Յորմէ
սիրով
եւ
օրհնութեամբ
եւ
Քրիստոսաձիր
ողջունիւ,
եւ
սրբոյ
Իջման
տեղւոյս
նորին
շնորհիւ
ծանուցումն
լիցի
սիրելւոյդ
մերում
եւ
հարազատ
որդւոյդ
սրբոյ
Աթոռոյս`
Յովսէփ
վայելչապատիւ
արքեպիսկոպոսիդ:
Զի
յետ
թղթոյն
մերոյ
յանցեալ
ամի
յուլիսի
վերջն
գրեցելոյ`
ոչ
եւս
եղեւ
մեզ
ձեռնահասութիւն
զայլ
ինչ
թուղթ
գրել
քեզ,
կամ
այլում
ումեք
յայդկոյս:
Զի
թէ
այլ
եւս
զի՞նչ
նեղութիւնք
եւ
աշխատութիւնք
գլխացավութիւն
հասին
մեզ
ի
փոփոխութեանց
իշխողաց
երկրիս,
եւ
ի
սովեալ
աւազակ
երկրացւոցս,
մանաւանդ
ի
նոր
շահի
եւ
ի
նորին
անագորոյն
զօրապետի
գալոյն
մինչեւ
զԽօյ,
եւ
դարձեալ
շփոթմամբ
դառնալոյն
եւ
զմիմեամբք
անցանելոյն,
(յորոց
վնաս
առ
ամենեսեան,
իսկ
օգուտ
եւ
ոչ
մի).
չկամիմ
երկարել:
Քանզի
յայս
քանիս
ամս
ի
զոր
աշխատեցաք
զայսպիսի
զրկանս
եւ
զաւերս
անզգամաց
մրելով
ի
թուղթս,
եւ
օգնութիւն
չունիմք
յերկրածնաց,
ապա
ամենակալն
Աստուած
որ
տեսանէ
զամենայն,
եւ
կարէ
առնել
զոր
ինչ
եւ
կամի,
նա
հոգասցէ
յայց
ելանել
հանապազաբար
վշտանկելոցս:
Իսկ
ի
սիրելւոյդ
ի
Ղզլարու
եւ
ի
Հաշտարխանու
գրեալքդ
յառաջագոյն
հասեալ,
ի
Պետրպօլքու
ի
մայիսի
20,
գրեալ
թուղթդ
եւս
յօգոստոսի
վերջն
էհաս:
Եւ
զի
ծանուցեալ
էիր
զբարձրագահ
եւ
ողորմածագոյն
Մեծի
Կայսեր
ընդունելն
զթուղթն
մեր`
եւ
զողորմութեան
հրովարտակ
շնորհելն
հանդերձ
պարգեւօք,
մխիթարեցեալ
ուրախացաք
եւ
գոհացաք
զԱստուածոյ,
եւ
աղօթեմք
միշտ
վասն
հասարակաշահ
կենաց
գերախնամ
եւ
օգոստափառ
Մեծի
Կայսերն
եւ
մեծամեծացն:
Եւ
զքէն
եւ
զազնուական
պայծառ
իշխան
Աղայ
Յովհաննէսէն
ես
շնորհակալ
եմք
յաղագս
հոգատարութեան
ձերոյ,
զորս
տէր
զօրացուսցէ:
Բայց
զոր
գրեալ
ես
թէ
ի
մարտին
թուղթ
եմ
գրեալ,
եւ
ծանուցեալ
զայս,
եւ
զօրինակս
հրովարտակացն
կայսերականաց,
եւ
զանուանս
նորայնոցն
յղեալ
եմ,
այնք
մեզ
չեն
հասեալ:
Ապա
որ
գրես
թէ`
կրկին
ընդ
այս
թղթոյս
յղեցի,
գիտասցես.
զի
թուղթն
քո
որ
քոյդ
պահարանով
եւ
կնքով
պարտիւր
մեզ
հասանիլ,
թարց
պահարանի
մերկ
եղեալ
էին
ի
թղթոջ
մեր
Թադէոս
վարդապետին
եւ
այնպէս
յուղարկեալ,
որ
չեւ
եւս
հասեալ
առ
մեզ,
զլուր
իրացն
բազմապատիկ
աղՃատանօք
ի
ցոփ
մարդկանց
լսէաք:
Ընդ
նմա
գոյր
մի
միայն
օրինակն
առ
դեսպանն
Պօլսոյ
գրեցեալ
հրովարտակին.
(որոյ
յոյս
եւ
երկիւղն
եւս
կշռելի
է
առ
անդանօր
եղեալ
մերազունսն,
եթէ
բանն
ի
վեր
ելցէ
առ
ագարածինսն).
բայց
օրինակք
միւսոյ
նոմոսին
որ
ըստ
խնդրոյն
մերոյ,
կամ
վէզիրի
առ
մեզ
գրեալ
պատասխանւոյն,
կամ
նշանակութիւնք
անուանցն
կայսերազանց
ո'չ
գոյր,
յայտ
է
թէ
ի
Վիրս
բացեալ
են
զպահարան
թղթոյդ
եւ
զայնոսիկ
յայլս
տարածեալ
եւ
կորուսեալ:
Արդ`
քանզի
գրեալ
ես
թէ`
զիսկսն
ընդունելոյ
ո'չ
է
սպասելի,
այլ
փութով
շնորհակալութեան
թուղթսն
առաքելի,
թէպէտեւ
մեք
յօժար
էաք
հոգալոյ
եւ
յուղարկելոյ,
բայց
ո'չ
զիսկսն
տեսաք
եւ
ոչ
զօրինակսն,
ո՞չ
ապաքէն
դու
սիրելիդ
ես
ծանուցեալ
զնոցին
նրբազննին
եւ
հետախոյզ
լինիլն
բանից,
ապա
անտեղեկաբար
հարեւանցօրէն
զիա՞րդ
լինի
բանս
գրել
առ
նոսա
եւ
տալ
զտեղի
կարծեաց:
Իսկ
զի
նուիրակ
էիր
խնդրեալ
յատկապէս
վասն
գործոյ
նուիրակութեանն,
եւ
մեք
հաՃեցաք,
եւ
մինչեւ
ցարդ
ձեռնհասութիւն
չունելով
յաղագս
ազգի
ազգի
նեղութեանց,
եւ
հոգոց,
այժմ
կամիմք
պատրաստել,
ընդ
որում
գրելոց
եմք
զթուղթսն
զորս
խնդրեալ
էիր
առ
Հաշտարխանու
գուբէռնաթօրն
եւ
առ
արքեպիսկոպոսն,
եւ
առ
Իւան
Գուդօվիչ
զօրապետն,
շնորհակալութիւն
վասն
սիրոյն
իւրեանց
առ
քեզ,
եւ
խնամոցն
որ
առ
մերայինսդ,
եւ
յանձնարարութիւն
կրկին,
եւ
վասն
նուիրակին
եւս
յիշումն:
Ընդ
որս
եւ
առ
Ազնիւ
աղայ
Յովհաննէսն,
եւս
առ
եղբարսն
նորա
եւ
առ
այլս
ոմանս,
եւ
առ
պ.
Մկրտումն,
եւ
կոնդակք
առ
Նոր
Նախչուանցիսն
եւ
Ղզլարցիսն,
եւ
առ
ի
Դարբանդու
եկեալ
ժողովուրդն
ըստ
նշանակեալ
խնդրոցդ:
Այլ
եւ
զբանի
թուղթսն
զորս
խնդրեալ
ես
ի
վերայ
ոմանց
ի
Ղզլար
վասն
հոգեբաժնից
եւ
յիշատակաց,
եւ
առ
Բաքուայ
գանձապետն
մեր
վասն
ազատեալ
անգլուխ
գաւազանին:
Զայսոսիկ
եւ
զայլ
այսպիսի
թուղթս
երբ
ի
գլուխ
բերցուք,
ընդ
նուիրակին
առաքելոց
եմք,
որ
թէ
ի
Հաշտարխան,
կամ
ի
մերձակայսն
գտանիցէ
զքեզ,
ի
միասին
հասուսջիք
զթուղթսն
յիւրաքանչիւր
տեղիս,
եւ
զթարգմանելիսն
թարգմանել
տաջիք,
եւ
այնպէս
մատուսջիք:
Բայց
աստուածապսակեալ
Մեծի
Կայսեր
եւ
վէզիրի
եւ
այլ
խորհրդական
իշխանաց
թուղթքն
հարեւանցօրէն
գրել
ո'չ
լինելով,
մնան
մինչեւ
ի
յղելն
քո
օրինակս
թղթոցն
եւ
պարգեւացն:
Եւ
յաղագս
այսոցիկ
այժմոյս
գրեցաք
զայս
թուղթ
առ
սիրելիդ
մեր,
զի
նախագէտ
լինիցիս
զգալոյ
նուիրակին,
մանաւանդ
դիտելով
թէ
յուղարկեալ
օրինակքդ
կայսերական
նամակին
եւ
այլոց`
մեզ
չեն
հասեալ,
փութասցիս
նորապէս
յուղարկել
զգուշութեամբ
ըստ
ուղիղ
թարգմանութեանցն,
այլ
եւ
զանուանս
կայսերուհւոյն
եւ
կայսերազանցն,
թէ
ո'րպէս
վայելուչք
իցեն
գրել,
նաեւ
զօրինակս
պնակին
եւ
կտորիցն
եւս
նկարեցուցեալ
ի
թղթի
ըստ
ամենայն
հանգամանացն`
յղեսցես,
զի
տեսանելով
զբանսն
նամակացն
եւ
զորպիսութիւնս
իրացն`
տեղեկաբար
գրեսցուք
զարժանի
շնորհակալութիւնսն,
զի
անպախարակելի
եւ
ուղիղ
լիցին
բանքն
մեր:
Այլ
եւ
գրեսցես
ի
Վիրս`
առ
որս
առաքես
զթուղթսդ,
չբանալ
զպահարանս
թղթոցն
մերոց,
յորմէ
յառաջանան
վնասք
արեան
չափք.
այլ
անբաց
եւ
զգուշութեամբ
եւ
հաւատարիմ
մարդովք
յղեսցեն
առ
մեզ,
զի
կասկածանքն
ո'չ
են
պակասեալ
աստ
եւ
ի
կողմունքս:
Այսքան
առ
այս
բաւ
է
աստանօր,
եւ
զայլն
որ
յաղագս
յիշեալ
իրացն
զգուշութեամբ
հասուցանելոյ,
ընդ
նուիրակին
գրելոց
եմք:
ԶԳաղղիացւոցն
զօրանալոյ
ի
Յունաստանէ
եւ'ս
հնչի,
եւ
եւս
թէ`
Եգիպտոսի
եւս
տիրեալ
իցեն.
որով
եւ
Պաղեստինացիք
կարի
իմն
վրդովեալք
լսին,
եւ
արքայանիստն
ագարացւոց
խռովեալ:
Այլ
զաղանդոյ
նոցա`
կամ
զքաղաքական
ծիսիցն
ոչինչ
ստուգիւ
լսեմք
յուրմեքէ.
եթէ
յայդր
գո՞յ
հաւաստի
ինչ
զայնցանէ,
խնդրեմք
ազդ
առնել:
Այլ
եւ
Աւետիք
վարդապատն
ահա
աւելի
քան
զեօթն
տարի
եղեւ
որ
գնաց
ի
ժողովումն
գանձանակադրամիցն
եւ
ի
նուիրակութիւն
Գիլանայ,
եւ
վասն
վրդովմանցն
կողմանցս
եկեալ
է
ի
Հաշտարխան,
չգիտեմք
յի՞նչ
բանի
է
եւ
յո՞ր
դիտման:
Արդ`
եթէ
գանձանակադրամքն
ամենայն,
եւ
եթէ
Գիլանու
նուիրակութեան
եւ
առաջնորդական
հասոյթքն,
եւ
թէ
օգնութենական
եւ
այլ
ամենայն
արդիւնքն
յանուն
սրբոյ
Աթոռոյս
առ
ինքն
է,
որ
ո'չ
դրամ
մի
է
հասուցեալ,
եւ
ո'չ
գիր
ինչ
գրեալ
մեզ.
հարկիւ
գրեմք
սիրելւոյդ
զի
վերահասու
լիցիս
բանից
եւ
դիտման
դորին,
եւ
հարկեսցես
զորպիսութիւնն
իւր
գրել
մեզ.
եւ
խելամուտ
արասցես
զարդիւնսն
առնուլ
եւ
դառնալ
ի
սուրբ
Աթոռս,
զի
թէ
յայս
պակասութեանցս
ժամանակի`
ոչ
հոգայցէ
յօգնութիւն
հասանիլ
սրբոյ
Տանս,
այլ
յորո՞ւմ
ժամանակի
է
պիտոյանալոց,
կամ
թէ
մինչ
յե՞րբ
պարտի
արտաքոյ
աստանդական
տատանիլ,
ոչ
բարւոք
առնէ
զոր
առնէ:
Ուրեմն`
բաւական
համարեսցի
զյամելն,
եւ
փութասցի
գալ:
Այսքան
եւս
առ
այս
շատ
լիցի:
Զայլ
ինչ
գրելիս
յետոյ
թողլով,
այժմ
աւարտ
տամք
գրութեանս:
Ո'ղջ
լեր
ի
Տէր:
Գրեցաւ
յամի
Տեառն
1798
եւ
ի
հոկտեմբերի
18,
ի
սուրբ
Աթոռս
Էջմիածին:
