Պատմութիւն Հայոց ՚ի սկզբանէ աշխարհի մինչեւ ցամ Տեառն 1784. Հատոր Ա.

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

ա. Բայց մինչչեւ էր դարձեալ սրբոյն Սահակայ յաշխարհէն պարսից, նստաւ պատրիարգ յունաց Կոստանդինուպօլիս Նեստոր հայհոյիչ, յամի Տեառն 428: Սա էր աշակերտեալ բանից Թէոդորոսի եպիսկոպոսին Մոպսուեստացւոյ` աշակերտի Դիոդորի Տարսոնացւոյն. եւ ՚ի գրոց նոցա հաւաքեալ զթոյնս` անկաւ ՚ի չար աղանդ մարդադաւանութեան. եւ հայհոյեաց, թէ ամենօրհնեալ կոյսն չէ ' աստուածածին, այլ` քրիստոսածին կամ մարդածին. եւ եդ երկուս որդիս աստուծոյ, մին բնական` ՚ի յաւիտենից ծնեալ ՚ի հօրէ, եւ միւսն որդեգրական` ժամանակաւ ծնեալ ՚ի Մարիամայ. եւ սկսաւ քարոզել, թէ միաւոր ութիւն աստուածային եւ մարդկային բնութեանն ՚ի Քրիստոս` ո'չ է անձնաւորական եւ ճշմարիտ, այլ` պատահական եւ բարոյական:
       Զայս լուեալ հայրապետաց այնր ժամանակի` ընդդէմ զինեցան նմա, եւ տիրապէս սուրբն Պրոկղ եպիսկոպոս Կիզիկոնի. բայց առաւել քան զամենին սուրբն Կիւրեղ պատրիարգ Աղեքսանդրիոյ. որ եւ աճապարեալ գրեաց առ Պապն Կեղեստիանոս, եւ ծանոյց նմա զիրսն. զոր լուեալ Նեստորի` ինքն եւս փութացեալ գրեաց առ նա:
       Ընթերցեալ Կեղեստիանոսի զերկոցունց թուղթսն վաղվաղակի ժողով գումարեաց ՚ի Հռովմ ՚ի մերձակայ եպիսկոպոսաց. եւ եհատ վճիռ նզովից ՚ի վերայ Նեստորի, եթէ յետ տասն աւուրց ծանուցանելոյ նմա զայն` յայտնի բանիւ եւ գրով ոչ դատապարտեսցէ զմոլոր ութիւն իւր: Գրեաց զայսմանէ եւ առ սուրբն Կիւրեղ, եւ յանձնեաց նմա լինել իւր փոխանորդ յայս գործ: Գրեաց եւ առ այլ եպիսկոպոսունս գլխաւոր աթոռաց` զգուշանալ եկեղեցեաց իւրեանց: Գրեաց նաեւ առ Նեստոր դառնալ յողջամտութիւն:
       Առեալ Կիւրղի զթուղթ Կեղեստիանոսի` առ ժամայն գումարեաց ժողով յԱղեքսանդրիա յեպիսկոպոսաց նահանգին Եգիպտոսի. յորում եւ երկոտասան նզովս սահմանեալ` առաքեաց զթուղթ ժողովոյն հանդերձ նզովիւքն` առ Նեստոր: Այլ Նեստոր անսաստ գտեալ այսմ, ինքն եւս երկոտասան նզովս գրեաց ընդդէմ նզովիցն Կիւրղի. եւ յանկոյց յինքն զաշակերտակից իւր զՅովհաննէս պատրիարգ Անտիոքու, զինեաց նաեւ զեպիսկոպսունս ասորւոց ընդդէմ բանիցն Կիւրղի. որպէս թէ Կիւրեղ նոքիմբք ջատագովն զԱպողինարի հերձուածսն: Եւ ոչ այսչափ միայն այլեւ ջանացաւ զկայսրն` այն է Թէոդոս փոքր` շրջել յիւր կողմն, եւ յարոյց խռովութիւն մեծ:
       բ. Տեսեալ կայսեր զշփոթութիւն եկեղեցւոյ` գրեաց վաղվաղակի թուղթ առ Կեղեստիանոս Պապ, եւ առ առաջնորդս երեւելի աթոռոյ, եւ հրաւիրեաց զամենեսին գալ հանդերձ այլովք եպիսկոպոսօք իւրեանց եւ ժողով տիեզերական գումարել յԵփեսոս քաղաք ՚ի Փոքրն Ասիա: Գրեաց եւ առ սուրբն Սահակ. բայց քանզի չէր հասեալ նորա դեռեւս ՚ի Հայս յաշխարհէն Պարսից, ոչ ժամանեաց գալ ընդ հրաւիրանաց կայսերն: Ժողովեցան ապա անդ յԵփեսոս իբր երկու հարիւր եպիսկոպոսունք, եւ կայսրն առաքեաց զԿանդիտիանոս իշխանն ` որ բարեկամ էր Նեստորի, խնամ ունիլ կարգի ժողովոյն: Իսկ ՚ի յամել Յովհաննու Անտիոքացւոց` սկիզբն եղեւ ժողովոյն յամի Տեառն 431. յամսեանն յունիսի. յեկեղեցւոյ սրբոյն Մարիամու ասացեալ: Եւ յառաջին գումարման անդ` յետ կոչելոյ զՆեստոր երիցս անգամ` գալ ՚ի ժողովն, իբրեւ ոչ եկն նա, սկսան քննել զամենայն բանս նորա եւ զԿիւրղի. եւ ապա դատապարտեցին զՆեստոր իբրեւ զհերետիկոսապետ. եւ դաւանեցին զՔրիստոս մի միայն բնական որդի աստուծոյ, եւ զսուրբ կոյսն` Աստուածածին : Եւ յերկրորդում աւուր գրեցին առ Նեստոր զդատավճիռ նորա այսպիսի համառօտ բանիւք. Սուրբ սիւնհոդոսս շնորհօքն աստուծոյ ժողովեալ ՚ի մայրաքաղաքն Եփեսացւոց ըստ հրամանի բարեպաշտ եւ քրիստոսասէր ինքնակալաց մերոց, առ Նեստոր նոր Յուդա: Ծանի'ր զի դու վասն ամպարիշտ քարոզութեանցդ ` եւ լիրբ ժպրհութեանդ ընդդէմ կանոնաց, ՚ի քսաներորդի երկրորդի աւուր առաջիկայ ամսեանս յունիսի, ըստ վճռոյ եկեղեցական սահմանադրութեանց դատակնքով սրբոյ սիւնհոդոսիս ընկեցեալ ես ՚ի բաց, եւ յամենայն եկեղեցական աստիճանէ զրկեալ:
       Յայս ժողով եդան եւ վեց կանոնք, ա. լուծանելոյ զայնոսիկ եպիսկոպոսունս, որք ընդդիմակաց լիցին ժողովոյն: բ. վասն լուծանելոց զայնոսիկ, որք միաբանին ընդ նեստորականս. գ. վասն ընդունելոյ ՚ի կարգ զժառանգաւորս զարգելեալս ՚ի նեստորականաց, դ. վասն լուծանելոյ զայնոսիկ, որք համախոհ իցեն ընդ Կեղեստեան կամ ընդ Պեղագան հերետիկոս. ե. վասն անվաւեր առնելոյ` զորս արդարացոյց Նեստոր. զ. վասն մերժելոյ զայնոսիկ` որք ոչ ընդունին զկանոնեալս ժողովոյն Եփեսոսի:
       Այլ Յովհաննէս Անտիոքացին, որ բարեկամ էր Նեստորի վասն աշակերտակից գալոյն, անագան ուրեմն եկեալ` արար առանձին ժողով յորում եհատ վճիռ կարգընկեց ութեան ՚ի վերայ սրբոյն Կիւրղի, եւ Մեմոնի եպիսկոպոսին Եփեսոսի. եւս եւ յանդգնել կարգեաց վճիռ նզովից ՚ի վերայ հարց սուրբ ժողովոյն եթէ ոչ մերժեսցեն զԿիւրեղ եւ զՄեմնոն: Զայս իմացեաք հարց սուրբ ժողովոյն կոչեցին զՅովհաննէս երիցս ՚ի ժողով անդր. եւ յոչ գալ նորա` նախ նանրացուցին զվճիռ նորին, զոր եդեալ էր ՚ի վերայ Կիւրղի եւ Մեմոնի. եւ ապա ՚ի հինգերորդ գումարման նզովս եդին ՚ի վերայ նորա. եւ որոց միաբանեալ էին ընդ նմա :
       Այսոցիկ ամենայնի զրոյց թէպէտ եւ հասանէր ՚ի Կոստանդինուպօլիս կայսրն եւ առ ժառանգաւորս եկեղեցւոյ, բայց խառնիխուռն եւ այս` ՚ի նենգութենէ Կանդիտիանոսի իշխանին: Եւ յետ այլեւայլ իրաց` ըստ հրամանի կայսեր արձակեցան յերկուց կողմանց եօթն հրեշտակք ՚ի Կոստանդինուպօլիս. եւ իմացուցին կայսեր եւ ժառանգաւորաց զամենայն եղեալսն: Եւ կայսրն հաւանեալ վճռոյ սուրբ ժողովոյն` մերժեաց զՆեստոր եւ ՚ի տեղի նորա կացոյց եպիսկոպոս Կոստանդինուպօլսոյ զՄաքսիմիանոս: Եւ ապա հաշտեալ Յովհաննու ընդ Կիւրղի միջնորդութեամբ սրբոյն Սիմէոնի Սիւնակեցւոյն` եղեւ խաղաղութիւն: Եւ Նեստոր առաքեալ ՚ի մետաղս ՚ի յՈվասիս` անդ որդնալից լեզուաւ սաստկացաւ:
       գ. Յաւարտիլ սրբոյ ժողովոյն Եփեսոսի` ոմանք յերեւելի եպիսկոպոսաց, Կիւրեղ Աղեքսանդրացի, Մաքսիմիանոս Կոստանդինուպօլսի, Պրոկղ Կիզիկոնի, եւ Ակակ Մելտինոյ գրեցին թուղթ յաշխարհն Հայոց, յայտ առնելով նոցա զդատապարտութիւն Նեստորի, եւ զգուշացուցանելով ՚ի սուտակասպաս բանից նեստորականաց, որք աստ անդ սփռեալ` վրդովէին զբազումս: Զայս թուղթ գրեալ` յանձնեցին ձեռամբ Մաքսիմիանոսի ՚ի թարգմանիչս մեր, զորս յիշեցաք ՚ի վերոյ, են` Երէց, Յովհան Եկեղեցացի, Յովսէփ Պաղնացի, Արձան, Եզնիկ, եւ Կորիւն, որք տակաւին ՚ի Կոստանդինուպօլիս էին. եւ ետուն նոցա նաեւ զպատմ ութիւն եւ զվճիռ դաւանութեան ժողովոյն, եւ զվեց կանոնս սահմանեալս ՚ի նմին. եւ յորդորեցին զնոսա գնալ ՚ի Հայս:
       Յայնժամ եւ թարգմանիչք մեր` ըստ յառաջագոյն խնդրելոյ սրբոյն Մեսրոպայ յԱտտիկոսէ պատրիարգէ, եւ ըստ իւրեանց իսկ փափաքանացն` որոնեալ գտին ՚ի ձեռն բարեկամաց` մանաւանդ` ՚ի ձեռն Մաքսիմանոսի պատրիարգին ` զանվրէպ եւ զստոյգ օրինակ հին կտակարանաց աստուածաշունչ գրոց ըստ թարգմանու թեան եօթանասնից, եւ զընտիր օրինակ նոր կտակարանաց ՚ի յոյն բարբառ ընդ նոսին եւ զայլ գրեանս. եւ պատրաստեցան ելանել ՚ի ճանապարհ: Եւ ահա եհաս առ նոսա յայն աւուրս եւ լուր դարձի սրբոյն Սահակայ յաշխարհէն պարսից. ընդ որ ուրախ լեալ նոցա` ելին փութանակի ՚ի Կոստանդինուպօլսոյ, եւ դիմեցին ՚ի Հայս` փափաքելով լնուլ զանձուկ կարոտանաց ցանկալի վարդապետին իւրեանց:
       Մինչչեւ հասեալ էր նոցա անդր, սուրբն Սահակ եւ սուրբն Մեսրոպ ժողովեալ էին քանի մի եպիսկոպոսունս յԱշտիշատ քաղաք` որ ՚ի Տարոն, վասն բարեկարգութիւնս ինչ առնելոյ ՚ի վերայ աշխարհին` յորմէ այնչափ ժամանակս հեռացեալ էր սուրբն: Ժամանեցին անդ եւ թարգմանիչք մեր. եւ հանդիպեալ վարդապետաց իւրեանց` բերկրեցան ՚ի հոգիս. եւ մատուցեալ առ նոսա զթուղթ վերոյիշեալ եպիսկոպոսաց, եւ զկանոնս սրբոյ ժողովոյն Եփեսոսի պատմեցին զոր ինչ միանգամ արարեալ էին յաշխարհին Յունաց:
       Զայն տեսեալ մեծին Սահակայ` հրամայեաց գումարել եւ զայլ եպիսկոպոսունս հայոց եւ զերիցունս եւ զվանականս. եւ հանդերձ նոքօք միաբան ընթերցել զթուղթ եպիսկոպոսացն. եւ զկանոնս եւ զպատմ ութիւն ժողովոյն, ինքեանք եւս հաստատեցին զոր միանգամ ընկալեալ էր ժողովոյն Եփեսոսի. եւ դատապարտեցին զդատապարտեալսն` ՚ի նմանէ` զՆեստոր զհամախոհս նորա։ Եւ ապա տեսեալ զաստուածաշունչ գիրսն, զոր բերեալ էր թարգմանչաց եւ գիտացեաք զստուգագիր լինել նորին, լցան անպատում ուրախութեամբ: Եւ յաւարտիլ ժողովոյն, սուրբն Մեսրոպ եւ ամենեքին իսկ` որք անդ էին, աղաչեցին զսուրբն Սահակ, զի զառաջին թարգման ութիւն աստուածաշնչին համեմատելով ընդ նորոգ բերեալ յունական օրինակին ուղղեսցէ կամ նոր եւս թարգմանեսցէ. զի քան զամենեսին վարժ էր նա ՚ի յոյն լեզու: Եւ նորա յանձն առեալ սիրով կատարեաց զխնդիր նոցա. գործակից ունելով զսուրբն Մեսրոպ, եւ զաշակերտն իւր յորս յառաջադէմ էր Եզնիկ Կողբացի ՚ի թարգմանութիւնս:
       Այս թարգման ութիւն է, զոր ունիմք այժմ, ուր թէպէտ եւ գտանեմք ինչ ինչ որ այժմու օրինակաց թարգմանու թեան եօթանասնից եւ ոչ համաձայնի, բայց այդ է ՚ի տարբերութենէ այնր ընտիր օրինակի, զոր գտին յայնժամ թարգմանիչք մեր. եւ զի ոչ երեւի ուրեք այժմ հին օրինակ եօթանասնից, մերս համարի հնագոյն քան զամենայն, որոյ եւ թարգմանութիւնն եւ սքանչելի: Եւ զայս նաեւ լեզուագէտ մատենագիրք այլոց ազգաց վկայեն. ըստ որում բազում ներբողիւք գրեն այլոց ազգաց վկայեն. ըստ որում բազում ներբողիւք գրեն անգղիացի թարգմանիչք Խորենացւոյն ՚ի յառաջաբանու թեան իւրեանց. յերես. 9. մինչեւ ՚ի 18. զոր եւ ըստ Լակրոզեայ կոչեն դշխոյ ամենայն թարգմանութեանց: Եւ Յովհաննէս ըՍքրոդէր գերմանացի ՚ի Գանձն արամեան լեզուի, երես. 60. եւ 61 մեծապէս դրուատէ վկայ ութեամբ երեւելի լատին հեղինակաց. ՚ի մէջ բերէ եւ զբան իմաստնոյ ուրումն ասել, թէ այնչափ ընտիր եւ Հայկական թարգման ութիւն աստուածաշնչին, մինչեւ արժան իսկ էր համեմատ ութեամբ նորա ուղղագրեալ զբուն յունականն:
       դ. Արդ` որպէս երեւի ՚ի բանից Խորենացւոյն, զոր գրէ ՚ի գ. գիրս. գլ. 61. եւս եւ յայսմաւուրացն, փետր. 19. եւ 27. եւ սեպտ. 9. եւ 17. եւ 30. եւ նոյեմ. 25. եւ ՚ի գիրս Ստեփաննոսի Տարոնեցւոյն Ասողկայ, եւ Սամուէլի երիցու, եւ Վարդանայ, եւ Կիրակոսի, եւ այլոց, թող զբանս Կորեան եւ Փարպեցւոյն, թարգման ութիւն աստուածաշնչին թէպէտեւ միւսանգամ բաղդատութեամբ աւարտեցաւ ՚ի ձեռն սրբոյն Սահակայ գործակց ութեամբ աշակերտացն, բայր ուրեք ուրեք մնաց ՚ի նմա թերութիւն. զի կային ինչ ինչ տարակոյս ՚ի վերայ բառից եւ բանից, եւ նոցին նշանակութեանցն. առ որ պիտոյ էր զգուշաւոր քննութիւն, եւ բազում աշխատանք, եւ յոլով իրաց տեղեկութիւն, եւ ժամանակ երկար: Եւ զի աշակերտք սրբոյն Սահակայ եւ Մեսրոպայ տակաւին չէին առ այս բաւական, խորհուրդ արարեալ հաստատեցին առաքել զոմանս ՚ի նոցանէ յուսումն յԱղեքսանդրիա քաղաք Եգիպտոսի, որ յայնժամ ծաղկեալ երեւէր իմաստ ութեամբ ՚ի պատրիարգութենէ երանելւոյն Կիւրղի. եւ զոմանս յԱթէնս. որպէս զի քաջ ուսեալ նոցա զամենայն գիտութիւն, եւ տեղեկացեալ ընդ ամի ամենայն հանգամանաց լեզուին, եկեալ քննեսցեն, եւ զթերին թարգմանու թեան իւրեանց լցուսցեն. միանգամայն եւ յաջողագոյնս լիցին եւ յայլ պիտանի գրոց թարգմանութիւնս եւ ՚ի շարադրութիւնս:
       Զայս խորհեալ նոցա` ընտրեցին ՚ի բազմութենէ աշակերտաց իւրեանց զոմանս յաջողամիտս, ընդ որս եւ զՄովսէս Խորենացին, առաքել յուսումն: Եւ նոցա ելեալ ՚ի ճանապարհ եկին յԵդեսիա. եւ անտի իջեալ յԵրուսաղէմ` երկրպագին ՚ի Սուրբ Տեղիսն. եւ անդ յամեցին սակաւիկ մի, եւ ուսան փոքր ինչ զլեզու Պաղեստինացւոց. եւ անտի կէսք ՚ի նոցանէ անցին յաշխարհն Յունաց ՚ի քաղաքն Աթենացւոց, եւ կէսք գնացին յԱղեքսանդրիա եգիպտացւոց ընդ Խորենացւոյն. եւ կացեալ անդ աշակերտ ութեամբ առ մեծի ումեմն փիլիսոփոսի, զոր նոր Պղատոն կոչէ նա ինքն Խորենացին, վարժեցան յամենայն իմաստս` ամս իբր եօթն: Եւ ապա ելեալ սոցա յԱղեքսանդրիոյ` կամէին նաւել եւ յԵլլադա, եւ գնալ յԱթէնս առ աշակերտակից իւրեանց. բայց բռն ութիւն հողմոյն վարեաց զնաւն յԻտալիա. եւ ելեալ նոցա անդ` գնացին ՚ի Հռովմ. ուր կացին զժամանակ ինչ` պարսպեալք ՚ի տեղեկ ութիւն պէսպէս իրաց. եւ անտի դարձեալ յաշխարհն Ելլադայ ՚ի գաւառն Ատտիկէ, մտին ՚ի յԱթէնս: Կացեալ նոքա անդ զձմեռն զայն ամիսս իբր երեք ընդ ընկերս իւրեանց` ճանապարհորդեցին միաբան ՚ի Կոստանդինուպօլիս, եւ անտի եկին ՚ի Հայս յետ մահու վարդապետաց իւրեանց. որպէս տեսցես ՚ի գլ. կ: Այժմ մեք դարձցուք յառաջին կարգ պատմութեանս ՚ի գործս սրբոյն Մեսրոպայ:
       ե. Երանելին Մեսրոպ` որ եւ Մաշտոց, յետ բազումս նպաստելոյ մեծին Սահակայ ՚ի թարգմանութիւնս աստուածաշնչին եւ այլ մատենից, ետ զանձն յանդադար քարոզութիւն աւետարանին` ո'չ միայն բանիւ, այլեւ գրով. եւ ընդ որում աւանդէ աշակերտ նորա Կորիւն, կարգեաց եւ յօրինեաց բազմապատիկ ճառս գեղեցիկս եւ ընտիրս. առաջի դնելով զյոլով առակս եւ նմանութիւնս առ ՚ի դիւրընկալ ընծայելոյ տգիտաց, եւ խռախուսելոյ զնոսա ՚ի ժառանգ ութիւն յաւիտենական կենաց: Շինեաց եւ զբազում վանորայս. յորս ժողովեաց հազարաւոր անձինս. եւ զինքն նախագիծ օրինակ եդեալ առաջի նոցա` մարզէր զնոսա ՚ի վարս սրբութենէ, միանգամայն եւ յիմաստս գիտութեան:
       Այլ յաղագս ջանից նորա ՚ի փրկ ութիւն հոգւոց` բազում ինչ գրէ Կորիւն. եւ համեմատեալ զգործս նորա ընդ գործոց Լուսաւորչին մերոյ` զբանս Ագաթանգեղոսի նմին յարմարեցուցանէ. Զամենայն ժամանակս կենաց իւրոց ասէ զամառն եւ զձմեռն զտիւ եւ զգիշեր անվեհեր եւ առանց յապաղելոյ իսկ իւրով աւետարանական եւ ողջապատում գնացիւքն առաջի թագաւորաց եւ իշխանաց եւ ամենայն հեթանոսաց , եւ անըդիմակաց ՚ի հակառակորդաց զամենափրկչին Յիսուսի անուն կրեաց յանձին. եւ զամենայն ոգի քրիստոսազգեստ եւ հոգեղէն վառեաց. եւ բազում բանդականաց եւ կալանաւորաց եւ տագնապելոց ՚ի բռնաւորաց` թող ութիւն արարեալ` կորզելով զնոսա ահաւոր զօրութեամբն Քրիստոսի. եւ բազում մուրհակս անիրաւու թեան պատառեաց. եւ բազում սգաւորաց եւ կարճամտելոց մխիթարական վարդապետութեամբն զակնկալ յուսոյն ընդ յայտնու թեան փառաց մեծին աստուծոյ փրկչին մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի նօթճեաց. եւ զամենայն միանգամայն յաստուածապաշտութեն պայման անդ փոխեաց:
       Եւ ապա խօսելով զվաստակոց նորա ՚ի վերայ վանօրէից` յարէ զկնի. բազում եւ անհամար գունդս վանականաց ՚ի շէնս եւ յանշէնս դաշտականս եւ լեռնականս` անձաւամուտս եւ արգելականս բնակեցուցեալ հաստատէր. զորս ընդ ժամանակս ժամանակս իւրով մարմնովն իսկ օրինակ ցուցեալ, առեալ զոմանս յաշակերտաց յիւրաքանչիւր մենաստանացն , եւ երթեալ լեռնակեաց` սորամուտ` ծակախիտ եղեալ, զառօրէական զկերակուրն խոտաբուտ ճարակօք վճարէին, եւ այնպէս վշտակեաց տկարու թեան զանձն տային. մանաւանդ սրոց հայեցեալ ՚ի մխիթար ութիւն առաքեալական բանիցն, թէ յորժամ տկար եմ վասն Քրիստոսի, յայնժամ զօրացեալ լինիմ. եւ թէ` լաւ եւս լիցի պարծել տկարութեամբս, զի բնակեսցէ յիս զօրութիւնն Քրիստոսի:
       Անդ էր այնուհետեւ չարբենալ գինւով, այլ` առաւելուլ հոգւով, եւ պատրաստել զսիրտս երգօք հոգեւորօք ՚ի փառս եւ ՚ի գով ութիւն աստուծոյ: Անդ կրթութիւն քաղցրուսոյց ընթերցուածոց հոգեպատում գրոց: Անդ քաջալեր ութիւն յորդորական վարդապետութեան` առ ՚ի յառաջադէմ ընտրութեանն պսակահաս քրիստոսադիր կիտին: Անդ եռալ հոգւով աստուածապաշտ ծառայութեամբ: Անդ աղօթք աղերսալիք, եւ խնդրուածք հաշտեցուցիչք` վասն ամենեցուն կենաց առ մարդասէրն աստուած: Եւ նովին հոգեկրօն արուեստիւ հանէր աւուրս բազումս յանապատ տեղիս. մինչեւ ազատ լինէր յերիցանց` (այսինքն աղաչանօք երիցանց մեկնել գնայր անտի `) իրաց ինչ օգտակարաց եկեղեցեաց կողմանցն այնոցիկ հասանել յօգնական ութիւն շնորհօքն Քրիստոսի: Եւ նորա առանց իրիք զբաղելոյ հանդերձ գործակցօք իջել ՚ի թիկունս դիպացն պատահելոց, եւ վճարեալ զօրութեամբն աստուծոյ, եւ յորդորագոյնս եւ պարարտագոյնս եւ անփակ բերանով զվտակս վարդապետութեանն ՚ի սիրտս լսողացն ծաւալեցուցանէր: Եւ զայս առնէր զամենայն ժամանակս իւր վասն անձին եւ վասն աշխարհի. քանզի սովոր իսկ են ճշմարիտ վարդապետք զանձանց առաքինութիւնս կանոն աշակերտելոցն դնել: Զայսոսիկ եւ զայլ բազում բանս գրէ Կորիւն զնմանէ: