:
{Քո}
ուղարկած
ոտանավորները
գրված
են
ո՛չ
թե
ո
տեսակցությանը՝
երեքշաբթի:
Ընդմիշտ
{քո}
Միշել
Հ.
Գ.
Երիտասարդ
Նազարյան
մայն
անհարմար
է:
Մինչեւ
հինգշաբթի:
{Քո}
Միշել
Հ.
Գ.
Անանիան
հաջողությամբ
ր
Անանիային
եւ
ասա՛,
որ
հաճախ
գրի:
{Քո}
Միշել
Հ.
Գ.
Կա՞
արդյոք
ռուսեր
բուրգ
Սիրելի
եղբայր,
Երեկ
ստացա
{քո}
նամակը
Անանիայի
նամակի
հետ,
ծխախոտ,
ե
է,
որ
մոտ
ապագայում
բոլորովին
կկորչի:
{Քո}
հանձնարարած
օծանելիքը
ես
չբանեցրի,
թեե
եմ
նրան
ցանկանում
եւ
առողջություն:
{Քո}
Միշել
88.
ՂԱԶԱՐՈՍ
ՆԱԼԲԱՆԴՅԱՆԻՆ
1
ակից
հետո,
ժամը
1-ին
կեսօրից
անց
ստացա
{քո}
ամuիս
10-ին
գրած
նամակը:
Ես
այն
ժամանա
քերը
եւ
ծխափողը։
Այժմ.
անցնում
եմ
{քո}
նամակի
բովանդակությանը.
1)
Առեւտրա
կամներիս,
իմ
առողջությունը
-
idem.
{Քո}
եղբայր
Միքայել
Հ.
Գ.
Նամակն
ո
իաժամանակ
ետ
կվերցնես
այդ
գրքերը,
բայց
{քո}
նամակն
ինձ
համոզեց,
որ
դու
չես
եղել
պ
համար
շատ
շնորհակալ
եմ:
Հուսով
եմ,
որ
{քո}
հաջորդ
նամակում
կկարդամ
Կարպ
Մակարովիչի
ւն
Սիմյոն
Գրիգորեւիչ
Սուլթան-Շահին:
{Քո}
Միշել
1864
90.
ԱՆԱՆԻԱ
ՍՈՒԼԹԱՆՇԱՀ
ա,
Ղազարոս
եղբայրս
տեղեկացրել
է
ինձ
{քո}
դեկտեմբերի
17-ին
գրած
նամակի
բովանդակու
նորոգելու
ծրագիրը:
Տակավին
անտեղյակ
{քո}
Նախիջեւան
հասնելուդ,
դեկտեմբերի
7-ին
ե
Բարեւիր
երկու
սեռի
բարեկամներիս:
{Քո}
Միշել
[Հ.
Գ.
]
Ի
դեպ,
շնորհավո
մ
ամենասիրելի
քրոջ
Ֆլորա
Պետրովնային
եւ
{քո}
զավակներին:
Ի
սեր
աստծո,
մի
անգամ
յին:
Այժմ
արդեն
կարելի
է
մարդու
տալ
եւ
{քո}
աղջկանը,
իմ
սիրելի
Տիրուհուն.
բայց
ես
եւ
ծանոթներիս:
Ցուրախ
տեսություն:
{Քո}
եղբայր
Միքայել
92.
ԲԱՆՏԻ
ՊԱՐԵՏԻՆ
т,
но
горло
все-таки
болит.
Եղբայր
{քո}
Միքայել
Նալբանդյան
1864,
հունիս
Իմ
սիրելի
եղբայր,
Այս
րոպեին
ստացա
{քո}
նամակը
ծխախոտի
հետ
միասին.
շնորհակալ
ե
Առայժմ
այլեւս
բան
չունեմ
գրելու:
{Քո}
եղբայր
Միքայել
Հ.
Գ.
Այս
նամակը
թե
եւ
այնպես
կոկորդս
ցավում
է:
Եղբայր
{քո}
Միքայել
Նալբանդյան:
94.
ԳՐԻԳՈՐ
ՆԱ
ծ
ոչ
ոք
պատասխանատու
չի
լինի:
Դու
էլ,
{քո}
հերթին,
կարող
ես
պայմանագրով
բնակարան
ով.
կգա
ժամանակ
եւ
ոչ
ոք
չի
խլի
քեզնից
{քո}
իրավունքները:
Ինչի՞ն
վերագրել
այն,
ել
եմ
այդ
մասին,
նա
ինձ
փոխարինում
է.
{քո}
կողմից
ամենափոքրիկ
քայլը
կհարկադրե
ինձ
ր
գործողությունների
համար,
հետեւապես,
{քո}
առաջ
կանգնած
է
քո
հարազատ
եղբայրը,
եւ
ի
համար,
հետեւապես,
քո
առաջ
կանգնած
է
{քո}
հարազատ
եղբայրը,
եւ
ոչ
այլ
ոք:
Ես
այլ
ոք:
Ես
դեռ
հույս
ունեմ,
որ
եթե
{քո}
խոհեմությունը
մի
րոպե
թողել
է
քեզ,
այն
ի
վիրավորանքից,
դատարան
կգնաս
որոնելու
{քո}
իրավունքը:
Սա
իմ
վերջին
խոսքն
է,
որ
ե
ի,
բայց
չեմ
կարող
լռել
Խալիբյանին
արած
{քո}
դիմումի
մասին:
Ասա՛,
խնդրեմ,
ո՞ւր
է
դիմումի
մասին:
Ասա՛,
խնդրեմ,
ո՞ւր
է
{քո}
գլուխը:
Դու
ինձ
հարկադրեցիր
բողոք
գրել
ւէ
հարաբերության
մեջ
մտնել
նրա
հետ:
{Քո}
եղբայր
Միքայել
1865
95.
ՀԱՅՐ
ԱԹԱ
մակներ
գրեմ
մանրամասն
տեղեկություններով
{քո}
հարցրած
եւ
մեզ
հետաքրքրած
հարցերի
մասին
արցերի
մասին...
Միշտ
քեզ
սիրող
{Քո}
՝
Միքայել՝
97.
Ն.
Վ.
ՄԵԶԵՆՑՈՎԻՆ
եւ
ժամանակն
ալ
խիստ
կարճ
էր:
Եղբայր
{քո}
Միքայել
Նալբանդյանց
100.
Ք.
ւնիմ
հրամանը
անպատճառ
ստանալու:
Ուրեմն
{քո}
գալը
զուր
կլինի
գարնան,
ես
կվերադառնամ
եւ
վերջացնում
եմ
գիրս,
ցանկալով
քեզ
ու
{քո}
ընտանիքին
առ
ի
սրտե
ամեն
բարի,
ամեն
հա
,
աղջիկը
աչքը
ճամփան
թող
չի
նայի
տեյի:
{Քո}
գրած
գիրդ
որդուդ
Գաբրիելին
գիրին
մեջը,
մեկ
հատ
գիր
առիլ
էի,
պատասխանը
հատուկ
{քո}
անունովդ
գրիլ
եմ
հունվարի
28-ին,
անկից
եւ
մայրս
մնաց.
նույնպես
խնդրիլ
եմ,
որ
{քո}
եւ
մորս
իրավունքները
տեղը
բերին
եւ
ինչ
գրել
էր
մեկ
անգամ
Պետերբուրգ,
թե
դուն
{քո}
բաժինդ
հարսնությանդ
ժամանակ
ավելոքով
առ
չ
ասիմ.
աստուծո
ասածը
ըլլա:
Եղբայր
{քո}
անբաժանելի
Մ.
Նալբանդյանց
Ցուրտե
րան
իւր
մօտ:
Ես
չգիտեմ,
թէ
ինչ
մտածեմ
{քո}
մասին.
յառաջ
կարծում
էի,
որ
դու
փոքրի
կտրատում
էր
ազգի
սիրտը:
-
Պարո՛ն,
{քո}
խելքի
բան
չէ՝
դատել
եւ
հասկանալ
ճշմարտ
ի
մահը
յանձն
առաւ.
իհարկէ,
այդ
բաները
{քո}
համար
անհասկանալի
են,
միայն
պիտոյ
է
ին
ինձ
այսքան
ասել
քեզ,
որ
ո՛չ
դու
եւ
ո՛չ
{քո}
գիշերասէր
դարանամուտ
ընկերքը
չեն
կարող
ւնը
հաստատապէս
օգտակար
է:
-
Ի՛նչ
է
{քո}
այդքան
օգտակար
տեսութիւնը
վաճառականութե
:
-
Սիրելի՛,
-
պատասխանեցի
ես,
-
{քո}
կանոնների
առաջինը
խաբէութիւն
է
եւ
մաքսա
,
որքա՛ն
խեղճ
Հայ
պատանիք
անբաղդացած
են
{քո}
բարբարոսութենով,
եւ
դու,
այդպիսի
կեղտ
այդպիսի
կեղտոտ
ճանապարհով
ձեռք
բերելով
{քո}
հարստութիւնը,
համարձակւում
ես
կուլ
տալ
ս,
ես
փիլիսոփայութեան
վերայ
չեմ
խօսում
{քո}
հետ,
այստեղ
բանը
վաճառականութեան
վերայ
սարակ
վաճառականք,
անմօտենալի
են
քեզ
եւ
{քո}
նման
մարդերի.
դուք
ձեր
բարոյականութեամ
իմ
օտարոտի
այցելութիւնը
եւս
նիւթ
դառնայ
{քո}
Յիշատակարանիդ։
Ես
գիտե՞ս
ինչպէս
մարդ
ե
...
Երեք
հազար
մանէթ
ջուրը
կը
դնեմ,
որ
{քո}
Յիշատակարանդ
արեւ
չտեսանէ...
Ինձ
Բէգզա
հզադէ
լինէիր
դու,
այնուամենայնիւ,
այդ
{քո}
մականունը
ոչինչ
բան
չունի
իմ
Յիշատակարա
ւկ
ուշադրութեան
լաւ
կամ
վատ
կողմից,
եւ
{քո}
պէս
մարդը
պէտք
է
ուրախանայ
եւ
շնորհակալ
էջ
չկայ
աղջիկների
ուսումնարան։
Դու
այդ
{քո}
աւելորդ
արծաթը
գործ
դիր
գոնէ
առ
ժամս,
գործ
է,
եւ
ես
այն
ժամանակ
կը
փառաւորեմ
{քո}
անունը
Յիշատակարանիս
մէջ,
հաւատա՛
ինձ
եթէ
դու
աւելորդ
կարողութիւն
ունիս,
որ
{քո}
ապրուստի
համար
հարկաւոր
չէր,
եւ
եթէ
մի
չտալու
համար,
մի՞թէ
պարծանք
չէր
քեզ
եւ
{քո}
բոլոր
գերդաստանին
այդ
ուսումնարանը,
որ
ւմնարանը,
որ
միշտ
եւ
հանապազ
կրելու
էր
{քո}
անունը,
եւ
ապագայումը
շատ
մայրեր
աղօթք
եւ
ապագայումը
շատ
մայրեր
աղօթք
կ'առնէին
{քո}
հոգու
համար,
շատ
երեխայք,
առաջին
անգա
սկսանելով,
սիրով
կը
սովորէին
արտաբերել
{քո}
անունը:
Դու
ասում
ես,
թէ
"
դուստր
չու
ած
նորան,
նա
պիտոյ
է
ապագայումը
օրհնէր
{քո}
յիշատակը
եւ
աղօթէր
քո
գերեզմանի
վերայ,
ապագայումը
օրհնէր
քո
յիշատակը
եւ
աղօթէր
{քո}
գերեզմանի
վերայ,
իսկ
եթէ
դու
խնամ
տանէ
ւ
դաստիարակուած
օրիորդքը
հայհոյելու
էին
{քո}
անունը,
ո՞չ
ապաքէն
ամեն
մինը
նոցանից
ե
երախտագիտական
արտասուքով
պատուելու
էին
{քո}
գերեզմանի
հանգիստը:
Դու
ասում
ես,
թէ
միւս
կարող
եղբայրակիցներին,
ջերմացո՛ւր
{քո}
կրակով
եւ
նոցա
սիրտը
մեր
անտէր
ազգի
վեր
ծառի,
որ
իմ
խորհրդով
տնկել
էիր:
-
{Քո}
քարոզը
մեծ
պասից
երկայն
էր։
Ես
արծաթ
ե
զար
մանէթ
երեք
կոպէկի
նման
կը
չքացնեմ՝
{քո}
Յիշատակարանդ
չքացնելու
համար.
ինձ
Բէգզ
մ
ականջդ
խցում
ես
իժ
օձի
նման,
եթէ
այդ
{քո}
հարստութիւնը
պահում
ես
ձեռքումդ,
որ
չա
ես
թէ
եթովպացի
ես
դառնում:
Ո՞վ
է
թքում
{քո}
հարստութեան
վերայ
եւ
ապացուցանելու
համա
,
թէ
դու
ոչինչ
վնաս
չէիր
կարող
տալ
ինձ
{քո}
արծաթովը,
անպատճառ
կ'ընկնես
Յիշատակարա
լ...
-
Ես
Էֆիմերդէ
չունիմ։
Ա՞յդ
է
{քո}
շատ
հարկաւոր
գործը,
խելքիդ
աղ
առնեմ.
ո՛վ
մարդ,
տարիքդ
քառասունից
անցել
են,
{քո}
խելքդ
ե՞րբ
է
գալու։
Դիցուք
թէ
փորդ
պատ
,
Աստուած
ազատէ:
-
Մեզ
օրինակ
չեն
{քո}
յիշած
մարդիկը,
որ
Էֆիմերդէն
բան
ու
գոր
մեզ
խելք
ու
բանականութիւն
է
տուել,
մեք
{քո}
հետ
ո՛չ
երեխայ
ենք
եւ
ո՛չ
խելացնոր
պառա
ելքիդ
տակը,
հասկացայ
եւ
ժամանակ
չունիմ
{քո}
հետ
գլուխ
դնելու,
գլուխս
ցաւում
է:
Դո
:
Դու
խնդրում
ես,
որ
ես
Էֆիմերդէ
բանամ
{քո}
համար
եւ
այդ
պատճառով
եւս
եկած
ես
իմ
մօ
դէ
չունիմ,
ուրեմն
եւ
չեմ
կարող
կատարել
{քո}
փափագը,
երկու
խօսք
պակաս
խօսելու
համար
.
Լաւ
նայիր,
հա՛...
-
Գլխիդ
դիպչի
{քո}
Բէգզադէութիւնը։
Ի
սէր
Աստուծոյ,
ձեռք
մ
կարող
լսել...
-
Եթէ
միայն
լսելով
{քո}
ականջն
է
ցաւում,
ի՞նչ
առնէ
ապա
այն
մար
շանթե՛րը,
-
որոտում
է
Արամազդը:
-
{Քո}
շանթերը
հասած
են
իւրեանց
նպատակին,
-
ա
Բրամինների,
որ
անարգում
էր
հրապարակով
{քո}
դուստրը,
որ
մահու
չափ
հալածում
էր
ինձ
Ես
գործ
դրեցի
այն
բոլոր
շնորհքը,
որ,
{քո}
ուղեղից
ծնանելով,
ստացել
էի,
բայց
երբ
ընդդիմախօսութիւնքը՝
արձակեցի,
Հա՛յր,
{քո}
շանթերը,
որ
այժմ
նորա
փորի
մէջ
պատճառո
սպիսի
անյարմարութեանը,
ահա
գտանւում
եմ
{քո}
մօտ:
Աստուծոյ
սիրուն,
նայի՛ր
մի
Էֆիմե
,
այդ
պատճառով
եւս
չեմ
կարող
լցուցանել
{քո}
ցանկութիւնը:
Միայն
այսքան
կարող
եմ
ասե
Ողորմած
պարոն
ԿՈՄՍ
ԷՄՄԱՆՈՒԷԼ,
{Քո}
երկարաժամանակեայ
լռութիւնը
կարող
էր
ինձ
ր
"
Հիւսիսափայլի
"
մէջ
չտեսանէի
անդադար
{քո}
օրագրութեան
թերթերի
հատուածները:
Ինչպէ
նիմ
քեզ
գրելու,
անտարակոյս
կը
ցնծացնեմ
{քո}
Յիշատակարանը,
բայց
այժմ
ամենեւին
ժաման
անը:
Նա
պատմեց
ինձ,
որ
Մարիենբադի
{քո}
տանուտիրոջ
Սոֆիա
դուստրը,
որ,
ֆօրտօպի
կդ
չպակասեցնես
ինձանից։
Ողջ
եղիր:
{Քո}
եղբայր
Ս.
Խ.
ՇԱՀԲԷԳ:
______
ղելու
բան
կայ.
ես
քեզանից
հարցանում
եմ
{քո}
այդպիսի
փոփոխութեան
պատճառը...
-
եմ
մոռացել,
բայց
ի՞նչ
յարակցութիւն
կայ
{քո}
տկարանանալու
եւ
այդ
ցնորքի
հետ:
-
,
այնպէս
չէ՞:
-
Այնքան
վատ,
որքան
{քո}
տանից
դուրս
գնալով
երեւիլը
փողոցի
մէջ:
գնալով
երեւիլը
փողոցի
մէջ:
-
Արի
{քո}
հետ
խօսիր,
ի՞նչ
մարդ
ես,
ինձ
եւ
այդ
ա
Անցաւ
տարին...
Անցաւ,
եւ
մեք
{քո}
հետ,
պատուելի՛
ընթերցող,
մի
տարով
եւս
,
առաւել
լաւ
եմ
համարում
մի
փոքր
մտածել
{քո}
հետ,
պատուելի՛
ընթերցող,
մտածել
Նոր
տ
ործեր:
Ուրեմն,
սիրելի՛
ընթերցող,
մեք
{քո}
հետ
ասենք
միմեանց
եղբայրաբար,
թէ
ինչպէ
արութեանը:
Պատուելի՛
ընթերցող,
ես
{քո}
մօտ
չեկայ
Նոր
տարին
շնորհաւորելու։
Դոր
յս,
քեզ,
տանը
չգտանելով,
թողնելու
էի
{քո}
նախասենեակում:
Այս
կարճ
յառաջաբանութեա
Պարոն
Կոմս
Էմմանուէլ,
Շնորհաւորեմ
{քո}
անբաղդութիւնը,
որի
վերայ
ուրախացել
եմ
պատճառին:
Փա՛ռք
Աստուծոյ,
ազատուեցայ
{քո}
ձեռքից,
ազատուեցայ
քո
Յիշատակարանից.
ծոյ,
ազատուեցայ
քո
ձեռքից,
ազատուեցայ
{քո}
Յիշատակարանից.
մնաս
բարով
յաւիտեան.
Ա
կը
կապէ
նորա
բերանը:
Հրամերես,
միայն
{քո}
ցանկութիւնն
էր
պակաս
այդ
բանի
համար:
համար:
Սպասի՛ր,
Պ.
Բէգզադէ,
ես
{քո}
դրանը
կը
չոքեմ
մի
օր
եւ
ինչպէս
նախ
եւ
յ
ս
Ազուչենան.
"
Իմացի՛ր,
կո՛մս,
որ
դա
{քո}
եղբայրն
էր...
Իմ
մօր
վրէժը
դուրս
է
եկա
ւլի-Շամամային.
-
Ի՛նչ
լաւ
պատահեց
{քո}
՝
իմ
մօտ
գալը:
Բէգզադէի
ինձ
նամակ
գրել
երջին
նամակովս
խոստացել
էի
քեզ
ցնծացնել
{քո}
Յիշատակարանը
Յունուարի
մէջ՝
զանազան
ու
,
եւ
խոնարհաբար
խնդրում
եմ,
որ
դու
եւ
{քո}
Յիշատակարանիդ
սիրողքը
առանձին
ուշադրութ
ն
չենք
կարող
քեզ
արձակել,
թէեւ
մի
մարդ
{քո}
կշռով
ոսկի
տալու
լինէր
մեզ:
-
Ուրե
ութեանս:
-
Վատաբաղդութեա՞ն,
մի՞թէ
{քո}
ներկայանալը
ինձ՝
մեծ
մարգարէի
փոխանորդ
ողութեան
մէջ,
որքան
ժամանակ
հաստատ
էիր
{քո}
քրիստոնէական
կրօնի
վերայ,
իսկ
եթէ
կամե
իտ
հաւատը,
եթէ
յօժարիս
մեր
պէս
թլփատել
{քո}
մարմնի
անթլփատութիւնը,
այն
ժամանակ
իսկ
լ:
Ես,
Խալիլ
նայիբի
պատճառով
ընկնելով
{քո}
մարդերի
ձեռքը,
երբէք
յոյս
չունէի
ձեզ
տ
Շամիլը
պատասխանեց
ինձ.
-
Սուտ
չէ՛
{քո}
կարծիքը
իմ
հայեացքի
մասին
կրօնի
վերայ,
ուրախ
կը
լինէիր,
որ
ես
իմ
ձեռքով
առնէի
{քո}
դատաստանը,
բայց
ի՛նչ
հարկաւորութիւն
ու
նդուգն
խօսքերով
անարգեցիր
ինձ,
բայց
ես
{քո}
դատաստանը
կը
յանձնեմ
այն
աշխարհի
կառավա
պի
Պետերբուրգ,
այնուհետեւ
աւարտուած
էր
{քո}
ասպարէզը:
-
Խնդրեմ,
որ
դուք
եւս
չ
ցի
ես,
-
եթէ
անպարկեշտութեամբ
վրդովեցի
{քո}
առանձնական
ժամերի
խորհրդականութիւնը,
բ
իւնը,
բայց
ես
չեմ
մեղաւոր,
որ
շտապեցի
{քո}
մօտ.
դեռ
նոր
էի
տեսել
քեզ
հեռուից,
եւ
րտս
սաստիկ
սկսեց
բաբախել
կուրծքիս
մէջ:
{Քո}
բանաստեղծական
կերպարանքը,
քո
տխուր
հայ
քիս
մէջ:
Քո
բանաստեղծական
կերպարանքը,
{քո}
տխուր
հայեացքը
մօտ
քարշեցին
ինձ
քեզ,
ի
ցքը
մօտ
քարշեցին
ինձ
քեզ,
իսկ
թէ
ինչ
է
{քո}
մէջ
այն,
որ
այդպէս
ներգործեց
իմ
վերայ
յութիւնը
այդպիսի
տպաւորութիւն
էր
գործել
{քո}
վերայ:
Առաջին
անգամ
տեսանում
եմ
ես
մի
ոչինչ:
Եթէ
իմ
մարդկութիւնը
բաւական
չէ
{քո}
համար,
որ
կարեկից
լինիս
ինձ,
թո՛ղ
գոն
նիս
ինձ,
թո՛ղ
գոնէ
իմ
Հայութիւնը
շարժէ
{քո}
սիրտը
եւ
հոգին:
Ես
որդի
եմ
մի
անբաղդ
ա
աչի՛ր
գթած
Աստուածը
նորա
համար,
եւ
այդ
{քո}
բարեմտութեան
փոխարէն
կը
վարձատրէ
քեզ
Նա
տեսայ,
որ
մոլորուած
ես
դու,
ցաւում
եմ
{քո}
վերայ.
դու
կարող
էիր
աւելի
պիտանի
մարդ
ր
աւելի
պիտանի
մարդ
լինել
ե՛ւ
քեզ,
ե՛ւ
{քո}
ազգին,
եթէ
ծառայէիր
իմ
մօտ:
-
Իմ
:
Մնաս
բարով
մինչեւ
ցմիւս
նամակս:
{Քո}
անխարդախ
բարեացակամ
Ս.
Խ.
Շահբէգ
ելի,
դէպի
քեզ
եմ
դառնում
եւ
խնդրում
եմ
{քո}
մեծահոգի
ներողամտութիւնը,
որ
ինձ
եւս
ձ
ահոգի
ներողամտութիւնը,
որ
ինձ
եւս
ձգես
{քո}
մէջ,
եւ,
առանց
վերահասու
լինելու
իմ
դ
,
ծուլութեան
դրոշմ
չդնես
իմ
վերայ:
Ես
{քո}
համար
երբէք
ծուլացած
չեմ.
միթէ
մոռացա՞
երբէք
ծուլացած
չեմ.
միթէ
մոռացա՞ր,
որ
{քո}
մի
հատուածը
(
տպած
"
Հիւսիսափ.
",
Յու
,
շինականի
աթոռի
վերայ
նստած
լցնում
էի
{քո}
էջերը:
Շատ
հեռի
հարկաւոր
չէ
գնալ,
քո
քո
էջերը:
Շատ
հեռի
հարկաւոր
չէ
գնալ,
{քո}
վերջին
հատուածը
չգրեցի՞,
մինչեւ
գնում
:
-
Նորա
համար,
որ
բովանդակում
ես
{քո}
մէջ
ամէն
մի
Հայ
մարդու
սրտի
եւ
հոգու
մօ
դու
յառաջ
գնա:
Կը
գայ
օրը,
կը
ծագէ
եւ
{քո}
համար
այն
արշալոյսը,
երբ
քո
ընթերցողքը
կը
ծագէ
եւ
քո
համար
այն
արշալոյսը,
երբ
{քո}
ընթերցողքը
կարող
կը
լինին
նայել
եգիպտակ
նը
շնորհաւորելուց
յետոյ
պատմում
էիր
ինձ
{քո}
ճանապարհորդութեան
տխուր
պատճառը,
ստացա
ս,
այս
բանը
փակում
էր
ճանապարհս։
Այժմ
{քո}
նամակը
յայտնեց
ինձ
հաղորդակցութեան
հնար
յն
բանի
հետ,
որ
վաղուց
սրբացած
է
իմ
եւ
{քո}
համար:
Սկսանում
եմ
նորանից,
որ
այ
աների
մասին
եւ
յոյս
ունեմ
երբեմն
կարդալ
{քո}
Յիշատակարանի
մէջ
այս
բոլորի
մանրամասն
ն
,
սպասում
եմ
նամակիդ:
Ո՛ղջ
եղիր:
{Քո}
Ս.
Շահբէգ
":
Այո՛,
ես
պատահ
ըլլայ
քեզի
պատասխան,
եթէ
ոչ
այսուհետեւ
{քո}
արժէքդ
կատակ
է:
Մխիթարեան
համախոհք
.
"
Պարո՛ն,
թէ
նոր
է,
թէ
հին
է,
ահա
{քո}
՝
ինձ
տուած
ապրանքը,
ես
չեմ
կերել,
չե
ոպէկը
որտեղի՞ց
պիտի
դուրս
գայ
":
-
{Քո}
վարձից,
-
շուտով
պատասխանում
է
Բէգզադէ
ն
արծաթ
հաւատացիր,
մինչդեռ
խանութը
եւս
{քո}
անունով
չէր:
Ծիծաղում
է
Բէգզադէն
եւ
աս
օտարքը
ի՛նչպէս
ապա
պիտի
ստանան
իւրեանցը
{քո}
մարդ
շինած
գործակատարից:
-
Բանդը
ո
եակներ...
-
Բայց
այդ
անխղճութիւն
է
{քո}
կողմից.
այդքան
տարի
ծառայելու
վարձը..
Բէգզադէն
եւ
ասում
է,
թէ
կա՛մ
հետդ
տար
{քո}
ծառան,
կա՛մ
իւր
տեղը
ուղարկիր
նորան:
Արամ
նահապետի
սուրբ
յիշատակին.
Քեզ
{քո}
սիրական
հայրենի
բարբառ
Ձգում
է
անոյ
նոյշ
այս
խնկի
բուրվառ:
Յաւիտենական
{քո}
օթեւանից,
Այս
խնկի
բուրումը
ընկալ
ոշին
նոր
է
Թափել
վերայից:
{Քո}
օրից
այսօր
քանի՞
դար
անցաւ,
Սիրակա
մեր
եղբարք
թշնամի
էին
Այն
նուիրական
{քո}
սուրբ
աւանդին:
Բայց
արդ
բարձր
ի՛ր,
նահապետ,
օրհնի՛ր,
սիրական,
{Քո}
սուրբ
այս
լեզու,
ազգասէր
Արամ:
Սիրելի
եղբայրս
Կոմս
Էմմանուէլ.
{Քո}
վերջին
նամակը՝
Փետր.
1/13-ից,
ինձ
աւ
Ես
չգիտեմ՝
ինչ
բան
կար
սորանից
թեթեւ:
{Քո}
ասածը,
թէ
հարկաւոր
է,
որ
մի
քանի
մարդ
ւթիւնը:
Կատարեալ
իրաւունք
եմ
տալիս
{քո}
գաղափարին,
թէ
թուի
հետ
հարկաւոր
էին
եւ
Մնաս
բարով
մինչեւ
ցմիւս
նամակս,
{Քո}
Սերովբէ
Շահբէկ:
Բերելով
այս
ն
ել
իւրեանց
վարդապետութիւնը,
նոյնպէս
եւ
{քո}
ցոյց
տուածները.
եւ
սկզբում
ինձ
ցոյց
կը
զ.
ինձ
հարկաւոր
է։
Մի
ուրիշ
տեղ
ճարիր
{քո}
համար
":
Եւ
ֆերմերը
եւ
նորա
հազարաւոր
ա՛զգ,
դրամ
տո՛ւր,
ա՛զգ,
կեանքդ
տո՛ւր
{քո}
հայրենիքը
պահպանելու
եւ
նորա
պատիւը
տեղ
ասում
է
նա,
-
եւ
զէն
ի
ձեռին,
քեզ
հետ
{քո}
թշնամու
ընդդէմ
կպատերազմիմ...
-
Ե
ուրեմն
միւս
գեղացիների
չափով
կը
ստանաս
{քո}
բնակութեան,
առտնին
պարտիզի,
անասնոց
գ
փ
հողի
քանակութիւն,
որի
վերայ
կը
շինես
{քո}
բնակութիւնը,
վերասաց
պարագաներով:
Իսկ
մ
այլ
գործերով,
չկամիս
կամ
ձեռնհաս
չես
{քո}
բաժին
ընկած
հողը
մշակելու,
կամ
մարդիկ
ես
վարձու
տալ
եւ
այդ
կերպով
օգուտ
քաղել
{քո}
հողից:
Եթէ
հող
վաճառելու
սկզբունքը
թոյ
-
Ինչու՞
այդպէս
շփոթում
է
եւ
խռովում
է
{քո}
խաղաղութիւնը
իմ
պարզ
հարցմունքս,
եւ
կա
.
դու
ունիս
այսչափ
հող,
իսկ
ես
ոչինչ,
{քո}
բաժին
միայնակ
վայելում
ես
հայրենիքի
բար
ակ
վայելում
ես
հայրենիքի
բարին,
իսկ
ես
{քո}
հաւասար
կրում
եմ
միայն
ծանրութիւնը:
Բա
եմ
միայն
ծանրութիւնը:
Բաժի՛ն
տուր
ինձ
{քո}
հողից,
մեք
մի
հայրենիքի
որդիք
ենք,
եղ
,
նոյնպէս
կրում
եմ
ես:
Բաժի՛ն
տուր
ինձ
{քո}
հողից,
այն
ժամանակ
ես
չեմ
աշխատելու
բռ
իր:
-
Բայց,
եթէ
ես
իմ
հողը
կիսեմ
{քո}
հետ,
ես
կը
քանդուիմ,
ես
մինչ
ցարդ
ապր
նը
փոքրացրել
էի:
-
Դու
մտածում
ես
{քո}
ապրուստի
համար,
աչքիդ
առջեւ
ունիս
քո
ժ
ս
քո
ապրուստի
համար,
աչքիդ
առջեւ
ունիս
{քո}
ժառանգների
եւ
քո
սերունդի
ապագան,
իսկ
ար,
աչքիդ
առջեւ
ունիս
քո
ժառանգների
եւ
{քո}
սերունդի
ապագան,
իսկ
ես,
որ
ոչինչ
ուն
չե՞ն:
Բայց
դու
կը
քանդուիս,
այսինքն՝
{քո}
աւելորդը
կը
չափաւորուի,
որի
հաշուով
իմ
ասորդը
կը
լցուի,
սակայն
մի
մոռնար,
որ
{քո}
ցեղը
մինչ
ցարդ
վայելել
է
այդ
հողը,
իսկ
երկուքի
սերունդը
կը
հաւասարուին.
այսօր
{քո}
կարողութիւնը
կը
չափաւորուի,
բայց,
դոր
ապրանքը
չէ՞...
-
Հերիք
է,
լսիր:
{Քո}
բոլոր
ասածներից
մի
բան
միայն
ուղիղ
է,
ց
չլինել,
բայց
ոչ
ոք
մեղաւոր
չէ,
բացի
{քո}
հօրից,
բացի
քեզանից,
բացի
այն
սխալ
եւ
կենդանի
եմ:
Նա
ասում
է
ինձ,
որովհետեւ
{քո}
ազգութիւնը
մեռած
է,
ուստի
եւ
դու
կենդա
յր,
ի՞նչպէս
կենդանի
չեմ,
ես
խօսում
եմ
{քո}
հետ.
մեռելները
վաղուց
արդէն
թողել
են
խ
ա
ստրկացած
ազգերի
մէջ:
Դու
կամենում
ես
{քո}
հաւասարակշիռը
պահել
եւ
այն՝
իրաւունքի
եմ
քեզ
եւ
ամենեւին
վերաբերութիւն
չունիմ
{քո}
հետ,
ի՛նչ
պատճառով,
հակառակ
իմ
կամքին
մքին,
առնում
ես
եւ
բռնութեամբ
դնում
ես
{քո}
կշռի
թաթի
մէջ:
Ուրիշ
տէրութեանց
հետ
խօ
նը
ապրում
է:
Դու
հազար
տարի
քարոզէ
ինձ
{քո}
վերացական
ազգութիւնը,
ես
միշտ
չպիտի
հա
չոր
ազգութիւն
քարոզել,
առանց
մեկնելու
{քո}
քարոզութեան
պատճառները,
ոչ
այլ
ինչ
է,
երի
հետ:
Իսկ
երբ
դու
ասես
ինձ՝
պահի՛ր
{քո}
ազգութիւնը,
հաստա՛տ
կացիր
քո
սիրու
մէջ
՝
պահի՛ր
քո
ազգութիւնը,
հաստա՛տ
կացիր
{քո}
սիրու
մէջ
դէպի
քո
աշխարհը,
սիրի՛ր
քո
ե
թիւնը,
հաստա՛տ
կացիր
քո
սիրու
մէջ
դէպի
{քո}
աշխարհը,
սիրի՛ր
քո
եղբարքը,
պահի՛ր
քո
ր
քո
սիրու
մէջ
դէպի
քո
աշխարհը,
սիրի՛ր
{քո}
եղբարքը,
պահի՛ր
քո
լեզուն,
որ
է
քո
ազ
քո
աշխարհը,
սիրի՛ր
քո
եղբարքը,
պահի՛ր
{քո}
լեզուն,
որ
է
քո
ազգութեան
դրօշը
եւ
այդ
՛ր
քո
եղբարքը,
պահի՛ր
քո
լեզուն,
որ
է
{քո}
ազգութեան
դրօշը
եւ
այդ
բոլորը
քեզ
իրաւո
ղքատութենից,
այն
ժամանակ
ես
կը
հասկնամ
{քո}
խօսքը
եւ,
ընդհանուրի
շահի
մէջ
եւ
իմ
սե
զօրութեամբ:
Այն
ժամանակ
ես
կը
հետեւիմ
{քո}
ձայնին,
որովհետեւ
նա
աւետարանում
է
ինձ
ւներ
եւ
այլն,
եւ
նորանով
կարծում
ես
թէ
{քո}
ժառանգները
ապահով
են,
իսկ
մեք
ասում
են
հարցնում
է
նա
մեզ:
-
Այսօր
դու
ես
{քո}
բոլոր
ստացուածքի
տէրը,
որպէս
նաեւ
քո
բ
ս
քո
բոլոր
ստացուածքի
տէրը,
որպէս
նաեւ
{քո}
բոլոր
ընտանիքի
տէրը,
եւ
այս
պատճառով
ք
ո
բոլոր
ընտանիքի
տէրը,
եւ
այս
պատճառով
{քո}
ունեցած
կարողութիւնը
հերի՛ք
է
այսօր
մի
հերի՛ք
է
այսօր
մի
ընտանիքի,
բայց
վաղը
{քո}
ստացուածքը
պիտի
բաժնուին
քո
զաւակների
մ
,
բայց
վաղը
քո
ստացուածքը
պիտի
բաժնուին
{քո}
զաւակների
մէջ,
որոնց
իւրաքանչիւրին
բաժ
,
որոնց
իւրաքանչիւրին
բաժին
պիտի
հասնի
{քո}
ունեցածի
կէսը,
կամ
քառորդը,
կամ
աւելի
ը,
կամ
աւելի
մի
փոքր
մասը,
եթէ
շատ
են
{քո}
զաւակները:
Եւ
ահա
կարողութիւնը,
ոյժը
սերի
տէրերը
առանձին
առանձին
պիտի
կազմեն
{քո}
նման
գերդաստան:
Իւր
կարգով,
նոցա
քեզն
ւին
նոցա
զաւակների
մէջ,
որ
ասել
է,
թէ
{քո}
թոռներին,
քո
ունեցածից
հազիւ
պիտի
հասն
ների
մէջ,
որ
ասել
է,
թէ
քո
թոռներին,
{քո}
ունեցածից
հազիւ
պիտի
հասնի
հարիւրին
5-6
արծեցիր
այնուհետեւ
նորա
վիճակակցութենից
{քո}
սերունդը,
քանի
որ
ինքնիշխան
տէր
էիր
քո
քո
սերունդը,
քանի
որ
ինքնիշխան
տէր
էիր
{քո}
բոլոր
ստացուածքին:
Այն
մարդը,
որ
իւր
երի
հետ,
այն
ժամանակ
գուցէ
ուղիղ
լինէր
{քո}
ասածը,
գուցէ
քո
որդիքը
կամ
նոցա
սերուն
անակ
գուցէ
ուղիղ
լինէր
քո
ասածը,
գուցէ
{քո}
որդիքը
կամ
նոցա
սերունդը
ապահով
լինէին
ւստ,
վաղը
ես
կը
լինիմ,
եւ
այն
ժամանակ
{քո}
հարստութիւնը
անպատճառ
պիտի
նուազի:
պարոն,
համաձայնիր,
որ
առանց
հաշուի
է
{քո}
յոյսը,
թէ
քո
որդիքը
նոյնպէս
պիտի
տիրան
այնիր,
որ
առանց
հաշուի
է
քո
յոյսը,
թէ
{քո}
որդիքը
նոյնպէս
պիտի
տիրանան
այն
կարողու
րերը,
երբ
դու
մանուկ
էիր,
կենդանացուր
{քո}
յիշողութեան
առջեւ
այն
շրջապատը,
որի
մէ
յսօրուայ
մանուկը,
երբ
իւր
կարգով
հասնի
{քո}
հասակին
եւ
քո
պէս
աչքը
հետ
դարձնէ
դէպի
կը,
երբ
իւր
կարգով
հասնի
քո
հասակին
եւ
{քո}
պէս
աչքը
հետ
դարձնէ
դէպի
իւր
անցած
ճանա
եան
սերմը:
"
Ուրացի՛ր,
-
ասում
է
նա-,
{քո}
դատողութիւնը,
քո
բանականութիւնը,
քո
խ
ցի՛ր,
-
ասում
է
նա-,
քո
դատողութիւնը,
{քո}
բանականութիւնը,
քո
խելքը,
եւ
հնազանդո
,
քո
դատողութիւնը,
քո
բանականութիւնը,
{քո}
խելքը,
եւ
հնազանդուի՛ր
ինձ:
Դու
մեքեն
կոյր
չէ,
որ
հրամանի
պէս
չէ
բռնաբարում
{քո}
հասկացողութիւնը,
այլ
աղբերանում
է
փաստ
ասէր
նորան.
"
Տե՜ս,
ահա
մեռնում
ես,
{քո}
կեանքը
կախւում
է
այժմ
ինձանից,
այսինքն
,
բայց
ես
զոհում
եմ
քեզ
այս
կտոր
հացը,
{քո}
կեանքը
յարատեւել
տալու
համար:
Դորա
փոխ
:
Դորա
փոխանակ
դու
պիտի
զգաս,
որ
ես
եմ
{քո}
ազատիչը...
Թշուա՜ռ...
յառաջ
քան
արդ
լինելուց,
որովհետեւ
ինչ
որ
ուղղակի
{քո}
մարդկային
պարտքն
էր,
այն
զոհի
անունով
այն
զոհի
անունով
գործեցիր,
վշտացուցիր
{քո}
ընկերի
ամենասուրբ
եւ
նուիրական
զգացողու
եւ
նուիրական
զգացողութիւնքը,
որովհետեւ
{քո}
անձը
տէր
քարոզեցիր
նորա
կեանքին:
րը
ոտքիդ
տակ,
Հաճեցար
դու
մատուռն
այս
{Քո}
անունով
կոչելու,
Տունն
այս,
որտեղ
ապ
կոչելու,
Տունն
այս,
որտեղ
ապրում
են
{Քո}
որդիները
հլու:
Սեղան
շինուեց
սրբութեա
թուն
`
Հաց
ու
գինի
են
ձօնում
Ի
յիշատակ
{քո}
որդուն:
Դու
չե՞ս
գալիս
հարաւէն,
Փառ
ե՞ս,
Աստուած,
-
Այս
ասում
է
մարգարէն
{Քո}
սուրբ
հոգով
ներշնչուած:
Պապանձուեցին
ցինք:
Եւ
մեղեդին
քաղցրաձայն
Սերովբէից
{քո}
անտես
`
Եղաւ
զուարթ
երգակից
Օրհներգութ
երգութեան
-
ձօնուած
քեզ:
Տէ՛ր,
նայիր
{քո}
ծառային,
Անուղղելոյս
մի՛
յիշիր.
Աջըդ
այ,
Իսկ
ինձ
չարից
դու
փրկի՜ր,
Որդուն
{քո}
հեզ
աղախնու,
Ում
սիրտ
տուիր
սիրով
լի
է
ցաւն
այդ
քեզ
մինչեւ
այդ
անծանօթ
Դրաւ
{քո}
մէջ
նենգ
աստուա՞ծը
նախանձոտ
":
-
Ասո
րտդ
օտար
լինի
Զուր,
անտեղի
նազանքին.
{Քո}
դուռը
բաց,
ով
որ
զարնի,
Եւ
մի՛
մերժի
.
Քեզնից
նոր
կեանք
ստանայ,
Աբրահամեան
{քո}
վրանին
Միշտ
`
Մամբրէի
կաղնուց
`
քեզ
Ցի
Դու
-
որպէս
մայր
գթութեան
-
Վարդի
հետ
{քո},
անչա՜փ
բարի
`
Զոյգ
նռներըդ
տաս
նրան
ինու
Խառնարանը
դու
տանես
Եւ
տաս
գինին
{քո}
խմելու
`
Յար
օրհնուա՜ծ
դու
լինես:
Զ.
ջ
`
Ոսկիամօր
հետ:
Քեզ
կը
խնկարկեմ,
{Քո}
սէրը
կ՚երգեմ,
Զարնելով
հեշտին
Բամբռի
սութիւնըդ
անարատ,
Սանիրայիդ
կենսաձիր
{Քո}
հեղեղը
յորդառատ
Այն
ինձ
համար
թալիսման
վ
Անոյշ
գրկի
մէջ
փակուես,
Եւ
մրմնջան
{քո}
ականջին
Քնքուշ
խօսքեր
մեղրալից,
Ալ
ա
ն
Սուր
եղջիւրները
ցցուեն.
Եթէ
փափուկ
{քո}
բռան
մէջ
Գտնես
սրած
դու
մի
ցից
-
Լաւ
դ
էակն
այն
ընդունակ,
Որ
ժողովել
կարենար
{Քո}
շանթն,
ամպրոպ
ու
փայլակ
":
"
Ի՞նչ
ես
չէ՞
ինձ
բաւական:
Զարմանում
եմ
անհանճար
{Քո}
խօսքերին,
սերովբէ՛,
Ըստ
քեզ,
դէպի
վս
՞ց
ուսար
դու:
Զարմացնում
են
ինձ
սաստիկ
{Քո}
խօսքերը,
յիրաւի,
Եւ
քանզի
չեմ
սերովբէ
՛րբ,
սուրբ
ես,
Տէր
որ
Էն,
Լի՜
երկինք
{քո}
փառքով,
-
Օրհներգում
է
սերովբէն
Եւ
վեր
յ
ընդ
աթուր,
Հաճեցար
զանուն
{Քո}
Կոչել
ի
վերայ
մատրան,
Ի
վերա
րայ
մեր
այս
տան՝
Յոր
բնակին
որդիք
{Քո}:
Սրբութեան
կանգնեցաւ
Եւ
մի՛
յիշեր
զանուղղայս,
Աջ
{Քո}
լիցի
ի
նոսա,
Այլ
ի
չարէն
զիս
փրկ
ի
չարէն
զիս
փրկեա՛,
Զորդի
{Քո}
աղախնոյ,
Ում
սիրտ
ետուր
սիրալիր
Ե.
ՕՐՀՆԵԱ՜Լ
ԼԻՑԻՍ,
ՔՈ՛ՅՐ
Սիրտ
{քո}
օտա՛ր
լիցի,
ո՛վ
կոյս,
Ընդ
վայրա
մերժեսցի
ոք
ի
բաց։
Եւ
ընդ
յարկաւ
{քո}
խորանին
Ասպնջական
թէ
գտցիս
Սի
Յողջոյն
աշխարհիս.
Խնկեմ
զանուն
{քո},
Երգեմ
զսէր
քո
Բամբռան
ի
լա
Խնկեմ
զանուն
քո,
Երգեմ
զսէր
{քո}
Բամբռան
ի
լար
Կնտնտոցահար.
Յանոյշ
ի
գիրկ
աղխիցիս,
Հնչեսցին
{քո}
հէգ
պանդխտին
Մրմունջք
ի
կոյս
լսելի
ւ
ուլուց
եղջիւրք
ցցուեն
Ի
կուսական
{քո}
գիրգ
ագուռ,
Թէ
փոխարէն
ունիցիս
իս,
երթաս
զոտս
ամբարձեալ
Եւ
խոյզ
{քո}
ոչ
առաւիր,
Զկենսատուն
քաջ
ընդգրկ
էր
զայն
քեզ
զլացաւ,
Զի
թէ
ի
սիրտ
{քո}
փչէր
Զայն
շունչ,
այո՛,
բոց
հրոյ
րոյ,
Ապա
կորուսեալ
իսկ
էր՝
{Քո}
զանդորրութիւն
հոգւոյ:
Եւ
յո՞
նոր
հերիք
նա:
Զարմանք
ունին
զիս
ընդ
{քո}
Անհանճար
բանս,
սերովբէ.
Ըս
Հուր,
բոց
տիեզերասաստ,
Ապրեսցի՞
{քո}
մակուկիկ
"։
Զայս
սերովբէն
ննջելո
Ո՞չ
ուսուցանէ
քեզ
Գիր.
Թէ
չիցէ
{քո}
լուեալ
ցարդ՝
Հապա,
կա՛լ
եւ
ընթե
Եւ
զի՞
բնաւ
ոչ
մեկնիս.
Բան
{քո}
ըստ
չափ
ելանէ,
Ոչինչ
զզամ,
համար
ԱՆ
ՎԵՐԱՅ
ՈՒՆԵՑԱԾ
ԿԱՐԾԻՔԸ
Ի՞նչ
{քո}
անձնդ
մանուկ
մատաղ՝
կը
չարչարես
նաֆիլէ
՜,
խաւար
մտայց
հոգւոյդ,
սին
սաղարթիւք
{քո}
անձին,
Որ
ոսկէկիր
ըղձաս
լինել
քան
ակունս
յաւէժաբար
հաստատուն։
{Քո}
կրպակաց
պատուարք,
որմունք
եւ
խստապինդ
աւերակօք
կարկառեսցին
յաւիտեան,
Եւ
{քո}
կրիւք
մտաց
վարկօք
զգածեալ
որդիքդ
եւ
թոռ
նայ
յատեան
մտացդ
քան
զլոյս.
Զի՞նչ
{քո}
ոսկի
հոգիդ
զօրէ
պտղաբերել
բեղմնաւոր,
ամբք,
քան
զկուրացեալն
մտօք,
Ո՞ւր
{քո}
ապա
ոսկւոյ
անուն,
ո՞ւր
արծաթին,
ո՜
դո
Շոգ
օրերին
լողալիս,
Էն
կողմումը
{քո}
թշնամի
Տե՛ս,
չեչէնն
է
ման
գալիս։
ա՛ւ
է,
որքան
Արարատը
Մնաց
զրկուած
{քո}
ձայնից.
Յնշի՛ր,
քանի՛
դէպի
Պառնա
,
Մուսա,
եռանդով
հա՛ր
Աստուածային
{քո}
քնար.
Թո՛ղ
մի
խնդա
մայրն
Հայաստան
դա
մայրն
Հայաստան,
Թո՛ղ
մի
լսէ
նա
{քո}
ձայն։
Թո՛ղ
սրբէ
նա
արտասուք
ր
վազուկ,
արդեօք
ի՞նչ
կլինէր,
Որ
{քո}
ալիքներ
տանէր
իմ
ցաւեր,
Կամ
ի՞նչ
ւմ
է
շուտով,
մընում
է
ցաւը.
Թո՛ղ
{քո}
ալիքներ
ցնդեն
իմ
վշտեր,
Լուանան
ս
նդեն
իմ
վշտեր,
Լուանան
սիրտս
թո՛ղ
{քո}
մասնիկներ։
Սիրտս
խոցուած
է
սըրբեցիր
ինձ՝
երբ
որ
ես
ծնայ,
Ես
{քո}
մէջ
իստակ
ձեռքով
թաղուեցայ.
Դու
լ
"
Դու
ըսպասիր
նորա
գլխին
`
նա
ուշ
դնէ
{քո}
ոտքին
",
Սովրեցնում
է
մեզ
Մովսէս
րժանաւոր
`
լուսնի
շողից
պայծառ
է,
{Քո}
դամբանը
նա
յաւիտեան
եւ
դարերու
մութի
մէ
փաղաքշեց,
Միւս
օրն
ահա
արեւի
տակ
{քո}
երեսը
պերճ
փայլեց:
Թէ
երկինքը
քե
Սալեմի
դժբաղդ
որդիքը
`
Երբ
{քո}
տերեւքը
հիւսում
էին,
Յուշիկ
աղօթք
ային
խաղաղութիւն:
Լի
են
միշտ,
լի
{քո}
կողքումը:
ՄՏԱԾՈՒԹԻՒՆ
(
III)
ն
Արեգակի
ճառագայթքը,
զուարճացաւ
{քո}
հոգին.
Էգուց
կարող
է
նոյն
շողը
հ
Էգուց
կարող
է
նոյն
շողը
հանդիպել
{քո}
դիակին,
Երբ
պատանած
սուրբ
կտաւօք
Այո՛,
թաղել:
Դեռ
կը
ծագի
նա
{քո}
վերա,
կը
խփէ
շող
դամբանիդ,
Նա
կ
ասաց
ինձի
բընութեանը
բերանով,
Թէ
{քո}
կեանքն
էլ
պիտի
անցնի
լուսաւորաց
կանոնով
որ
ոսկերքըդ
սփոփուին...
Ծածկած
է
{քո}
օթեւան...
Դու
ընկեր
ես
վշտերին...
արոն
մարդին
Այն
րոպէին
ցոյց
չտուիր
{քո}
ստեղծուածք
սուրբ
ձեռին,
Սահման
դ
նում,
հազարաւոր
անցնի
դար:
Մարդը
{քո}
գործը
հասկանալու
ամենեւին
չունի
հնար.
ար,
Ո՞վ
է
հաշուել,
քանի՞
արդեօք
{քո}
առաջից
անցաւ
դար,
Մենք
`
հող,
մո
երումդ
էլ
կը
լսուի
կացնի
հնչում.
{Քո}
քարեղէն
կուրծքերումը
բրիչը
ձեռին
Ո
գահն
ու
սուրը
ա՛ռ
դու,
որդեակ,
{Քո}
նախահարց
եղիր
արժան
ընտիր
ժառանգ
Ի
ւ
քեզ
մօտ
Գասպարեանցը
ընտիր
հիւր.
{Քո}
թաղերում
էլ
չի
լինիլ
մի
տխրութիւն
էլ
տե
տխրութիւն
էլ
տեսնել,
Զի
Գասպարեանը
{քո}
մէջ
այժմիկ
իւր
տեղ
ընտրեց
բնակել:
սել,
թէեւ
չէիր
շատ
հինուց,
Թէ
դու
{քո}
մէջ
ծաղկեցնում
ես
մի
ազգասէր
ուսանող,
ւ
կայծակներով,
որոտով
Հիւր
չլինել
{քո}
մօտումը,
չզզուեցնել
իւր
ձայնով:
մբիշն
իւր
սէրը,
Նորան
ասաց.
"
ես
{քո}
՛
եմ
":
Ամիրեանն
էր
այն
պատանին,
մի
օր,
մի
վայրկեան,
Դու
մոռնալով
{քո}
ցաւեր
Կասես.
ո՞ւր
են,
ե՞րբ
անցա
Ասաց
հոգուն.
իմ
ընկե՛ր,
Ո՞ւր
է
{քո}
մեծ
խոստմունքը,
Ո՞ւր
նկարած
քո
պա
է
քո
մեծ
խոստմունքը,
Ո՞ւր
նկարած
{քո}
պատկեր:
"
Յուսա՛յ,
յուսայ
"
-
լս
Աշխատողներին:
Օրհնեալ
լինի
{քո}
սահմանողը,
Թող
սուրբ
լինի
Մ
ծառ
Իւրեանց
ճռվըղով
Կ՚օրհնեն
{քո}
գալը,
Ո՛վ
երկնից
դեսպան,
Դո
նը։
Շատ
երկար
Հայաստան
{Քո}
գալուն
սպասեց,
Ծաղկեցաւ
նա
ալեօք
թափած
Արցունքըն
աչքի։
{Քո}
գալն
իմացաւ
Մասիսի
վուլկան,
Ահեղ
թնդանօթ։
Թէ
այսքան
{քո}
գալն
Բերեց
ծեր
Մասաց
Ցնծութիւ
ղօթքը
Լինի
դիւրալուր,
Տեսնէ
{քո}
արեւ,
Շնչէ
քո
զեփիւռ։
րալուր,
Տեսնէ
քո
արեւ,
Շնչէ
{քո}
զեփիւռ։
Մարտի
2,
1855
դ,
իմացիր
դու
աշխարհը,
Ունայն
են
{քո}
հոգսերը.
Մի՛
տառապիլ
զուր
բեռի
տա
ռապիլ
զուր
բեռի
տակ,
Մի՛
չարչարիլ
{քո}
անձը։
Մի
լաւ
նայիր
դու
կազմութեան
Կտեսնես
այնտեղ
անտարակոյս
Եւ
{քո}
պատկերն
առանձին։
Անցաւոր
է
ու
դէմքը
տեսաւ։
Զո՛ւր
է,
չի
լսիլ
{քո}
ձայնը,
Հետեւիր
դու
կոչողին։
Դու
յաւիտեան
քնեցիր.
Ա՛ռ
ինձ
{քո}
մօտ,
քո
ծոց,
քո
գիրկ,
Ինչու՛
ա
աւիտեան
քնեցիր.
Ա՛ռ
ինձ
քո
մօտ,
{քո}
ծոց,
քո
գիրկ,
Ինչու՛
անտէր
թողե
նեցիր.
Ա՛ռ
ինձ
քո
մօտ,
քո
ծոց,
{քո}
գիրկ,
Ինչու՛
անտէր
թողեցիր:
ղճո՛ւկ,
Եկ
դու
մեր
մօտ,
մեք
կ՚ամոքենք
{Քո}
վիճակի
դառնութիւն,
Կը
թուլացնենք
ճակատ
Հայ
ազգ,
ասա՛,
արդեօք
Ո՛րտեղ
է
{քո}
հայրենիքդ.
Կամ
ունի՞ս
դու
ուրեւի
,
ու՞ր
է
տունդ,
Հայ
մարդ,
ո՛րտեղ
{քո}
կենտրոնդ,
Ունի՞ս
մի
բան
քեզ
սեպհ
քեզ
սեպհական.
Ցոյց
տուր
ինձ
դու
{քո}
պարծանքդ:
"
Ի՞նչ
հայրենիք,
թէ
ո՞րքան,
կամ
ի՞նչ
չափով,
Այդ
{քո}
գործ
չէ,
ներողութիւն:
Ամե
ես,
Այդպէս
յիմար
մտածելով:
{Քո}
ուսումը
չէ
կշտացնում
Իմ,
կամ
իմպ
Ուրախացի՛ր,
դու
Հայաստան,
Լսելով
{քո}
որդու
խօսքը.
Փառք
ու
պատիւ
քեզ
կ
Փառք
ու
պատիւ
քեզ
կը
բերեն
{Քո}
մարմնապաշտ
մեծատունքը:
ԼՈՒՍԻՆ
թք
է
առնում
վերեւ
առ
Աստուած.
Այլ
{քո}
ծագելուց
մինչեւ
մտանելդ
Աչքը
քեզան
լոկ
արտասուքի.
Դու
ո՛րքան
յաճախ
{քո}
խաւար
գահից
Տեսող
ես
լինում
լուռ
զ
եսող
ես
լինում
լուռ
զարհուրանքի:
{Քո}
ճառագայթով
ո՛րքան
փայլել
է
Պողպատ
Ե՛ւ
սպանուածին,
ե՛ւ
մարդասպանին
{Քո}
լուսից
կը
տաս
հաւասար
բաժին:
ԱՌՕ
Դրական
է
այս
մեր
դար:
{Քո}
բարձր
ճշմարտութեան
Ճառագայթները
փա
տունը
քանդես,
Արի
մորթի՛ր,
դու
{քո}
ձեռքով
ինքդ
քեզ.
Ի՛նչ
դանակ
է,
նէ,
կամ
դու
քեզ,
Կամ
պատահի,
որ
{քո}
մահով
մեռանիս,
Քո
ճանապարհը
պիտի
ամ
պատահի,
որ
քո
մահով
մեռանիս,
{Քո}
ճանապարհը
պիտի
տանի
քեզ
դժոխք.
Ո
"
խայտալով,
Իմ
կտաւը
ճերմակցրո՛ւ
{քո}
ջրերով
":
-
Ո՛վ
իմ
չքնաղ,
ստ
կաց,
Մահու
պատանք
լուանում
եմ
{քո}
համար
".
Եւ
այս
խօսքը
ասած
չասած
ցմունքին
այսպէս
տուեց
պատասխան.
"
{Քո}
օրհասը
մօտեցել
է,
տախտակներ
Պատր
ել
է,
տախտակներ
Պատրաստում
եմ
ես
{քո}
դագաղի
համար
":
Ասաց,
դարձեալ
ա
ւնքին
պատասխանում
է
այսպէս.
"
Ես
{քո}
համար
պատրաստում
եմ
գերեզման
":
Ճ
Տ
Օ՜հ,
սենեակ,
Որքան
{քո}
մէջ
ծխեցի
Խոնաւ
պատերիդ
Ես
մ
Գուցէ
միւս
անգամ
Ոտքս
չկոխեմ
{Քո}
շեմքի
վերեւ,
Մնացի՛ր
բարեաւ:
րէ
օգնել
իւր
եղբօրը,
Զանց
չարեցի
{քո}
սիրուն:
Ահա՛
իմ
գործ,
ահա՛
աջի
պէս,
Թող
չտեսնէ
թշնամին
{Քո}
թիկունքը,
թող
նա
չասէ
Թէ
վատ
է
Իտ
ԱՐԱՄ
ՆԱՀԱՊԵՏԻ
ՅԻՇԱՏԱԿԻՆ>
Քեզ
{քո}
սիրական
հայրենի
բարբառ
Ձգում
է
ան
յշ
այս
խնկի
բուրվառ:
Յաւիտենական
{քո}
օթեւանից,
Այս
խնկի
բուրումը
ընկալ
նոր
է
Թափել
վերայից:
{Քո}
օրից
այսօր
քանի՜
դար
անցաւ,
Սիրա
եր
եղբարք
թշնամի
էին
Այն
նուիրական
{քո}
սուրբ
աւանդին:
Բայց
արդ
բար
՛ր,
նահապետ,
օրհնի՛ր,
սիրական,
{Քո}
սուրբ
այս
լեզու,
ազգասէր
Արամ:
՛բ,
ների՛ր
դու
ինձ՝
Իբրեւ
որդւոյ
{քո}
ազգի,
Ապերախտ
եմ
առաջիդ
Որպէ
Օշական
Վեհ
Հայերի
գերեզման
{Քո}
ժայռից
ես
ցած
իջայ
Ուստի
հերոսն
մե
այս
տմարդութեան։
Բարձրաբերձ
{քո}
ժայռերից
Արծաթալիք
մեր
Քասախը
՝
Յանձն
արա
ալիքներին
Հասցնել
{քո}
գանգատը
Էջմիածնայ
Վեհապետին։
ոսից
Այրարատ,
Բոսփորից
Աղթամար,
{Քո}
տեսած,
Քո
պատմած
թշուառութիւնք
անհամար
տ,
Բոսփորից
Աղթամար,
Քո
տեսած,
{Քո}
պատմած
թշուառութիւնք
անհամար.
Ո՛
ծը,
Պակասը
թո՛ղ
լցնէ,
սիրած
իմ,
{Քո}
ազգը:
Փառախոտ
Ցոլակեանց
Թէեւ
հազար
սահի
դար:
{Քո}
երկնաշունչ
մեծ
գործերը
Յաւիտեան
պ
Յաւիտեան
պիտի
ծաղկեն.
Անթառամ
է
{քո}
պսակը,
Թո՛ղ
ազգեր
գան,
թո՛ղ
կոր
սօր
պիղծ
բերաններ
Ոմանք,
դարձեալ
{քո}
ընդդէմ
`
Ոռնան
ինչպէս
քաղցած
գայլ
այր
իմ
հարազատ,
Գիրկդ
բաց
որդուդ
{քո}
չուառական..
Համբուրում
եմ
քո
փոշ
ուդ
քո
չուառական..
Համբուրում
եմ
{քո}
փոշին
անարատ...
"
Յետո՞յ,
մի
ամ
գին։
"
Այստեղից
ահա
ես
եկայ
{քո}
մօտ,
Պատմել
մի
անցք,
որ
այս
առաւ
հուրդս
անկատար,
Ելիր
ու
գնա
կրկին
{քո}
տեղին,
Ուստի
քո
տիրոջ
հրամանովն
ե
Ելիր
ու
գնա
կրկին
քո
տեղին,
Ուստի
{քո}
տիրոջ
հրամանովն
եկար։
Շատ
մ
բոլորի
վատաբանութիւնք
Անպտուղ
եղան
{քո}
պատճառներով...
"։
Դեռ
խօսք
Իսկ
այն
աշխարհում
ծերունու...
եւ
{քո},
Դատաստանն
կայ
ձեռին
Աստուծոյ.
Սո՛ւրբ
արա
զնոսա
ճշմարտութեամբ
քով,
զի
{քո}
բանդ
ճշմարտութիւն
է
")։
Այո՛,
եր:
պ.
Կ[ոմս]
Էմ[մանուէլ],
Կարդալով
{քո}
Յիշատակարանը
Հիւսիս[ափայլի]
№
1
մէջ,
ո
վերաս:
Չար
լեզուներ
ասել
էին
ինձ,
թէ
{քո}
թոքախտութիւնքը
զայրանալով
զրկել
է
քեզ
հ
նութիւն
լինի,
ամբողջ
տարի
պիտի
վայելեմ
{քո}
Յիշատակարանը:
չ
կարող
են
օգնել
Քանթը
կամ
Հեգելը,
եթէ
{քո}
խուզարկութեանը
խորհուրդը
քո
ազգի
վրայ
գ
եգելը,
եթէ
քո
խուզարկութեանը
խորհուրդը
{քո}
ազգի
վրայ
գործ
դնել
է
նոցայ
համակարգութ
այնպէս
է
եւ
նորա
փիլիսոփայութիւնը.
եւ
{քո}
սքանչելի
փիլիսոփայութիւնքը
եթէ
կամենաս
հիմք
դնել:
Ուզո՞ւմ
ես
փիլիսոփայ
դառնալ
{քո}
ազգի
համար
(
որովհետեւ
կաթողիկէ
փիլիսոփ
եր
եւ
ազդեցութիւնք),
ապա
ուրեմն
ուսիր
{քո}
ազգի
կեանքը,
նորա
հասկացողութեանը
աղբի
րակութիւնքը
եւ
եթէ
օգտակար
եւ
յարմար
են
{քո}
ազգի
կեանքին
եւ
պէտքերին,
ապա
ուրեմն
ա
ւմարի
մէջ:
Աշխատիր
իրականապէս
բարւոքել
{քո}
ազգի
կեանքը
եւ
թող
քո
բոլոր
իմաստութիւն
ականապէս
բարւոքել
քո
ազգի
կեանքը
եւ
թող
{քո}
բոլոր
իմաստութիւնը
ուղղուի
դէպի
նորա
կե
ի
հեղեղի
մէջ
դու
որի՞
տունն
ես
հարցնում
{քո}
ծանր
ու
բարակ
սահմաններով,
սեռերով
եւ
րի
պատշգամբներում
քարոզէ,
գուցէ
այնտեղ
{քո}
արհեստակիցքը
հիանան
քու
խոր
գիտութեան
վ
հեցաւ
ի
խորս
ջուրց
նոյն
չարաբաստ
ծառայն
{քո}:
Յիշխանականն
ի
յաթոռ
դու
զոյ
կամ
Ա՜խ,
ասացի
ես
նորան,
ազնիւ
բարեկամ,
{քո}
հարցմունքը
դարձեալ
կենդանացնում
են
իմ
մ
կարելի
է,
պատմի՛ր,
աղաչեմ,
որովհետեւ
{քո}
ծանր
կերպարանքից
եւ
քո
ազդու
խօսքերից
հ
աչեմ,
որովհետեւ
քո
ծանր
կերպարանքից
եւ
{քո}
ազդու
խօսքերից
հեշտ
կարելի
է
իմաստասիրե
ու
շատ
բաներ
տեսած
եւ
շատ
բաներ
լսած
ես
{քո}
կեանքի
մէջ:
Քաջ
իմացիր,
որ
տարաբախտ
մ
եմ
յանձնում
իմ
խօսքերը,
որ
յաւէրժացնես
{քո}
յիշատակարանների
մէջ
(
նոցայ
հետ
միասին
գէ
մարդկան
արձան
կանգնի
փառաւոր,
{Քո}
գործք,
վաստակք
գտցեն
գովեստ
ի
բերանոյ
Ապերախտին
անգութ
ձեռամբ
խզեցաւ
թել
{քո}
կենաց.
Անջնջելի
սերտ
յիշատակք
կա
Անջնջելի
սերտ
յիշատակք
կացցեն
քարոզ
{քո}
կենաց,
Յաւերժ
առնել
չարագործին
ըզ
մ:
"
Յառաջ
ասա՛
դու
ինձ,
թէ
ովքե՞ր
են
{քո}
բարեկամները,
ապա
ես
քեզ
կ՚ասեմ,
թէ
դո
որ
կարող
էին
համոզել
ինձ
հաւատ
ընծայել
{քո}
ասածներին,
եւ
դատել
այն
հետեւանքը,
որ
մարդերի
ձեռքում,
բոլորովին
խոտորուելով
{քո}
նախկին
սուրբ
խորհրդից:
Թէպէտ
բաւա
ապաստանարան,
այժմ
ու՞ր
պէտք
է
ապաւինիս
{քո}
անիրաւ
եւ
անհամար
հալածիչների
երեսից:
էզներ
բացուելու
էին
քեզ.
այն
ժամանակ,
{քո}
անունը
պատմութեան
թերթերի
մէջ
կը
դրոշմո
վուրդը
բարերարութիւն
գտանելով
քեզանից,
{քո}
երախտիքը
իւր
հոգու
մէջ
կ՚անմահացնէր:
Ա
Արդարամի՞տ
մարդ,
դու
ինչպէ՞ս
կարող
էիր
{քո}
արդարամտութեամբ
դոցայ
հետ
վարուել,
որո
հատելով
իմ
խօսքը.
քանի՞ցս
անգամ
այսպէս
{քո}
բախտաւորութիւնը
զոհեցին
իւրեանց
փառամոլ
յդպիսի
թշնամիք
մարդկութեան
թունաւորեցին
{քո}
փրկութեան
բաժակը:
Դու
կորցրեցիր
քո
առա
ցին
քո
փրկութեան
բաժակը:
Դու
կորցրեցիր
{քո}
առաջին
փառքը,
եւ
շիջուցիր
քեզ
լուսատու
շիջուցիր
քեզ
լուսատու
ճրագը։
Կորցրեցիր
{քո}
օրէնքի
պաշտպանը
եւ
քո
բարեբախտութեան
վե
ճրագը։
Կորցրեցիր
քո
օրէնքի
պաշտպանը
եւ
{քո}
բարեբախտութեան
վերայ
մտածողներին:
Դու
պէտք
է
մինչեւ
այն
օրը
հառաչես,
մինչեւ
{քո}
անօրէնութեանէ
վրեժը
հատուցանես:
ւատքին
առաւե՛լ
մօտ
ծանօթ),
ինչպէս
եւ
{քո}
ամեն
նախնիքը։
Իսկ
ե՛ս՝
անպիտա՛նս,
թէ
նձ
եւ
գտնելով
Սիւնեաց
աշխարհում,
տարիր
{քո}
տունը
ո՛չ
որպէս
մի
տան
պատկանաւորներից
,
Տիրո՛ջդ
արժանի
էի։
Բացի
սորանից,
{քո}
երանելի
մայրը,
երբ
բդեշխի
մօտ
բերեց
ետեւ
վերին
Նախախնամութիւնը
այս
դարում,
{քո}
քաջութիւնդ
զօրացնելով,
պայծառացուց
ամե
ի
էի։
Եւ
ես
եմ
ա՛յն
Ղազարը,
որին,
{քո}
եւ
շա՛տ
ուրիշների
ասածին
պէս,
փոխանակը
շակերտները
եւ
փարիսեցիները
պահում
են
եւ
{քո}
աշակերտքը
չեն
պահում
եւ
խառն
ուտում
են
ասում,
թէ
Սամարացի՛
ես
դու
եւ
դեւ
կայ
{քո}
մէջ
"։
Յետոյ,
սուտ
վկանե՛ր
ժողովելով
էին
այդ
տեղը։
Եւ
դու,
Տէ՛ր,
կանչելով
{քո}
եղբօր՝
տէր
Վարդին,
Հայդիկին
եւ
իմ
ան
ց
ինձ.
վէրքերիցս
մահի
դուռն
եմ
հասած,
{քո}
պարտքն
է
այսուհետեւ
դեղ
դնել
եւ
բժշկել
կը
մատնէ։
Եւ
ինձ
բարեկամ
էին
անուանում
{քո}
եղբարքը,
Տիրոջդ,
սուրբ
գրուանի
գին,
,
եւ
ուղղափառ
հաւատի
ուսումը
ստացած
են
{քո}
օրհնեալ
մօրից
եւ
նո՛յն
իսկ
Տիրոջիցդ։
Ե
րոջը
(
ինձ
բարեկամ
էին
անուանում),
որ
{քո}
՝
Տիրոջդ,
սիրուն
եւ
ամենին
ընդունող
բա
։
Որովհետեւ
այն
օրից,
երբ
դու,
Տէ՛ր,
{քո}
անարգ
մարդ
մեծարող
խնամքովդ
ինձ
քո
ընտա
՛ր,
քո
անարգ
մարդ
մեծարող
խնամքովդ
ինձ
{քո}
ընտանիքին
յանձնեցիր,
դոքա
եղան
իմ
վրայ
ընտանիքին
յանձնեցիր,
դոքա
եղան
իմ
վրայ
{քո}
խօսքի
հրամանը
կատարողքը,
առանձին
առանձ
անց
խնայելու
կտրատեցին,
երբ
տեսան,
թէ
{քո}
աչքից
ընկայ։
Եւ
այժմ,
իմ
ունեցածներով
ւն
ունիս
եւ
բան
չես
մոռանում,
մանաւանդ
{քո}
հոգասիրութեամբ.
որովհետեւ
շատ
էր
կառավ
ի
ուրիշ
նո՛ր
բան
էլ
ասեմ
Տիրոջդ,
որ
թէ
{քո}
արդարութիւն
փնտռող
մտքիդ
ընդունելի
երեւ
ր
սուրբ
Պաւղոսի
ձեռքով։
Նորա՛ն
իմացուր
{քո}
հաշտ
լինելը
քո
ծառաների
հետ։
Մեր
մեղքի
ձեռքով։
Նորա՛ն
իմացուր
քո
հաշտ
լինելը
{քո}
ծառաների
հետ։
Մեր
մեղքի
պատճառով
ամուլ
ր
հոգիների
անդաստանքը,
որով
ծաղկելով՝
{քո}
կամքիդ
հաճելու
արժանի
պտուղներ
բերենք
ե
ներէ՛
ինձ
որպէս
մի
տկարամիտ
մարդու։
Եւ
{քո}
իսկ
ամենասքանչ
անձինդ,
որից
ամեն
մեծ
կ
ս
եւ
ա՛զատութեան
եղեւ
մեզ
առիթ
տէր
Աղան
{քո}
տեառն
քեռի
էր
"
(
եր.
41)։
Երրորդ
Երրորդ,
որ
ասում
է
Փարպեցին,
թէ
ինձ
{քո}
տունը
տարիր
ոչ
որպէս
մի
աղքատ
մարդ
եւ
ա
§
24.
Բնագրում
ասած
է.
"
Տէր
Աղան
{քո}
Տեառն
քեռի
էր
"
(
եր.
41)։
Եթէ
քեռի
նդէ՞ր
մեք
եւ
փարիսեցիքն
պահեմք
յաճախ
եւ
{քո}
աշակերտքդ
ոչ
պահեն
"
(
Մատթ.,
գլ.
Թ
կերտքն
Յովհաննու
եւ
փարիսեցիքն
պահեն
եւ
{քո}
աշակերտքդ
ոչ
պահեն
"
(
Մարկ.,
գլ.
Բ
օթութեամբ
սրտիւ
գալ
առ
մեզ
յողջոյն,
եւ
{քո}
զմտաւ
ածեալ,
որպէս
պարտ
է
առնել
մեզ,
իւրեանց
ազգասիրութեամբը
փառաւորում
էին
{քո}
մոռացուած
ու
փոշոտուած
անունը,
որի
յիշ
ծ
անունը,
որի
յիշատակը
անգամ
ջնջուած
է
{քո}
շատ
զաւակների
սրտերից։
Մի
մեծատուն
մար
նքը,
որ
ճանաչեն
քեզ
ճշմարիտ
Աստուած
եւ
{Քո}
ուղարկած
Յիսուս
Քրիստոսը,
վկայում
է
մե
ւիտենական
գրաւական
մեր
բարեկամութեանը։
{Քո}
քաղցր
յիշատակը
ապրելու
է
մեր
սրտում,
ք
կուրծքի
մէջ.
չենք
մոռանալու
քեզ
եւ
ոչ
{քո}
ազնիւ
եւ
առաքինի
ունակութիւնքը,
ո՛չ
այ
մի
այլ
տեղում
շինել
մի
առանձին
դժոխիկ,
{քո}
սիրեկանի
անունով,
եւ
բնակել
այնտեղ
իբր
՛ր,
լակոտ,
դադարի՛ր
ինձ
խաբելուց.
ես
{քո}
հիւսիսային
հաշուապահանջ
իշխանների
ընկեր
ատանան,
-
թէ
ի՛նչ
են
արժում
այդ
բոլորը
{քո}
կարծիքով։
-
Չնչին
բան,
Ձեր
մռայլո
-
Վերջացան,
Ձեր
մռայլութիւն:
-
{Քո}
յիմարութենից,
ծուլութենից
եւ
անհոգութե
արգի
աբեղաների
հետ,
սկսեցիր
հիւսիսումը
{քո}
յիմար
կատակը,
քանի
անգամ
արքայազն
Դմիտ
ոքր
ինչ
հին
են,
բայց
անդադար
աշխատելով
{քո}
փառքի
համար,
ես
դարձեալ
վիրաւորուեցայ
:
-
Անհնարին
է:
-
Երդւում
եմ
{քո}
անիծեալ
պոչովը,
Ձեր
մռայլութիւն:
եր
մռայլութեանը:
-
Ընծայիր
նորանց
{քո}
բարեկամին,
-
ասաց
սատանան
թթու
դէմքով
ատանան
թթու
դէմքով.
-
ինձ
հարկաւոր
չեն
{քո}
շարադրութիւնքը,
այլ
ցանկալի
է
իմանալ,
նգարուած
են:
Բայց
դառնանք
դարձեալ
դէպի
{քո}
յայտարարութիւնը:
Դու
պատմեցիր
ինձ
միայ
Դու
ամենայն
բանի
մի
պատճառ
գտանում
ես.
{քո}
ծուլութենից
հետեւում
է,
որ
այժմ
դեւերը
-
Սիրական
Բուբանդուս,
սկսիր
շուտով
{քո}
յայտարարութիւնը.
միայն
կատարիր
նորան
հ
-
Այսուհետեւ,
բոլոր
գործերի
մասին,
ես
{քո}
հետ
ուրիշ
կերպ
չեմ
խօսելու,
եթէ
ոչ
վիպ
կրկնի՛ր
եւ
այն,
ինչ
որ
այժմ
կարդացիր.
{քո}
ոճը
շատ
հաւանելի
է
ինձ:
Բուբանդու
մռայլութիւն
"...
չկամիմ
այլեւս
լսել
{քո}
վիպասանական
ոճր.
Կարդա՛
ճարտասանական
ո
սաստիկ
բարկացած.
-
կը
վերջացնե՞ս
մի
օր
{քո}
այդ
զզուելի
դատարկաբանութիւնը,
որի
մէջ
թիւն:
Բայց
զգուշանալով,
որ
մի
գուցէ,
{քո}
վերստին
բանդագուշելովը,
ինձ
պատահի
սրտ
ւ
պաշտօն
ունէիր
գրականութեան
դեւապետի,
{քո}
տգիտութեամբը,
ծուլութեամբը
եւ
եսական
ա
արեկան
շրջանառութիւնը.
ինձ
հարկաւոր
չէ
{քո}
բարբառի
նեղսիրտ
ձեւը,
այլ
այն
միայն,
եւը,
այլ
այն
միայն,
որ
հասկանալի
լինի
{քո}
խօսածը,
ուրեմն
պիտոյ
էր
խօսել
պարզ
եւ
ունէիր
կենդանի
էակների
հետ
խօսել,
եթէ
{քո}
խօսակցութիւնը
ունէր
մի
իրական
խորհուրդ
:
Եթէ
մի
մարդու
պատահէիր,
որ
խօսում
էր
{քո}
հետ,
փոխանակ
նորա
խօսքին
պատասխանելու
ամանակ
այնպէս
գեղեցիկ
բացայայտելու
չէիր
{քո}
միտքը,
որքան
գրելով
միեւնոյն
բանը:
դու
այժմ
կամիս
նոյն
բանը
ինձ
ասել,
թէ
{քո}
լեզուն
թէեւ
ծանր
էր,
այլ
գրիչդ
ոչ,
եւ
-
Հերի՛ք
է,
-
գոռաց
սատանան,
-
դու
{քո}
օրումդ
քո
խելքից
մի
բան
գրած
չես,
ինչ
ք
է,
-
գոռաց
սատանան,
-
դու
քո
օրումդ
{քո}
խելքից
մի
բան
գրած
չես,
ինչ
որ
ցոյց
ես
մի
բան
գրած
չես,
ինչ
որ
ցոյց
ես
տուել
{քո}
անունով,
այդ
բոլորը
օտարի
վաստակ
է
եղե
կարդացող.
ես
շատ
լաւ
ճանաչում
եմ
քեզ,
{քո}
սիրտը
կը
ճայթէ
մի
երես
բան
կարդալու
ժամ
կը
ճայթէ
մի
երես
բան
կարդալու
ժամանակ.
{քո}
գրիչները
այնքան
չորացել
էին,
որովհետեւ
ելով.
-
Տեսանում
ես
ինչպէս
կատարում
եմ
{քո}
առաջարկութիւնքը,
եթէ
հիմնած
էին
առողջ
ալիս
գործի
շատութենից:
-
Ես
գիտեմ
{քո}
հարազատութիւնը
եւ
գործունէութիւնը,
-
ա
իւնը,
-
ասաց
սատանան,
-
ցոյց
տուր
ինձ
{քո}
ցուցակը:
Ֆիֆիքոքոն
տուեց
նորան
ամո
եմ,
որ
իմ
կառավարութեան
բոլոր
մասներից
{քո}
դէպարտամենտը
սռաւել
բարեկարգ
է:
-
:
-
Ես
ճշմարիտ
եմ
ասում,
որովհետեւ
{քո}
գործերի
ընթացքը
շատ
արագ
է:
-
Ձեր
քննութիւն:
-
Իմ
ծառայողներից
ոչ
ոք
{քո}
չափ
չէ
տալիս
ինձ
այդքան
նզովեալ
հոգի.
ս
եւ
իցէ,
բայց
ես
պարտական
եմ
գնահատել
{քո}
արժանաւորութիւնը
եւ
արժանի
վարձ
տալ
քեզ
եմ
դառնում
այժմ,
իմ
հարազատ
զաւակ,
որ
{քո}
շատ
տարեկան
կեանքումդ
երբեք
ամօթ
չբերեց
իմ
եւ
իմ
ազգատոհմի
վերայ,
բարեաւ
լինի
{քո}
գալը,
ողջամբ
եկիր.
գոհ
եմ
քեզանից,
ո
անաս
բաց
խօսածիցս,
ինչպէս
նկատում
եմ,
{քո}
խոստանալը
շատ
է,
քան
թէ
կատարելդ.
խօս
ւմ
են,
մեր
կեանքը
թռչում
է,
իսկ
մեք,
{քո}
շնորհքիցը,
բանտարկուած
մեր
բնակարաններ
ի
անբան
արարած:
-
Ես
չեմ
հասկանում
{քո}
ասածը:
-
Մա՞րդն
է
գերազանց,
թէ
փա
տախօս
եւ
անպատիւ
դու,
մեք
ճանաչում
ենք
{քո}
խաբեբայութիւնը,
քո
արհեստը
ընթացք
չուն
,
մեք
ճանաչում
ենք
քո
խաբեբայութիւնը,
{քո}
արհեստը
ընթացք
չունի
մեր
մէջ:
Ազգասէ՞ր
գասէր
պատուանունը,
այլեւ
բոլոր
ազգը
եւ
{քո}
հօր
ոսկերքը
կը
հանես
գերեզմանից
եւ
կը
վ
ս
այնպէս
իմանան:
Աստուած
լուսաւորեսցնէ
{քո}
հոգին,
Սիմոն
վարժապետ,
եթէ
դու
չլինէի
Սիմոն
վարժապետ,
եթէ
դու
չլինէիր,
եթէ
{քո}
գրեանքը
ինձ
ժառանգութիւն
չմնային,
ո՛վ
ւրախանալ:
-
Սեւ
ուրախութիւն
կը
գար
{քո}
գլխին,
եթէ
չէի
կարդացել...
ի՛նչ
օր
չէի
կարդացել...
ի՛նչ
օր
էին
ձգել
քեզ
{քո}
բարեկամքը.
հաւատա՛,
Շաքարեանց,
դու
մ
ց
յետոյ,
ստիպուեցայ
գնալ
եւ
հարցասիրել
{քո}
խելագարութեան
պատճառը:
Ախոռը
ներս
մտայ
իմ
գլուխը:
Փոյթ
չէ,
դրացի,
ես
մի
օր
{քո}
դրան
առաջեւ
եւս
կը
չոքեմ...
-
Աս
բոլորը․
ես
ոչինչ
բան
չեմ
հասկանում․
եւ
{քո}
ընթացքը,
ախոռի
հանդերձանքը,
այժմեան
խ
ջինը
դու
պիտոյ
է
լինիս,
որ
իմանաս:
Ես
{քո}
բարեկամութեան
վերայ
երկբայութիւն
չունիմ
կալ
եմ,
-
ասաց
Շաքարեանցը,
-
ես
գիտեմ
{քո}
բարեկամութիւնը,
եւ
այդ
էր
պատճառը,
որ
,
ասաց.
"
Ես,
մտանելով
ախոռը,
զննեցի
{քո}
արարողութեան
համար
պատրաստած
բաների
մնա
անկանալով
մոռանալ
անցած
գնացածը:
-
{Քո}
պատրաստութեան
մէջ
ես
տեսանում
եմ
թերութ
այն
ծանօթութենից,
որ
տուեցիր
ինձ
այսօր
{քո}
կարճառօտ
տոմսակով:
Դու
մոռացել
ես
հոգա
եւս
ընդդէմ
չես
այս
իմ
կարծիքին:
-
{Քո}
ասածը
զուտ
ճշմարտութիւն
է,
ինչպէ՛ս
կար
ա
ի՛նչ
էիր
կարծում,
սիրելիս:
Ալքիմիան
{քո}
կարդացած
բաների
նման
չէ.
ի՛նչ
քո
կարդա
իմիան
քո
կարդացած
բաների
նման
չէ.
ի՛նչ
{քո}
կարդացած,
եւ
իմ
թալիսմաններին
եւս
նման
րի
մէջ:
-
Դու
զուր
տեղը
մի՛
որոնիր
{քո}
գրքերի
մէջ,
ոչինչ
գտանելու
չե՛ս.
իսկ
-
այս
ի՛նչ
բաներ
են...
եւ
զխորհուրդս
{քո}
ո՛
գիտաց...
որպէս
զի
մեծ
են
գործք
քո
քո
ո՛
գիտաց...
որպէս
զի
մեծ
են
գործք
{քո},
տէր...
-
Ապա,
պ.
Մարկոս,
այ
րախ
եմ,
հարստացի՛ր,
եղբայր,
եւ
դու,
{քո}
նման
մարդը,
խելացի,
հասուն
դատողութեա
-
Ի՞նչ
մին,
ի՞նչ
տասը...
խելօք,
ես
{քո}
համար
շամպայնից
վաննա
(
բաղանիս)
կը
շի
ուիլ,
եւ
անշունչ
մետալը
հնազանդւում
էր
{քո}
իշխանական
հրամանին,
այն
ժամանակ
ի՛նչ
յ
եց
քեզ
մեր
մօտ,
այս
րոպէիս
խօսում
էինք
{քո}
մասին:
Պ.
Մարկոսը
խնդրում
էր
ինձանից
ում
էր
ինձանից,
որ
իւր
հետ
միասին
գայի
{քո}
մօտ,
բայց
ես
իմանալով
քո
ժամանակի
սակա
տ
միասին
գայի
քո
մօտ,
բայց
ես
իմանալով
{քո}
ժամանակի
սակաւութիւնը,
հրաժարուեցայ,
էր
եւ
դու
զգաստ
մնալու,
որ
կարողանայիր
{քո}
դիտաւորութիւնդ
իրագործել,
նա
մի
ջիլ
մա
ացայ,
որ
ես
մազի
չափ
պատիւ
չեմ
ունեցել
{քո}
մօտ:
Միթէ՞
խաղ
է,
կամ,
կատա՞կ
է
իմ
հ
նչպէս
չէ,
կպատասխանէ
քեզ.
եղբայր,
նա
{քո}
ասած
մարդերից
չէ
եւ
ոչ
միայն
քո
ասած,
յր,
նա
քո
ասած
մարդերից
չէ
եւ
ոչ
միայն
{քո}
ասած,
այլ
նա
մարդ
չէ
ընդհանրապէս:
Դու
րապէս:
Դու
կարծում
ես,
թէ
նա
կը
խոսէ՞
{քո}
հետ,
երեսը
շուրջ
կը
տայ
եւ
կը
հեռանայ
եւ
դարձեալ
կը
տեսանես:
Բացի
դորանից,
{քո}
համար
մի
զարմանալի
բան
չէ,
ո՞ր
ապաքէն
եւս
հեռի
չմնաս
այդ
բաներից,
անտարակոյս
{քո}
յօժարութիւնը
եւս
հարկաւոր
է,
այստեղ
ես
իտոյ
է
առնենք
ազգի
համար:
-
Ուրեմն
{քո}
առաջարկած
մտածելի
բաները
ազգի՞ն
են
վերա
հասարակ
կերպով
հասկացրու
ինձ
եւ
յայտնիր
{քո}
դիտաւորութիւնը:
Իմ
կարծիքը
այս
է,
որ
նչ
աւելի
հարկաւոր
չէ,
երանի՜
թէ
ես
եւս
{քո}
պէս
անգէտ
լինէի,
բայց
քո
աղօթքի
պէս
իմ
նի՜
թէ
ես
եւս
քո
պէս
անգէտ
լինէի,
բայց
{քո}
աղօթքի
պէս
իմ
աղօթքը
եւս
արժանընդունակ
ել:
Անտարակոյս
այս
բոլորը
կ'առնենք
մեք
{քո}
հետ.
բացի
սորանից
հարկաւոր
է,
որ
դարպ
ները
գլուխ
կոտրեն
ուսում
ստանալու,
մեք
{քո}
հետ
հոգիներիս
պատրաստութիւնը
տեսանենք։
էս:
-
Բայց
դու,
տեսա՞ր,
երբեւիցէ
{քո}
կեանքում,
երկու
Հայ,
մաքուր
խղճմտանքո
յ
ես,
ի՛նչ
մարդ
ես
որ
մէջտեղ
ես
եկել,
{քո}
խելքի
բան
է
այսպիսի
բաների
վերայ
խօսել
վ
որ
Բաղդասար
Խալֆայի
բոլոր
տաղերը
Զիս
{քո}
սիրոյն,
Արիք
որ
երթամք,
Գարունն
է
բաց
-
Քեզ
ո՛վ
է
կարգել
հինգ
մանէթ
թոշակ.
{քո}
պէս
ծառան
դեռ
կերած
հացի
համար
եւս
պիտո
ՆՈՒԷՐ
ՍԻՐԱԿԱՆ
ԵՂԲԱՅՐ
{Քո}
եռանդուն
ազգասիրութիւնը,
քո
միշտ
պատրա
ՅՐ
Քո
եռանդուն
ազգասիրութիւնը,
{քո}
միշտ
պատրաստականութիւնը
յառաջամատոյց
գո
տնջենաւոր
յարատեւութեանը
երաշխաւոր
է
{Քո}
սրտակից
բարեկամ
Հեղինակը
I
-
Ի՞ն
թեանը,
մեռանում
է
իսկոյն:
-
Ուրեմն
{քո}
կարծիքով
մահը
մի
էակ
է,
որ
գալիս
է,
կ
ամք
ունէր,
որ
գործիք
ունէր,
եւ
այսպէս
{քո}
ասելով
մահը
մի
մարդու
նման,
կամ
ով
գիտ
ր
տարաժամ
խլէր
նորա
կեանքը:
-
Միթէ՞
{քո}
աչքումը
մարդը
եւ
ճրագը
հաւասար
բան
են,
եց
Շահումեանցը,
-
ես
այլ
տեսակ
կը
խօսիմ
{քո}
հետ,
միայն
կը
ցանկանայի,
որ
հասկանայի
ր
կարծում
ես
թէ
մարդ
չկար,
որ
հասկանար
{քո}
ասելիքը,
ասա՛,
ես
լսում
եմ,
կը
հասկա
ելով
ձեւ
ու
կերպարանք
ես
հասկանում,
եւ
{քո}
համար
ձեւի
փոփոխութիւնը
համարւում
է
չքո
Մի՞թէ
մոխիրը,
որ
կը
ստանայիր
փայտից,
{քո}
աչքումը
ոչինչ
էր.
ոչինչ
չէ՛
տեսանւում
սաց
Թիւթիւնճի-օղլուն,
-
ես
ընդունում
եմ
{քո}
ասածը,
բայց
մի
բան
կայ,
որ
փոքր
ինչ
ո
՞
նոցանից
իւրաքանչիւրը
իրաւունք
չունէին
{քո}
հայրական
սէրը
եւ
խնամարկութիւնը
հաւասար
արկութիւնը
հաւասարաչափ
ստանալու.
մի՞թէ
{քո}
աչքումը
նոցանից
մինը
սիրելի
կը
լինէր
առ
նոքա
իւրեանց
զաւակների
վերայ.
եւ
միթէ՞
{քո}
որդու
մինը
եթէ
պահանջելու
լինէր
քեզանից
սիրէիր
նորան,
քան
թէ
միւսերը,
դու
եւ
{քո}
միւս
որդիքը
ասելու
չէիք
նորան,
որ
նա
ա
,
ինչ
որ
տուել
էր
քեզ
բնութիւնը
մինչեւ
{քո}
զգայուն
կեանքի
վերջը,
նա
պիտոյ
է
ետ
ստ
այն
գումարը,
ինչ
որ
գործ
էիր
դրել
դու
{քո}
վերայ,
եւ
այս
պատճառով
շատ
ճիշտ
է
տուա
էիր
նոյնպէս
բնութեան
օրէնքներով:
-
{Քո}
մարմինը
հողանալով
բուսուցանում
է
եւ
զար
ացնում
է
շատ
սերմեր,
որ
քամին
բերել
էր
{քո}
հողի
մէջ,
իսկ
սերմերը
կարող
էին
կերակր
ռքիցս
գար
ես
կ՚աշխատէի
ամենայն
օր
խօսել
{քո}
հետ
այսպիսի
գեղեցիկ
բաների
վերայ,
բայց
ութեան
հրաշքներին,
կը
տեսանես,
որ
այդ
{քո}
շատ
մեծ
կարծած
փոսը
նա
մի
րոպէում
կը
լց
ուած...
Աստուա՛ծ
իմ,
դու
կը
կատարես
{քո}
խոստմունքը...
Այնպէս
չէ՞:
Ի՛նչ
եւ
ի
ած,
վեր
առնուն
ու
տան...
Յոյս
ունիմ
{քո}
վերայ,
համբուրում
եմ
քեզ.
մնաս
բարեա՜
մբուրում
եմ
քեզ.
մնաս
բարեա՜ւ.
{Քո}
սիրական
Մանուշակը:
Մանուշակը
շո
ձեռքիցդ
եւ
ինքեանք
կը
տանեն,
իսկ
դու,
{քո}
անզգուշութենովը
կը
զրկուիս
ժամուցիցդ
որ
տուն
չես
եկել,
այժմ
եկած
չեկած,
այդ
է
{քո}
քաղաքավարական
խօսքը,
-
պատասխանեց
կինը
աւելացրեց
նա:
-
Ես
ասացի,
որ
առանց
{քո}
հետ
խօսելու
չեմ
կարող
կտրական
բան
ասել
ունում
եմ,
իսկ
ընդհանրապէս
ո՛չ:
Մի՞թէ
{քո}
կարծիքներով
ամենայն
մարդ
որ
հոգի
ունի,
րի
նման
չես
վարւում
իմ
տանս,
այլ
իբրեւ
{քո}
տանը:
-
Եթէ
թոյլ
կը
տաք,
-
ասաց
Շահ
եւ
շատ
ցաւեցայ,
որ
այդպէս
վրդովուած
էր
{քո}
հոգու
խաղաղութիւնը:
Ես
քեզ
խօսք
տուել
ատ
եմ
իմ
խօսքիս.
եթէ
դու
եւս
հաստատ
ես
{քո}
վերայ,
ուրեմն
էգուց
երեկոյ,
տասն
եւ
մ
յետոյ
պիտոյ
էր
ինձ
առարկայ
բանալ
իսկոյն
{քո}
հօր
հետ
այս
մասին,
եւ
պսակել
մեր
փափագ
կ,
եւ
ինչպէ՞ս
մի
փոքր
պատճառ
դղրդում
է
{քո}
ջլերը:
Ի՞նչ
պիտոյ
է
եղած
լինէր
այն..
ւարի
մէջ:
Հանդարտի՛ր,
հոգիս,
այժմ
ես
{քո}
մօտումն
եմ.
ուրեմն
պատճառ
չունիս
երկիւ
ասաց
Շահումեանցը,
-
որ
իմ
սէրը
անչափ
է
{քո}
վերայ.
գիտե՛ս,
որ
եթէ
իմ
հոգին
աշխարհ
որ
չեմ
կարող
այժմ,
պատճառ,
աղմկուած
է
{քո}
սիրտը
եւ
երկիւղ
եմ
կրում,
թէ
միգուցէ
ա
միգուցէ
այդ
խօսքերը
առաւել
եւս
վրդովէին
{քո}
հոգին:
Այդ
խօսքերի
վերայ
Մանուշակը
որտակիչ
հարուած,
հանդարտ
հոգով
կը
լռեմ
{քո}
խօսքը
`
թէեւ
լինէր
այն
իմ
մահու
դատակնի
ասելիքը:
Ես
կամէի
վճռաբար
լսել
քեզանից
{քո}
յօժարութիւնը
ինձ
հետ
ամուսնանալու,
կամ
թիւնը
ինձ
հետ
ամուսնանալու,
կամէի
լսել
{քո}
խոստմունքը,
քո
կուսական
երդումը:
Այո՞
ուսնանալու,
կամէի
լսել
քո
խոստմունքը,
{քո}
կուսական
երդումը:
Այո՞,
կամէի
ստոյգ
ի
ոքրն
էիր
ընտրում
ինձ
գալով:
-
Մի՞թէ
{քո}
խիղճը
չէ
տանջում
քեզ,
-
պատասխանեց
Մանո
էպի
քեզ.
գիտե՛ս,
որ
իմ
հոգին
ապրում
է
{քո}
հոգու
կեանքովը,
եւ
այս
բոլորը
ապացուցո
աչքիցս,
եւ
այն
կիսաքուն
թմրութեան
մէջ
{քո}
ուրուականն
է
եղել
ինձ
մխիթարողը:
-
կողմից.
սիրով
ցանկանում
եմ
ամուսնանալ
{քո}
հետ,
եւ
եթէ
դու
եւս
զգում
ես
քո
մէջ
այ
սնանալ
քո
հետ,
եւ
եթէ
դու
եւս
զգում
ես
{քո}
մէջ
այդ
մաքուր
եւ
վերին
ձգտողութիւնը,
այդ
մաքուր
եւ
վերին
ձգտողութիւնը,
եթէ
{քո}
իմ
հետ
ամուսնանալու
ցանկութիւնը
շարժուա
բայց
դորայ
փոխանակ
պահանջում
եմ
նոյնպէս
{քո}
սիրտը,
ես
ուխտ
եմ
դնում
հաւատարիմ
մնալ
եւ
համարելով,
թէ
ամուսնանալ
խնդրում
էի
{քո}
հետ,
քո
անունի
եւ
հարստութեան
պատճառով
լով,
թէ
ամուսնանալ
խնդրում
էի
քո
հետ,
{քո}
անունի
եւ
հարստութեան
պատճառով,
կարդու
մանը
միայն
կարող
էր
վերացնել:
Տեսնելով
{քո}
սիրտը,
շօշափելով
քո
հոգին,
եւ,
այս
ք
երացնել:
Տեսնելով
քո
սիրտը,
շօշափելով
{քո}
հոգին,
եւ,
այս
քննութենից
յետոյ,
յար
մը
չէ,
այլ
քոնը,
ա՛ռ
նորան
եւ
միացուր
{քո}
ազնիւ
սրտի
հետ,
թո՛ղ
այս
գիշերուայ
խոր
զարկել
սոցայ
վերայ:
-
Ընդունում
եմ
{քո}
երդումը,
սիրական,
-
ասաց
Շահումեանցը
հետ
ամուսնանալուց.
ես
շուտով
կը
խօսեմ
{քո}
հօր
հետ
եւ
կ՚աւարտեմ
գործը:
Մանուշա
դրացու
աղջկանը
մեր
շեմքի
վերայ,
իբրեւ
{քո}
հարսի
ապայ
այն
օրից
պիտի
փոխեմ
նորա
վա
խուած
ես
այն
աղջկանից
այնպիսի
կին
շինեմ
{քո}
համար,
որ
տեսանողը
զարմանայ,
քաղաքավա
-
Իմ
խելքս
բան
չէ
հասանում,
արդեօք
{քո}
խելքը
վերադ
է,
թէ՞
ջերմախտ
ունիս,
մի՞
կ՚ընծայէր
իմ
փեսային:
-
Ճշմարի՛տ
է
{քո}
ասածը,
բայց
մեր
հանգուցեալ
հայրը
չգիտէ
ծք
եւ
նորանց
պտուղ
ապաբախտութիւն:
-
{Քո}
ամուսնու
մահը
չիմանաս
այլ
պատճառից,
եթ
իմանաս
այլ
պատճառից,
եթէ
ոչ
մատանուց,
{քո}
ամուսինը
փեսայանալուց
յառաջ,
ինչպէս
առ
մտանքից,
որ
իւր
ձեռքովը
պատճառ
էր
եղած
{քո}
ամուսնու
մահին,
ինքը
եւս
հիւանդացաւ
եւ
-
Հանգի՜ստ
կացիր,
քուրիկ,
կը
լցնեմ
{քո}
ցանկութիւնը,
որքան
կարող
եմ,
կը
հաղոր
որ
հայրս
անգիտութենով
նուիրել
էր
նորան
{քո}
փեսային,
չկարողանալով
որոշել,
թէ
երկո
րակ
շինել,
քեզ
այն
շնորհը
կ՚առնեմ,
որ
{քո}
գլուխը
կը
դնեմ
աշտարակի
ծայրումը,
այնպ
կը
դնեմ
աշտարակի
ծայրումը,
այնպէս,
որ
{քո}
գլուխը
կը
կազմէ
նորա
սրածայրը:
Մեր
հայրի՛կ,
ես...
-
Գիտեմ
զաւա՛կս,
{քո}
հնազանդութիւնը:
Աստծոյ
օրհնութիւնը
լին
նազանդութիւնը:
Աստծոյ
օրհնութիւնը
լինի
{քո}
վերայ:
Այս
խօսքի
ժամանակ
արտասուքը
նուշակի
մատը
եւ
ասաց.
-
Այս
մատանին
{քո}
նշանածինն
է,
որի
հետ
այսօր
նշանուեցար
ս
գրաւական,
որ
դու
նորանն
էիր,
իսկ
ես
{քո}
կողմից
երաշխաւոր
եմ
կացած
իմ
ազնիւ
խօսք
է
ո՛ր
աստիճանի
կամ
ի՛նչ
դրութեան
մէջ
էր
{քո}
բանականութիւնը։
Փիլիսոփայաբար
նայ
թեան
տակ։
Դարձուր,
սիրելի՛
ընթերցող,
{քո}
քննող
ու
զննող
աչքերը
այդ
ազգերի
վերայ
ցառութեան։
Գիտենք,
սարսափանք
էր
գալու
{քո}
վերայ՝
տեսանելով
այդպիսի
ազգերի
յետին
թափելու
չէի՞ր
արտասուքի
հեղեղներ,
եթէ
{քո}
մէջ
կար
մի
ազնիւ
հոգի
եւ
մի
փափուկ
մարդ
թէ
ո՛ր
աստիճանի
կամ
ի՛նչ
վիճակի
մէջ
էր
{քո}
բանականութիւնը
"։
Արդարեւ,
պապականութ
ատեան,
յոր
եսն
եմ
ապաւինեալ։
Զի՛
կայր
{քո}
եւ
սոյնպիսեացդ,
հա՛յր
Միքայէլ.
բազում
ւրացար
ո՛վ
դու,
բարձրացո՛
եւ
դու
զտուն
{քո},
զի
թոյլ
տուեալ
է
յարքայէ.
յոչ
կարել
արտականդ՝
պարտաւոր
նմին
կացուցեալ:
Են
{քո}
որդիք,
որք
զանուն
քո
ի
վեր
քան
զարեւ
ո
ին
կացուցեալ:
Են
քո
որդիք,
որք
զանուն
{քո}
ի
վեր
քան
զարեւ
ունին,
եւ
քոյովդ
նշանա
նում,
չե՞ս
տեսանում
Աստուծոյ
պատուհասը
{քո}
գլխի
վերայ։
Գնա՛
լցուցանել
քո
պիղծ
ցան
ատուհասը
քո
գլխի
վերայ։
Գնա՛
լցուցանել
{քո}
պիղծ
ցանկութիւնը,
իսկ
ես
կը
մնամ
այստե
խղճերը:
Քրիստոս
հրամայում
է,
եթէ
{քո}
եղբայրը
մեղանչէ
քո
ընդդէմ
`
խրակիր
նորա
ոս
հրամայում
է,
եթէ
քո
եղբայրը
մեղանչէ
{քո}
ընդդէմ
`
խրակիր
նորան
առանձին.
եթէ
չլս
դ
մահաբեր
քնի
մէջ,
մինչեւ
ե՞րբ
պիտոյ
է
{քո}
նախկին
կենդանութեան
շունչը
աննորոգելի
մ
կենդանութեան
շունչը
աննորոգելի
մնայ
այս
{քո}
թոյլ
զաւակների
մէջ:
Կար
մի
այնպիսի
բար
ում:
Ուրեմն
`
արդէն
ժամանակ
է
սթափելու
{քո}
մահահրաւէր
թմրութենից:
Արդէն
ժամանակ
է
ր
թմրութենից:
Արդէն
ժամանակ
է
որոնելու
{քո}
նախնի
նուիրական
աւանդը,
քեզ
տուած
քո
ն
ւ
քո
նախնի
նուիրական
աւանդը,
քեզ
տուած
{քո}
նախահարքից,
սրբութեամբ
սահմանելու
եւ
ճ
ութեամբ
սահմանելու
եւ
ճոխացրած
կտակելու
{քո}
ապագայ
սերունդին:
Ահա՛,
իմ
ազնո
ած
ու
մոլորուած
մարդկան
մէջից:
Աստուած
{քո}
դատաստանը
քաղցրացնէ,
Ստեփաննոս
վարժապե
խտաւոր
կը
գտնուէի,
եթէ
ինձ
եւս
չզոհէիր
{քո}
մէջ
Բէգզադաների
շարումը:
Բայց
չկարծեմ
ատասխանում
է
Յիշատակարանը:
Ուրեմն
{քո}
գործարանի
կարասները
չունին
նիւթերի
պակա
ոստումը
մոռանալով:
-
Չէ՛,
սխալ
է
{քո}
ասածդ,
նորա
համար,
որ
պ.
Շահբէգը
իւր
արի՛
շուտ
եւ
պատմիր
այս
հանդիսաւորներին
{քո}
որսածները
".
իսկոյն
դուրս
եկաւ
մի
հաստ
ի
աղօթարանից,
"
որպէ՜ս
զի
մեծ
են
գործք
{քո}
Տէր
".
այլ
նա,
որ
ոչ
միայն
ինքը
չէ
ու
եմ,
որ
ովկիանի
մեծափառ
հրաշքը
թողած,
{քո}
երկու
կաթիլ
չորցած
արիւնին
նայիմ.
եւ
ա
եծ
ճարտարապետը,
որ
քեզ
ստեղծել
է
առանց
{քո}
օգնութեան
կամ
խորհրդին
կարօտելու,
մի՞թ
որհրդին
կարօտելու,
մի՞թէ
կարօտ
է
այսօր
{քո}
սուտին:
"
Զի՜նչ
հաղորդութիւն
լուս
տը
Անոյշի
առջեւ.
"
Քա՛,
ինձ
տուր,
ես
{քո}
աղպոր
ղարաւաշն
եմ
(
աղախին),
-
ասում
է
":
Տեղն
է,
որ
մէկը
ասէ
նորան,
"
{քո}
հօրն
ողորմի,
թէ
դա
Գարեգնի
հրամանը
կատ
մ
է:
Հեթումը
պատասխանում
է.
"
որդի՛,
{քո}
արեւը,
ես
խաբար
չեմ,
կ՚ըլնի
որ
ջուրն
սարին,
քարին
դիպչի,
քամին
տանի...
{քո}
գլուխը
որ
կայ,
սար
ա,
անձրեւ,
ձին,
ւթիւն
է
մեռածին
եւ
ոչ
սէր,
որովհեհետեւ
{քո}
լաց
ու
սգով
նորան
չկենդանացնելուց
յետոյ
այդ
քարերը
դէպի
իրենց
սկզբնական
ձեւը,
{քո}
բոլոր
աշխատութիւնը
պիտի
լինի
մնացածը
տա
երկու
դիպուածումն
էլ
զուր
տեղը
կտրեցիր
{քո}
ապրող
ծառը,
որովհետեւ
ոչ
չոր
ծառի
ճիւղ
րմատի
վրայ։
Եւ
աւերակի
քարերը,
եթէ
{քո}
դիտաւորութիւնը
այն
է,
որ
շինուածքը
ծառ
աւորութիւնը
այն
է,
որ
շինուածքը
ծառայէ
{քո}
իրական
պէտքերին,
ապա
ուրեմն
պիտի
յարմա
այն
պատճառով,
որ
նա
նմանութիւն
չունէր
{քո}
ցոյց
տուած
հոյակապ
արձաններին։
Չէ՞
որ
րին
այժմ
դու
չես
հաւանում։
Եթէ
մենք
էլ
{քո}
խելքին
ընկնինք,
ասել
է
թէ
առանց
կնիկ
պ
կանը
քեզ
ալիւր
ու
եղ
կը
տա՞յ,
որ
բերես
{քո}
զաւակները
կերակրես։
Թէ
որ
մի
ընկերութե
համար
քեզ
հաց
չեն
տալիս,
ո՛րը
կարող
է
{քո}
պէտքերին
ծառայել,
Բենվենուտտօ
Չելլինու
գիպտոսի
սոխի
եւ
սխտորի
տեղը։
Կարո՛ղ
ես
{քո}
կամքով
կամ
սենեակիդ
մէջ
թուր
շողացնելով
ի
համար,
որ
նա
ոսկեղէն
հորթը
չձուլէր,
{քո}
հրամանը
կամ
պատգամը
կարծում
ե՞ս,
թէ
տե
ի՞,
եթէ
մտածես
պատ
քաշել
նորա
առջեւ
եւ
{քո}
տունը
այդ
ճամփով
փրկել.
չէ՞
որ
աւելի
խ
այց
տե՛ս,
բնութիւնը
դարձեալ
զէնք
տուեց
{քո}
ձեռքը։
Մի
երկաթէ
ձող
է,
բայց
բորբոքու
ն
գործունէութիւնը
եւ
ապահովում
է
քեզ
ու
{քո}
տունը։
Ի՛նչ
է
պատճառը,
որ
Մասիսի
նման
երկաթը,
որ
դէմ
ես
անում
նորան,
այնտեղ
{քո}
խորհուրդը
բռնանալ
չէ
բնութեան
վրայ,
այ
ու
որ
գուցէ
մի
պարոն
ոք
մին
ես,
այլ
եւ
{քո}
ծառան,
եթէ
գտնէ
այդ
փիլիսոփայական
քարը
րբ
բնութեան։
Ե.
ՕՐՀՆԵԱ՜Լ
ԼԻՑԻՍ,
{ՔՈ՛ՅՐ}
Սիրտ
քո
օտա՛ր
լիցի,
ո՛վ
կոյս,
ուր
յոյժ
ի
տես:
"
Ողջո՜ւյն
քեզ,
{քո՛յր},
տիրաւա՛նդ
ողջույն
"...
Այլ
նա
տասը
չի...
չարեն
կտրեց
խեղճ
երիցի,
{քո՛ռ}
փոշիման
եկաւ
տեղը
կաննեց,
ու
թու՛,
թո
մի
վերարկու
կար
հագին:
"
Ողջոյն
քեզ,
{քո՜յր},
հազար
ողջոյն
տիրաւանդ
":
Իսկ
նա
`
"
,
կոմս
էմմանուել...
-
Որ
սիրուն
{քո՞յր}
ունի,
-
ասաց
պ.
Մարկոսը:
Շաքարեան
ասում
է
թե,
Սալթիքովը
վերջին
անգամ
լավ
{քոթակ}
տրվեց
պրոֆերանս[ով].
այն
օրից,
ասում
[ճանապարհին]
է:
Ցնծա՛:
10-ին
ստացայ
{Քոլբի}
վիճակագրութիւնը
եւ
Լուիսի
գիրքը,
նամակ
բարությունը,
երկար
ժամանակի
ընթացքում
{քողարկել}
են
իրենց
կեղծավորությունը
սուտ
ճգնավորի
,
-
էս
մեր
փչացածի
(
Վարդիթերի)
արածն
ա
{քոմմայ}...
Խաչն
իմն
ա,
քեարամաթը
(
զօրութիւ
փչացել
ա,
պտի
լրացնենք,
համա
որտե՞ղ,
{քոմմայ}
իրանք
են
ուտում,
քեասիբ
քիւսուբի
տունը
ու
ղուշ,
ինչքան
աշխարքումս
ժժմունք
կան
{քոմմայ}
էլ
ուտում
են,
կէսը
անփոխ
հէնց
ճամփորդն
.
Եւ
ժպրհեսցի՞
ստգիւտ
դնել
ի
գործ
{քոյ}
Որդնն
չնչին.
բանիւ
անդուռն
բերան
սկ
վերակացուին
առաջարկում
էր
այսպէս.
"
{քոյ}
գործերում
պիտոյ
էր
քեզ
օգնական
առնուլ
հ
կից
պարոն
Վարդանիդ,
որպէս
իսկ
գիտես
եւ
{քոյդ}
ասացածովն
նոյն
քաթում
եղած
1425
հատ
եափ
՚ի
կայան,
Թագ
կապեսցեն
նոքին
փառաց
՚ի
{քոյդ}
գլուխ
դաբնիդեայ,
Պսակեսցեն
զանուն
քաջա
անես
ձօն,
Զաշխոյժ
հոգի
պարմանեկին
{քոյդ}
թակարդես
ի
ծուղակ.
Դմա
թոյլ
արա
գ
ծ
զկուրութեան
զմթութիւն
անփարատ
Ի
{քոյդ}
հոգւոյ
շեղջցէ
ակունս
յաւէժաբար
հաստատու
,
որմունք
եւ
խստապինդ
մեծ
գրունք
Ի
{քոյդ}
գլուխ
աւերակօք
կարկառեսցին
յաւիտեան,
րք
զանուն
քո
ի
վեր
քան
զարեւ
ունին,
եւ
{քոյովդ}
նշանագրօք՝
զքո
յիշատակ,
ի
սիրտս
իւրեա
ս
եւ
Գէորգին
նաեւ
մայր
Սիրուն
Գուլին
եւ
{քոյր}
Մարիամին
այսու
բաժանմամբ,
զի
կտակակատա
ունիցին
ի
նմանէ
եղբայր
Գէորգն,
եւ
կամ
{քոյր}
Մարիամն:
Եօթներորդ,
կտակումն
եղե
եւ
մնացեալ
քաթէն
բալանս
41531/2
փարդաւ
{քոյր}
ջուքամում
ինձ
հետ
տարայ
որ
Աստուծով
անվ
հինգ
ծառայ
որոց
անուանքն
Բասդայ
եւ
իւր
{քոյր}
Լէնչի,
հանդերձ
կնքով
պիաթօյ
Օրէսթոս
եւ
սուրբ
բնութեան:
Ե.
ՕՐՀՆՈՒԱ՜Ծ
ԼԻՆԵՍ,
{ՔՈՅՐ}...
Ով
կոյս,
թող
սիրտդ
օտար
լինի
Զուր
բնաւ
քեզ
չեմ
ճանաչում
":
"
Ես
նա
եմ,
{քոյր},
ում
պարտիզում
որ
զուարթ
Սոխակի
միշտ
ալ
ամոլից:
Գամ
մի
յերկրի՝
հարսն
{քոյր}
Եւ
սրսկապան
խորանին
՚Ի
պատառո
":
-
Իսկ
զի՞նչ
հարսն,
իսկ
զի՞նչ
{քոյր}.
"
Ո՜հ,
ցնցէին
մկանունք,
լի
խղճալով:
-
"
Մեք
երկուքս
{քոյր}
ենք
միմեանց
անբաժան
",
Օրիորդը
պ
Ասաց,
ժպտաց.
կատաղաբար
երկու
{քոյր}
Գլորեցին
ինձ
փոսի
մէջ.
ես
ընկայ
աւ
եւ
ողջունեց
Իւր
սիրական
քնքուշ
{քոյր},
Առաւ
զէնքը,
սուր,
հրացան,
ութիւն
ունէր
իւր
եղբօր
վերայ
իբրեւ
երէց
{քոյր}:
Այն
միջոցին
երբ
Աղուանեանցը
բարկացած
դրութեան
հաղորդ
լինելու:
Ազգակցական
եւ
{քոյր}
-եղբայրական
բնական
կապերը
այնքան
ամուր,
անել
իւր
մօրը
կամ
իւր
քոյրերին:
-
{Քոյրե՞ր}
եւս
ունի:
-
Այո՛,
երկու
կամ
երեք
ւիկը,
եւ
Աշուշայի
կինը՝
Անոյշ-Վռամը,
{քոյրեր}
են
Աղան
եւ
Մերհուժան)
Արծրունիներին.
ական
վիշապին,
նոցա
մայրերը,
կանայքը,
{քոյրերը}
եւ
դստերքը
պակաս
չերեւեցան
այն
քաջերից
փեսային:
Այսպէս
էին
մեր
հին
մայրերը
եւ
{քոյրերը},
այսպէս
էին
մեր
կանայքը,
բայց
ի՞նչ
մն
կարող
են
հաւասարուիլ
այն
երկու
եգիպտացի
{քոյրերը}
Ոողայ
եւ
Ոողիբայ
անունով,
որ
պահում
էք
ն
կարողանայ
հասուցանել
իւր
մօրը
կամ
իւր
{քոյրերին}:
-
Քոյրե՞ր
եւս
ունի:
-
Այո՛
,
եթէ
այն
բռնաբարուած
աղջիկը
լինէր
մեր
{քոյրը},
եթէ
այն
ծեծուած
կինը
լինէր
մեր
ամուսի
ի
չարագործութեան
ենթակայ
եղած
լինէր
իւր
{քոյրը}
կամ
կինը:
Ինչի՞
համար
է
այս
խտրութի
քուէր
անուն
լսածի
պէս:
-
Այն
նորա
{քոյրը}
չէ,
-
շարունակեց
Մանթուխեանցը.
-
եթէ
ա
ատկանում
էր
նորա
քրոջը:
Աղուանեանցի
{քոյրը}
շիլ
աչքերով,
թուխ
եւ
երկայն
երեսով,
ա
եմում
էր,
երբեմն-երբեմն
բացականչելով,
{քոյրը}
բացեց
իւր
սենեակի
դուռը
եւ
ներս
մտաւ
եղ
անար
իմ
անբախտութեանը:
Վարդ-խաթուն
{քոյրը}
նայում
էր
եղբօր
վերայ
մի
անորոշ
զգացմու
շուառ
Մկրտիչը
գերի
էր
իւր
քրոջ
ձեռքին,
{քոյրը}
գիտէր
նորա
բոլոր
առեւտրական
հաշիւները
ա
նը:
Երբ
որ
աւարտեց
եղբայրը
իւր
խօսքը,
{քոյրը}
մի
գազանական
լացով
ողբաց
իւր
ամուսնու
մ
ը,
սրտանց
երդնում
էր,
որ
նորան
տայ
իր
{քոյրը},
յանկարծ
փոխւում
է
եւ
դառնում
է
Սօսին
թշնամի:
Թէ
ստուգապէս
Արշաւրի
միտքը
իր
{քոյրը}
Սօսին
տալ
էր
եւ
ոչ
խաբել,
այդ
պարզ
երե
կ
լինել
այդպիսի
դաժանութեան,
բայց
Սօսի
{քոյրը},
որ
ոչինչ
թշնամութիւն
չունի
իր
եղբօր
հ
ար
եղբօր
գլխին:
Աւելի
հաւանական
է,
որ
{քոյրը}
իմանալով
էրկայ
դաւաճան
խորհուրդը
իր
եղբ
,
գնաս
բարո՜վ
":
-
Իսկ
հարսն
ինչպէ՞ս,
{քոյրն}
ինչպէ՞ս:
"
Ցնցւո՜ւմ
էին
մկանունք,
Եւ
թողութեան
մեղաց
ննջեցելոյն.
մին
բաժին
{քոյրս}
ստանայցէ
եւ
մնացեալ
երկու
բաժինն
երկու
ածս
առնեն,
նոյնպէս
եւ
փարիսեցւոցն,
եւ
{քոյքդ}
ուտեն
եւ
ըմպեն
"
(
Ղուկ.,
գլ.
Ե,
հա
եմ,
միեւնոյն
ընտանիքի
մէջ
որոշել
իմ
եւ
{քոն}:
Դու
լսի՛ր
ինձ,
Պ.
Բէգզադէ,
եթէ
ուն
միտ
շփերթ
նամակիս
համար:
Ամբողջովին
{քոնը}
Միշել
Հ.
Գ.
Ուղարկիր
ինձ
Ա.
Բ
ա՛ր
զքեզ.
Ցոյց
տուր
ինձ
դու
յառաջ
{քոնը}.
Ճաշ
եմ
ուտում,
ազնիւ
ընթրիք,
,
թէ
ոչ:
-
Իմ
խելքս
գլխիս
է,
բայց
{քոնը}
եկա՞ւ
թէ
չէ.
մի
ժամ
յառաջ
խելագարուել
է,
-
ասաց
Թիւթիւնճի-Օղլուն,
-
ուրեմն
եւ
{քոնը}
քաղցր
չէ:
Մանուշակը
երկուքի
մէջ
եւս
հա
զ
իմ
սիրտը,
այսուհետեւ
նա
իմը
չէ,
այլ
{քոնը},
ա՛ռ
նորան
եւ
միացուր
քո
ազնիւ
սրտի
հե
նա
փարատէ
անպայման,
Որում
թշուառ
{քով}
վիճակաւ
զանխուլ
ի
քէն
դու
կարօտ։
մ
էր.
"
Սո՛ւրբ
արա
զնոսա
ճշմարտութեամբ
{քով},
զի
քո
բանդ
ճշմարտութիւն
է
")։
ռ
չէ
ստացել.
երեւի
այս
էլ
10-ի
նամակիս
{քովն}
է
գնացել:
Այլեւ
յայտնում
է,
թէ
տունից
Տէր,
որ
Էն,
Լի՛
են
երկինք
փառօք
{քովք},
Նուագս
յօրինէ
սերովբէն,
8-ին:
13-ին
բոլոր
մարմնիս
վրայ
սաստիկ
{քոր}
զգացի
եւ
խուլ
փամբուշտներ
յայտնուեցան.
ւ
9,
բոլորովին
հանգիստ.
10-11
մի
փոքր
{քոր}
կար,
բայց
11-11/2
իսպառ
չկար,
յետոյ
շ
պոչով
գրուած
մատեանները,
երբեմն
գլուխը
{քորելով}
եւ
երբեմն
մի
պտղունց
թաբակ
քիթը
լցնելով
այ
փայլեց
մի
ժպիտ
եւ
ետեւի
ոտքով
ականջը
{քորելով}
ասաց.
-
Հրամայիր
դժոխքի
առաստաղից
կախա
օնի
եւ
կամ
եկեղեցու
դատաւորութեան,
այլ
{քորեպիսկոպոս}
էլ
չարաւ
ինձ
նոցանից
մինը,
որ
Պարսիկնե
նա
ինքն
առաքեցաւ
'ի
նոցանէ
առ
Մօնսինեօր
{Քորեսսի}
հարցանել
զնա
վասն
այսորիկ։
Եւ
յերկրորդ
11
ժամը
բաւական
սաստիկ
նեղութիւն
տուեց
{քորը},
թէեւ
ոչ
առաջին
օրերի
նման:
19
լոյս
2
ել
էր,
որ
քնեցի,
այն
էլ
7-ին
զարթեցայ
{քորից}
եւ
ցաւից:
Քրտինք
ունէի:
16-ին
ամբողջ
Դաւթի,
եթէ
"
ո՛չ
ուտեմ
զմիս
զուարակաց
{քոց},
եւ
զարիւն
նոխազաց
քոց
ըմպեմ
ո՛չ
".
ե
զմիս
զուարակաց
քոց,
եւ
զարիւն
նոխազաց
{քոց}
ըմպեմ
ո՛չ
".
եւ
բանիւս
"
զա՛յս
արարէք
տճառ,
որ
ինձ
մեծ
ամոթ
կհամարեի,
որ
ես
{քու}
եղբայրդ
լինելով,
չպիտի
կարողացած
լինիմ
ձնասէր
մարդ
ես,
ինչ
բան
որ
համաձայն
չէ
{քու}
տեսութեանը,
մի՞թէ
յիմար
էր:
-
Այն
Ծառ
ու
անտառ,
լերին,
գազանք
{Քու}
ձայնով
թունդ
թըմրեցան։
Դու
,
Արբատ,
փառք
բնակչացդ.
Գասպարեանցն
է
{քու}
տէրը.
Ես
լուսինին
հրաման
կը
տամ
առ
Կաթողիկոս,
Воронцов
Ведь
բա
{քու}
տղիս
տղէն
Մի
վարդապետ
опытной
որը
գերմանական
փիլիսոփայութիւնք
են.
եւ
{քու}
ազգի
կեանքից
բխած
չլինելով
քու
ազգի
մէջ
են.
եւ
քու
ազգի
կեանքից
բխած
չլինելով
{քու}
ազգի
մէջ
անգործադրելի,
եթէ
գործադրութի
ն,
դու
գիրքդ
ամուր
բռնէ
ձեռքդ,
տեսնեմ
{քու}
փիլիսոփայական
կատեգորիներից
ինչ
կ՚առնու
է,
գուցէ
այնտեղ
քո
արհեստակիցքը
հիանան
{քու}
խոր
գիտութեան
վրայ.
բնական
աշխարհի
մէջ
,
որովհետեւ
առաջանում
է
աստուծուց.
եթէ
{քու}
ազգաբանութեան
մէջ
կայ
մի
մութ
աստիճան,
սքին
հաստատ
մնայ.
"
համայ,
իմ
աղլուխը
{քու}
գլուխը,
ես
տղայ
դու
աղջիկ,
թէ
որ
ինձա
քը,
գառը,
գինի,
արաղ
չի՞
պէտքը,
դու
{քու}
երեխին,
որ
մի
կապայ
ես
կարում,
թէ
էքս
չի՞.
սաղ
աշխարհքի
օրէնքն
ըտենց
ա.
դու
{քու}
բարութիւնիցն
ես
տանում,
աբարանցին
էլ
տ
այրը
Պարէտը,
-
ա՜յ
տղայ,
բաս
իշխանները
{քու}
հօր
մշա՞կն
են,
որ
ամէն
մովրով,
վարդապ
:
Հիմի
ասենք
թէ
դու
ինձանից
համբա
ես,
{քու}
տանն
էլ
ոչով
չի
վեր
գալի,
համա
ես
իմ
ա
ամներից
իմ
դիհը
քաշի,
տասը
մարդ
գեղիցը
{քու}
դիհը
կը
պահեն,
ընդուր
որ
գիտեն,
թէ
դո
,
թէ
խօսում
ես,
խօսիր
ինչպէս
խօսել
են
{քու}
նախնիքը,
բուն
հայկական
տրամաբանութեամբ
րբեր[ական]
107
Եսայի
վարդապետին
108
{Քուաքեռաց}
109
Գրիգ.
վ[արդապետ]
Տէր.
Ստեփ[անոսե
33
Հայրապետեանցին
134
Նազարեանցին
135
{Քուաքեռաց}
136
"
Մեղուին
"
[Նէապոլից]
30
137
Մ
զարումն
կամ
յափն
գետոյն
տուն,
դուքան,
{քուդամ},
գաթ
եւ
մին
պատահեսցի
ի
վաճառս,
զայնո
օրերումը
մի
խեղճ
դրութեան
մէջ
էր,
բայց
{Քուեպեքի}
նախկին
կարդինալի
մօտ
երկար
ծառայելով,
մ
դստեր՝
ֆի
ոմն
մին
բաժին:
Բաժին
{քուերս}
թէ
օրինաւոր
ուստր
եւ
կամ
դուստր
զաւակ
ո
նքն
աղէկ
մը
բռնելուն
ու
իրենց
կռիւներով
{քուէ}
ձգած
Սահմանադրութիւնը
չընդունելուն
համա
ւորներն
ընտրւում
էին
ազգի
կողմից
գաղտնի
{քուէարկութեամբ}
եւ
պատգամաւորների
ընդհանուր
ժողովը
ներկ
ոբոս
սրբազան
Արքեպիսկոպոսին,
բայց
ազգի
{քուէարկութիւնը}
չճշմարտեց
մեր
թղթակցի
կարծիքը:
Յունաց
միւսը.
քանզի
արդէն
համոզուած
է,
քանզի
{քուէն}
ձգուած
է:
Հասարակութեան
սիրտը
եւ
զգացմ
եւ
խօսեց
այսպէս,
Հիւսիսային
Ամերիկայի
{Քուէպէք}
քաղաքում,
որ
շինած
էր
սուրբ
Լաւրենտիոս
ներ:
Խորհրդական
անդամը
Նա
իսկապէս
{Քուէպէք}
քաղաքից
չէր,
այլ
եկաւոր
էր.
նա,
որ
ա
:
Այսպէս
ահա
խաբել
ու
որսացել
էր
նա
եւ
{Քուէպէքի}
այն
առաջին
մարդիկը,
որոնցից
կարելի
էր
նքը
եւ
այն
գեղեցիկ
տուները,
որ
ունի
նա
{Քուէպէքի}
մէջ,
խաբուած
քահանայապետի
սիրոյ
առ
նա
Շաքարեանցը
աչքերը
չորս
բացեց
սիրուն
{քուէր}
անուն
լսածի
պէս:
-
Այն
նորա
քոյրը
ինք
մեր:
Եւ
այսօր
ի
շնորհաբեր
գալստեան
{քում}
բերանք
մեր
եւ
սիրտք
լցեալ
խնդութեամբ,
Մխիթարեա՛ց,
տէ՛ր
Ադամ,
Թէ
սրտի
{քում}
ոչ
տուաւ՝
Զոր
սիւք
ասես
շարժական
զպակասութիւն
չարչարանաց
Տեառն
'ի
մարմնի
{քում}
կրեցեր
"
(
Շարական)։
§
51.
Բնագրո
տեան,
Կաց
հաստատուն
անխռով
Ի
{քում}
խաւար
զօրութեան:
Նոր
բնակիչն
դժոխ
տեան,
Կաց
հաստատուն
անխռով
Ի
{քում}
խաւար
զօրութեան:
Նա
հարազատ
նախահ
տեան,
Կաց
հաստատուն
անխռով
Ի
{քում}
խաւար
զօրութեան:
Այս
երգեցողո
ւ
առաքելականաւդ
հեզութեամբ
հաճեաց
ներել
{քումդ}
ապիրատ
զաւակաց,
որոց
բանդագուշեալ
ի
զա
Մարգարէն
զայս
ասէ,
Շարժեալ
ի
{Քումմէ}
Հոգւոյ:
Կարկեցան
եւ
ժանտից
11
փետրվ.
1866,
Կամիշին
Սիրելի
{քույր}
իմ
Գայանե,
Թե
որ
անցյալ
փոշտի
եղբոր
իմ
բարեւը
մեր
ծնողներին,
եղբայրներին,
{քույրերին},
փեսաներին,
եղբորորդիներին
եւ
աղջիկնե
աս
բարեւ
գրել
ծնողներիս,
եղբայրներիս,
{քույրերիս},
փեսաներիս,
եղբոր
եւ
քրոջ
որդիներին
ե
մի՛
ուղարկիր:
Խնդրում
եմ՝
թող
սիրելի
{քույրիկս}
զբաղվի
իր
առողջությամբ.
նրա
առողջությո
առնե,
այտ
կողմանե
միամիտ
թող
ըլլա,
ես
{քուն}
չիմ
այս
տեղն:
Ասոր
հնարը
այսպիսով
գտան
նի,
միամիտ
եղեք:
՝
Ես
գիշեր
ցերեկ
{քուն}
չունիմ
այդ
բոլոր
գործերի
մասին,
քեզ
աս
է,
յո՜ւշ,
նրա
վրայ
Թափեց
խաղաղ
ու
խոր
{քուն}:
Զեփիւռի
զո՜վ
շոյանքի
Տակ
թմրում
է
ու
անայր
ինչ
զսիրոյ,
Ուստի
սերովբէն
{քուն}
խաղաղ
Արկ
զնովաւ
ի
վերջոյ:
Ոչինչ
գիտէ
մերս
Ադամ,
Զի
ի
{քուն}
կայ
տակաւին,
Թող
զի
թօթափել
ական
յժմիկ
Ադամայ,
Այլ
նա
տակաւ
խոր
ի
{քուն}
Եւ
ո՛չ
լսէ,
ո՛չ
զգայ:
Բ
Մի՛
մոռանար
իմ
դամբանը,
թէ
ես
ննջեմ
{քուն}
խաղաղ,
Երբ
իմ
սիրտը
այսպէս
քնքոյ
Ապրել
արեւու
երեսին
Կամ
քնել
խաղաղ
{քուն}
մահուան։
Hy,
XOPОШO!
ճաշն
ուտենք
հանգիստ,
Յետոյ
խաղաղ
{քուն}
լինինք...
Հեռի՛
գնա
մեզանից:
ր
իմ
ձեռքով
գործեցի,
Գիշերները
ես
{քուն}
չեղայ,
Արտասուքով
լուացի:
քն
ցրտութիւն,
բայց
լուսադէմին
քրտինք:
{Քուն}
չկայ
իսպառ:
[Այսօր
ընդունեցի]
առաջին
բ
որա
մարմնի
մակերեւոյթի
վերայ.
վերջապէս
{քուն}
եղաւ...
քուն
եղաւ,
բայց
նորա
աչքին
եւոյթի
վերայ.
վերջապէս
քուն
եղաւ...
{քուն}
եղաւ,
բայց
նորա
աչքին,
երազում,
երեւ
ւողաց
դպրութիւնն
հայկական
ննջեր
զթանձր
{քուն},
մինչեւ
ցՄխիթար
Սեբաստացի,
որ
նոր
ուր
կ.
"
Եւ
տեսանէ
(
սուրբն
Մեսրոպ)
ո՛չ
ի
{քուն}
երազ
եւ
ո՛չ
յարթնութեան
տեսիլ,
այլ
ի
ս
ալիս,
Էս
անտէր
բարձի
վրայ,
-
առանց
եար
{քուն}
չի
գալիս:
Ոչխարն
արել
եմ
բակը,
-
դէմ
տ
զգի
ականջին,
թանձրացնել
նորա
սարսափելի
{քունը}:
Փառասիրութիւնը:
Այժմ
հասարակ
ժող
րոցում
կապկապած
Լալիս
էի
անդադար,
Մօրս
{քունը}
խանգարած,
Խնդրում
էի
նորանից
Բազուկներ
նընջում
է,
Ուսանողն
զգաստ
թափելով
{քունը}
՝
Գնում
է
շուտով
համալսարանը։
սիրական
հայրենիքիս
մի
վտանգ
կայ.
{Քունը}
աչքիցս
փախաւ
հեռի
շաբաթներով,
Որ
ղութիւն
վրդովել,
Խլել
մեր
հանգիստ
{քունը},
Սրտերիս
մէջ
դող
ձգել:
րոցում
կապկապած
Լալիս
էի
անդադար,
Մօրս
{քունը}
խանգարած,
Խնդրում
էի
նորանից
Բազուկներ
գիրքը
ձեռքին,
պարապելով
իւր
ուսմանը,
{քունը}
հատանելով
"։
Այս
օրինակ
ահա
պարապելով
ժոխային
խռովասիրութեամբ.
նա
շաբաթներով
{քունը}
կոտրում
էր
եւ
հաց
չէր
ուտում,
եթէ
իման
ոյացել
էր
սրտումս
եւ
ճարակում
է
սորան:
{Քունը}
իսպառ
փախաւ
աչքիցս,
օրը
ինձ
տարի
էր
թւ
երով:
Գիշերներով,
ամբողջ
գիշերներով,
{քունը}
փախել
է
աչքիցս,
եւ
այն
կիսաքուն
թմրութ
տերազմելով
բազմադիմի
նեղութենների
հետ,
{քունը}
կտրել
է
Հայոց
հին
լեզուն
մշակելու
եւ
ծա
Մենք
եւ
ոչ
իսկ
ուզում
ենք
վրդովել
նոցայ
{քունը}.
"
ննջեցէք
եւ
հանգերուք
",
-
ասում
ենք
:
Ա.
ԱՌԱՒՕՏԵԱՆ
Ամեն
առտու,
թօթափած
{Քունն}
աչքերից
`
գեղատես
Երազներով
իր
արբած
Լսարանում
Ռուսաստանի
Խոր-խոր
{քունջերից}
Հաւաքուած
են
պատանիներ
Ամենա
իս
չափը
յառաջ,
քան
թէ
քնել
էի,
եւ
ահա
{քունս}
տարաւ:
Տեսանում
եմ
երազիս
մէջ,
որ
աշխ
ր.
ինձ
այդպէս
հաւատացուցել
էին
Մահտեսի
{Քուշարը}
եւ
նորա
երախտապարտ
սանը:
Բայց
արի
տե՛ս
կողոսի
տանն,
իսկ
հարաւ
կողմանէ
հասարակ
{քուչա},
որ
տանս
Բիլսէթ
եւս
յայտնէ:
Երր
սահմանն
արեւելեան
կողմն
է
նեղ
եւ
անելք
{քուչայ}.
հարաւային
կողմն
է
լայն
արձակ
եւ
հասար
հարաւային
կողմն
է
լայն
արձակ
եւ
հասարակ
{քուչայ},
արեւմտեան
կողմն
է
փողոց
վաճառի,
որ
Չ
փանոսի
տանն.
իսկ
հարաւ
կողմանէ
հասարակ
{քուչայ},
որ
եւ
ներկայ
ի
սոյն
տանս
բնակիմ:
կճեպը
մշակելուց
կամ
թղթի
ստացման
մասին
{քուսպից},
որ
մեզ
չի
վերաբերում.
իմ
գլխավոր
նպա
մ,
որ
հորս
մեռնելեն
ետքը,
3
աղբար,
1
{քուր}
եւ
մայրս
մնաց.
նույնպես
խնդրիլ
եմ,
որ
էճերը
քրքրելուց
աւելի
բան
չունինք:
Այդ
{քուրայի}
մոխիրը
եւ
գազախը
հերիք
է
որքան
կուրացու
ցաւ
երեսիս
ջրին:
Վառեցի
կրակը,
շարեցի
{քուրայի}
մէջ
զանազան
մետալներով
լցրած
հողեղէն
ամ
ացայ,
որ
հալած
էին
մետալները
կրակի
տակ
{քուրայի}
մէջ,
որ
նախատեսութեամբ
յառաջուց
պատել
ու,
պիտի
ընկնեն
ճարտարապէս
հեղինակների
{քուրայի}
մէջ
եւ
այնտեղ
հալվելով
եւ
քիմիաբար
(
ֆի
ուելու,
պիտի
ընկնին
ճարտար
հեղինակների
{քուրայի}
մէջ
եւ
այնտեղ
քիմիաբար
միանալով
պիտի
դո
եւ
Կալիֆորնիայի
մէջ,
մեք
Մանթուխեանցի
{քուրայից}
կը
ստանանք
նորան,
-
պատասխանեց
պ.
Շաք
նոր
ի
նորոյ
քրքրել
հին
կրօնական
վէճերի
{քուրան},
որին
այնքան
զոհ
տուեց
Հայաստանը
մինչե
էր
նոցա
մէջ:
Երկաթի
գաւազանով
խառնելով
{քուրան},
հասկացայ,
որ
հալած
էին
մետալները
կրա
արը
եւ
բանականութիւնը,
այն
աստուածային
{քուրաները},
որոնցից
առաջին
անգամ
դուրս
թռան
ազատո
ոսկի
եւ
արծաթի
սպասքը
հրէայ
ոսկերիչների
{քուրաների}
մէջ
չհալուին...
Ռեֆօրմ
պահանջում
զի
նոյն
մապլաղովն
ի
նոյն
բանտումն
եղեալ
{Քուրդ}
եւ
Հեթանոս
ազգ
բանտարկեալս
ազատեսցեն,
լ
տանում
ա
նորա
ձիանոնց
տարեկան
գարին,
{քուրդը}
`
նրա
գառն
ու
ոչխարը,
թուրքը
նրա
եղն
ո
րանջան
հիանալի
քանդակած:
Հրաւիրուած
{քուրերը},
ամէն
մինը
հրեշտակի
գեղեցկութեամբ,
հա
,
որ
լցուած
էր
նոյն
իսկ
րոպէին
անհամար
{քուրերով},
որոնց
հրաւիրում
էին
երեք
պառաւները.
բարեւ
անես,
մանավանդ
Վառվառ
եւ
Գայանե
{քուրերուս},
սիրելի
Ֆլորա
յանկայիս
եւ
ուրիշ
ազգակա
Հեծաւ
իւր
ձին
սեւաթոյր:
-
{Քուրի՛կ},
-
գանչեց
քաջ
պատանին,
-
Մնա՛ս
բ
...
Ասելը
հեշտ
է:
-Լաւ
ես
ասում,
{քուրիկ},
միայն
Գասպարի
աղջկայ
աչքերը...
սայութեան
ժամանակ:
-
Բոլորը
լաւ
է,
{քուրիկ},
բայց
այդ
մատանին...
Ա՜խ...
Խնդր
բանականութիւնը:
-
Հանգի՜ստ
կացիր,
{քուրիկ},
կը
լցնեմ
քո
ցանկութիւնը,
որքան
կարող
նէ
մինչեւ
մեր
ցեղի
ջնջուիլը:
Ահա՛,
{քուրիկ},
մատանու
ողբալի
պատմութիւնը.
ահա
այս
ւ
ասաց
քաղցր
եւ
ներդաշնակ
ձայնով.
-
{Քուրիկնե՛ր},
մէք
հրաւիրեցինք
ձեզ
խնջոյք,
որ
պատրա
ւն
ձայնով
երգելով.
Հասիք,
հասիք,
{քուրիկներ}.
Մեզ
աշխարհի
չորս
կողմից.
Անտառներից
խտին,
Հաւատարիմ
պաշտօնին.
Հետեւեցէք,
{քուրիկներ},
Եւ
դուք
մեր
օրինակին:
Հասիք,
հասիք
Եւ
դուք
մեր
օրինակին:
Հասիք,
հասիք,
{քուրիկներ},
Մեզ
աշխարհի
չորս
կողմից.
Անտառներից
արձեալ
ունենք
մեզ
պաշտող.
Վստահ
եղէք,
{քուրիկներ},
Մեր
գործը
կ՚երթայ
յաջող:
Հասիք,
հա
գործը
կ՚երթայ
յաջող:
Հասիք,
հասիք,
{քուրիկներ},
Մեզ
աշխարհի
չորս
կողմից,
Անտառներից
յկածընին
զաւակաց,
Թէ
ո՛չ
Լեւոն
զսըգոյդ
{քուրձ}
մերկեաց
սրով
երկսայրի,
Սոքին
յաւէժ
ծիր
Սորա
հօտը
լուսակիզն
է.
Ի՞նչ
էր
{քուրմ}
Հոթորինը:
Գօտեպնդած
Մե՜ծ
Պ
ններին
դեռեւս
շատ
բան
պակաս
է
եգիպտական
{քուրմ}
կամ
եզուիտ
լինելու
համար:
Այս
դրութ
չառութեան,
կարող
է
խեղդամահ
սպանել
ե՛ւ
{քուրմերը},
ե՛ւ
ուխտաւորքը:
Հեղինակը
շատ
տե
երով
պսակել
այնտեղ
այդ
նուիրական
տաճարի
{քուրմերը}
եւ
քրմուհիքը.
այո՛,
եւ
պսակում
է
իսկ
ձենալի
քարոզելով,
բարձրացնում
է
մինչեւ
{քուրմերի}
եւ
եզուիտների
կացութիւնքը:
Ոչ
բնաւ
պահած
լինեին
մի
քանի
առանձին
եգիպտոսյան
{քուրմերի}
համար:
Գիտությունը
չէ
այսօր
մի
քանի
նե
նց
գիտութեան
հետքը
երեւում
են
եգիպտական
{քուրմերի}
սրբազան
մատեանների
մէջ,
եւ
թէ
Եգիպտացո
կենտրոնացած
կացութիւն,
սկսած
Եգիպտոսի
{քուրմերից}
մինչեւ
Պիոս
եօթերորդի
ձեռքով
վերականգնե
ժարւում
է
այսօր
այդ
գիտութեան
կարծեցեալ
{քուրմերից},
ինչպէս
երբեմն
Եհովան՝
Իսրայէլի
կարծե
ապէս
աւստրիական
բռնակալութեան
ջերմեռանդ
{քուրմը}
հրատարակեց,
թէ
"
Իտալիան
լոկ
աշխարհագր
)
երբ
համարում
էին
մարդիկ,
թէ
միմիայն
{քուրմի}
հանդերձով
կարելի
է
մօտենալ
գիտութիւններ
ինքնակիզութեան
"
խնդրի
մէջ:
Մունքէի
եւ
{Քոփփի}
սքանչելի
կարծիքները
ճշմարտանման
կերպով
քսի,
խաֆեիով
խմէ:
Հազի
Խճտխանի
{քոքն}
մէկ
անգամն
ծեծէ,
ջուրն
հանէ,
մէկ
գիշե
ելանման
թարգմանիչների
գահից
են
բռնում:
{Քչե՞րը}
կան
մեզ
մօտ,
թող
թոյլ
տրուի
հարցնել,
ը
տալիս
ենք։
Մի՞թէ
չկան
շատերը
(
եւ
ոչ
{քչերը}
),
որոնք
մեծ
թեթեւութեամբ
այնքան
են
յա
րթողականի
վսեմ
ճարտարութիւնը,
որով
շատ
{քչերն}
են
օժտուած
բնութիւնից
`
կարծես
աստուածա
նց
վրայ
խօսք
ենք
բանում.
բանը
շատի
կամ
{քչի}
վրայ
չէ,
այլ
կանոնի
վրայ,
ուստի
հարկա
անգթանալովը
այժմուս
զրկված
ենք,
եւ
այս
{քչիցը},
որ
մեր
ձեռքը
հասած
է,
եզրակացնում
են
մ
է,
չնայած
սահմանափակ
միջոցներին:
Նա
{քչով}
բավականանում
է,
բայց
այնուամենայնիվ,
առս
ի
խնդրով
հարց
միանձաց:
Թեոդորոս
{Քռթենաւոր}
ինքնացեալ
վարժութեամբ
հելլենական
դպրութ
ակտելի
բարեկամությանը:
Ուղարկում
եմ
{Քռիլովի}
առակը.
խրիստոմատիան
վերջին
տիպը
դեռ
չէ
կրել
կոմսի
յարձակմունքից.
բայց
{{ընտանի՛քս}
ինչ
առնեմ...
որ
կարող
է
ծառայել
կոմս
Եւ
եղեն
մեռեալքն
'ի
հարուածոցն
յայնցանէ
{քսա՛ն}
եւ
չորք
հազարք
"
(
Թիւք,
գլ.
ԻԵ,
համ
կաց
ազգի,
չկարէր
զնոյն
տպագրեալ
յաղքատ
{քսակէ}
իւրմ
է
ձօն
հանել
ազգին.
երկրորդ,
զի
ե
վերայ,
նա
շատ
նեղութեամբ
կը
բանայ
իւր
{քսակը}
։
Նորա
ձեռքը
սովորած
չէ
այդպիսի
բաների
արեկամ.
Ամենայն
ժամ
նորան
բաց
էր
Շռայլ
{քսակը}
մեծատան.
Այժմ
զրկուած
ամէն
բանից,
Չու
ապագայ
երջանկութեան
պայմանքը
եւ
իւրեանց
{քսակը}
միայն
ցուցանելով,
զոհում
են
պարզամիտ
ժ
յն
ասածդ
հեղեղի
պէս
կը
թափեմ,
կը
բանամ
{քսակիս}
բերանը,
թո՛ղ
մեր
Սարգիսը
դիմանայ
միայն
անցաւոր
փառք
ճարելու
համար
թափում
է
իւր
{քսակից}
վերջին
մանէթը,
բայց
ազգային
գործի,
մի
աստակելով,
չունի
կարողութիւն
իւր
աղքատ
{քսակից}
բաշխել
ազգի
մանուկներին
պարգեւ։
Հեղինա
իկ,
եւ...
գնա՛,
տխրադէմ
ցնցել
դատարկ
{քսակները},
որոնց
մէջ
լցուած
էին
երբեմն
ոսկին
եւ
անը
պապական
աթոռից
մի
անգամ
գնուեցաւ
լի
{քսակով},
երկրորդումը՝
գեղեցիկ
հարսնացուի
փաղա
ռավարութեանդ
զի
ես
երբէք
յ[ը]նթացս
իմոց
{քսան}
ամեայ
հասակի
կենաց
չեմ
ունեցեալ
ընդ
Բար
՚ընդունին,
եւ
թե
այսու
եւս
չընդունին,
{քսան}
անգամ
եւս
կգրենք
դարձեալ,
չենք
թողուլ
է՝
ի
11
Յունիսի,
ըստ
նոր
տոմարի,
յետ
{քսան}
եւ
չորից
աւուրց
նաւարկութեան,
ի
Սուէզա
յնոց,
յամիսն
հասանէ
մինչ
ցերկու
հարիւր
{քսան}
եւ
հինգ
ռուփիս
(
225),
ուրեմն
2,
700
րկերիւր
եւ
յիսուն
հազար
ռուփի,
որ
առնէ
{քսան}
եւ
հինգ
հազար
լիբրէ
ստերլ[ինգ]
(
25.
00
ամանակամիջոցում,
ինչպիսին
է,
օրինակ,
{քսան}
տարին:
Անանիան
ցույց
է
տալիս
ինձ
հր
չի
գնում,
բայց
եւ
չի
թուլանում:
Այսօր
{քսան}
օր
է,
ինչ
ընդունում
եմ
ծծմբային
խինին
լինելուն.
ինչ
կոնդակ,
որ
Կաթողիկոսը,
{քսան}
անգամ
գրելով
ու
ճեղքելով,
վերջապէս
գրո
ութն
հարիւր
երկու
թուականին
Դեկտեմբերի
{քսան}
եւ
մի
երրորդ
օրում՝
ՄԵՐ
Թագաւորութեան
,
որովհետեւ
այդ
դիպուածում
ստանալու
էր
{քսան}
կամ
քսանեւհինգ
կոպէկ
արծաթ:
Վարսավիրայ
այն
կիւրակէ,
պատահում
են
այդտեղ
տասն,
{քսան}
գերդաստան,
որ
գնում
են
ծառերի
տակին
կա
հինգ
տարի
է,
որ
կայ։
Դիցուք,
առաջին
{քսան}
եւ
հինգ
տարումը
դժուար
էր,
բայց
գոնէ
ա
ղբիւրներ,
մի՞թէ
իւր
անշարժ
կայքերից
եւ
{քսան}
հազար
դեսեատին
հողի
արդիւնքից
չէ
կարող
յ
Րեդուտկալէ
բոլորովին
հիւանդ:
Մօտ
իբր
{քսան}
օր
ընկած
էի
մահճի
մէջ,
եւ
բանագէտ
բժիշ
րգութիւն
ի
նմին
եւ
ոչինչ
",
-
գրում
էր
{քսան}
տարի
յառաջ
մի
ուսումնական
ազգային,
որ
մէջ:
Ասում
են,
թէ
դպրոցը
ունի
մօտ
իբր
{քսան}
աշակերտ
ընդամենը,
որոնցից
երկուքը՝
ֆր
ինք,
զիրար
ատելու
միտք
չունենալնիս
դեռ
{քսան}
չորս
ժամ
չեղաւ,
որ
հրատարակեցինք
եւ
ըս
ցա
բոլորի
արծաթը
քեզ
հասացանելով
եւ
այն
{քսան}
հազարին
հինգ
հինգ
հազար
եւս
շահ
հանելով
եալ
մարդերի
ուսերի
վերայ,
աւելի
քան
թէ
{քսան}
տարու
մէջ
չէր
դադարում
հողմ
արածելուց:
ական
նշանակուած
հողի
քանակութիւնը
անցնէ
{քսան}
մարդու
ձեռք,
ասել
է,
թէ
բովանդակ
գեղա
ւ
գնեն:
Իսկ
եթէ
200
տարու
միջոցում
այդ
{քսան}
տէրը
դառնայ
երկու
կամ
մի,
այդպիսի
դիպո
ն
տարրը:
Կարծեց,
որ
եթէ
մի
մարդու
տեղ
{քսան}
հոգի
նստի,
բոլոր
բանը
կը
փոխուի,
մոռց
խնդիր
է.
"
to
be,
or,
not
to
be!
":
{Քսան}
երեք
միլիոն
ստրուկ,
որ
մինչեւ
ցարդ
ն
առայելով
արտասուելի
օտարութեան
մէջ
տասն-{քսան}
տարի,
կամ
մեռանում
է
այնտեղ՝
թողնելով
մար:
Եւ
ահա
նորա
տասն
եւ
ութն
կամ
{քսան}
տարեկան
որդին,
որ
աճել
եւ
զօրացել
էր
ի
ի
եւ
մասնաւորի
կերպարանքով:
Դնենք,
թէ
{քսան}
հոգի,
մեք
ապրում
ենք
մի
տեղում
եւ
վաճա
որ
տեսել
էիր:
Այնպէս
չէ՞,
որ
այն
տասն
{քսան}
տունից,
որ
դու
ճանաչում
էիր,
այսօր
կա
րն
յիշեցեալ
80548
ափու
ստացուածէ
իմմէ,
{քսան}
հազար
20000
ռուպլին
երծաթ
դրամ
թողում
վ
մեղաց
եւ
փրկութիւն
հոգւոյ,
ամեն։
{Քսան}
հազար
ռուպլի,
վերոյ
տասն
եւ
ինն
հատորի
ասցեն
եւ
ստանալով
՚ի
ստացուածքէս
ֆի
ոմն
{քսան}
20
ռուպլի
երծաթ
դրամ.
այլեւս
ունեցածս
արձեալ
հրահանգ,
դարձեալ
հրահանգ,
տասը
{քսան}
անգամ
միեւնոյն
բանը՝
զանազան
կերպարանա
բանի
պատուհասի
համար,
Տիրոջ
ժողովրդից
{քսան}
եւ
չորս
հազար
հոգի
մէ՛կ
պատերազմում
ընկ
պեցու
հալածուելուց
առաւել
քան
թէ
հարիւր
{քսան}
տարի
յետոյ՝
Կոմիտաս
կաթողիկոսի
օրով,
ւ
Փարպեցու
հետ,
եթէ
այդ
թուականին
նաեւ
{քսան}
տարեկան
պատանի
ճանաչենք
Փարպեցուն,
որ
թուականներում
չկար
նա
անգամ
եւ
այդքան.
{քսան}
տարեկան
տղայ
չէր
կարող
եղած
լինել
նա,
.
"
Եւ
վաճառեցին
զՅովսէփ
Իսմայելացւոցն
{քսան}
դահեկանի
".
Ծնունդք,
գլ.
ԼԷ,
համ.
կեցան
'ի
նոցանէ
եւ
անկան
'ի
միում
աւուր
{քսան}
եւ
չորք
հազարք
"
(
Թուղթ.
Պաւղ.
առ
Կո
աղճատանքի
առաջը
չառնվի,
հարիւր
բառի
մէջ
{քսան}
հինգ
բառ
հայի
չպիտի
մնայ։
Ցաւալի
երեւոյ
երով,
1851
թուականին
Օգոստոս
ամսումը,
{քսան}
տարեկան
հասակում
մտաւ
հանգուցեալը
Մոսկո
ի
վեդրօ,
իսկ
հասարակ
խմելի
գինի
հարիւր
{քսան}
շիշ,
Շամպայն,
շատ
լաւերը,
Կլիկ
եւ
Րե
կերպով
եւ
մտածողութեամբ
համարել․
հարիւր
{քսան},
տասն
եւ
ութն
եւս,
հարիւր
երեսուն
ութ
ասն
եւ
ութն
եւս,
հարիւր
երեսուն
ութն,
{քսան}
չորս
դորա
վերայ,
հարիւր
վաթսուն
երկու
լսոսը
պատրաստեց
օփիւմից
երեք
հատադեղ
եւ
{քսան}
եւ
չորս
ժամի
մէջ
առողջացրեց
հիւանդ
աբեղ
համարեա
թէ
ոչինչ
արդիւնքի
աղբիւր
չեն.
{քսան}
կոպեկ,
երբեմն
երեսուն
եւ
երբեմն
կէս
մա
ից
իմ
ստանալին
էր
մի
քառորդ,
այսինքն
է
{քսան}
եւ
հինգ
կոպեկ
արծաթ.
միթէ՞
յիմարութիւն
ն
չեմ
ստացած.
ամիսը
հինգ
մանէթով
արդէն
{քսան}
մանէթ
պատկանում
է
ինձ.
բայց
ես
չեմ
համ
չակաւոր
վանքերը,
եկաւ
եւ
Էջմիածին։
Նա
{քսան}
տարեկան
հասակում
ձեռնադրուեցաւ
քահանայ
ան
վերջանալը,
եւ
տեսանում
ենք
ահա,
որ
{քսան}
եւ
չորս
պապերից,
որ
այս
միջոցին
նստան
լանքը.
չենք
կարող
թոյլ
տալ,
որ
Չամչեանը
{քսան}
միլիոն
հաշուած
լինէր
Հայոց
ազգը,
որ
շատ
ռ
պակասաւորութեանն
զորոց
թիւ
Ասողիկ
դնէ
{քսան}
եւ
ինն,
իսկ
Վարդան
քսան
եւ
երկու:
Ինք
թիւ
Ասողիկ
դնէ
քսան
եւ
ինն,
իսկ
Վարդան
{քսան}
եւ
երկու:
Ինքնին
սուրբն
Մեսրոպ
աշակերտ
եզ
զարդիս,
զաստուածաբանական
ճառս
թուով
{քսան}
կամ
աւելի
եւ
զայլ
բարոյական
խրատս:
Իսկ
կանին
Եափոնիայի
մէջ
համարւում
էր
մինչեւ
{քսան}
հազար
Քրիստոնեայ։
Յիսուսեանք,
որ
կամե
ազմակերպեցաւ
հռչակաւոր
Սուրբ
Լիգան,
որ
{քսան}
տարի
չարչարեց
Ֆրանսիայի
աշխարհը։
Ինչպէ
իւրաքանչիւր
տարի
բերում
էր
աւելի
քան
թէ
{քսան}
միլլիոն
տալլեր
եկամուտ.
համարեա
թէ
սոր
սութեան
վերայ,
նոքա
վերջումը
զետեղեցին
{քսան}
չորս
անարգական,
ըստ
մեծի
մասին՝
նոյնա
նտի
վճիռը,
որ
զօրութենով
Յիսուսեանների
{քսան}
չորս
Աստուածաբանական
գրուածքը
դահճի
ձեռ
աքական
ժողովը
վաղուց
ի
վեր
բաղկանում
էր
{քսան}
անդամից,
մի
բան,
որ
ոչ
միայն
սահմանու
ած
ու
կարդացած
էինք
վաղուց
ահա՛,
գուցէ
{քսան}
տարի
յառաջ,
մի
այդպիսի
գիրք
Պ.
Բժշկեա
ամբ,
որպէս
միակ
արժանաւորութեամբ,
այլ
{քսան}
երեսուն
տարիներով,
ոչ
բարով,
քերականո
թէ
տասը
տարի
առաջ։
Հարկ
չկայ
ասել,
որ
{քսան}
տարի
ետքը
աւելի
լաւ
պիտի
հասկանան
իրար
ը
վեր
տալ)
նորան
գնում
են
օգնելու
տասը-{քսան}
երիտասարդք
եւ
մի
օրում
աւարտում
են
գործ
են,
ինչպէս
ապրում
են
շատ
նկարիչք,
որ
{քսան}
երեսուն
տարիներով
Հռովմ
են
նստում՝
սիր
,
եղած
է
միշտ
այնպիսի
տասներորդական
կամ
{քսաներորդական}
առարկայ,
որի
վերայ
կարելի
էր
հազար
տարի
տեւ
այդ
դիպուածում
ստանալու
էր
քսան
կամ
{քսանեւհինգ}
կոպէկ
արծաթ:
Վարսավիրայ
ասած
մարդը
մի
նը
եւ,
եթէ
ընկերութիւնը
ամէն
մի
ֆունտը
{քսանեւհինգ}
կոպէկով
եւս
արձակէր,
այնուամենայնիւ,
ստները
յիսուն
մանէթ,
միջակ
հարուստները
{քսանեւհինգ}
մանէթ,
իսկ
հասարակ
ժողովուրդը
տասներկո
ր
տարիք
անցուցել
եմ
ես,
նոցանից
մինչեւ
{քսանը}
նոյնպէս
ուրախացուցել
են
ինձ,
ինչպէս
այ
նչպէս
էր
յառաջ,
այն
մինի
ժամանակ,
այն
{քսանը}
պիտի
գնայ
նոյն
ճանապարհը,
որով
գնում
է
մեզնից
մինը
կարո՞ղ
է
հարստանալ՝
առանց
{քսանի}
շահին
դպչելու:
Ո՞չ
ապաքէն,
եթէ
մեզնից
ասարակաց:
Եվ
զի՞նչ
փառք
ի
տասա՞նց
եւ
ի
{քսանի՞ց}
նմանապիսի
ոգւով
ախտացելոց,
որոց
դիւրին
է
բովանդակ
գեղացիք
պիտի
վարձ
վճարեն
այն
{քսանին}
հողը
մշակելու
եւ
գործելու
իրաւունքը
ձեռ
մը
չէ՞,
երէկ
վաճառում
էի
տասնի,
այսօր
{քսանից}
պակաս
չեմ
տալիս,
կարո՞ղ
ես
բռնի
յափշտա
քում
չկայ
մի
ոյժ,
որ
կարող
լինէր
մեր,
{քսանից}
դուրս
եղած
արծաթը
ներս
բերել
մեր
մէջ,
Շամպայն,
շատ
լաւերը,
Կլիկ
եւ
Րեդերեր
{քսանչորս}
շիշ.
Մադեռա,
Խերէս,
Ռէյն-վէյն,
մի
խ
խղճմտանքի
մասին,
որ
չէ
երկբայում
մուր
{քսել}
այսպիսի
անմերձենալի
մարդու
վերայ՝
կարծ
փախել
էր
իւրեանց
տնից...
Մուր
էր
{քսել}
տան
վերայ...
Իւր
ծնողքը
լացուցել
առի
արմատում,
ետքը
երկու
փայտ
իրար
հետ
{քսելով},
աւելի
ետքը
հրացանը
գտաւ,
ետքը
ֆոսֆոր
ւին
կրակը
ստանում
է
երկու
փայտ
իրար
հետ
{քսելով}:
Առաջին
առած.
Զարգացման
վերին
աստ
ա
Կարմիր
գօտիկ
կապել
ա
Եղ
բերէր
պորտը
{քսենք},
Զար
բերէք
գլխին
ածենք
Մեր
Նուրինի
փայ
52
Քիշնեւ
Պերնէն
արուն
քա
նէ
պալխ
նէ
{քսի},
խաֆեիով
խմէ:
Հազի
Խճտխանի
քոք
երեք
հազար
մանէթը
մածունի
տուր,
երեսդ
{քսիր},
գո՛նէ
այդ
օգտակար
եւս
կը
լինի,
որովհ
բնաւորեալ
անմիաբանութեամբ,
նախանձու,
{քսութեամբ},
եւ
շատ
այն
է
կամակոր
տգիտութեամբ,
չո
Բայց
Գուլի-Շամաման
չէր
եկած
իմ
մօտ
{քսութեան}
համար,
չէր
եկած,
որ
պատմէ
Պ.
Բէգզադէ
Բիւզանդիոն:
Այլ
սոցա,
հաւատս
ընծայեալ
{քսութեանց}
ոմանց՝
որպէս
թէ
Մեծն
Սահակ
եւ
Մեսրոպ
զ
հետ:
Մինչեւ
այժմ,
բացի
բամբասանքից,
{քսութենից},
ատելութենից
եւ
անիրաւ
հալածանքից,
ու
ի
մէջ
լցնում
է
միրգերը
եւ
դրօշակները
եւ
{քսում}
է
հիւանդի
վերայ,
գլխից
բռնած
մինչեւ
ոտ
նութիւնք
պաշտպանելոցն
առ
ի
նոցանէ
գործք
{քստմնելի}
սեղանակապտութեան:
Թէ
եւ
վեհափառ
կաթողի
ել
է
ուրեմն
եւ
զգում
է
երբ
երես
առ
երես
{քսւում}
է
իրական
աշխարհի
հետ,
նա
դատապարտել
է
բաժին
եւ
մնացեալ
երկու
բաժինն՝
մայր
եւ
{քվերոյն}
իմոյ,
ֆի
ոմն՝
մին
բաժին.
այսպէս
բաժա
տք
չեն
կոխել
այն
կողմերում:
Եւ
{{փո՞քր}
գործ
կարելի
է
տեսնել
մի
հողի
վերայ,
ու
րաւոր
պիտի
լինէին
հարուստների
թիւը,
{{փո՛քր}
է
այս,
աղքատ
ասած
բանը
բնաւ
չպիտի
լինէ
նում
են
նորա
աչքի
առաջեւ:
{{Ամենափո՛քր}
է
նա,
որ
ուրիշին
համարում
է
փոքր
եւ
ամ
ւմ:
-
Նա
հարց
արեց
ինձանից,
թէ
{{փո՞քր}
բաներ
կան
բնութեան
օրէնքների
վերայ
յառա
թեան
տակաւին
ո՛չ
դատապարտէր
զիս
եւ
վասն
{քրէական}
յանցաւորութեանց,
եթէ
իրօք
իցէր
իմ
գործ
ակուտի
հինգերորդ
բաժնի
ձեռք,
այսինքն՝
{քրէական}
ատենի
ձեռք,
որովհետեւ
ստորագրութեամբ
գ
ուած
է,
որ
եկեղեցականը,
քաղաքական
կամ
{քրէական}
յանցանքների
համար
դատուի
կրօնական
ատենի
տեսչութեան:
Եկեղեցականը,
քաղաքական
եւ
{քրէական}
գործերի
պատճառով
պիտի
դատուի
քաղաքական
րծերի
պատճառով
պիտի
դատուի
քաղաքական
եւ
{քրէական}
ատեանների
առաջեւ,
միայն
Կրօնական
ժողով
աւորուածի
իրաւունքը,
եթէ
քաղաքական
կամ
{քրէական}
ատեանները
հակին
դէպի
անարդարութիւն:
ծածկում.
իսկ
միւսերի
ամենափոքրը
իբրեւ
{քրէական}
յանցանք
դատապարտում:
Վատթա՞ր
կիրք:
Եր
Յիսուսեանք
առաջին
անգամ
պահանջում
էին։
{Քրէական}
յանցանքների
համար
Յիսուսեանները
չունէին
անձը
այն
պատիժներին,
որ
սահմանւում
են
{քրէական}
ոճրագործութիւնների
փոխարէն:
Այն
մ
յիշեալ
երեք
հարիւր
ռուփի
սքէն
յիմ
տների
{քրէիցն}
տացեն
եւ
հանցեն
զնա
ի
տանէն,
տունն
քրէ
տներն
եւ
նորա
քրէհն
եւս
իմ
միւս
տներիս
{քրէհի}
խտուրն
բաժանեսցեն
իմ
համեմատ
իմ
ներքոյ
րանջամովն
՚ի
յիշեալ
տանն
բնակեսցի
առանց
{քրէհի}
մինչեւ
իւր
մահն,
եւ
իմ
մօրս
աղախին
Սու
ծախսի
մապլաղն
եւս
վերն
յիշեալ
իմ
տներիս
{քրէհի}
խտուրն
բաժանեսցեն
համեմատ
իմ
ի
ներքոյ
գ
իցէ
եւ
զնոյն
գնեսցեն
եւ
յետոյ
յիմ
տների
{քրէհիցն}
հատուսցեն
զպարտսն
եւ
զնոյն
նոր
ստացեալ
մանակի
վաճառեսցեն,
թալապներս
եւ
տներիս
{քրէհն}
ժողովեսցեն
եւ
ի
ժողովեալ
մալաղիցն
ֆի
հա
նակաց,
որպէս
վերն
յիշեալ
տներն
եւ
նորա
{քրէհն}
եւս
իմ
միւս
տներիս
քրէհի
խտուրն
բաժանես
զնա
ի
տանէն,
տունն
քրէհով
տացեն,
տան
{քրէհն}
եւ
տան
սարանջամի
եւ
կամ
միւս
այլ
ինչ
իր
իցն
տացեն
եւ
հանցեն
զնա
ի
տանէն,
տունն
{քրէհով}
տացեն,
տան
քրէհն
եւ
տան
սարանջամի
եւ
կ
մաբար
հետեւող
եղիցին
տների
մարամաթին
եւ
{քրէհով}
տալոյն,
որ
մի
գուցէ
անմարամաթ
եւ
դատար
եցի
էր
գնում,
ժողովուրդը
յայտնի
յայտնի
{քրթմնջում}
էր
նորա
մասին
եւ
շատ
անգամ
աղաղակով
վիր
,
եթէ
դուք
չհագնէք
Հայութիւնը
ոչ
որպէս
{քրինօլին},
այլ
որպէս
գոյն
ձեր
մարմնի,
որ
ոչինչ
ռաւոր
զգեստներով
զարդարէք
եւ
կօրսետի
եւ
{քրինօլինի}
հարուստ
պաշարներով
օր
յառաջ
ամուսնացնէք
առք
չեն
ձեր
փայլուն
գոհարները
կամ
ուռած
{քրինօլինները}
։
Ձեր
պարծանքը
եւ
յիշատակը
են
ձեր
զաւակ
տ։
Թողնում
ենք,
որ
նոքա
լողան
իւրեանց
{քրինօլինների}
մէջ՝
մոլորութեան
մի
վէմից
միւս
ապառաժի
,
որոնց
մինը
է
Սոկրատէսի
վարքը
եւ
միւսը
{Քրիստափոր}
Կոլոմբոս
կամ
յայտնագործութիւն
Ամերիկայի
զի
մխիթարիմք
փառս
տուր
Աստուծոյ.
զի
որ
{քրիստափոր}
անուանիմ
քրիստոնեայ
եմ.
այլ
առանձինն
գ
ւթենով
Փարիզի
Արքեպիսկոպոս
նշանակուեցաւ
{Քրիստափոր}
դը
Բոմոմ
անունով
անուսումն
եւ
անկիրթ,
ս
լինելու
պարտականութիւնը
Վարդապետարան
{Քրիստո[նէութեան]}
Այվազի
Օրացոյց
1860
ամի
Այվազի
Խուդաբ
ավարությունքը
իսկույն
կերպարանափոխ
եղան
{քրիստոնեական}
կրոնի
ազդեցութենից՝
դորա
հակառակ,
Հռո
ասով
յուսահատութենից,
մինչ
մեք՝
իբրեւ
{քրիստոնեայ},
դատապարտւում
ենք,
եթէ,
կորուսանելով
բայց
այն
մարդը,
որ
անուանում
էր
իւրեան
{քրիստոնեայ},
պարտական
է
հետեւել
Քրիստոսի
ճշմարտութ
յետոյ
Տաճկաստանի
լուծը
ծանրացած
էր
նորա
{քրիստոնեայ}
հպատակների
վերայ:
Մի՞թէ
Նախիջեւանցու
ս
ութեան
մասին:
Բայց
որպէս
մարդ
եւ
որպէս
{քրիստոնեայ}
մեք
ենք,
որ
համարում
ենք
մեզ
պարտական
պում
էին
այսպիսի
գործերով,
ոչ
թէ
միայն
{քրիստոնեայ}
չեն,
ոչ
թէ
միայն
քահանայ
կամ
եպիսկոպոս
բոլոր
անիրաւութենների
վրէժը:
-
Ես
{քրիստոնեայ}
եմ,
-
կտրեց
խօսքս
իմ
անծանօթ
սիրելին.
սի
որդի
Մասէհս,
որ
եմ
հաւատով
ուղղափառ
{Քրիստոնեայ},
ազգաւ
Հայ,
քաղաքաւ
եւ
ծննդեամբ
Համադ
վեց
սամն
Կօրտ
աֆռէկուշտի
բանտումն
եղեալ
{քրիստոնեայ}
բանտարկելոցն,
քանի
անձին
պարտքն
վճարել
աբաթու
պահոյն,
բայց
եթէ
՚ի
նոյն
բանտին
{քրիստոնեայ}
անձինք
չգտանիցին,
էն
միջոցումն
եւ
կամ
իրների
համար,
չարագործը
եկեղեցական
կամ
{քրիստոնեայ}
չճանաչելը
յանցա՞նք
է
կամ
անօրէնութի՞ւն
րութեան
կործանման
օրից,
ստրկանար
որեւէ
{քրիստոնեայ}
կառավարութեան,
այն
ժամանակ
կը
տեսանէին
նօրէնութեան
հաւատալ
պարտակա՛ն
է
ամենայն
{քրիստոնեայ}.
պատճառ
`
քրիստոնէական
եկեղեցու
հիմքը
ի
ժամանակ,
այն
է՝
376
թ-ին,
ուրացաւ
եւ,
{քրիստոնեայ}
Հայերի
արիւնը
խմելով,
հինգ
տարի
անդադար
ի
կսկիծը
նորա
հետ
միասին։
Բայց,
որպէս
{Քրիստոնեայ}
հասկանալով
մարդկային
կեանքի
խորհուրդը,
ց
ինչպէս
ուրիշները,
ինչպէս
մի
բարի
հայ
{քրիստոնեայ}:
Նորա
շատ
խմելու
վերայ
երեւակայելը
եւ
լինի
սատանայի:
Միթէ՞
ամօթ
չունիս,
դու
{քրիստոնեայ}
մարդ
ես.
ինչպէ՛ս
կարելի
է
սատանայական
սուր
եւս
գործ
դրուեցաւ
եւ
մի
փոքր
յառաջ
{քրիստոնեայ}
կոտորող
ու
հալածող
հեթանոս
Հայերը
կոտոր
թանոս
Հայերը
կոտորուեցան
ու
հալածուեցան
{քրիստոնեայ}
Հայերից:
Մի
կողմից
հեթանոսականը
բաց
ձգ
ոյական
մեծութիւնք,
որին
կարող
է
հասնել
{քրիստոնեայ}
մարդը՝
ընդունելով
իւր
հոգու
եւ
սրտի
մէ
զգերը
չարչարում
էին
եւ
հարստահարում
էին
{Քրիստոնեայ}
բնակիչքը,
պապերը
մի
կերպով
իւրեանց
անձ
կատարութեան,
որ
կատարւում
էին
միեւնոյն
{քրիստոնեայ}
աշխարհում։
Արդեօք
դժոխքի
դուռերը
պիտոյ
ութիւնը
Սուրբ
Պետրոսին,
թէ
իւրաքանչիւր
{Քրիստոնեայ}
պարտական
է
հնազանդ
լինել
սուրբ
գահին,
աման
տալ
վերստին
ամուսնանալու։
Ամենայն
{Քրիստոնեայ}
մարդ
համաձայնելու
է,
թէ
այս
բանը
ընդդէ
ուր
Աստուծոյ.
զի
որ
քրիստափոր
անուանիմ
{քրիստոնեայ}
եմ.
այլ
առանձինն
գոհանամ
զԱստուծոյ,
զ
ն
աստիճանի
կարօտութիւնը
զգալի
է
ամեն
մի
{Քրիստոնեայ}
մարդու
համար,
թէեւ
գանգատում
էր
ապա
հոգ
իստոնէական
ժողովքի
մէջ
մեք
տեսանում
ենք
{Քրիստոնեայ}
եւ
մարդ,
Յիսուսեանների
մէջ՝
միայն
գաւ
կապած
են
մինը
միւսի
հետ,
չ'կայ
մարդ
եւ
{Քրիստոնեայ},
չ'կայ
կեանք.
ամենայն
ինչ
հիմնուած
է
ցոց
օգնութենով
կամայ
ակամայ
հեթանոսները
{Քրիստոնեայ}
շինելով։
Շուտով
օգնութիւն
հասան
նորան
իայի
մէջ
համարւում
էր
մինչեւ
քսան
հազար
{Քրիստոնեայ}
։
Յիսուսեանք,
որ
կամենում
էին
իւրեանց
անգամանքներին
նոքա
դադարեցին
Չինացիները
{Քրիստոնեայ}
շինելուց
եւ
հոգս
էին
առնում
միմիայն
կար
այս
թագաւորութեան
մէջ,
այլ
եւ
բովանդակ
{Քրիստոնեայ}
աշխարհներում՝
նոցա
խորամանկութենով,
կ
նալ
նորա
հետ
"
ի
հոգեւորս
",
որպէս
լոկ
{քրիստոնեայ}
եղբօր
հետ:
Ո՛ւր
մնաց
նորա
քահանայութիւ
պէս
չէ:
Իբրեւ
ազգ
անտիկեան
ենք.
իբրեւ
{քրիստոնեայ},
եթէ
ոչ
նոյնպէս
անտիկեան,
ըստ
որում
ա
ր
մի
այսպիսի
վատաբաղդ
դիպուածում,
առաջ
{քրիստոնեայք}
կը
կողոպտուին,
կը
մերկանան
եւ
կը
մեռան
ախանձել
շատ
մարդիկ։
ԲԱՐԵՊԱՇՏ
{ՔՐԻՍՏՈՆԵԱՅՔ}
II.
Ահա՛
մարդուս
կեանքը
աշխարհի
երե
է
այս,
ո՛չ
ապաքէն
Մարկոսը
եւ
Կիրակոսը
{քրիստոնեայք}
են:
Եւ
ինչպէս
քրիստոնեայք.
ուրբաթի,
եւ
Կիրակոսը
քրիստոնեայք
են:
Եւ
ինչպէս
{քրիստոնեայք}.
ուրբաթի,
չորեքշաբաթի,
եւ
շաբաթական
յն
ճանապարհ],
զոր
ընթացան
ցարդ
ամենայն
{քրիստոնեայք},
թարգմանեալ
զսուրբ
մատեանն
եւ
զԱւետարա
մ
էր
Գօայի
բնակիչներին,
որոնց
մեծ
մասը
{քրիստոնեայք}
էին.
մանաւանդ
զինուորւում
էր
բազմակնու
ւմ
էր
բազմակնութեան
ընդդէմ
(
Հնդկաստանի
{քրիստոնեայք}
շատ
հարճեր
պահում
էին)
եւ
փոքր
ի
շատէ
իստոսի,
ինչպէս
մարդկութեան
փրկչի։
Այս
{Քրիստոնեայքը}
խաչ
չէին
ընդունում)
եւ
եթէ
հանդիսաւոր
,
որ
այս
ահագին
Տէրութեան
մէջ
բնակուած
{քրիստոնեայքը}
չ'հեռանան
իւրեանց
քրիստոնէական
հաւատի
կ
կապած
անտանելի
ծանր
շղթաներով։
Մինչդեռ
{քրիստոնեան},
ազատութեան
կնիքը
ճակատին,
արձակ
համա
՝
շատ
սակաւ։
Աչքերդ
ձգեցէք,
չասեմ
այլ
{քրիստոնեաների},
այլ
անքրիստոնեայ
ազգերի
վերայ։
Մի
մա
եւ
բոլոր
Հայադաւան
հասարակութեանը
Ղրիմի
{Քրիստոնեաների}
որեւիցէ
կոչմամբ,
ամենեցուն
միասին
եւ
ա
։
Կայսրը
մեծ
հալածանք
հանեց
առ
հասարակ
{Քրիստոնեաների}
վերայ.
ամենայն
օտարական
մարդ,
որ
մտան
ին
Կայսրին,
թէ
դեսպանը
կամենում
է
խզել
{քրիստոնեաների}
խաղաղութիւնը
եւ
կպչում
է
մինչեւ
անգամ
Կ
ս
Սիքստոսը
յանցանք
էր
համարում
Աթենասին
{քրիստոնեաների}
մարտիրոսութիւնքը։
Մնաց
որ
նոյն
իսկ
Սիք
ն,
վրէժ
հանել
անշունչ
արձանից,
երբ
նա
{քրիստոնեաների}
կոտորվելու
ժամանակ
էլ
այնքան
անմեղ
էր
ի
որ
հեռացնում
էր
այդ
տեսարաններից
առաջին
{քրիստոնեաներին}:
Նա
դառնում
է
դէպի
թամաշաւորքը
դառն
խօ
եցաւ
շուտով,
նորա
ժառանգը,
առ
հասարակ
{քրիստոնեաներին}
չ'սիրելով,
խլեց
քարոզիչներից
շատ
արտօն
այց
ո՞վ
արդեօք
անհաւատներից,
չասե՛նք՝
{քրիստոնեաներից},
իր
մտքի
մէջ
կարող
է
այդպիսի
բան
խորհե
եւիցե
դադարեին
տառապել՝
ճնշված
լինելով
{քրիստոնեության}
կողմից,
որի
հիմնադրի
նպատակն
է
եղել
զր
այսօր
հաստատ
կացավ
յուր
սկզբունքին,
եւ
{քրիստոնեությունը}
ազդեցություն
չգործեց
նորա
վերա:
Բայ
ում
եմ
Ձեր
ազնուամտութենից,
որ
ճշմարիտ
{քրիստոնէաբար}
ներողամիտ
գտնուիք
դէպի
մեր
անծանօթ
բարե
եմ
զանուն,
որ
կարէ
վկայել
ըստ
ամենայն
{քրիստոնէական}
իւրոյ
խղճի
գ)
անընդհատ
եւ
առանց
խտրելո
թենէ
պարսից
եւ
գոհութիւնք
առ
աստուած
՚ի
{քրիստոնէական}
եկեղեցւոյ
ընթանան
զմահմեդական
թագաւորէ
լթիկեանց
Խ
ն
դ
ի
ր
Շարժեալ
ի
{քրիստոնէական}
բարեպաշտութենէ,
բերեալ
էի
ի
Մոսկվայէ
զ
ւթեան
մէջ,
որքան
ժամանակ
հաստատ
էիր
քո
{քրիստոնէական}
կրօնի
վերայ,
իսկ
եթէ
կամենաս
ընդունել
,
որի
Յաճախապատում
գիրքը
սկիզբն
դնում
է
{քրիստոնէական}
Հայոց
մատենագրութեան:
Բայց
Հայոց
տ
ւթիւնը
մի
անյայտութեան
պարիսպ
քաշեց
մեր
{Քրիստոնէական}
եւ
անցած
հեթանոսական
կեանքերի
մէջ:
ւ
ոճը
Քրիստոնէութենից
յառաջ,
որովհետեւ
{Քրիստոնէական}
ժամանակների
հայկաբանութիւնը
ստրկացած
է
,
որ
պարզուի
մարդու
պղտոր
տեսութիւնը:
{Քրիստոնէական},
կատարեալ
հաւասարութիւն
քարոզող
վարդապ
սպասաւորքն
են
տանս
իմ
եւ
մանաւանդ
մինչ
{քրիստոնէական}
հաւատս
ընկալան
ի
տանն
իմ,
վասնորոյ
առա
իլիսոփայք
հեթանոսաց
խոստովանեցան.
եւ
ի
{քրիստոնէական}
գիրս,
ածականդ
"
մեռած
"
առաջինն
է՝
զի
,
հայոց
եկեղեցու
հակառակ
Վարդապետարա՞ն
{Քրիստոնէական}
հաւատոյ:
Այս
Վարդապետարանի
վերայ
պատասխանում
է.
)-
Մի
հերետիկոս։
-
{Քրիստոնէական}
հաւատոյ
Վարդապետարանի
մէջ,
պ,
Այվազով
ց
շնորհքով
լոյս
հանած,
յետոյ՝
հրահանգ
{քրիստոնէական}
վարդապետութեան,
յետոյ՝
դարձեալ
հրահան
իւնքը,
որ
օգնում
են
Հեգելին
ներս
մտնել
{քրիստոնէական}
կրօնի
եւ
նորա
արարողութեանը
խորունկ
խոր
կշռի
թաթը
դէպի
անհաւասարութիւն,
ուրեմն
{քրիստոնէական}
կրօնը
թշնամի
է
հաւասարութեան:
Բոլոր
այ
ւթիւն
մատուցանենք
պ.
Չամուռճեանին,
որ
{քրիստոնէական}
կրօնի
հանգանակները,
տասն
եւ
հինգ
դար
գ
րտակա՛ն
է
ամենայն
քրիստոնեայ.
պատճառ
`
{քրիստոնէական}
եկեղեցու
հիմքը
դրուած
է
այս
հաւատալիքի
ահատակի
բարեխօսութեամբ
պարզացրել
էր
թէ՛
{քրիստոնէական}
խաչի
եւ՛
թէ
Կարմիր
Վարդանի
դրօշի
պարծան
որ
թոյլ
տար
հիմնուած
եկեղեցիների
մէջ,
{քրիստոնէական}
ունենար
մշտելութեան
յարակից
եղած
աղօթքն
ստրկական
կամ
ծառայական
եւ
ազատական
կամ
{քրիստոնէական}
։
Այս
տեսակ
բաժանման
հիմքը
ամփոփւում
է
եւ
ճղճիմ
գերազանցութիւն:
Այլ
մեք,
ըստ
{քրիստոնէական}
արդար
խղճմտանաց,
տալով
զԱստուծոյն
Աստո
Մսեր
մագիստրոս
Զմիւռնացի
զիւր
"
Հրահանգ
{քրիստոնէական}
վարդապետութեան
"
(
զոր
աւելի
արժան
էր
ա
դապետութեան
"
(
զոր
աւելի
արժան
էր
ասել
{քրիստոնէական}
դաւանաբանութիւն
(
կատեխիզիս),
քան
թէ
անութիւն
(
կատեխիզիս),
քան
թէ
հրահանգ
{քրիստոնէական}
վարդապետութեան],
սակայն,
թէ
եւ
ցաւ
է
լ
քրիստոնէին
չճանաչելոյ
զաղբիւրս
իւրոցն
{քրիստոնէական}
կրօնից,
եւ
ինքնին
ուսանելոյ
անտի,
զոր
գրեաց
զճառ
վասն
տումարի,
եւ
զգիրս
վասն
{քրիստոնէական}
հաւատոյ:
Գրիգոր
Մագիստրոս
Պահլաւունի
շխարհներ,
աղճատում
էին
մինչեւ
անգամ
եւ
{Քրիստոնէական}
հաւատի
ճշմարտութիւնքը,
թագուցանում
էին
դդէմ
այս
քարոզիչներին,
որ
աղճատում
էին
{Քրիստոնէական}
հաւատի
հոգին,
բայց
ո՞վ
էր
Պապական
կոնդ
յ
հոգու
վերայ,
եւ
դորանով
չէ՞
հեռանում
{Քրիստոնէական}
իսկութենից։
Արդեօք
այս
ծածուկ
եւ
ծպտեա
ելացի
մարդերի
ձեռքով
հիմնուած։
Ամենայն
{Քրիստոնէական}
ժողովքի
մէջ
մեք
տեսանում
ենք
Քրիստոնեայ
տ
Յիսուսեանք
մարտիրոսական
մահով
կնքեցին
{քրիստոնէական}
հաւատի
յաղթանակը
այս
աշխարհների
մէջ։
Բ
ն
մարտիրոսքը
չէին
մարտիրոսանում
իւրեանց
{Քրիստոնէական}
համոզման
վերայ,
ինչպէս
էին
առաջին
դարե
,
որ
միմիայն
իւր
ջերմեռանդութենովը
դէպի
{Քրիստոնէական}
հաւատը,
առանց
գործ
դնելու
խորամանկութի
,
չէր
նմանում
նոյնպէս
եւ
նախկին
դարերի
{Քրիստոնէական}
քարոզիչներին,
այլ,
նայելով
նորա
անհամ
ւթեան
մեծ
պակասութիւնը
այն
էր,
որ
նոքա
{Քրիստոնէական}
ճշմարտութիւնքը
քարոզում
էին
շատ
վերացակ
ռին
եւ
այլ
Յիսուսեանք.
նոքա
թողում
էին
{Քրիստոնէական}
եկեղեցու
մէջ
հեթանոսական
արարողութիւննե
ր
մինչեւ
Կարգի
բոլորովին
ջնջուիլը։
{Քրիստոնէական}
հաւատի
նախկին
քարոզիչքը
չէին
ներգործում
այսպիսի
շռայլութիւնը,
չ'մտածեց
փոփոխել
{Քրիստոնէական}
հաւատի
ուսումը,
խաչը
թագուցանել
հեթանո
յաղթական
հանդիսացուցին
հեթանոսների
մէջ
{Քրիստոնէական}
հաւատը։
Ի՞նչ
կարօտութիւն
ունէր
Հռովմ
ա
ոց
օգնութիւնը,
հարկադրում
էին
ընդունել
{Քրիստոնէական}
հաւատը։
1587
թուականին
Եափոնիայի
մէջ
հ
անթիւ
պապական
կանոնադրութիւնք
Չինաստանի
{Քրիստոնէական}
եկեղեցու
միջից
հեթանոսական
արարողութիւն
բնակուած
քրիստոնեայքը
չ'հեռանան
իւրեանց
{քրիստոնէական}
հաւատի
կանոններից
"։
Ինչպէս
երեւում
է
ուսուելով
այս
բանից,
առաջարկեցին
նորան
{Քրիստոնէական}
Հասարակապետութեան
գաղափարը,
որից
պիտոյ
անքների,
անարժան
եւ
անյարմար
Ֆրանսիայի
{Քրիստոնէական}
թագը
ժառանգելու։
Հենրիկոս,
ատելու
վ
զամենայն
հոգեւորական
պաշտօնս
ըստ
ծիսի
{քրիստոնէականաց}
օրինաւոր
եւ
միջակ
ծախիւք.
սակս
տեղւոյ
ը
բաց
ձգելով,
միւս
կողմից
հարկաւորաբար
{քրիստոնէականը}
-
Յունականը
պիտոյ
էր
ներս
բերել:
Բացի
կ
նոյնպէս
չեն
մոռանում
Նախիջեւանը,
այլ
{քրիստոնէավայել}
բարի
նախանձով
հետեւում
են
նոցա
օրինակին
կրելով,
որ
մի՛
գուցէ
նոքա,
ժողովուրդը
{Քրիստոնէացնելով},
ինքեանց
սեպհականեն
եւ
նորանց
վերայ
իշ
ոպոս
գերեզմանից
փորել
ու
հանել
է
մի
Հայ
{քրիստոնէի}
ննջեցեալ
մարմին
եւ
ձգել
է
շուների
առաջե
ի
կամ
սրտի
վկայութեան
մէջ:
Ինձ՝
որպէս
{քրիստոնէի},
պարտականութիւն
էր
ներողապէս
նայել
նոր
ւ
եթ
նշանօք.
նա
պահանջէ
զգործս
արժանիս
{քրիստոնէի}
եւ
հեղինակի
քրիստոնէութեան.
իսկ
Այվազո
ս
նշանաւ
խաչին,
եւ
վարել
զճշմարիտ
վարս
{քրիստոնէի},
որ
հայեցեալ
ի
նախընթաց
եւ
՚ի
յետագայ
աւելագոյն
շնորհ,
քան
ճանապարհ
յարդարել
{քրիստոնէին}
չճանաչելոյ
զաղբիւրս
իւրոցն
քրիստոնէական
,
եւ
այս
կրկին
խորհրդով.
մի՝
զի
տօնն
{քրիստոնէից}
որոշեսցի
ի
Հրէից,
երկրորդ՝
զի
յիշեսցի
առականութիւն,
որ
հիմնուած
է
այդ
ընդդէմ
{քրիստոնէութեան}
կանոնների
վերայ.
ամօթ
քեզ,
որ
այդպիսի
կ
եւ
զվտիտ
ինչ
մատենիկ,
"
Վարդապետարան
{Քրիստոնէութեան}
"
առձայնեալ,
թարգմանեալ
՚ի
ֆրանսիականէ
գործութեան
աշխարհի.
մինչ
վարդապետարանն
{քրիստոնէութեան}
ինքնին
դեդեւի,
եւ
առանց
ամենայն
հիման
մեք
ընդունեմք
յաւէտ
զպատուէր
հեղինակին
{քրիստոնէութեան},
քննել
եւ
ուսան
էլ
զգիրն,
քան
մեքենաբ
ւթիւն,
խաչակնքեալ
զդէմս
եւ
այլն:
Հիմն
{քրիստոնէութեան}
է
սէրն,
պատուիրան
եւ
միակ
նշան՝
որով
ճանաչիլ
ունէին
հետեւողք
նորա:
Ուսումն
{քրիստոնէութեան}
եւ
խորհուրդ
նորա
է
բարոյականութիւն.
-
"
ջէ
զգործս
արժանիս
քրիստոնէի
եւ
հեղինակի
{քրիստոնէութեան}.
իսկ
Այվազովսքին
շատ
համարի
կնքել
զդէմ
թակղութիւն
որոց
չիցէ
ամրապնդեալ
՚ի
վէմն
{քրիստոնէութեան}
։
Խորհուրդ
յայտնութեան
Քրիստոսի
չէ՞ր
զա
յին
բանականութեան:
Զարտաքին
ինչ
նշանաց
{քրիստոնէութեան},
ոչինչ
ուսանիմք
ի
սուրբ
գրոց,
եւ
հաւա
ինքեան
առադրեալ
զանունդ
"
Վարդապետարան
{քրիստոնէութեան}
",
ըստ
իրին
հրատարակէ
զմատեան
ինչ,
ո՛
ամենայն
ինչ
բաց
ի
ճշգրիտ
վարդապետութենէ
{քրիստոնէութեան},
ըստ
հարազատ
ձայնարկութեան
աւետարանչաց
տելոյն
ի
Քրիստոս
չի՛ք
խտիր:
Պատուիրանք
{քրիստոնէութեան}
ո՛չ
թուլանան
վասն
որոց
սպասահարկեն
Աստո
ն
ի
զօրացուցանել
զհաւատացեալս
յասպարիզի
{քրիստոնէութեան},
եւ
ի
զրահաւորել
զմկրտեալս
՚ի
պատերազմ
պատճառով
աշխատում
է
համեմատութիւն
գնել
{քրիստոնէութեան}
գլխաւոր
հիմքերի
եւ
սիրու
եւ
կեանքի
հասկ
վարող
գործիքի
մասին:
Յայտնի
է,
թէ
{քրիստոնէութեան}
էական
տարրը
սէրն
է.
յայտնի
է,
թէ
մեծ
տաման
"
վարդապետութիւնը,
յայտնի
է,
թե
{քրիստոնէութեան}
նպատակն
է
ընկերական
կեանքի
բարւոքումը,
ազատութեան
պատմութիւնը
կայսերութեան
եւ
{քրիստոնէութեան}
առաջին
դարում.
Ադ.
Շմիդտ:
Собрание
с
որդիք
ենք
":
Այս
խօսքերի
մէջ
հնչում
է
{քրիստոնէութեան}
նախազգացութիւնը:
Հռովմէական
ցիրկի
արիւ
օրով
Վաղարշապատը,
եղած
լինելով
կենտրոն
{քրիստոնէութեան}
ամենայն
Հայոց,
որպէս
նաեւ
առաջին
օրօրո
ս
նաեւ
առաջին
օրօրոց
հայկական
ընդհանուր
{Քրիստոնէութեան},
փոխել
են
նորա
անունը,
որ
կռապաշտութե
։
Եւ
արք
Պարսիկք,
որ
փախուցեալ
էին
վասն
{Քրիստոնէութեան}
եւ
էին
'ի
քաղաքին
կայսեր,
կալաւ
եւ
ետ
'
ւթիւն,
եւ
այս
բանը
գործւում
է,
այո՛,
{քրիստոնէութեան}
եւ
բարեպաշտութեան
դիմակների
տակ:
Քրիստ
արիշտ
մարդիկ
իւրեանց
յանցանքը
ծածկել
են
{քրիստոնէութեան}
վարագոյրի
տակ:
Պ.
Շաքարեանցը,
լս
ը,
որով
լցուած
էր,
կատարեալ
էր
ինքը՝
{Քրիստոնէութեան}
հեղինակը,
Յիսուս
Քրիստոս։
Նորա
վերջին
ը.
մին,
որ
ցոյց
տային,
թէ
պաշտպան
են
{քրիստոնէութեան},
եւ
դորանով
սովորեցնէին
ազգերը
նայել
պ
ապահովութեան
համար
եւ
դեռեւս՝
պաշտպան
{քրիստոնէութեան}
հրատարակելով
իւր
անձը։
Ճշմարտութեան
դի
կարելի՞
է
համաձայնիլ,
թէ
նորա
կրօնը
եւ
{Քրիստոնէութեան}
պաշտպան
ձեւանալը
չէր
մի
դիմակ՝
պահպանո
ճակատագրի
կամեցողութիւնը
Հռովմի
մասին։
{Քրիստոնէութեան}
արեւը
ծագելուց
յետոյ,
մանաւանդ
այն
օրի
կերպով
եւ
հոգու
գիտակցութեամբ
հասկացան
{Քրիստոնէութեան}
փրկարար
խորհուրդը,
շատ
քաղաքներ,
որոն
էտ
հարք
նախնականք
ի
սկզբանէ
անտի
Հայոցս
{քրիստոնէութեան}
աւանդեցին
ազգին,
եթէ
ո՛չ
ըստ
այսմ
կանո
,
ճառելով
զանցս՝
որք
անցին
ի
տարածանիլ
{քրիստոնէութեան}
ի
Հայաստան
աշխարհի՝
ի
ձեռն
սրբոյն
Գրիգ
լութեանց,
ո՛չ
Պապի
եւ
ո՛չ
մինչեւ
անգամ
{Քրիստոնէութեան}
վերայ,
այլ
միմիայն
աշխատում
էին
մեծացն
ւ
պատերազմի
մէջ
մեռած։
Յիսուսեան
Կարգը
{Քրիստոնէութեան}
առաջին
նահատակ
անուանեց
նորան,
եւ
խնդր
ւնքը,
որպիսի
դրութեան
մէջ
գտանւում
էին
{Քրիստոնէութեան}
առաջին
քարոզիչքը
Հռովմում
դէպի
նորա
հաս
թեան
մէջ։
1648
թուականին
Եափոնիայի
մէջ
{Քրիստոնէութեան}
եւ
հետքը
անգամ
չ'մնաց։
Չինաստանում
Յիսուսեանների
ձեռքով
տարածուած
աղճատեալ
{Քրիստոնէութեան}
մասին,
եւ
թէ
նոքա,
քարոզելով
Քրիստոսի
ղացաւ
այս
վայրենի
անապատների
մէջ
գտանել
{Քրիստոնէութեան}
նշանակը
կամ
հետքը.
բարեպաշտ
քարոզիչներ
դէպ
ի
Յիսուսեան
քարոզիչքը,
արգելք
էին
{Քրիստոնէութեան}
տարածուելուն
Ամերիկայի
մէջ։
Թագաւորը
շ
նշմարած
են,
եւ
ինչպէս
առաջ,
այնպէս
եւ
{քրիստոնէութեան}
ժամանակ,
նոյն
այդ
կրակը,
ինչպէս
ասացի
ստիճան
էր
հասուցած,
որ
մինչեւ
անգամ
եւ
{քրիստոնէութեան}
մէջ
անկիւնաքար
դարձաւ.
"
'ի
սկզբանէ
էր
րոնք
անօգուտ
էին
ե՛ւ
մարդկութեանը,
ե՛ւ
{Քրիստոնէութեանը}
եւ
Պապական
իշխանութեանը։
Նորա
երկու
ըն
,
ո՛չ
միայն
յառաջնորդութենէ,
այլ
եւ
ի
{քրիստոնէութենէ}
։
Բայց
ցասմանէ,
ամօթ
մեծ
է
եւ
անլուանա
ինչպէս
էր
մեր
հայկաբանութեան
ձեւ
ու
ոճը
{Քրիստոնէութենից}
յառաջ,
որովհետեւ
Քրիստոնէական
ժամանակն
ի
եկեղեցւոյ
դատաստանին
հպատակելու
է
":
{Քրիստոնէութիւն}
հիմնի
՚ի
վերայ
գիտակցութեան
սրտի
եւ
Հոգ
նոցա.
ասէր
երբեմն
վարդապետն
տիեզերաց:
{Քրիստոնէութիւն}
ո՛չ
շատանայ
լոկով
եւ
եթ
նշանօք.
նա
պահ
զմիլ
անհաւատների
հետ,
որոնց
եւ
քարոզել
{քրիստոնէութիւն}
։
Այս
միջոցին
վերկացաւ
մի
անսովոր
աղաղա
թեններին
պաշտպան
լինի
Պապականութեանը
եւ
{Քրիստոնէութիւն}
տարածէ
Ասիայի
եւ
նոր
յայտնագործած
Ամերի
քարոզուած
Քրիստոնէութիւնը
Աւետարանական
{քրիստոնէութիւն}
չէր,
ո՛չ
առաքեալների
եւ
եկեղեցու
առաջի
եալների
եւ
եկեղեցու
առաջին
վարդապետների
{քրիստոնէութիւն},
եւ
ո՛չ
մինչեւ
անգամ
Պապական
Քրիստոնէո
ոնէութիւն,
եւ
ո՛չ
մինչեւ
անգամ
Պապական
{Քրիստոնէութիւն}
։
Յիսուսեանք,
քարոզելով
Քրիստոնէութիւն
ուորների
բարբարոսութեանը,
չ'ընդունեցին
{Քրիստոնէութիւն}
եւ
մնացին
իւրեանց
կռապաշտութեան
մէջ։
Կ
ենայն
վտանգ
արհամարհող
ջերմեռանդութիւնը
{Քրիստոնէութիւն}
տարածելու
համար
շատ
անգամ
դուրս
էր
հանո
է
նորա
մէջ,
այն
ժամանակ
Չինաստանի
մէջ
{Քրիստոնէութիւն}
չէ
լինելու
"։
Մեցցաբարդայն
հինգ
անգամ
եղած
ճարտարագիտութեան
չափ
ու
կշիռը,
եւ
{Քրիստոնէութիւնը}
մի
անյայտութեան
պարիսպ
քաշեց
մեր
Քրիստո
խում
է
ամէն
մի
քայլափոխում:
Ուրեմն
{քրիստոնէութիւնը}
հիմնուած
լինելով
սիրու
վրայ,
ուրեմն
եւ
՞նչ
է
այս
հաւասարութեան
խորհուրդը:
{Քրիստոնէութիւնը}
կործանեց
եւ
փշրեց
այս
վարդապետութիւնը,
ակային
եւ
օրինական
սպանութիւն
չէ՞:
{Քրիստոնէութիւնը}
սէր
է
քարոզում,
այո՛,
ըստ
երեւոյթին
հ
,
միմիայն
Քրիստոսի
արդիւնքին
հաւատացող
{քրիստոնէութիւնը},
հարկադրում
է
մեզ
կարեկից
լինել
հիւանդ
ւթեան
եւ
բարեպաշտութեան
դիմակների
տակ:
{Քրիստոնէութիւնը},
չարաչար
գործ
դրուած,
միշտ
պատճառ
է
ե
է
եղել
անքրիստոնեայ
բարբարոսութենների․
{քրիստոնէութիւնը},
այդպիսի
երկնային
եւ
սուրբ
բանը,
շատ
ական
աղբիւրից:
Լուսաւորիչը
մեծ
եռանդով
{քրիստոնէութիւնը}
վերստին
հաստատելով
Հայերի
մէջ,
Տրդատ
թ
այն
պատճառով,
որ
շատ
տեղեր
Հայաստանում
{քրիստոնէութիւնը}
ներս
մտաւ
թագաւորական
հրամանի
ուժով,
շ
կերպով
մեր
կեանքին
եւ
գոյութեանը։
{Քրիստոնէութիւնը}
խորտակում
է
ամենայն
բռնակալական
լուծ,
արձ
միմեանց
վերայ
ունեցած
հաւատով։
{Քրիստոնէութիւնը}
չէ
պահանջում
ամուլ
եւ
անխորհուրդ
մեքենա
ոսի
վարդապետութիւնը։
Ա՞յս
է
առաքելական
{Քրիստոնէութիւնը}
։
Լօյոլա
Աւետարանի
ուսման
հակառակ
տ
ին
միմիայն
այս
ապացուցանելու
համար,
թէ
{Քրիստոնէութիւնը}
ո՛չ
Հնդկաստանում,
ո՛չ
Ամերիկայում
եւ
ո
Յիսուսեան
Առաքեալների
բերանով
քարոզուած
{Քրիստոնէութիւնը}
Աւետարանական
քրիստոնէութիւն
չէր,
ո՛չ
ա
Քրիստոնէութիւն։
Յիսուսեանք,
քարոզելով
{Քրիստոնէութիւնը}
զանազան
աշխարհների
մէջ,
յարմարում
էին
ծառերի
վերայ
եւ
այնտեղից
քարզում
էր
իւր
{Քրիստոնէութիւնը}
հաւաքուած
ժողովրդին։
Նա
անխոնջ
աշխատու
ից
ո՛չ
թէ
միայն
Պապականութիւնը,
այլ
եւ
{Քրիստոնէութիւնը}
։
Յիսուսեանները,
Քրիստոս
քարոզելով
ին
պարզութենով։
Եւ
այս
էր
պատճառը,
որ
{Քրիստոնէութիւնը}
տարածւում
էր
հրաշալի
զօրութենով
եւ
շուտ
էին
իմանում,
թէ
ի՞նչ
է
մկրտութիւնը
կամ
{Քրիստոնէութիւնը}
։
Յիսուսեանների
Աւետարանի
նախանձաւո
ել
քան
թէ
յիսուն
հազար
տալլեռ)։
Բայց
{Քրիստոնէութիւնը}
երբէք
չէր
վերջանում
Չինաստանից
բոլորովի
տիկեան,
ըստ
որում
առաջին
երեք
դարերում
{քրիստոնէութիւնը}
քաղաքացու
իրաւունք
չունէր
Հայաստանում,
Մովսիսի
կրօնից
աղբերանում
է
մահ,
իսկ
{քրիստոնէութիւնից}
կեանք:
Առաջինից
փոխադարձ
վրէժխնդրո
ր
կարելի
է
ենթադրել,
թէ
այդ
եղել
է
մեր
{քրիստոնէութիւնից}
յետոյ
եւ
շատ
կարելի
է,
թէ
Ս.
Գրիգոր
Լ
րանքից
է
առաջացել,
որովհետեւ
այդ
կրակը
{քրիստոնէութիւնից}
առաջ
էլ
նշմարած
են,
եւ
ինչպէս
առաջ,
ա
րհուրդ
խաբեութիւն
դպրաց
եւ
փարիսեցւոց:
{Քրիստոնէութիւնն}
յաւուրց
անդի
նախկին
աւետարանչաց
ընկալաւ
քանի
որ
ահա՛
2.
000
տարի
է,
ինչ
ամբողջ
{քրիստոնյա}
աշխարհը
նրա
դեմ
է,
ու
չի
մնացել
այլեւս
նրա
որոշ
ընդունակությունները:
Հրեաները
{քրիստոնյա}
աշխարհի
նկատմամբ
եւ
վերջինս
հրեաների
նկ
հանուն
կրոնի,
իսկ
Դուռն
իրավունք
չունի
{քրիստոնյաների}
կրոնական
գործերին
միջամտելու:
Այդ
պատճ
իրենց
պաշտպանության
տակ
են
վերցնում
այն
{քրիստոնյաներին},
որոնք
բողոքական
կամ
կաթոլիկ
են
դառնու
ՏԻՐԱՑՈՒ
ՍԱՐԳԻՍ,
ԵՂԲԱՅՐ
ԻՄ
ԸՍՏ
ՀՈԳՒՈՅ
Ի
{ՔՐԻՍՏՈՍ},
Ի
բազմաց
հետէ
զրկեալ
ի
տեսութենէ
Ձ
2.
ՏԻՐԱՑՈՒ
ՍԱՐԳՍԻՆ
ՍԻՐԵԼԻ
ԵՂԲԱՅՐ
ԻՄ
Ի
{ՔՐԻՍՏՈՍ},
ՏԻՐԱՑՈՒ
ՍԱՐԳԻՍ,
ՇՆՈՐՀՈՒՆԱԿ
ԲԱՐԵԿԱՄ,
ց:
Ուստի
ուրախացեալ
հոգւով՝
ասեմք.
"
{Քրիստոս}
ի
մէջ
մեր
յայտնեցաւ
":
Այո՛,
դու
ես
Տ
վաղը
երեկոյան:
Կրկին
ձեզ
բոլորիդ
"
{քրիստոս}
հարյավ
":
Հավետ
քո
Միշել
Մար
անի
համար
է
ստեղծել
մեզ
Աստուած,
մի՞թէ
{Քրիստոս}
մեռաւ,
որ
հարստութիւն
եւ
փառք
պարգեւէ
թիւն,
իսկ
ճշմարտութիւնը
էր
ինքն
Յիսուս
{Քրիստոս},
մեր
փրկութեան
միայնակ
եւ
անփոխանակելի
նեաց
աշխարհի,
մկրտեալ
եւ
հաւատացեալ
՚ի
{Քրիստոս},
իմ
կաման
եւ
իմ
յօժարութեամբն
եւ
ամենա
եւ
հոգոյս
չափ
սիրելի
զեղբայրակիցն
իմ
՚ի
{Քրիստոս}
հանգուցեալ
Գասպարի
որդի
զպարոն
Վարդանն
՝
Հոգին
առնու
ա՛նտի,
ուստի
եւ
Որդին:
{Քրիստոս}
ասէր՝
"
յիմմ
է
անտի
առնուցու
",
այսին
ան
զառակն
մեծատան
եւ
Ղազարոսին,
յորում
{Քրիստոս}
ասէր
զՂազարու
հանգչիլ
՚ի
գոգ
Աբրահամու
6)
Երես
28.
Հարց.
-
Մի՞
բնութիւն
է
՚ի
{Քրիստոս},
թէ
երկու:
Պատասխանի՝
"
Մի
կամ
միաւո
Մի
կամ
միաւորեալ
բնութիւն
կը
դաւանենք
ի
{Քրիստոս},
ընդդէմ
չարաչար
բաժանողաց
զմի
Քրիստոս
Քրիստոս,
ընդդէմ
չարաչար
բաժանողաց
զմի
{Քրիստոս},
եւ
երկու
բնութիւն
կը
դալան
ենք
ընդդէմ
ծութիւնն
ու
մարդկութիւնը
շփոթեալ
ըսին
ի
{Քրիստոս}
":
Բուն
խոստովանութիւն
Հայաստանեայց
ու
չ
խոստովանի
մերս
եկեղեցի
զմի
բնութիւն
ի
{Քրիստոս}
ըստ
շփոթմանն
Եւտիքեայ,
եւ
ո՛չ
զերկուս
նի
առ
սուրբ
հարս
մեր
զկրկին
բնութենէ
՚ի
{Քրիստոս},
այն
ո՛չ
է
ի
մուծանել
ի
խոստուանութիւն
աբար
ասել,
թէ
եկեղեցին
մեր
խոստովանի
ի
{Քրիստոս}
զմիաւորեալ
մի
բնութիւն
չիմանամք
զպատճառ
դոքիկ
եւ
զիա՛րդ
որոշեն
աստիճանքդ,
մինչ
{Քրիստոս}
ասէ.
"
ամենայն
որ
հայի
՚ի
կին
մարդ,
ա
լ
զօր
շաբաթուց,
կացուցաւ
առ
Մովսիսիւ:
{Քրիստոս}
բազում
ուրեք
ելոյծ
զշաբաթսն,
որպէս
տէր
իստոսեան
եկեղեցւոյ
-
քանզի
մկրտելոյն
ի
{Քրիստոս}
չի՛ք
խտիր:
Պատուիրանք
քրիստոնէութեան
ո
ընդունի՞
զայլ
հիմն,
քան
զոր
եդ
Յիսուս
{Քրիստոս},
արեամբ
իւրով
զդաշն
ուխտին
վաւերացուցե
ոյ
եւ
իջանելոյ
Հոգւոյն
սրբոյ:
Ինքն
իսկ
{Քրիստոս}
այսպէս
վարդապետէր
Նիկոդիմեայ,
ըզմկրտու
րէք
առ
իմոյ
յիշատակի
ըսելով,
ի՞նչ
ըրաւ
{Քրիստոս}
":
Պատասխ[անի].
"
Հրաման
եւ
իշխանութի
ամբ
մարմնոյ
իւրոյ
եւ
արեան,
դադարեցոյց
{Քրիստոս}
զհեղումն
անասնական
արեան
հնոյ
ուխտին,
թիւն
եւ
ի
շինութիւն
հաւատացելոց:
Արգել
{Քրիստոս}
նովին,
յիշել
զմահ
իւր
զինմամբ
խոյոց
եւ
":
Զխորհուրդ
պատարագին
ո՛չ
բնաւ
կացոյց
{Քրիստոս},
որպէս
զգործարան
ինչ,
որով
լոկ
հացն
ո
իկ
մասն
սրբագործեալ
հացին
մեջ
ալ
ամբողջ
{Քրիստոս}
է,
եւ
մէկ
կաթիլ
սուրբ
արեան
մեջ
ալ
ամբ
եւ
մէկ
կաթիլ
սուրբ
արեան
մեջ
ալ
ամբողջ
{Քրիստոս}
է
մարմնով,
հոգւով
եւ
Աստուածութեամբ
"
յլ՝
ուրոյն
անձնավորութիւն
եւ
դէմ:
Իսկ
{Քրիստոս}
չասաց
մեզ,
տուեալ
զհացն
կամ
զգինին,
թ
",
այլ
թէ
"
մարմին
է
իմ
կամ
արիւն
":
{Քրիստոս}
մեռաւ
՚ի
խաչին.
բանական
հոգի
նորա
էջ
ի
են
կեանք,
Որ
հաւատա՛յ
Աստուած,
{Քրիստոս},
թէեւ
շատք
չեն
բաւական
":
ՄԱՐԳԱՐ
ւ
բերել
է
այն
պտուղը,
որի
մասին
ինքը՝
{Քրիստոս},
աղաչում
էր.
"
Սո՛ւրբ
արա
զնոսա
ճշմար
ով
դուրս
է
ձգում,
մե՛ծ
ամփութութեամբ։
{Քրիստոս}
Փրկիչը
բարձր
ձայնով
ամեն
օր
մեղաւորներ
լ
իբրեւ
յԱստուծոյ,
առաջի
Աստուծոյ,
'ի
{Քրիստոս}
խօսիմք
"
(
Թուղթ
Պաւղ.
առ
Կորնթ.
երկր
է.
"
քանզի
պարեգօտաւորք
ազատեալ
են
'ի
{Քրիստոս}
"։
Մեզ
թւում
է,
թէ
ո՛չ
անխորհրդաբար
ա
39)։
Այս
պատճառով
Պաւղոսը
ասում
է.
"
{Քրիստոս}
գնեաց
զմեզ
յանիծից
օրինացն,
եղեալ
վասն
ղիշէն
ասում
է
թէ
"քանզի
խաղաղասէր
էր
'ի
{Քրիստոս},
ոչ
կամեցաւ
ելանել
ընդ
առաջ
պատերազմաւ.
քը՝
այդ
տանուտիրոջ
միածին
որդին
Յիսուս
{Քրիստոս}
։
Նորա
համար,
որ
ճանաչել
էր
ճշմարտո
ծ
մարդկութիւնը,
գինո՞վ,
թէ
ջրով...
{Քրիստոս}
ինքը
Կանա-Գալիլիայումը,
հարսանիքի
մէջ
Հօր
սուրբ
փառքի,
զուարթ
լոյս
-
Յիսուս
{Քրիստոս},
-
պատասխանեց
կոմսը,
ախ
քաշելով
սրտի
,
որդին
եւ
այլն,
այդ
չէ
միայն
քարոզում
{Քրիստոս},
եւ
այդ
դեռ
կատարեալ
սէր
չէ.
մէք
պարտ
ինքը՝
Քրիստոնէութեան
հեղինակը,
Յիսուս
{Քրիստոս}
։
Նորա
վերջին
կտակն
էր
սէր,
ընկերսիրու
հանջում
էր
արիւն,
մահ,
հուր
եւ
սուր։
{Քրիստոս}
ինքը
մեռաւ
ազգերի
փրկութեան
համար,
պապ
ց
անշփոթ
եւ
անբաժանելի
բնութեանց,
ի
մի
{Քրիստոս}
միաւորելոց.
գ)
Ճառ
ընդդէմ
արեւորդեաց
էջ,
ասում
են,
որպէս
թէ
երեւել
է
նորան
{Քրիստոս}
եւ
խոստացել
է
ապահով
մուտք
տալ
Վենետիկ
ւ
Քրիստոնէութիւնը։
Յիսուսեանները,
{Քրիստոս}
քարոզելով,
թագուցանում
էին
նորա
չարչար
ր
Հենրիկոսը
կը
քարոզէ
նորան
նեռն,
սուտ
{Քրիստոս}
եւ
կ'ունենայ
նորա
հետ
մշտնջենական
եւ
ան
նքներով
դրոշմուած
մի
անձն
պիտի
յանդգնէր
{Քրիստոս}
պատարագել
իւր
եւ
ներկայ
ժողովրդի
դատապա
թակղութիւնը
եւ
անդորրացնէ
խղճերը:
{Քրիստոս}
հրամայում
է,
եթէ
քո
եղբայրը
մեղանչէ
քո
րէնս
այս
համազօր
է
վասն
անձնիւր
անդամոց
{Քրիստոսեան}
եկեղեցւոյ
-
քանզի
մկրտելոյն
ի
Քրիստոս
։
Խարխարեալ
տաճարի
մէջ
{Քրիստոսեան}
սեղանի
տակ
Ննջում
է
այն
մեծ
Հայրը
Որի
գլխին
կորացած
Երկաթեայ
խաչ
{Քրիստոսեան}
։
Դարաւոր
փոշով
ծածկուած
երկնից:
Եթէ
զամենայն
առակս
ասացեալս
՚ի
{Քրիստոսէ}
ունիմք
ընդունել
որպէս
իրողութիւն
արդէն
ատճառ
անարիւն
զոհիս:
Պատուէր
ունիմք
՚ի
{Քրիստոսէ}
յիշել
զմահ
նորա
ընդ
մեր,
եւ
յիշել
զայս
ւխտիւք
խնդրէի
ես
իսկ
ի՛նքն
նզով
լինիլ
ի
{Քրիստոսէ},
վասն
եղբարց
եւ
ազգականաց
իմոք
ըստ
մար
թեան
յարգը
եւ
արժանաւորութիւնը:
Ինքը՝
{Քրիստոսը},
ճշմարտութիւն
էր
եւ
ճշմարտութեան
համար
մի
ուրիշը,
որ
զուրկ
էր
նորանից։
Մի՞թէ
{Քրիստոսը}
պարտական
էր
մարդկութեանը
իւր
անմեղ
արիւ
ւ
ընդ
նմա,
ի
սրտի
իւրում
",
-
ասում
է
{Քրիստոսը}
։
Մեզ
հասկանալի
է
այս:
Սոցա
հակառ
,
ընդունայն
է
հաւատը
դէպի
մեր
թշնամին
-
{Քրիստոսը}.
բայց
Դուք
առաւել
քաջ
հանդիսացաք
այս
վ
ԹՈՒՂԹԸ
Մեր
Փրկիչը
եւ
Տէրը
Յիսուս
{Քրիստոսը},
սաստիկ
զգուշացնելով
առաքեալիներին,
պ
կ,
իմ
ունեցած
շատ
շնորհին
նայելով,
որ
{Քրիստոսը}
տուեց
ինձ,
որպէս
արժանաւորի,
թէ
անարժ
Սերովբէ
Պաւղոսից՝
ա՛յն
մարդուց,
որով
{Քրիստոսը}
խօսում
էր
աշխարհի
հետ,
որ
Փրկչի
չարչա
զ
ճշմարիտ
Աստուած
եւ
Քո
ուղարկած
Յիսուս
{Քրիստոսը},
վկայում
է
մեր
խօսքին։
Օրհնեալ
է
Աստո
առը
իւր
պտղից
է
ճանաչւում,
-
քարոզում
է
{Քրիստոսը},
-թզենին
թուզ
կը
բերէ,
իսկ
փուշը՝
փու
ից
վայր
իջուցանելու
համար
ինքը՝
Յիսուս
{Քրիստոսը},
բարձրացել
էր
խաչի
վերայ։
Շատերը
ոչխա
ն
այն
թզենուն,
որին
հանդիպեցաւ
միանգամ
{Քրիստոսը}
Երիքովից
Երուսաղէմ
գնալու
ժամանակ։
Դա
ն
եկեղեցուց
դուրս
չկա
փրկութիւն,
եւ
թէ
{Քրիստոսը}
խոստացել
էր
մի
հօտ
եւ
մի
հովիւ
շինել
բո
,
յետոյ
փոքր
առ
փոքր
թագաւորի
տեղը
դնել
{Քրիստոսը},
ժողովրդի
տեղ՝
իւր
անձը.
ահա
այս
կեր
ում
էին
չարչարուած
Աստուածը,
հալածուած
{Քրիստոսը},
այն
Աստուածային
մանուկը
մսուրի
մէջ
խա
ազմաց
հետէ
շարադրեալ
եմ
"
զՄարդեղութիւն
{Քրիստոսի}
",
որպէս
եւ
դուք
տեսեալ
էք.
խնդրեմ
ի
ութեանս
յայտնել:
Այն
"
Մարդեղութիւն
{Քրիստոսի}
",
զոր
շարադրէի
ի
վարժատան
Պատկանով
քա
յտնութեան
տեառն
մերոյ
եւ
փրկչին
Յիսուսի
{Քրիստոսի}:
13.
ՄԱՏԹԷՈՍ
ՎԵՀԱՊԵՏԵԱՆԻՆ
ՆՈՐԻՆ
ԳԵ
ԳՈՐ
ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ.
Շնորհավորում
եմ
քեզ
{Քրիստոսի}
Սուրբ
Հարությունը,
տա
աստված,
որ
դա
մ
րգո
հայրենակից,
Շնորհավորում
եմ
Ձեզ
{Քրիստոսի}
տեառն
մերո
սուրբ
Հարությունը
եւ
խնդրում
են
ինձ
արցունքներով.
վերջ
տվեք,
ի
սեր
{Քրիստոսի},
այդ
բոլորին,
վերջապես,
անտանելի
է
ա
ւմ
եմ
նրանց
բոլորի
առաջիկա
նոր
տարին
եւ
{Քրիստոսի}
ծննդյան
եւ
հայտնության
գալիք
տոները:
Ի
շնորհավորում
եմ
քեզ
գալիք
նոր
տարին
եւ
{Քրիստոսի}
մոտալուտ
տոնը:
Քո
եղբայր
1863
ելի
է
ավելի
բան
իմանալ:
Եթե
սա
գրված
է
{Քրիստոսի}
ծննդից
մի
քանի
դար
առաջ,
ապա
այս
իսկակ
ստուգելու
հրեական
նազարեթյան
տեքստը
եւ
{Քրիստոսի}
ծննդից
հետո
3-րդ
դարում
Օրիգենի
հավաքած
եղեկությունների
համար:
Խնդրում
եմ,
{Քրիստոսի}
տոնի
առթիվ,
իմ
անխախտ
հարգանքը
եւ
շնոր
ւէրները,
որ
Աւետարանի
մէջ
քարոզւում
են
{Քրիստոսի}
բերանով,
եւ
չկամիք
մտածել,
թէ
այդ
բան
ծ
է
ՄԵՐ
Սանկտպետերբուրգ
Մայրաքաղաքում,
{Քրիստոսի}
Ծննդից
1779
տարումը
Նոյեմբերի
14-ին,
բ
իւրեան
քրիստոնեայ,
պարտական
է
հետեւել
{Քրիստոսի}
ճշմարտութեանը,
եւ
նա՛
է
մարդը,
որ,
ա
մարտութեան
կենդանարար
աղբիւրը՝
Յիսուսի
{Քրիստոսի}
գոգը:
Աշխարհի
երեսին
ճշմարտութեան
,
որին
մասնակից
կարող
ենք
լինել
Յիսուսի
{Քրիստոսի}
ձեռքով:
Այս
շատ
տխուր
բան
է,
Աստուծոյ
խնդրած
չէին՝
ճիշդ
պահելով
մեր
Տիրոջ՝
{Քրիստոսի}
խրատը,
թէ.
"
Մի՛
արկանէք
զմարգարիտս
ձ
երից,
է
այն
ճշմարտութիւնը,
որ
Յիսուսի
{Քրիստոսի}
արիւնով
կնքուեցաւ
Գողգոթայի
վերայ,
այն
ն
ապառաժի
վերայ,
որ
ոռոգուած
է
Յիսուսի
{Քրիստոսի}
արիւնով:
Ձեր
կրօնի
վարդապետութիւնը
ազա
դ
ուխտը
ամրացած
է
մի
սարսափելի
կնիքով՝
{Քրիստոսի}
անպարտ
արիւնով,
-
շարունակեց
նա:
լինից,
Ապրիլի
12-ից
գրած
նամակդ,
որով
{Քրիստոսի}
յարութիւնը
շնորհաւորելուց
յետոյ
պատմում
օտ
էին
ուղղութեան,
որպէս՝
ա.
Յիսուսի
{Քրիստոսի}
բնութեան,
կամքի
եւ
ներգործութեան
վարդա
եւ
ներգործութեան
վարդապետութիւնը.
բ.
{Քրիստոսի}
ծննդեան
եւ
մկրտութեան
մի
օր
տօնելը.
գ
ից
գլխաւորը,
որ
բովանդակում
էր
իւր
մէջ
{Քրիստոսի}
երկու
բնութեան
կամքերի
եւ
ներգործութենն
է.
այլայլողն
պարտական
լիցի
ահեղ
ատենին
{Քրիստոսի}:
Գոհանամ
զքէն
Տէր,
զոր
ետուր
ինձ
յն
յՈրդւոյ
կամ
հասանել
Հոգւոյն
ընդ
ձեռն
{Քրիստոսի}
՝
համարեսցի
բղխել
կամ
յառաջագայել
յՈրդւ
խարհի
մինչ
ցարդ
են
ամք
7368.
զի
ծնունդ
{Քրիստոսի}
դիպաւ
ի
վեցերորդ
դարում,
այն
է
՚ի
5508
հարց
էին
ի
դժոխս,
յոր
էջ
բանական
հոգին
{Քրիստոսի}
անբաժանելի
յԱստուածութենէն.
"
եւ
ըզնիգ
պաքէն
այդ
առակ
էր,
սովորական
ձեւ
խօսից
{Քրիստոսի}
ի
քարոզութեան,
կամելով
օրինակաւ
ցուցան
ատարեալս
եւ
ո՛չ
դեռ
կատարելիս
յետ
մահու
{Քրիստոսի}
կամ
՚ի
կատարածի
աշխարհիս,
զի
ա՞յդ
ապա
զտեղեաց
հոգւոց,
հիմնի
՚ի
պարզիմաց
բանս
{Քրիստոսի},
որ
սահմանէ
"
ուրախութեամբ
տեառն
եւ
ար
ն
զխոստովանութիւն
իւր
՚ի
մասին
բնութեան
{Քրիստոսի},
հարկադրի
նախ
առաջին
հարցանել
զհարցանո
քան
զայլ
առաքեալս,
թերեւս
կշտամբեալ
ի
{Քրիստոսի}
առ
փառասիրութեան,
՚ի
հարցանելն,
եթէ
ո
զվարդապետութիւն
ընդհանրական
եկեղեցւոյն
{Քրիստոսի},
եւ
ո՛ր
է
այս
եկեղեցի,
բաժանեալ
ի
բու
իւն
անկապտելի
յատկութիւնք
են
եկեղեցւոյն
{Քրիստոսի}:
Այլ
յոճոյ
խօսից
Այվազովսքւոյ
յայտնի
ն
ուրեմն,
ո՞ր
եկեղեցին
է
ճշմարիտ
եկեղեցի
{Քրիստոսի}
".
թէ
"
որն
որ
այս
չորս
նշաններն
ալ
ու
մեր
հոգին
ո՞ւր
կերթայ
":
Պատասխանի
-
"
{Քրիստոսի}
Տեառն
մերոյ
առջեւը
կելլէ,
եւ
ըստ
գործո
ն
քրիստոնէութեան։
Խորհուրդ
յայտնութեան
{Քրիստոսի}
չէ՞ր
զատանել
իւր
հետեւողս,
կնքողս
զդէմ
եւ
ճշմարտութեամբ։
Խորհուրդ
յայտնութեան
{Քրիստոսի}
էր
երջանկացուցանել
զմարդկութիւն
եւ
փրկե
րդուելի
վէմն,
ի
վարդապետութիւն
Յիսուսի
{Քրիստոսի}:
Պատուելի
Այվազովսքին
պատրուակ
ինքեան
ի
վկայից
փրկագործ
տնօրէնութեանց
Յիսուսի
{Քրիստոսի}
։
Uխալի
Այվազովսքին
մեծապէս,
եթե
զմտաւ
:
Թողումք
զի
հակառակն
ուսանիմք
յառակայն
{Քրիստոսի}
՚ի
շատ
խնդրելն,
որում
շատ
տուաւ:
Եթէ
զմանկտին
ըսկզբանց
ծառայականաց,
խաչիւն
{Քրիստոսի}
ի
Գողգոթայ
դատապարտելոց.
որպէս
զի
ժողո
ազատութիւն
ազգաց,
դնեալ
արեամբ
Յիսուսի
{Քրիստոսի},
խլեալ
՚ի
նոցանէ,
պնդեցին
ի
զարհուրել
Հոգին
գալ
իջանել
ի
ջուրն:
Ի
մկրտութեան
{Քրիստոսի}
անդէն
իսկ
յերեւեցաւ
Հոգին։
Բազում
ուրե
ն,
հետեւականք
են,
հիմնեալ
յանսուտ
բան
{Քրիստոսի}.
"
ա՛յս
է
մարմին
իմ,
այս
է
արիւն
իմ
"
ինին
փոթարկելոց
էին
՚ի
մարմին
եւ
յարիւն
{Քրիստոսի},
որպէս
ուսուցանէ
Այվազովսքին,
այլ
ըստ
.
Հարցմանս,
"
եթէ
ընդ
տեսակաւ
հացին՝
{Քրիստոսի}
մարմի՞նը
միայն
կայ,
եւ
ընդ
տեսակաւ
գին
նը
միայն
կայ,
եւ
ընդ
տեսակաւ
գինւոյն՝
{Քրիստոսի}
արիւնը
միայն
կայ
"
-
պատասխանէ
Այվազովս
միայն
կայ
"
-
պատասխանէ
Այվազովսքին.
"
{Քրիստոսի}
մարմինը
եւ
արիւնը
երկու
տեսակին
տակ
ալ
ճանաչեմք,
որ
զրկէ
զժողովուրդն
յարենէն
{Քրիստոսի},
պատճառս
եդեալ,
եթէ
մարմինն
ունի
յինք
եւ
գինւոյն
ո՛չ
լինի
ի
մարմին
եւ
յարիւն
{Քրիստոսի},
այլ
իւրաքանչիւր
ի
նիւթոցն
փոխի
ի
կենդ
ն
փոխի
ի
կենդանի
անձնաւորութիւն
Յիսուսի
{Քրիստոսի}
ե՛ւ
հոգւով
ե՛ւ
մտօք,
եւ
Աստուածութեամբ
մբ:
Ընդ
տեսակաւ
հացին՝
համաձայն
բանից
{Քրիստոսի},
թէ
"
ա՛յս
է
մարմին
իմ!
"
եկեղեցին
մեր
"
եկեղեցին
մեր
ընդունի
զճշմարիտ
մարմին
{Քրիստոսի},
եւ
ընդ
տեսակաւ
գինւոյն՝
զճշմարիտ
արե
եւ
ընդ
տեսակաւ
գինւոյն՝
զճշմարիտ
արեւն
{Քրիստոսի}
։
Եւ
մարմինն,
մարմին
է
լոկ
անարին,
եւ
մեք
ճաշակեմք
զմարմին
եւ
զարիւն
Յիսուսի
{Քրիստոսի},
խոստովանեալ
՚ի
նոսա
զներկայութիւն
Աստ
մնաս,
ապրես
արեւու
երես,
Լսի՛ր
{Քրիստոսի}
խօսքերին,
թէ
անվախճան
այս
են
կեանք,
արիւնը.
Թէպէտ
նա
միշտ
անսխալ
է
ու
{Քրիստոսի}
փոխանորդ,
Սակայն
բռնեց
ձեռքը
տիկն
ագով
էր
ճշմարտութեան,
որ
պախարակում
էր
{Քրիստոսի}
օրէնքին
ընդդէմ
գործերը
եւ
նկարագրում
էր
նուրի
մէջ։
Թէպէտ
եւ
մասնաւոր
մարդերում
{Քրիստոսի}
կենարար
Աւետարանը,
ուսուցանելով
անհակա
ին
վերակացուի
անմեղութիւնը,
յիշում
էին
{Քրիստոսի}
խօսքերը,
թէ
"
որ
ուրասցի
զիս
առաջի
մար
ը
շատ
արժանաւորութեամբ.
բայց
որովհետեւ
{Քրիստոսի}
կտակից
նա
լաւ
իմանում
էր,
մինչեւ
չկապո
ԱՅՏԱՌԱԿՈՒԹԻՒՆ
"
Հաւատամք
յարդիւնս
{Քրիստոսի},
միջնորդութեամբ
կախարդութեան:
Հաւատամ
րցող
աշխարհի
առաջեւ
բացայայտուեցաւ,
թէ
{Քրիստոսի}
արդիւնքը
չուրանալու
համար,
անշուշտ
պիտ
ութեան
լինելութիւնը
մերժելը,
համազօր
է
{Քրիստոսի}
փրկագործ
տնօրէնութիւնը
մերժելու:
փրկագործ
տնօրէնութիւնը
մերժելու:
{Քրիստոսի}
փրկագործ
տնօրէնութեան
հաւատալ
պարտակա՛ն
ւ
հիմքը
դրուած
է
այս
հաւատալիքի
վերայ.
{Քրիստոսի}
փրկագործ
տնօրէնութիւնը
հաւատի
մասն
է:
արդութեան
կամ
դեւերին,
ուրացած
կը
լինի
{Քրիստոսի}
արդիւնքը
եւ
այս
պատճառով
հաւատը
միմիայն
նքը
եւ
այս
պատճառով
հաւատը
միմիայն
դէպի
{Քրիստոսի}
փրկարար
տնօրէնութիւնքը,
առանց
կախարդու
ութիւնը
եւ
դեւերը
հաւատքի
մասունք
են
եւ
{Քրիստոսի}
փրկագործ
տնօրէնութենից
գերադասելիք.
որ
ծ
տնօրէնութենից
գերադասելիք.
որովհետեւ
{Քրիստոսի}
տնօրէնութիւնքը
չե՛ն
կարող
ընդունուիլ
առ
ը
ընդունելու,
դրա
հակառակ
հիմք
լինելով
{Քրիստոսի}
արդիւնքին
հաւատացող
դաւանութեան:
:
Առանց
դեւերի
միջնորդութեան,
միմիայն
{Քրիստոսի}
արդիւնքին
հաւատացող
քրիստոնէութիւնը,
հ
րողանալով
դիմանալ
եղած
գայթակղութեանը,
{Քրիստոսի}
կանոնին
ընդդէմ
վարուեցաւ,
եւ
ինքը
իր
լ
ումն,
որ
Մովսիսական
օրէնքին
օտա՜ր
է
եւ
{Քրիստոսի}
տուած
շնորհին
անտեղեա՜կ։
Արդեօ՛ք,
այս
դէպի
հոգեղէն
կեանքը
վերացաւ։
Իսկ
եթէ
{Քրիստոսի}
պարգեւած
Աւետարանից
կամենան
այսպիսի
օրի
՛հ,
որ
է
կռապաշտ,
ժառանգութիւն
չունի՛
{Քրիստոսի}
թագաւորութեան
մէջ
"։
Թո՛ղ
ասե՛ն
այ
պատասխան
տալով,
ասաց
պատգամաբերին.
"
{Քրիստոսի}
շնորհելով
ո՛ղջ
եղիր,
եւ
այրն
ոչինչ
թեթ
,
որովհետեւ
ինձ
բնա՛ւ
հարկ
չկայ
ասել.
{Քրիստոսի}
ահագին
եւ
անաչառ
օրը
չի
լռիլ,
այլ
անշէ
ւմ
երեւելու
պատճառ
ունի
եւ
Տիրոջից.
եւ
{Քրիստոսի}
շնորհից
ամենքն
էլ
ողջ
են
եւ
մէջտեղում,
եանց
բեռը
վերուցէ՛ք
եւ
այնպէս
կատարեցէք
{Քրիստոսի}
օրէնքը
"։
Իսկ
դա
նորա
հակառակն
է
աղաղա
գաւորք
կերպարանին
'ի
կերպարանս
առաքելոց
{Քրիստոսի},
եւ
չեն
ինչ
զարմանք.
քանզի
եւ
ինքն
սա
ակ
Աբրահամո՞ւ
իցեն,
եւ
ես.
պաշտօնեայք
{Քրիստոսի}
՞
իցեն,
յանդգնագոյնս
ասացից,
թէ
առաւել
ց։
Աստուած
եւ
հայր
Տեառն
մերոյ
Յիսուսի
{Քրիստոսի}
գիտէ՛
որ
է
օրհնեալ
յաւիտեանս,
զի
ո՛չ
ս
ատ
ոք
զիս
մի՛
արասցէ,
զի
ես
զչարչարանս
{Քրիստոսի}
'ի
մարմնի
իմում
կրեմ
"
(
Թ.
Պաւղ.
առ
բազմերախտ
Հօրն
է
երգում.
"
Խոստովանօղ
{Քրիստոսի}
ճշմարիտ
վկայ,
բազմաչարչար
նահատակ
Տէր
ինքը՝
Քրիստոսն
էլ
ասում
է։
§
57.
{Քրիստոսի}
ասած
յիմար
եւ
իմաստուն
կոյսերի
առակի
վր
ն.
եթէ
այսպէս
հաւատայինք,
ապա
զուր
էր
{Քրիստոսի}
մահը
մեր
համար,
անարդիւն
նորա
փրկարար
չառնեն
մեր
գիտութիւնը:
Մեղապարտ
ծառայ
{Քրիստոսի}
՝
Մանթուխեանց
":
-
Մե՛ծ
Աստուած,
աքրութիւնը,
ականջներս
բաց
պահելով
դէպի
{Քրիստոսի}
այն
խօսքերը.
"
Վա՛յ,
որ
ասիցէ
զխաւարն
դականք,
որոնց
ականջին
հասած
չէր
դեռեւս
{Քրիստոսի}
կենարար
եւ
փրկաւէտ
քարոզութեան
ձայնը՝
էջ
էր
բոլոր
մարդկութիւնը
մինչեւ
Յիսուսի
{Քրիստոսի}
յայտնուիլը)։
Այս
աստուածային
անձը,
րօնի
երկաթի
լծի
տակից,
սարսափելի
գին՝
{Քրիստոսի}
արիւնը։
Այժմ
պիտոյ
է
տեսանենք,
թէ
ի՛ն
րտերը,
որ
ընդարձակուել
էին,
ցօղուելով
{Քրիստոսի}
անմեղ
արիւնով,
կաշկանդւում
են
եւ
կարկա
,
ուր
կրօնի
բոլոր
ազատութիւնը՝
Յիսուսի
{Քրիստոսի}
արիւնով
մարդկութեանը
պարգեւած,
կենտրոն
աղուց
ահա
պապերը,
իւրեանց
անձը
Յիսուսի
{Քրիստոսի}
անսխալելի
եւ
անմեղանչական
երեսփոխան
քար
պատրաստ
էր
անտես
առնել
Աստուծոյ
ձայնը,
{Քրիստոսի}
պատուէրը։
Շատ
օրինակներ
կան
պատմութեան
նակաց
եւ
այն
առանց
քննութեան։
Եկեղեցին
{Քրիստոսի}
բերս
ոչ
սաղարթի։
Բայց
արդ
յի՞նչ
իրաւու
։
Բայց
սակայն
ինձ
մնայ
բողոքել
յատեանն
{Քրիստոսի},
զի
յետ
վաստակելոյ
իմ
զամս
բազումս
'ի
եկարգել,
իբրեւ
այն
որ
գլուխ
եկեղեցւոյն
{Քրիստոսի}.
ապա
թէ
ոչ,
կատարածն
հայի
'ի
յատակս
դ
դէպի
մարդկային
ազատութիւնը։
{Քրիստոսի}
ժամանակներում
Հրէական
կրօնի
պաշտօնեայքը
լու
էր
մեր
խաբեբայութիւնը։
Չէ.
հետեւինք
{Քրիստոսի}
խրատին.
նա
չէ
հրամայում
պահել
մեր
վերայ
գնացեալ
էին
դարքն
նախնականք
եւ
որք
զկնի
{Քրիստոսի}
ցչորրորդն
մալեալ
եւ
մաշեալ
ի
սղոց
ժաման
րզ
վարդապետութեան՝
Տեառն
մերոյ
Յիսուսի
{Քրիստոսի},
այլ
եւ
լուսափայլ
կերպարանափոխութեամբ
վ]
ընդ
մէջ
անցելոց
դարուց
ցչորրոդն
զկնի
{Քրիստոսի}
[խտրոց
ի
մէջ
անկանի],
վիհ
մեծ
անանցանե
ի
սրբոյն
Գրիգորի
զպատմութիւն
եկեղեցւոյն
{Քրիստոսի}
ի
Տարօն,
յորոյ
ի
հաստատիլ
եւ
ինքն
գտաւ
ս,
ի
յարութիւնն
Ղազարու,
եւ
ի
գալուստ
{Քրիստոսի}
յԵրուսաղէմ
աւանակաւ:
Դաւիթ,
կոչեցե
ի
388
թուական
է
մինչ
ց484
թուականն
զկնի
{Քրիստոսի},
ուր
նկարագրէ
զգիւտ
գրոց
ի
Մեսրոպայ,
նաց,
որ
յարաբերի
մանաւանդ
մարդեղութեան
{Քրիստոսի}
եւ
երկուց
անշփոթ
եւ
անբաժանելի
բնութեան
ն
Մարիամ,
յառաքեալսն,
ի
կենագործ
խաչն
{Քրիստոսի}:
Այսմ
դարու
պատկանին
նոյնպէս
Ստեփաննոս
ի
վերայ
Հոգւոյն
Աստուծոյ
եւ
Համբարձման
{Քրիստոսի}
գտանին
կամ
ենայն
Ճաշու
գիրս
Հայաստանեայ
ամուր,
որ
ճակատ
յարդարեալ
ընդդէմ
Խաչին
{Քրիստոսի}
՝
կործանեաց
զեկեղեցիս,
յաւարի
առ
զանօթ
այ
ընդհանուր
եպիսկոպոսաց
իբրեւ
փոխանորդ
{Քրիստոսի}
եւ
գահակալ
Պետրոսի,
պատուելի
Չամչեանն
ային
Վարդապետութիւն
Տեառն
մերոյ
Յիսուսի
{Քրիստոսի}
հող
էին
եւ
մոխիր
անարգ,
բայց
այդ
յիւրո
նեց
իւր
դիտաւորութիւնը,
թէ
կամենում
էր
{Քրիստոսի}
գերեզմանի
մօտ
կատարել
իւր
ապաշխարութիւն
մի
հզօր
Կարգի։
Լօյոլան,
տեսնելով
{Քրիստոսի}
դատարկ
գերեզմանը,
իսկոյն
հասկացաւ,
որ
տարանների
վերայ։
Մանրէզի
անապատականը,
{Քրիստոսի}
գերեզմանի
ոգեւորուած
ուխտաւորը
ուսանում
հա,
թէ
ինչպէս։
Եթէ
բանը
վերաբերւում
է
{Քրիստոսի}
կեանքում
պատահած
մի
անցքի,
այն
ժամանակ
յել
մի
սահմանեալ
տեղ.
զոր
օրինակ,
եթէ
{Քրիստոսի}
քարոզութիւնների
վերայ,
պիտոյ
է
նախ
եւ
իւր
անձը.
ահա
այս
կերպով
կը
նկարագրուի
{Քրիստոսի}
թագաւորութիւնը։
Ահա՛
այս
է
մինչեւ
խորհ
այնութիւնը,
արգաւանդութիւնը...
Ա՞յս
է
{Քրիստոսի}
վարդապետութիւնը։
Ա՞յս
է
առաքելական
Քրի
որ
սա
մի
քանի
մարդ
ուղարկէ
Հնդկաստան՝
{Քրիստոսի}
Աւետարանը
քարոզելու։
Բայց
Իգնատիոսը,
նպատակը
այն
է,
որ
քարոզէ
անհաւատներին
{Քրիստոսի}
Աւետարանը,
վասն
որոյ
առաւել
պատշաճ
է
Ս
ները
Կսաւիէի
յոյսը
չունէին,
որ
միմիայն
{Քրիստոսի}
վարդապետութեան
ուժովը
կարողանան
իւրեանց
ն՝
նորանց
կամենալով
հաճոյանալ,
քան
թէ
{Քրիստոսի}
վարդապետութեանը։
Եափոնիայից
սկսած
մինչ
ներովը
դարձնել
Յիսուսեան
քարոզիչքը
դէպի
{Քրիստոսի}
ճշմարիտ
Աւետարանը։
Զարմանալի
բան
է
աշխ
քով՝
այն
ամենայն
բանը,
որ
սեպհական
էր
{Քրիստոսի},
ինչպէս
մարդկութեան
փրկչի։
Այս
Քրիստո
ղանում
նկատել։
Նոքա
տեսանում
էին
միայն
{Քրիստոսի}
պատկերը՝
ոսկիով
արծաթով
պատած,
յաղթակ
ուռքերը,
որոնց
փոխանակ
կանգնեցնում
էին
{Քրիստոսի}
խաչելութիւնը
եւ
Տիրամօր
պատկերը։
Զարմա
նէութեան
մասին,
եւ
թէ
նոքա,
քարոզելով
{Քրիստոսի}
Աւետարանը,
չէին
մտածում
Քրիստոսի
կենար
զելով
Քրիստոսի
Աւետարանը,
չէին
մտածում
{Քրիստոսի}
կենարար
վարդապետութեններովը
շինել
Չինաց
Դեսպանը
պատասխանեց,
թէ
Պապը,
իբրեւ
{Քրիստոսի}
փոխանորդ
աշխարհի
երեսին,
հոգեւոր
գործե
տ
հոգիների,
որոնց
ազատութիւնը
գնուած
է
{Քրիստոսի}
արիւնով.
եթէ
գիտէ
դատապարտել,
թող
ուր
որան
քահանայ,
ապա
ուրեմն
պիտի
հակառակի
{Քրիստոսի}
հրամանին:
Մեղուն
խնդրում
էր
ազգի
են
բնակութեան,
քան
թէ
այն
տունը,
ուր
{Քրիստոսի}
79
թուականին
վերջին
անգամ
ճաշ
կերաւ
էրե
ինչպէս
Պաւղոս
մեծ
առաքեալը,
բայց
դո՛ւ
{Քրիստոսին}
նմանելով,
տանելով
եւ
ներելով
իմ
անզգամ
եւ
ամեննե՛րի
արարչին
եւ
Տիրոջը՝
Յիսուս
{Քրիստոսին},
նախանձի
պատճառով
Հրէից
ժողովուրդը
եւ
ի
հոգողութիւնը,
ո՞ւր
է
արդար
հայրապետի
{Քրիստոսին}
նմանելը։
Արարածների
արարիչը
մեղաւորներ
րիշտ
ոչ
ունի
ժառանգութիւն
յարքայութեանն
{Քրիստոսին}
եւ
Աստուծոյ
"
(
նոյն.
գլ.,
նոյն.
հ
հում
եմ
կտորը
այն
ծառի,
որին
կապել
էին
{Քրիստոսին}
Գէթսեմանի
պարտիզում
մատնութեան
գիշերին
յ
յիշատակի
արժանի
մարդը
կեցած
է
370-489
{Քրիստոսից}
յետոյ:
Եւ
այսպէս,
Պ.
Իսահակեանց
այոց
տէրութիւնը
Հայկի
ձեռքով
հիմնուեցաւ
{Քրիստոսից}
2107
տարի
յառաջ,
ուրեմն՝
2428
տարի
նա
րանից
յետոյ
Պարոյր
նահապետի
թագ
կապելով
{Քրիստոսից}
749,
ուրեմն
Լուսաւորչից
1070
տարի
յառա
ռաջ
անցաւ
օրինաւոր
թագաւորութեան
կարգ:
{Քրիստոսից}
149,
ուրեմն
Լուսաւորչից
470
տարի
յառաջ
ղներին
եւ
մանաւանդ
նորանց,
որ
սորվելով
{Քրիստոսից},
որ
ասում
է
"
քննեցէք
գրքերը
",
)
աս
ի
դատապարտում
ա՛յն
պատճառով
որ
ուսել
էի
{Քրիստոսից},
որ
չէ
հրամայում
ամեններին,
մինչեւ
հն
տալոյ
հարկս
կայսեր,
եւ
ասէր
զանձնէ
թէ
{Քրիստոսն}
իցէ
թագաւոր
"
(
նոյն,
գլ.
նոյն,
հ.
են։
Եւ
այս
յայտնի
է.
որովհետեւ
ինքը՝
{Քրիստոսն}
էլ
ասում
է։
§
57.
Քրիստոսի
ասած
յի
րովհետեւ
պարեգօտ
հագնողները
ազատուած
են
{Քրիստոսով}
։
Իսկ
ինձ
աշխարհի
ծառայութիւնից
պարեգօտ
յդ
բանը
կարդինալից
ծածուկ
է:
Կարդինալի
{քրմական}
պատգամից
ո՛չ
մի
հատուցումն
չստանալով,
մ
բնական
գիտութիւնը
եւ
ի՜նչ
անհասկանալի
{քրմական}
գաղտնիքներ
քակում
է
նա,
ի՜նչ
համարձակ
զկնի
այսորիկ
հնախօսութիւնս
սեպհականեցաւ
{քրմանց}
եւ
մեհենականաց,
այլեւ
եգիտ
զտեղի
ի
Դիւ
որը
գործ
է
դնում,
վարդապետական
պաշտօնը
{քրմապետութիւն}
փոխելով,
Բաքոսի
տաճարի
մէջ
զոհաբերութի
քել
լիապէս
զապիրատութեանց
քահանայազգեuտ
{քրմաց}
մերոց,
եւ
բողոքեսցէ
իսկ,
եւ
մեք
զմերո
բունքդ
՚ի
դատապարտելի
սկզբանց
եգիպտական
{քրմաց},
որք
առ
անձնապահութեան
եւ
եթ
կուրացուց
այնտեղ
այդ
նուիրական
տաճարի
քուրմերը
եւ
{քրմուհիքը}.
այո՛,
եւ
պսակում
է
իսկ,
այո՛,
եւ
չ
լոր
այլ
խնդիրներում:
Մեր
շատ
սիրելի
{քրոջ}
՝
Գայանեի
նամակն
անչափ
վշտացրեց
ինձ
այն
ունների
մեջ
չէր՝
հավանորեն
վերջինիս
իր
{քրոջ}
հետ
գժտված
լինելու
պատճառով,
եւ
լուր
է
երիս,
քույրերիս,
փեսաներիս,
եղբոր
եւ
{քրոջ}
որդիներին
եւ
դուստրերին:
Ավետիքի
նա
րդիր
իմ
հարգանքը
կնոջդ,
իմ
ամենասիրելի
{քրոջ}
Ֆլորա
Պետրովնային
եւ
քո
զավակներին:
Ամոնի
անզգամութեան
վրայ
է
ակնարկում
իր
{քրոջ}
Թամարի
հետ։
Բայց
որ
ասում
է
"
վասն
անհ
մօր
մահից
յետոյ,
այրիացած
Վարդ-խաթուն
{քրոջ}
հետ,
այլ
այսքան
պիտոյ
է
ասել,
թէ
բաղկ
սական
պատասխան
տալու
լինէր,
պիտի
ուտէր
{քրոջ}
ձեռքից
այդ
հարուածը,
այն
պատճառով
Աղու
,
այն
պատճառով
Աղուանեանցը
շտապեց
կտրել
{քրոջ}
խօսքը,
եւ
որքան
կարելի
է
հանդարտեցնել
ղին
գունով:
Թշուառ
Մկրտիչը
գերի
էր
իւր
{քրոջ}
ձեռքին,
քոյրը
գիտէր
նորա
բոլոր
առեւտրա
նք
կատարելութիւն
չգտնել
Սօսի
փեսայի
կամ
{քրոջ}
դաւաճանութեանը
նկարագրութեան
մէջ:
Ասեն
յտնի
տեսաւ
իր
փեսայի
եւ
մինչեւ
անգամ
իր
{քրոջ}
դաւաճանութիւնը:
Ինչպէ՞ս
կարելի
է
թոյլ
չպես
երիտասարդ
ամուսիններին,
այնպես
էլ
{քրոջը},
եւ
փեսային:
Այժմ
արդեն
կարելի
է
մարդ
,
որի
մինը
առանձնապէս
պատկանում
էր
նորա
{քրոջը}:
Աղուանեանցի
քոյրը
շիլ
աչքերով,
թո
...
այսպէս
ահա
Մկրտիչը,
հարկադրուած
{քրոջից},
սկսեց
մատանու
պատմութիւնը:
-
Շատ
րս
եւ
սիրական
մորս,
եղբարցս
բոլորին
եւ
{քրոջներուս}
եւ
բոլոր
ազգականաց,
եւ
այս
գիրս
լավ
մը
ատնացույց
անել.
Անանիայի
եղբայրը
եւ
իմ
{քրոջորդի}
Վատուժյանը
դեռ
կարող
են
նրան
օրինակ
ծառ
վերջնականապես
արդեն
ծրարված
էր,
ստացա
{քրոջորդուս}
՝
Ավետիքի
նամակը
եւ
շատ
ուրախացա,
որ
մ
ամակների
պատասխանը,
ինչպես
նաեւ
Ավետիք
{քրոջորդուս},
կգրեմ
հետեւյալ
փոստով:
Ցտեսություն,
խորհրդով
արել
եմ,
բայց
եթե
այդ
ձեզ
կամ
{քրոջս}
ցավ
է
եղել,
եղբայր,
կերած-խմած
բան
չկ
եղեն
եղբարցս
կարոտիվ
շատ
բարեւ,
Վառվառ
{քրոջս}
եւ
զավակացը
սիրով
ողջույն.
ասացեք,
որ
է
նորանից
լսել
ճշմարիտը:
Սիրելի
Գայանե
{քրոջս}
եւ
Ռափայել
Գավրիլիչին,
բոլոր
նոցա
աղջի
մակ
գրիր
եւ
Գրիգոր
եղբորս,
ե՛ւ
Վառվառե
{քրոջս},
ու
շնորհակալություն
հայտնիր
նրանց
բոլ
տաս
ի
գործ,
Եւ
վաստակոցն
արդեօք
{քրտանց}
Բերես
առնուլ
զքաջ
փորձ...,
ասից
երկայն
էր։
Ես
արծաթ
եմ
վաստակել՝
{քրտինք}
թափելով,
եւ
կը
ծախեմ
նորան
իմ
բաւականո
ի,
այսինքն
ցրտութիւն,
բայց
լուսադէմին
{քրտինք}:
Քուն
չկայ
իսպառ:
[Այսօր
ընդունեցի]
ա
,
այն
էլ
7-ին
զարթեցայ
քորից
եւ
ցաւից:
{Քրտինք}
ունէի:
16-ին
ամբողջ
օրը
առաւ[ոտեան]
9-
ն
ընդունեցի
4[-րդ]
բաղնիսը:
22
լոյս
23
{քրտինք}
ունէի:
23-ին
ձախ
թուշս
ուռած
է
եւ
ցաւ
,
քան
թէ
մի
օտարին:
Գիտե՞ս,
թէ
ինչքան
{քրտինք}
եմ
թափել
ես,
մինչեւ
հասել
եմ
դորան:
ված.
ջերմը
ամենայն
օր
հոգիս
է
հանում,
{քրտինքը},
հազը
եւ
թուքը
թիվ
չունի,
ավելցուր
սո
անց
համար
աշխատողքը,
սրբել
նոցա
ճակատի
{քրտինքը}
եւ
բարի
եւ
Ազգաշէն
գործերով
օրինակ
դառն
ծը,
բարոյապէս
սրբում
է
աշխատողի
ճակատի
{քրտինքը}
եւ
քաջալերութիւն
է
տալիս
նորան
յառաջ
խա
նացայ
խոր
քնիցս.
մոմս
յանգել
էր,
սառն
{քրտինքը}
ճակատիցս
կաթիլ-կաթիլ
վազում
էր
եւ
իմ
գի
րթեցաւ
պ.
Մարկոսի
ներս
մտանելուց․
առատ
{քրտինքը}
թափւում
էր
նորա
ճակատից,
եւ
ամենեւին
չ
աջնորդ,
-
պատասխանեց
ժամակոչը,
ճակատի
{քրտինքը}
սրբելով:
-
Շատ
բարի.
բայց
եկեղեցի
ց,
որպէս
թէ
սրբում
էր
ճակատի
փոշին
կամ
{քրտինքը}:
Երբեմն,
արտասուքներ,
որ
յառաջանում
սի
համար:
Գունաթափուած
էր
երեսը
եւ
{քրտինքը}
դուրս
էր
զարկել
ճաղատ
ճակատի
վերայ
կաթ
ութեան
գանձը
հասարակ
ժողովրդի
արիւնի
եւ
{քրտինքի}
հետ
միասին
լափլիզող:
Այստեղ
անհատուցան
յգիդ
մշակելու
Ջահէլներին
այգեգործ,
Եւ
{քրտինքի}
արդար
շահից
Դու
ստանաս
մի
լաւ
փորձ...
ջ։
Ի՞նչպէս։
Փրկիչը
ծունկի
վերայ
արիւն
{քրտինքի}
մէջ
աղօթում
է
մարդկութեան
համար,
դու,
քի
Հառաչանքները...
ինչպէս
գետ
`
Կրծքից
{քրտինքն}
էր
հոսում...
"
Ադամն
էլ
չէր
մնում
ետ,
օտար
լեզուով
եւ
ցաւում
ենք,
որ
այդքան
{քրտինքով}
յառաջ
եկած
գործը
մեռած
է
ազգի
համար:
արակ
ժողովուրդը
եւ
ոչ
նորա
միջից,
նորա
{քրտինքով}
եւ
նորա
արիւնով
յառաջացած
մի
քանի
մեծատ
աջեւ,
որ
մեծամեծ
աշխատութիւնք,
այո՛,
{քրտինքով}
գլուխ
բերած,
Ազգին
ամենեւին
օգուտ
չեն
հարիւր
տարի
ետքը
նոցայ
ժառանգները
արիւն-{քրտինքով}
պիտի
աշխատեն
վերստին
որպէս
մի
կորած
բան
ամութիւն
է
նոցա
արածը.
բայց
ես
այսպիսի
{քրտինքով}
առաջ
բերած
մեծ
վաստակս
եւ
շատ
աշխատութե
գալ
գրպանից,
եթէ
ճարել
ես
ճակատիդ
դառը
{քրտինքով},
եթէ
նորան
հաւաքելու
համար
կոտրել
ես
մ
մօտ՝
լճի
առաջեւ՝
մեծ
արծաթ
վատնելով:
{Քրտինքս}
թափուել
էր
գետի
նման,
մահիճ,
վերմակ,
ջրի
մեջ:
Թթուն
ներգործելով
իբրեւ
զորեղ
{քրտնաբեր}
միջոց,
ոչնչացրեց
կատարային
ջերմը
(
այս
որ
ի
Զմիւռնեայ,
ոչ
թողցէ
զաշխատութիւն
{քրտնավաստակ}
հեղինակին
անվարձ,
որպէս
եւ
ազգն
ողջոյն
ընդհանուր
բարու
համար
աւելի
հարկաւոր
է
{քրտնել}
եւ
աշխատել,
քան
թէ
իւր
սեպհականի,
որո
ր
արեւը
մայրն
է
մտել՝
գրքի
մօտ
նստած,
{քրտնելով},
ուսանելով,
նկատելով,
եւ
առաւօտու
լո
ծ
միջոցներն
իսկույն
գործի
դրի,
որպեսզի
{քրտնեմ}:
Մյուս
առավոտյան
արդեն
բժիշկը
եկավ
մոտ
,
յղացան
այս
մեծ
խորհուրդը,
ճգնեցան,
{քրտնեցան}
եւ
դեկտեմբերի
14-ի
երեկոյին
խուռն
հայկա
ացին
պողովատիկները:
Նոքա
ապրեցան
եւ
{քրտնեցան}
ընդհանուրի
օգտի
համար,
լաւ
հասկացած
լի
յց
ազգին
որ
նա
սիրեց
Որի
համար
շատ
{քրտնեցաւ}
Այդ
ազգին
ես
չեմ
ներում
Որ
Մե
լ
Մեսիայ:
-
Իսկ
Ադա՞մ.
-
"
Տակաւ
{քրտնի}
"։
եկել
է
Մեսիան:
-
Իսկ
Ադա՞մը,
-
"
Դեռ
{քրտնո՜ւմ}
է
":
սեպհականութիւնք
ջնջուած
էին.
հասարակաց
{քրտունքի}
պտուղը
պատկանում
էին
Յիսուսեաններին,
ո
Հնդկաստան.
հասանելով
այնտեղ,
կսկսենք
{քրքրել}
եւ
վերահասություն
գործել
այդ
բաներին
եւ
կատարը
ունէր
2000
մանէթ,
այժմ
սկսում
է
{քրքրել}
իւր
սատանայի
պոչով
գրուած
մատեանները,
մ
է
ազգերը,
կը
վայելէ՞
մեզ
նոր
ի
նորոյ
{քրքրել}
հին
կրօնական
վէճերի
քուրան,
որին
այնքա
որ
Հեգելը
աւելի
ճիշտ
եւ
աւելի
մանրամասն
{քրքրել}
եւ
քննել
է,
եւ
ընդունելով
որպէս
հիմնակ
կարող
եմ
առանց
իրիք
նեղութեան
քննել
եւ
{քրքրել}
զպատմութիւն
նորոգութեան
լեզուին
եւ
զարձ
նութիւն,
չէ
կարող
քննել,
ուստի
եւ
ո՛չ
{քրքրել},
այլ
միայն
արժանի
լինել,
որ
դորան
ուր
նքը
որքան
կարելի
է,
անշուշտ,
արժա՛ն
է
{քրքրել}
եւ
դուրս
բերել
դարաւոր
փոշիների
տակից,
ռանց
մի
ծառայութիւն
ցույց
տալու
ազգին՝
{քրքրելով}
եւ
մշակելով
հեթանոսական
հնութիւնը
կամ
ն
ւեստ
կոմպիլատորին,
թէ
մեք,
քննելով
եւ
{քրքրելով}
Հայոց
պատմութեան
թերթերը,
ոչ
մի
տեղում
լի:
Բայց,
որ
սովորել
է
խնդիրը
քննել,
{քրքրելով}
նորա
բոլոր
ծնուցիչ
պատճառքը,
նա
տեսնու
ի
մէջ
տեսանում
ենք
ազգի
փրկութիւնը:
{Քրքրելով}
մեր
անբախտացած
ազգի
թշուառութիւնների
տա
այդ
փառաւոր
հանդիuի
մէջ.
ինքը
ժամանակը
{քրքրելով}
դորայ
չարագործութեան
գաղտնիքը,
կը
խայտ
փոքր
ի
շատէ
մարդավայել
քերականութիւն՝
{քրքրելով}
Հայոց
բոլոր
դպրութիւնը
եւ
քննելով,
թէ
չմնաց
ներկայումս
այդ
բաները
փորելու
եւ
{քրքրելու}
՝
չնայելով
այն
վերին
աստիճանի
կարօտութե
մեր
քթի
տակ,
բայց
մեք
կրօնական
վէճերը
{քրքրելուց}
աւելի
բան
չունինք:
Այդ
քուրայի
մոխիրը
կացնելու
համար,
այդ
խնդիրը
թող
մի
փոքր
{քրքրեմ}
այստեղ:
Կարդինալին
քաջ
յայտնի
էր
ն
աղբիւրներից
եւ
վերլուծական
ոճով:
Թող
{քրքրեն}
ընդհանուր
դպրութեան,
նոր
եւ
լուսաւոր
ա
ջադիմութեան,
ապա
ուրեմն
պիտի
քննենք
եւ
{քրքրենք}
ազգի
բարոյական
տարրերը.
նորի
շինութեան
միայն
արժանի
լինել,
որ
դորան
ուրիշները
{քրքրէին}
եւ
քննէին։
Այդ
կարող
է,
վասն
որոյ
եւ
ց
տպագրութեամբ:
4.
Կը
փորէր
եւ
կը
{քրքրէր}
այն
տեղերը,
ուր
կարծիք
կային,
թէ
պիտի
Երեք
հատ
եօթանասուն,
ութսուն
տարեկան,
{քրքրուած}
պառաւներ
ձորի
խորքի
մի
անկիւնում
շարուա
արները
ոչնչացել
են
-
էլ
ինչո՞ւ
են
նրանք
{քրքրում}
մեր
հին
վերքերը:
Մի՞թե
նրանք
այն
աստիճ
ից
զգուշացնելով
եւ
ոչ
միայն
այսչափ,
նա
{քրքրում}
է
ընտանեկան
կեանքը,
քննում
է
նորա
եւ
ա
,
մարդը,
որ
կամք
ունի
եւ
քննում
է
կամ
{քրքրում}
է
մի
բան,
իսկ
մի
կրաւորական-անշունչ
իր
ուեց,
էրեկուանից
դեսը
հարիր
հետ
կռիւ
ա
{քցել},
թէ
կամ
թուրը
վեր
կունիմ
ինձ
կը
սպանեմ
խս
առնում
եմ
կորչում,
թէ
հիմի
գզիրը
կը
{քցի}
ճիպոտի
տակը
(
!)
թէ
արի
ձին
բռնի՛,
տա
՞ն
ըստօնք.
ինչ
բերաններից
դուրս
ա
գալի
{քցում}
են,
փառք
աստըծու,
ոչ
ով
չի
մեռել,
եր
ալով
հոգւով
եւ
մտօք
ընդ
ամենայն
յարգելի
{Քօլլեճեան}
քահանայից,
փափագելով
յայտնել
զայս
իմ
դ
ասքօլայութիւն
Վենետիկեան
Մխիթարեանց
ընդ
{Քօլլեճեանս},
եւ
սակայն
այս
ո՛չ
հայի
առ
խնդիր
ինչ
ե
հեռաւոր
վայրս,
գուցէ
յակնածութենէ
եւս
{Քօլլեճեանց},
ժողովեաց
'ի
նոցանէ
արդիւնս,
որով
կար
կառակութիւն
եւ
վէճ
'ի
մէջ
Մխիթարեանց
եւ
{Քօլլեճեանց},
որ
ոչ
ունէին
զայս
փօլիթիքա.
մինչեւ
յ
ուրեմն
առ
'ի
ճողոպրել
զանձինս
'ի
ձեռաց
{Քօլլեճեանց}
'ի
յերեւան
գալ
Վահան
հաւատոյ
գրոյ
Հ.
Մ
ւթիւն
'ի
մէջ
Մխիթարեանց
Վենետիկեցւոց
եւ
{Քօլլեճեանց}
վասն
սոցին
իրաց,
պատճառն
էր
նոյն
իսկ
հ
ութիւն
'ի
մէջ
Մխիթարեան
Վենետիկեցւոց
եւ
{Քօլլեճեանց}
յոյժ
յոյժ,
եւ
յերկուս
ճեղքեցան
ուղղափա
ատոյ
գրոց
Հ.
Միքայէլի
Չամչեանց
'ի
ձեռս
{Քօլլեճեանց}.
եւ
սակայն
միաբանութիւնն
ջատագով
գտաւ
ել
այնմ
եւ
խնդրել
զոմանս
յԱստուածաբանից
{Քօլլեճեանց}
'ի
վիճաբանել
եւ
գտանել
հնարս
միաբանութե
դատի
'ի
մէջ
Մխիթարեանց
Վենետիկեցւոց
եւ
{Քօլլեճեանց}
'ի
Հռովմ
եւ
'ի
Կոստանդնուպօլիս
վասն
այս
Չամչեան,
որպէս
եւ
այլք։
Բայց
յերկիւղէ
{Քօլլեճեանց}
զգուշանային
եւ
բովանդակքն
կեղծաւորէին
ե
դիկ
հարկադրւում
են
պատշաճից
ուրախութեան
{քօղ}
ձգել
իւրեանց
դառն
կամ
թթու
երեսի
վերայ
անձը,
Ոսկենըկար
գլխարկներին
սեւ
{քօղ}
իջաւ
ծածկոյթը:
Լսեց
ազնիւ,
թնդաց
որ
բունեալ
է
ի
նոսայ...
պատատեալ
եւ
{քօղարկեալ}
երեսօք
նստին,
որպէս
առ
հոտեալ
դիական,
կազմուած
չէ
հոգեւորների
անարժանութիւնքը
{քօղարկելով}
ժողովրդի
գայթակղութիւնը
զօրացնելու
համա
էպի
ազգը
յայտնում
են
նորա
պակասութիւնքը
{քօղարկելով},
որով
անուղղակի
կերպով
մեղանչում
են
ազ
:
Վեցթեւեանն
անդ
երկոքումբք
{Քօղեալ}
զդէմսն
պակուցեալ,
Զոտսն՝
ներքին
առասպելեալ
բնական
երեւոյթը,
իր
մոգական
{քօղերից}
ազատել
եւ
բնութեան
լուսով
հասկանալ
եւ
հ
նաք
ձեր
վերայից
անհոգութեան
դատապարտելի
{քօղը},
եթէ
դուք
չհագնէք
Հայութիւնը
ոչ
որպէս
բանուրբ
Գեղեցկութեան
պանծալի
Ապրշումէ
{քօղը}
սուրբ
Շղարշում
է
լաւ
ձգուած
Մուտքը
հե
ել
եգիպտական
աստուածուհու
երեսը՝
առանց
{քօղով}
ծածկելու
նորան:
-
Այդ
ե՞րբ
է
լինել
նդամ
տեսանել
ճշմարտութիւնը:
Իզիսը
պիտի
{քօղով}
ծածկուի
միշտ
եգիպտացու
աչքից։
Այս
պատճ
եկան
Ահա
ինչպէս
ես
այսօր՝
ծածկված
{քօղով}
տխրութեան։
ԱՍՏՈՒԱԾ
Ո՜վ
ը,
ոտքից
մինչեւ
գլուխ
ծածկուած
լինելով
{քօղով},
գիտէին
միայն,
թէ
այն
մարդուն
է,
որ
Ի
վախճանի
բանիս
յայտնի
իմն
է
ամենեցուն
{քօնթրասքօլայութիւն}
Վենետիկեան
Մխիթարեանց
ընդ
Քօլլեճեանս,
մ
իր
կեանքի
պահպանութեան
հոգսը.
"
Խոտի
{քօքերը}
ձնի
տակից
հանելիս
ու
ծամելիս
"
տեսնում
...
շնորհակալութիւն
անելիս,
ու
խոտերի
{քօքերը}
ձնի
տակից
հանելիս
ու
ծամելիս
"։
Բայց
ա
մ
իր
կեանքի
պահպանութեան
հոգսը,
"
խոտի
{քօքերը}
ձնի
տակից
հանելիս
ու
ծամելիս
"
տեսնում