Այրարատ

ՀԱՍԵԱԼ ըստ կարգի տեղագրութեան գաւառաց Այրարայտայ ` ՚ի մուտս Շիրակայ, - որ ըստ տարահոլով բաղդի Հայաստանեայցս, ոչ միայն հռչակաւոր գտաւ ` երրորդի հարստութեան նորին աթոռ լինելով, այլ եւ զի յոլովագոյնս քան զայլս ՚ի մասանց Այրարատեան աշխարհի ` պահելով յիշատակարանս նախնեաց, որոց առաջին ` գերահռչակեալ մայր քաղաքաց իւրոց Անի, որ այժմու ամայացեալ կերպարանօքն անգամ գլէ զողջոյն հայկական ձեռակերտօք, եւ նուիրական իմն առաջնութիւն ստացեալ ունի ՚ի միջի երկերիւրայ գաւառաց Հայոց Մեծաց. - պահանջէր պատշաճն եւ հարկ ` երկարագոյն բանիւ անցեալ ընդ այն. այլ եւ այս իսկ առաւելամասնութիւն նորին յորդորեաց  զմեզ վաղ ուրեմն, ( յորժամ հարկեցաք ճաշակ մի ընծայել մանրամասն ծանօթութեան Հայաստան երկրի ), զնա նախամեծար առնել,  եւ հրատարակել ընդարձակօրէն ( յամի 1881) զտեղագրութիւնն եւ, ծանուցանելով զպատճառս, որպէս եւ յայտ է վերծանողաց գրոցն: Իսկ որոց չիցէ այնմ հանդիպեալ ` արժան էր աստանոր ` ՚ի կարգի իւրում գտանել զՇիրակ, չարայարեալ ՚ի Վանանդ եւ յայլս ` որ յառաջ քան զայն ստորագրեցան  եւ որք յետ այնր ստորագրելիք, որպէս եւ լրման գործոյս կամ աշխարհին Այարարատայ ` վայել էր այս: Բայ ոչ կրկնութիւնն միայն ` այլ եւ ընդարձակութիւն այնր տեղագրութեան ( զոր չէր օրէն զեղչել յերկրորդմանս, իբրեւ առ ՚ի պատշաճութիւն հասակի այլոցն գաւառաց ) ծանրացուցանէր  զստուարութիւն այսր ներկայ մատենի, եւս առաւել զհայթհայթանս տպագրութեան. եւ որքան իղձ յորդոր լինէր ներմուծանել զայն այսր ՚ի չարի  այլոցն գաւառաց Այրարատայ, հարկ եղեւ յիշել, մանաւանդ թէ զգալ ` զհին առակն ` զտեղւոյս, յարմարեալ, եթէ ըղձակերտացս Շիրակայ անյագ նցէ տենչ, այլ շիրակային ամբարքն ոչ բացան մեզ, առ ՚ի կարող լինել միւսանգամ յանդիման առնել ` կստ պատշաճի այլոցն եւ զոստանս  Բագրատունեաց, թերեւս ճոխագոյն  եւ ստուգագոյն եւս ցուցակութեամբք: