Պատմութիւն Հայոց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

ՁԵ. Եւ զայս ամենայն զմտաւ ածեալ այսպէս Շապհոյ` չուէր վաղիւն ի գաւառն Բասենոյ, եւ եկեալ ի գիւղն, զոր Ալուարն կոչեն։ 2 Եւ մինչդեռ տարակուսեալ տանջէին խորհուրդք զնա յերկիւղէ զաւրավարին Հայոց Վահանայ Մամիկոնենի` եկեալ հասանէր յանկարծակի դեսպան ի Պարսից, ունելով գոյժ չարաչար եւ նամականի բազում անողջոյն, զոր գրէր առ Շապուհ ի Պարսից աւագորերոյ, եւ յայլ իւրաքանչիւր ազգականաց եւ սիրելեաց, որք յանթիւ սաստիկ կոտորածէ Հեփթաղին զերծեալք էին։ 3 Եւ ընկալեալ Շապհոյ զնամականին, եւ հասեալ ի վերայ ծանր եւ կարեւոր չարեաց, եւ զայնպիսի ահաւոր զբեկումն զաշխարհին Արեաց ծանուցեալ ի գրելոցն` ի մեծ տրտմութիւն ապշութեան ընկղմեալ զարհուրէր։ 4 Եւ կացեալ ժամանակս ինչ անխաւսս , իբրեւ թալկացեալ` ոչ ինչ բան կարէր հարցանել զայրն թղթաբեր, եւ ոչ անձին զգալ։ 5 Եւ զգացեալ յետ բազում ժամուց, որպէս յապշութենէ եւ ի թմրութեանց, եւ կոչեցեալ զայրն` առանձինն հարցանէր, թէ ո՞րպէս եւ կամ զիա՞րդ սպառսպուռ եհաս այնպիսի վախճան եւ կործանումն Արեաց աշխարհին. եւ կամ ո՞ կարացեալ զերծանել եբեր զհամբաւ կոտորածին զայնչափ անթիւ բազմութեան զաւրացն բովանդակի, եւ կամ թէ զիա՞րդ արդեաւք մեռաւ աստուածանման տէրն Պերոզ, եւ կամ ո՞րպիսի մահու։
6 Եւ դեսպանին պատասխանի արարեալ ա սէր, թէ «Քո հարցանելդ պատշաճ եւ ի դէպ է, որպէս ամենայն մարդ, որ կամի լսել ի պատգամաւորացն զիրս պիտոյիցն եւ զտեղեկութիւնն. բայց ինձ կարի ծանր է խաւսել զվատ բանս, եւ տալ զրոյց զայնպիսի չար աղէտից ի զերծելոց փախստէիցն. եւ մանաւանդ որում ոք այնչափ վնասուց եւ բեկման չէ պատճառ` բայց ինքն աստուածանման տէրն Արեաց Պերոզ. եւ իբրեւ ոչինչ առն ծառայի զաստուածոց ասել վատ ինչ` մահ է եւ կորուստ։ 7 Բայց վասն զի ի ժամուս յաստուածոցն ցասմանէ վատ պատահումն եղեւ տեառնն Արեաց եւ բնաւի աշխարհին, եւ պատճառ ոչ ոք եղեւ այլ, բայց ինքն տէրն իւրում անձինն եւ Արեաց` ասել զտեսեալսն եւ զլուեալսն հարկ է, եւ չվճարի առանց ասելոյ։ 8 Նախ մինչդեռ այդրէն իսկ էր ի Վրկանի Պերոզ, եւ զաւրաժողով արարեալ յամենայն կողմանց , կամէր խաղալ ի վերայ Հեփթաղին, խորհեալ առանձին միայն, եւ ոչ զոք հարցանէր ի մարդկանէ զարժանն եւ զանարժանն. բայց զայս եւեթ գիտէր ամենայն գնդին մարդ, եթէ ընդ Հեփթաղին կամի կռուել։ 9 Լքեալ եւ սրտաբեկեալ ամենայն մարդ` տեսանել լոկ սիրով չկարէր զայրն Հեփթաղ եւ կամ զանունն լոկ լսել, թող թէ կռուով ընդդէմ Հեփթաղի եր թալ եւ կամ յայտնի ելանել, յիշելով զահ եւ զպաշարումն, զոր անցին ընդ տէրն Արեաց եւ ընդ Պարսիկս։ 10 Եւ յայտնի աղաղակէր ամենայն բե րան. «Եթէ մահապարտ եմք, եւ արքայից արքայ զմեզ սպանանել կամի` ինքն իսկ աստէն սուր ի վերայ եդեալ հրամայեսցէ սպանանել, քան եթէ սրով Հեփթաղին տայ կորուսանել զԱրիս, որ գործ մինչեւ ցյաւիտեանս զանձն եւ զԱրեաց աշխարհ վատանուն առնէ»։ 11 Զսոյն բանս եւ ամենայն աւագանի դրանն խաւսէին առ միմեանս հանապազ, եւ մանաւանդ սպարապետն Արեաց առաւել Վահրամ. զոր եւ համարձակապէս յականջս Պերոզի բազում անգամ հասուցեալ` եւ հրապարակաւ բողոքէր. եւ նա ոչ լսէր ումեք, եւ ոչ զգայր եւ ոչ յիշէր բնաւ զառաջին թշնամանս խայտառականաց իւրոց, զոր եգիտ անձամբ եւ ամենայն Արեաւք ի Հեփթաղէն։ 12 Դիմեալ ի վերայ այնչափ բազմութեամբ Արեաւք եւ անարեաւք` գնաց. որք իբրեւ զմահապարտ ի մահ, եւ ոչ իբրեւ զպատերազմողս ի կռուել երթային։ 13 Տային զրոյց ապրեալքն անտի եւ զայս եւս, թէ յորժամ մաւտն հասաք անդր` առաքեաց առ Պերոզ Հեփ թաղն, թէ «Քո ընդ իս ուխտ է երդմամբ, գրով եւ կնքով, թէ չկռուիմ ընդ քեզ. եւ սահմանս կարգեցաք, զորովք չիշխեսցուք թշնամութեամբ անցանել առ միմեանս. արդ` յիշեա՛ զուխտն եւ զնեղութեան պաշարումնն, յորմանէ ողորմեալ իմ արձակեսցի զքեզ, եւ ոչ սպանի, եւ ի բաց դարձիր խաղաղութեամբ, եւ մի՛ մեռանիր. ապա թէ ոչ լսես բանից իմոց` գիտա՛ , զի կորուսանեմ զքեզ եւ զամենայն զանպիտան բազմութիւնդ, յոր դու յուսացեալ ես։ 14 Քանզի ես եւ արդարութիւն ուխտապահութեան ի միասին կռուիմք , եւ դու եւ ուխտազանցութեանն ստութիւն ի միասին էք. եւ արդ` դու ինձ զիա՞րդ կարես յաղթել»։ 15 Եւ լուեալ Արեաց զբանսն Հեփթաղին` ասէին ցՊե րոզ, թէ «Նա արդար է, եւ մեք սուտ կռուիմք»։ 16 Եւ Պերոզի սաստկապէս զայրացեալ Արեաց աւագանւոյն` պատասխանի արար հպարտութեամբ Հեփթաղին եւ ա սէ, թէ «Զայս բազմութիւն գնդին, զոր դուք տեսանէք` կիսովս ընդ ձեզ կռուիմ եւ կորուսանեմ, եւ կիսովս զհող տեղեացդ, ուր դու լինիս` կրել տամ, ո՛ր ի ծովն եւ որ ի փոսն , զոր հատին` լնում»։ 17 Եւ առ անզգայութեան սրտին ոչ իմանայր, թէ դիակամբ ծառայից իւրոց լնլոց է զփոսն, զոր փորեաց ի կորուստ անձին իւրոյ եւ ամենայն Արեաց աշխարհին։ 18 Եւ հասեալք առ միմեանս եւ հարեալք ի դիմի` կորեաւ ինքն ամենայն որդւովք իւրովք եւ աշխարհաւ։ 19 Եւ զերծեալք ի կործանմանէն արք սակաւ, եւ հասեալք ի Վրկան ` պատմեցին ամենեցուն զամենայն անցս չարեացս այսոցիկ, եւ զամենայն արս աւագս եւ զայլ մարդիկն որ ի Վրկանին էին` փախուցին յԱսորեստան։ 20 Դեսպան արարին ի Վիրս առ Հազարաւուխտ, եւ զիս այսր առ ձեզ արձակեցին, փութալ ժողովել զձեզ առ միմեանս, եւ գտանել զհնարս, որով լինիցին ի միջի ե՛ւ ձեր անձինք եւ Արեաց աշխարհն»։