Յօդուածներ եւ ելոյթներ

ԿԾՈՒ ԽՕՍՔԵՐ
(Բաց նամակ)

… Քերթող,

Ընդունեցայ Ձեր գրքոյկը։ Շնորհակալութիւն։ Յատուկ նամակով մը կ՚ըսէք. «Յուսամ քանի մը ներբողներ կը հիւսէք հրատարակութեանս շուրջ Ձեր ընտրած թերթին մէջ»։ Այս նորօրինակ մուրացկանութիւն մըն է, պարո՛ն։ Ես դափնիի վաճառական չեմ. դափնին. երբ բոլորուի ճակատի մը շուրջ՝ պէտք է միշտ ուռճանայ անոր ըղեղին յոյզով։ Բայց ներեցէք ըսել, թէ Ձեր ըղեղը ամէն ինչ ունի, բայց կենսաւորող յոյզ՝ ամենեւի՜ն, երկրորդ օրն իսկ դափնիին տերեւները չորցած պիտի թափթփին Ձեր ճակատն ի վար. ափսո՜ս։ Ձեր գիրքը Ձեզի համար կաւէ արձան մը միայն կրնայ ապահովել։ Ի՞նչ կայ անոր մէջ ներբողուելու արժանի, բառերու կուտակո՞ւմը, թէ խժալուր ածականներու արշաւանքը։ Կան իմաստներ, որ դաստակիս պէս տափակցած են, եւ կան պատկերներ, զոր չարշըճիներն իսկ կը գործածեն ամէն օր, երբ գետնախնձորի կամ լուբիայի սակարկութիւն մը ընեն։ Բայց նշմարեցի Ձեր գրքին մէջ կան քանի մը գեղեցկութիւններ, որոնք կանգունը 60 փարանոց պասմաներուն կը նմանին. ապահով եղէք, պարոնս, գոյներնին պիտի նետեն անոնք զօրաւոր արեգակի մը տակ, կամ եթէ երբեք գրադատութիւնը զանոնք հեղ մը վերէն վար լուայ։ Դուք հնահաւաք մը կը թուիք, Ձեր գիրքը այն զամբիւղներէն է, որուն մէջ նետած էք Ալիշանի, Դուրեանի եւ Սիամանթոյի բոլոր հինցած կօշիկները, ու ներեցէք ըսեմ, թէ ինծի պէս աղքատիկի մը մէկ փոխանորդ շապիկն ալ կար անոր մէջ։ Գթացէ՛ք, պարոն քերթող, գթացէք ի սէր բարեկամութեան, գոնէ իմ շապիկս Ձեր կռնակին վրայ իմ բերանով ներբողել մի տաք։

Յետոյ կ՚ըսէք դարձեալ Ձեր մուրացկանութեան արտօնագիր-նամակին մէջ. «Ես կը զարմանամ իմ տաղանդ ունենալուս վրայ…»։ Իրաւ որ ես ալ կը զարմանամ։ Բայց քիչ մը ուշադրութեամբ նայինք երկուքս ալ. շատ կարելի է փոխանակ տաղանդի՝ կաղամբ ըլլայ Ձեր ունեցածը։ Եւ ինչպէ՞ս կարելի է որ, բարեկա՛մ, Դուք տաղանդ ունենաք։ Ձեր ճակատը երբեք չհամբուրեց Աստուած. Դուք միմիայն ծառայեցիք մամոնային։ Ձեր կեանքը ծանօթ է ինծի. Ձեր ականջները ուղղուեցան մետաղի հունչին. բնութեան աստուածային ներդաշնակութիւնը եւ մարդկութեան մեծ Սրտին բաբախիւնը լսելու նրբութիւնը չունեցան Ձեր ականջները։ Դուք չտառապեցաք բնաւ Մարդկութեան եւ Ձեր անձին հոգեկան ցաւով. վիշտը սրտներուդ մէջ կարմիր ակօսներ բացած չէ, որոնց մէջ միայն լոյսը կրնայ բեղմնաւորիլ։

Անկեղծ չէ Ձեր գիրքը, վասնզի Ձեր կեանքին մէջ անկեղծ չեղաք Դուք. եւ երբ բանաստեղծութիւնն անկեղծ չէ՝ բանաստեղծութիւն չէ։ Դիմակաւոր մարդերուն երեսը չի լուսաւորուիր արեւէն։ Ձեր տողերը Ձեր սրտէն պէտք էին ելլել, Ձեր երակներէն պէտք էին բխիլ։ Արուեստի գործ մը հեղինակին սրտէն փրթած փերթ մըն է՝ թարմ, արիւնով եւ կեանքով դեռ բաբախուն։ Մայր ըլլալ եւ բանաստեղծ ըլլալ միեւնոյն բանն է՝ երկուքն ալ արիւնելով կը բաժնուին եւ կ՚անմահանան ուրիշ էակներու մէջ — մին կ՚ապրի տասնի մէջ, իսկ միւսը կ՚ապրի միլիոններու մէջ։

Նամակս վերջացնելէ առաջ հարցնեմ Ձեզի. ինչո՞ւ հատորով մը աճապարեցիք հրապարակ հանել Ձեր հնահաւաքի քուրջերը… «ծառայութեա՛ն մը համար» պիտի ըսէք. ո՛չ, փա՛ռքի համար, բարեկա՛մ. Դուք ներբողի ծարաւն ունիք։ Բայց խնայեցէք գոնէ հայ գրականութեան, հայ մատենադարաններուն, որոնց մէջ պիտի երթայ թառիլ ձեր գիրքը՝ գուցէ Եղիշէի մը, Ալիշանի մը կամ Ահարոնեանի մը քովիկը։ Հայ պանթէոնի մը կտուրին վրայ մի՛ ծրտէք, քերթո՛ղ։ Դուք բաղձացիք, որ ըսեն. «Կը տեսնէ՞ք սա վարսագեղ պարոնը, արուեստագէտ մըն է, քերթող մը, որ աղուոր բաներ կը գրէ»։ «Օ՜, իրա՞ւ կ՚ըսէք, որչա՜փ պիտի փափաքէի, որ զիս սիրէր, զիս օրիորդ Նազուկս»։ Եւ ահա այսպէս Դուք սիրելին օրիորդաց, ժողովրդեան խնդութիւն, պիտի անցնիք Ձեր վարսագեղ գլուխով, ուր կաղամբը աւելի եւ աւելի պիտի աճի։ Սակայն, աւա՜ղ պիտի տուժէ հայ գրականութիւնը եւ հայ ժողովուրդը, պիտի քաջալերուին Ձեր հարազատ արհեստակիցները։ Դուք մրցումներ ալ պիտի ունենաք դէպի Պառնասի գագաթը՝ մինչեւ որ մուսաներուն կայծակը ջախջախէ ձեր ոտանաւորին ոտքերը։ Խմբագիրները ակնոցը քիթերնէն վար պիտի չառնեն, գրաշարները պիտի շարեն ու շարեն, մամուլները պիտի դառնան ճռնչելով հեծեծագին, եւ Ձեր հրաշալի էջերը մանանայի պէս պիտի տեղան ժողովուրդին վրայ, որ պիտի ուտէ ու չկշտանա՜յ։

Մնամ անկեղծ
Դ. ՎԱՐՈՒԺԱՆ