Պատմութիւն Հայոց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
ԽԸ. Եւ յամի վեշտասաներորդի թագաւորութեանն իւրոյ Յազկերտ չու արարեալ ամենայն բազմութեամբ իւրով խաղայր ի պատերազմ ի վերայ Քուշանաց. հրամայէր եւ զկապեալսն Հայոց, զքահանայսն եւ զնախարարսն խաղացուցանել ընդ իւր ի Վրկանէ։ 2  Եւ ելեալ յԱպար աշխարհ, եւ եկեալ ի շահաստանն որ անուանեալ կոչի Նիւշապուհ` հրամայէր պահել անդ զկապեալսն Հայոց, զքահանայսն եւ զնախարարսն, ի դղեակ շահաստանին Նիւշապուհ։ 3  Բայց զերանելի զերկու քահանայսն, զտէր Սամուէլ եւ զԱբրահամ , հրամայէր ընդ իւր խաղացուցանել. զոր չարաչար վշտով եւ բուռն կապանաւք եւ գանիւ տայր նեղել հանապազաւր, ահ եւ երկիւղ արկանել ի վերայ քրիստոնէիցն, որք ընդ նմա ի կարաւանին էին։ 4  Եւ հասեալ ի սահմանս թշնամեացն` եւ ոչ սակաւ մի մասամբք կատարէին խնդիրք թագաւորին, այլ ամենայնիւ նկուն եղեալ դառնայր ամաւթալից, կորուսեալ ի զաւրաց իւրոց արս ընտիրս եւ ականաւորս, նոյնպէս եւ յայլ ռամիկ այրուձիոյ։ 5  Քանզի ոչ դէմ յանդիման ճակատեալ թշնամեացն պատերազմէին ընդ զաւրսն Պարսից, այլ յեղակարծումն անկեալք ի վերայ միոյ միոյ թեւի` հանէին ընդ սուր զբազումս, եւ ինքեանք դարձեալ անվնասք աներեւոյթք լինէին։ 6  Եւ այսպէս ի բազում աւուրս արարեալ` վատնէին սաստիկ հարուածովք զզաւրսն Պարսից։
       7  Եւ թագաւորին Յազկերտի տեսեալ զայնպիսի թեթեւութիւն ծանականաց իւրոց, յանհնարին տրտմութիւնս ընկղմեալ մաշէր. մտայոյզ եղեալ խնդրէր գիտել, թէ վասն որո՛յ պատճառանաց եղեւ դիպեալ նմա այնպիսի ծանր թեթեւութիւն։ 8  Եւ կացեալ ի տարակուսի` ձգէր զպատճառսն մերթ յանմիաբանութիւն գնդին իւրոյ եւ մերթ ի մոգուցն ծուլու թիւն, թէ «Ուրեմն ոչ կարացին ընծայիւք եւ արժանաւորապէս զոհիւք հաճել զմիտս աստուածոցն. որոց ցասուցեալ` ոչ կամեցան աւգնել մեզ, այլ թողեալ ի ձեռանէ` զաւրացաւ կողմն թշնամւոյն, եւ մեք վատնեալք դարձաք լի ամաւթով»։ 9  Եւ մոգուցն իմացեալ զտրտմութիւն թագաւորին, խորհուրդ ի մէջ առեալ, խրատու անաւրէն հազարապետին Միհրներսեհի` սկսան խաւսել ընդ թագաւորին եւ ա սեն. «Արեա՛ց քաջ, մի՛ յածեսցին միտք քո յայլ խորհուրդս վասն վատ պատահմանց, որ դիպեցաւ մեզ ի թշնամեացն. այլ ի ցասմանէ աստուածոցն, որ կարի խիստ զայրացեալ են մեզ յաղագս աստուածասպան քահանայիցն Հայոց, որ վաղ արժանի էին մահու, եւ ձեր անփոյթ արարեալ` կան կենդանի մինչեւ ցայսաւր։ 10  Զի եթէ լոկ մարդասպանք իսկ էին, եւ դուք այդքան յերկարեալ պահէիք առանց մահու` սակայն կարի ծանր էր եւ արժան մեղադրութեան գործն. թող թէ յաստուածս իշխեցին ձգել զձեռս` սպանանել, եւ նոքա կեան եւ զարեւ տեսանեն. յիրաւի պատժեալք մեք յաստուածոցն գտանիմք անխնայ»։
       * գրգռեալ ընդ կապեալ քահանայսն, հաշուելով թէ արդարեւ վասն նոցա եղեւ այսչափ կոտորած զաւրացն իւրոց` վաղվաղակի հրաման տայր` նախ զնոսա, որ ընդ իւր քահանայքն էին, զսուրբ երէցն Սամուէլ եւ զսուրբ սարկաւագն Աբրահամ, յաներեւոյթ տեղի ինչ տանել, շատ ի կարաւանէն հեռի, եւ անդ գլխատել , յաղագս չգտանելոյ ուրուք ի քրիստոնէից ի պատուելոյ զոսկերս նոցա։ 12  Բայց յառաջ քան զսպանանելն զնոսա` հրաման տայր` զաջ ձեռն կտրել զսրբոյն Սամուէլի եւ դնել ի ձեռին տեառն Աբրահամու, նոյնպէս հրամայեաց` եւ զսրբոյն Աբրահամու կտրել զաջ ձեռնն եւ դնել ի ձեռին տեառն Սամուէ լի, «Փոխանակ, ասէ, զի իշխեցին ձգել զձեռս իւրեանց ի պատուական կրակն եւ սպանանել», եւ ապա սրով կտրել զգլուխս նոցա։ 13  Եւ այսպէս վկայեցան սուրբքն յամսեանն հրոտից , որ աւր եաւթն էր ամսոյն, ի գաւառին որ անուանեալ կոչի Վարդգէս։