Հայ գրականութիւն

Ի. ԴԱՍ
ՄՐՐԻԿ ՄԵԾ ԵՒ ԱԼԵԿՈԾՈՒԹԻՒՆ

Արեգակը Հայ [1] լեռներէն կը ծաւալէր ծայրակարմիր [2].

Ըսկըսաւ խաղալ [3] Ոգին [4] սեւ անդունդին խոր մըռընչմամբ,

Գալով կու գար [5] Այսըն [6] մրրիկ ու կը ցոլար դէպի երկինք.

Կը շարժէին ծառն ու գըլուխ մայրերուն [7] ` բարձր, հեծեծելով.

Ծուխ, մէգ, ամպեր՝ ըսպառնալից կը պատէին լերանց կատար:

Գեղեցիկ այգն իր կերպարանքը կը ներկեր մըռայլ մութով.

Հարաւ կողմէն կը խոժոռէր երկնակամարն լրթատեսիլ [8] ։

Ծփանքներու [9] կատարներէն թեւածելով սաւառնաձայն

Կը փախչէին հողամաղներն [10] կարկաչելով դէպի ցամաք։

 

Նախ՝ քըստմնելով կը կապուտնար գեղածիծաղ ծուփը ծովուն.

Անդունդներէն ապա խռովուած՝ մրրատեսիլ [11] խուճապանքով,

Ալիքները ալիքներուն վըրայ թափած կը կանգնէր դէզ,

Աղի փրփուր, խճոտ աւազ դէպ երկինքները ժայթքելով։

Կը սահէին ու կ՚անցնէին լեռնակարկառ յաղթ ալիքներ,

Կոր կռնակներն իրենց տուած փոթորիկին, եւ քիւ [12] կազմած

Թաւալելով կը բախէին քարաժեռուտ եզերքներուն,

Ու ցնցուղները [13] շամանդաղ սըրըսկելով մինչեւ աստղերն:

Ու ափունքներ, խութն ու կղզին կը մըռընչեն որոտաձայն.

 

.......................................................................................................

Նաւուն կայմին, առագաստին Այսն արձակեց գոյժը մահուան.

Սուլեցին, նըման ձայնով, սըրաշըռինչ [14] ճախարակներ,

Ճչեցին առասաններն եւ ուժգնապիրկ ալ պարաններն.

Մինչ չի լսեր նաւազին ունկն հըրամաններն իր պետերուն:

 

/85/ Ամէնը մէկ ինկեր էին վըտանգին մէջ նոյն տագնապին.

Աչքի առջեւ նկարելով [15] մէկ ու նոյն մահը անկասկած:

Մերթ ամբարձած, պտուտքելով ծայրն երերկոտ ալիքներուն,

Այդ բարձունքէն կը նայէին շրջասփիւռ սեպ բլուրներուն,

Ըսպասելով ամէն րոպէ գահավիժակ տապալումին.

Մերթ սուզուելով վիհերուն մէջ խորափիտ [16] լոյծ վիրապներուն,

Կը տեսնէին ներքեւն իրենց փեռեկ [17] կոկորդն անդունդներուն…

Իրենց գլխուն վերեւ կարկառ՝ ջրակառոյց լեռ կոհակներ,

Ըսպառնալով փըլիլ, թաղել ողջ ողջ զիրենք իրենց ներքեւ:

 

Նաւուղիղներ՝ կորսնցուցած յոյսն ու հընարն [18] ալ արուեստին,

Լքեր էին նաւակներուն երասանակն [19] ու վարչութիւն,

Ըստ բախտի գալ, ու հեռանալ, կա՛մ դէպի մահ կամ դէպի կեանք:

Ջուրերուն սա արհաւիրքին կը խառնըւէր սարսափ մ՚ալ սեւ.

Պատուհասի ու զայրոյթի կըրակ ցանող փայլակումներ

Կայծակնաթափ շառաչումով վար կը տեղան բոց բարկաճայթ:

Շանթը շողաց կայմերուն մէջ ու շըլացուց աչքը մարդոց.

Մրըրկատարափ կարկուտը կուռ կռփող, կրծո՜ղ` կառափներուն [20]:

 

Նաւերն որոնք առաջ մէկտեղ եւ միաչու [21] կ՚ընթանային,

Խուճապահար՝ տարտըղնեցան, իրարու հետք կորսընցուցած,

Ցրուած՝ նըման մարգին թռչող ձագախառըն լորի տարմին

Որուն վըրայ, վերէն՝ յանկարծ, խոյանար կորճը [22] աւազակ։

Այսպէս ցանցիր՝ բաժան բաժան, մութ երեսին անհուն ծովուն

Չը մընացին երկուքը մէկ, որն առաւ խութն, որն ալ՝ ծանծաղն:

Որն հեռաստան ափունք մ՚ինկաւ, որն ալ զարկաւ զինքը կղզւոյն.

Վայրենամիտ ալիքներէն առհասարակ տանջանահար։

 

(Հայկ Դիւցազն)

Հ. Ա. ԲԱԳՐԱՏՈՒՆԻ [23]

 

ՎԵՐԼՈՒԾՈՒՄ

(ՅԱՏԱԿԱԳԻԾ)

 

1. Կտորին մարմինը.

Ա) — Փոթորիկ:

Բ) — Ծով։

Գ) — Նաւ։

2. Շրջանակ.

Ա) — Արեւ։

Բ) — Լեռներ։

Գ) — Ափեր։

Դ) — Կղզիներ։

3. Նկարագրելու կարողութիւնը Բագրատունիի մօտ.

Ա) — Գրական է անիկա։

Բ) — Գիծի սակաւութիւն։

Գ) — Գոյնի տարտամութիւն։

Դ) — Կարկառի մեծութիւն:

Ե) — Ձայնական չափազանցումներ:

Զ) — Թռիչքի բարձրութիւն։

4. Նկարագրելու այս վարժութիւնը անիկա առած է իր թարգմանութիւններէն.

Ա) – Հոմերոսէն՝ ուր աշխարհը վեր է մարդկայինէն, եւ բանաստեղծը ստիպուած է ինքզինքը աճեցնել, հասնելու համար անոր պարագրկումին:

Բ) — Վերգիլիոսէն՝ որ մշակոյթի, ճաշակի, չափի բառական յարդարանքի, լեզուական շնորհի վարպետն է լատին գրականութեան մէջ, ու ոտանաւորը կը նկատէ իսկապէս արուեստի գործ: Այս հաստատումը հակադրութիւն մը կը կազմէ Հոմերոսի նախնականութեան, յորդութեան, պարզութեան։

Գ) — Միլտոնէն՝ որ անգլիական խորունկ երեւակայութիւն ու կրօնական այլամերժ խստութիւն միացուցած է բառերու գիտութեան: Շէյքսբիրէն ետքը ամէնէն վսեմ ոճն է իրը։

Այնպէս որ իր սորված եղանակն է որ կը գործադրէ Հայկ Դիւցազնին մէջ։

5. Պատկերները եւ ատոնց կառուցումը.

Ա) — Հռետորական երեւակայութեամբ մը դիտուած են:

Բ) — Հռետորական ուժգնութեամբ մը տրուած են։

Գ) — Անիրական ըսուելու չափ ընդհանրացման տարուած են։

Դ) — Իրենք իրենց համար, եւ ոչ թէ իրականութիւն մը ծածկելու, կերպադրելու համար գրուած են։

6. Մարդկայինին տարտամութիւնը չէ կարելի ծածկել։ Տուէք ասոր պատճառները։ Բագրատունի այս կտորը գրելէ առաջ մտքին առջեւ ոչ թէ մարդերը այլ տարրերը ունի։

/88/ 7. Ցոյց տալ այն տողերը ուր գիծ եւ իրականութիւն կան։

8. Ցոյց տալ այն տողերը ուր երեւակայութիւնն է թելադրողը։

9. Ի՞նչ է այս քերթուածին մայր առաքինութիւնը։

10. Ուժգնութիւնը սա ոճին։

11. Գիտութիւնը սա ոճին։

12. Հռետորականութիւնը սա ոճին։

 

ՇԱՐԱԴՐՈՒԹԻՒՆ

Ծովու պահ մը

 

1. Ընտրութիւնը ձեզմէ։

2. Ուշադիր այն երանգներուն, գիծերուն, կորութիւններուն, խաղերուն որոնք ձեր առջեւ կը շինուին ու կ՚աւրուին։

3. Հեռանկար։

4. Մարդ տարրը։

5. Շրջանակ։

6. Հով։

7. Ասոր պակասը։

8. Իրական զգայութիւններ (երբե՛ ք բանաստեղծութիւն, երբե՛ք նկարչական հնհնուքներ):