Դաւթար (1778-1800)

Առ ընդհանուր բարետոհմ պայազատ Ամիրայից, իշխանաց եւ իշխանապետաց եւ բոլոր Հայկազուն ժողովրդականաց Քրիստոսասէր անձանց բնակելոց ի Կոստանդնուպօլիս, ողջոյն, սէր եւ օրհնութիւն Աստուածային ձօնելով, զեկուցումն առնանի:

Սիրելիք մեր ի Տէր.

Զմեծագոյն յարգանս եւ զյոգնազեղուն սէր հոգեկան որ ի վաղի հետէ ունիմք առ գերազնիւ եւ բարեպաշտօն ընդհանուր իշխանացդ եւ սիրալուն որդեկացդ մերոց, կարեմք ապացոյց բանիւ հաւաստել նովիմբ գրութեամբ մերով, որ մերթ ընդ մերթ ի յարմար դիպուածոջ ունիմք յղեալ յատկապէս առ պայազատս ոմանս որ ի ձեզ. ընդ որոց կարացաք ունիլ իրաւացի առիթ ինչ գրութեան: Իսկ առ հասարակութիւն ձերոյ Ազնուութեան մինչ ըղձալով մնայաք ունիլ բանաւոր պատՃառ իմն, այն եւս դէպ եղեւ յանցելում ամի առաքել այդր ի ձեռն հանՃարիմաստ տիրացու Մանասէ դպրապետի սիրելի որդւոյ մերոյ` զպատՃէն գրոյն նորապսակ Արքային Վրաց, որ կատարեալ գոլով ի նախնեաց եւ ի ծնողաց իւրոց, ունիլ հոգ եւ խնամածութիւն ի վերայ Աստուածաէջ եւ Լուսակառոյց Տանն եւ ՏաՃարին Աստուծոյ, որ ի վերնային Տուչութենէ գտանի ներկայապէս հանդերձ նորին նահանգաւ ենթ իւրոյ Արքայական գաւազանի իշխանութեանն վիՃակեալ. որոյ Արքայի տեսանելով զծերութիւն եւ զանհանգիստ տկարութիւնն անձին Սրբազնասուրբ Հօրն մերոյ հասարակութեան Տեառն Ղուկասու երիցս երանեալ ընդհանրական Հայրապետի ամենայն Հայոց, եւ զմտաւ ածելով որ ըստ ընթացից մարդկային պատաւորեալ բնութեան (Տէր մի արասցէ) փութով փոխիլ յանցաւորէս առ անանցն յաւիտենական երջանիկ հանգստութիւն պատահիցի, վտանգ մեծ լինելոց է սրբոյ Տանն վասն ներկայ խռովութեանց եւ անմիջոցի բազմածուփ վրդովանաց կողմանցն այնոցիկ, թարց յատկագոյն կառավարիչ Տնտեսի եւ ջերմեռանդ հոգաբարձուի մնալն նորին, ժամանակս ինչ` մինչեւ լրասցի ընտրութիւնն. հրաւիրեալ էր զմեզ ընդ բազմաց երեւելի անձանց եղելոց ընդ իւր իշխանութեամբ, գտանիլ ի մերձակայ սահմանս, առ ի վերաժամանել արագ անդ` ի դիպուկ ժամու, եւ բառնալ զլուծ նորին Հոգաբարձութեան, ըստ որում ականատես լեալ էր ինքնին` մինչ էաք մեք ի նոյն կողմանս ի ժամանակի անցեալ աղէտալի խռովութեանց, թէ ո՞րպէս հեզաբարոյ քաղաքականութեամբ վարելով ընդ բարբարոսաբնոյթ բռնակալ խաներացն Պարսից, շահէաք զնոսա ի քաղցր ակնածութիւն:

Բայց մեք ըստ պատշաՃին պատասխանեալ նմա գրեցաք այդր առ ի Քրիստոս հանգուցեալ Զաքարիա սրբազան Պատրիարքին, եւ առ Ձեզ հարազադ որդեկացդ սրբոյ գահին, զեկուցանելով թէ մեք զսոյն կոչումն ոչ կամիմք լինիլ միայն ի թագաւորաց եւ ի կայսերաց կամ յերեւելի իշխանաց եւ ի մարդկանց. այլ նախ` յԱստուծոյ, եւ ապա ի բոլոր հասարակութենէ Հայկազուն Քրիստոսասէր ժողովրդոց, որոց բազմութեան ձայն, Ձայն Աստուծոյ հաւատալով կարասցուք յանձն առնուլ յօժար ընդունելութեամբ:

Եւ այս վասն երկուց գլխաւորագոյն պատՃառաց, նախ` զի մի' բռնաբարիչ սրբացեալ աստիՃանին երեւեսցուք, որպէս եւ ընթեռնումք ի մեր պատմութեանց երբեմն եդեալ ոմանց` եւ ստորեւ մեծի վշտալիր վրդովմանց ենթարկեալ զսուրբ գահն, առիթ ընդհանուր գայթակղութեան եղեւ Ազգին: Երկրորդ` զի մի' շունչ խռովութեան եւ քակտումն սիրոյ եւ միաբանութեան ծնանիցի ի մէջ ձեր եւ ի մէջ անդ եղեալ բանաւոր հօտին Քրիստոսի: Ոյր սակս պատուէր տուաք վերոգրեալ տիրացու Մանասէ հարազատ որդեկի մերոյ` մի հրատարակել զնոյն գրեանս մեր մինչեւ ցպատեհ ժամն: Քանյզի թէ ըստ հոգւոյ եւ ըստ մարմնոյ պարտական իսկ եմք աղօթել առ կենսատու Աստուած` շնորհել առողջ եւ երկար կեանս սրբազնագոյն գլխոյն եւ հօտապետին մերոյ, զի որպէս այսքան ժամանակ զյոլովակերպ Ճգունս եւ զվիշտս (զոր ի փառս իւր համարեալ` վարձս մշտընջենականս երջանկութեան պարգեւեսցէ) կրելով կառավարեաց զսուրբ տեղին` ընդդէմ յարուցմանց բազմադիմի թշնամեաց, կրկին կառավարեսցէ ժիր առողջութեամբ ի բազում ամս, որպէս եւ յընթեռնուլն Ձեր զնոյն գրեանս մեր կարէք վերահասու լինիլ սոյնոյ հարազատ եւ անտարակուսելի մտերմութեան մերոյ:

Եւ այժմ պատՃառ երկրորդելոյ մեր զսոյնս` գիտասցէ Աստուածսիրութիւն ձեր` որ կրկին դիպեցեալ եղաք ի սոյն աւուր բազմութեանց գրեանց, ոչ միայն ի նախկին հրաւիրողաց, այլ եւ արդիւնական յերեւելի միաբանից սրբոյ Աթոռոյն, յորոց մինն է ներկայաբար յԱշտարխան եղեալ գերիմաստ Եփրեմ սրբազան Արհի Եպիսկոպոս եղբայրն մեր, եւ յարգի մելիքներաց եւ յընտիր ժողովրդականաց այնոյ կողմանց. որք յորդորեն զմեզ զիջանիլ ի հաՃութիւն, թողլոյ զաստիս ապահով վայելչութիւն եւ զմասնաւոր աշխատութիւն ի վերայ սակաւաթիւ ազգայնոց եւ յանձն առնուլ կրել զծանրակիր լուծն Տնտեսութեան եւ պատշտօնատարութեան սրբոյ Տանն, եւ ժամանեալ է սրբազնութեան գերերջանիկ Հայրապետն մեր. եւ յարուցմունք բնակչաց պարսից անդադար ալէծփեն զշրջապատս Արարատեան գաւառաց, որպէս եւ ի ներկայիս եղեալ խանգարումն Խօյայ քաղաքին եւ ամրոցին լուեալ իսկ էք, յորմէ եւ առ յայլ տեղիս կասկածք յայտնապէս նշմարին, «ուստի ո'չ է ժամանակ յետաձգութեան (գրեն) թողուլ միջոց ինչ անտերունչ զսուրբ գահն. եւ ո՞ է այժմոյս երեւելապէս ժրաջան աշխատաւոր եւ առ թագաւորս եւ իշխանս յառաջադէմ եւ ենթակայ շնորհաբաշխութեան նոցին, եւ մանաւանդապէս ծերունի եւ աւագ ի մէջ սրբազան արհի Եպիսկոպոսաց մերոց իբրեւ զՁերդ Հայրութիւն, վասնորոյ եւ ոչ ոք կարէ ներհակիլ եւ կամ խոչընդակ լինել այսու արժանաւոր ընտրելականութեան եւ կոչման Ձերոյ սրբազնութեան. ուրեմն խնդրեմք մի' զանձինդ հանգստութիւն նախադասել առ Ճգունսն, որ վասն Աստուծոյ` եւ Տանն սրբոյ` եւ ընդհանուր ազգին` բանաւոր հօտին Քրիստոսիե. եւ այլ սոյնպիսի բազում յորդորանօք խնդրեն ի մէնջ փութալ աՃապարել եւ մերձենալ ի նոյն կոչումն. բայց մեք վերստին զնոյն առաջին բան պատասխանեցաք նոցա. թէ ոչ կամիմք ինքնին կարեւոր իշխանութեամբ նպաստաւորաց մերոց ելանել ի սուրբ գահդ, այլ կոչմամբն Աստուծոյ, եւ համահաՃութեամբ (առ) հասարակ զաւակաց սրբոյ Մօրդ մերոյ, զի բազմասցի եւ վերականգնեսցի սէր եւ խաղաղութիւն առ ամենեսին, որ է պտուղ եւ պարգեւ ամենասուրբ Հոգւոյն Աստուծոյ, որովք եւ մեք կարասցուք զզենուլ զզօրութիւն ի բարձանց առ ի հովուել զհօտն Աստուծոյ եւ կրել զծանրութիւն լծոյն այնորիկ եւ այլն:

Արդ` ահա' վերստին հարկադրեցեալ ի նոցունց ժտից, գրեցաք զսոյն օրհնութեան նամակ, ազնուազարմ իշխանաց եւ իշխանապետ Ամիրայից, եւ օրհնեալ հարազատ զաւակացդ առ հասարակ բնակչաց մեծի մայրաքաղաքիդ Կոստանդնուպօլսոյ. որպէս եւ յատկապէս առ սրբազան Դանիէլ պատրիարգ տեղւոյդ` հոգեկից եւ սիրելի եղբայր մեր. որ եթէ կոչումնս այս իցէ ի Տեառնէ եւ լիցի ի ձեզ հաւանութիւն եւ համակամ հաՃութիւն ատս եւ անդ եղեալ միաբանից եւ երեւելի անձանց եւ Քրիստոսապսակ թագաւորաց, որեւ յայնժամ խնդրեմք զեկուցանել մեզ հաւաստի գրութեամբ, զի եւ մեք հետեւելով ընդ ձայնից բազմութեան, ստորադիցուք զմեզ ձայնի եւ հրամանի իսկական պաշտպանչի եւ անքուն պահպանողի սրբոյ Տանն իւրոյ Որդւոյն Միածնի, որ Իջմամբն իւրով փառազարդեալ կառոյց ի վերայ անյաղթահարելի հիմանն իւրոյ անշուշտ բանին. որոյ շնորհ եւ օրհնութիւնն հանգիցէ ի վերայ Ձեր ամենից, եւ ի վերայ ընդհանուր Հայասեռ հաւատացելոց իւրոց. Ամէն:

Գրեցաւ ի Սանկտ Պետերբուրգ ի 1. փետրվարի 1800 ամի փրկչին.

Խոնարհ Յովսէփ արքեպիսկոպոս կողմանցս Ռուսաստանի եւ Կաւալէր: