Պատմութիւն Հայոց ՚ի սկզբանէ աշխարհի մինչեւ ցամ Տեառն 1784. Հատոր Ա.

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Ոմանք ՚ի մատենագրաց, ըստ որոց եւ Խորենացին. ա. 4. զԹիրաս դնեն որդի Գամերայ, եւ հայր Թորգոմայ. իսկ յաստուածաշնդի ըստ ամենայն թարգմանութեանց ՚ի գիրս ծննդոց. ժ. 4. եւ ա. մնաց. ա. 5. Թիրաս դնի եղբայր Գամերայ, եւ Գամեր հայր Թորգոմայ: Նոյնպէս եւ զՄեստրեմ դնեն ոմանք ՚ի մատենագրաց որդի Քուշայ, եւ հայր Նեբրովթայ. իսկ ՚ի սուրբ գիրս Մեստրեմ ասի եղբայր Քուշայ, եւ Քուշ հայր Նեբրովթայ. ըստ որոյ եդաք եւ մեք:
       Այլ այն Կայնան, զոր յիշէ աստ Խորենացին, ՚ի բնագիրս եբրայեցւոց, եւ ՚ի յԱսորիս եւ ՚ի քաղդէացիս եւ ՚ի սամարացիս եւ ՚ի լատինս ո'չ գտանի: Իսկ ՚ի թարգմա նութեան եօթանասնից` յօրինակս ինչ դնի, եւ յօրինակս ինչ` ոչ. եւ աստուածաշնչի մերում եւս ո'չ յիշատակի, ո'չ ՚ի գիրս ծննդոց, ուր չափին ամք կենաց նախահարց, եւ ո'չ ՚ի գիրս մնացորդաց: եւ թէպէտ յօրինակս ինչ, որպէս եւ ՚ի տպագրեալն. ա. մնաց. ա. 18. դնի անուն նորա փակագծիւ. բայց այն թուի յայլոց մուծեալ. եւ այս անտի յայտ է, զի ՚ի ժամանակս Խորենացւոյն երեւի թէ ո'չ գտանիւր այն անուն ՚ի մերում թարգմանութեան. որպէս գրէ նա ինքն Խորենացին . ա. 4:
       Դարձեալ` Յովսեպոս եւ Փիլոն` որք բազմօք դեգերեցան յընթերցա նութիւն թարգմա նութեան հրէիից, ո'չ յիշեն զԿայնան. սոյնպէս եւ ո'չ Եւսեբիոս յիւրում ժամանակագրութեան. եւ ո'չ Թէոփիլոս Անտիոքացի ՚ի հաշիւս եօթանասնից. եւ ո'չ սուրբն Եպիփան. հերետ. ա. 55. որպէս եւ ո'չ երեւելին Ափրիկանոս: Եւ դարձեալ` սուրբն Երանոս յԱդամայ մինչեւ ՚ի Քրիստոս թուէ եօթանասուն եւ երկու ծնունդս. ընդ որոյ Կայնան արտաքոյ մնայ, եւ Որոգինէս. ճառ. ժզ. մատթ. եւ ճառ. ի. յովհ. թուէ ՚ի Նոյէ մինչեւ ցԱբրահամ տասն ծնունդս. որպէս է տեսանել եւ ՚ի գիրս հեթանոս պատմչաց` Եւպողեմոսի եւ Բիւռոսի. եւ ահա սովիմբք արտաքոյ համարի Կայնան:
       ՚Ի վկայութենէ այսչափ երեւելի անձանց եւ ՚ի պէսպէս թարգմանութեանց թէպէտ եւ յայտնի երեւի, թէ Կայնանայ ծնունդ ոչ հաշուի ՚ի կարգս որդւոցն Նոյի, բայց այսու ամենայնիւ ՚ի մէջ յունաց հասարակ կարծիք էր, թէ Կայնան իցէ ՚ի ծննդոցն Նոյի . եւ յայս միտ ասէ Խորենացին. ա. 4. թէ զկայնան չորրորդ ՚ի Նոյէ ամենայնք ՚ի ժամանակագրաց գրեն:
       Եւ պատճառ այսպէս համարելոյ սոցա` այս է, զի անունն Կայնանայ կայ յաւետարանին Ղուկասու. գ. 36: Արդ` որք առաջին կարծեաց ջատագովն են, ոմանք ՚ի նոցանէ ասեն, թէ այն անուն յետոյ մուծեալ է յայլոց ՚ի բանն Ղուկասու. ապա թէ ոչ` ասեն, զիա՞րդ ոչ թուէ զայն Որոգինէս, Ափրիկանոս, Եւսեբիոս, եւ այլք բազումք: Իսկ ոմանք ասեն, թէ Կայնան ըստ անուան միայն համարի լեալ, եւ ոչ ըստ իրին: Եւ այլք եւս այլ ինչ գրեն. որոց եւ ոչ մին համարի ստոյգ: Բայց որպէս եւ իցէ, թէ կայցէ այն Կայնան` եւ թէ ոչ, ամք կենաց նորա ոչ մտանեն ՚ի հաշիւ այնր ժամանակագրութեան եօթանասնից, որ հասարակն է, զոր եւ մեք կալաք` համաձայն թարգմա նութեան ածաշնչին մերոյ: